Browsing by Author "Lisowski, Tomasz. Promotor"
Now showing 1 - 3 of 3
Results Per Page
Sort Options
Item Kategoria pojęciowa nomina loci w polszczyźnie XVI wieku(2017) Lewicka, Marta; Lisowski, Tomasz. PromotorPrzygotowana rozprawa doktorska pod tytułem Kategoria pojęciowa nomina loci w polszczyźnie XVI wieku stawia sobie za cel zgromadzenie i interpretację słownictwa reprezentującego kategorię pojęciową nazw miejsc. Ekscepcji materiału dokonano z opublikowanych dotąd 36 tomów Słownika polszczyzny XVI wieku (obejmujących hasła do litery Roz) oraz z toruńskiej kartoteki Słownika. Oglądowi poddano wyrazy motywowane, jak i niemotywowane, co pozwoliło na pełną charakterystykę wybranej przeze mnie kategorii znaczeniowej. Dysertacja składa się z dwóch części. Pierwsza przedstawia szczegółową analizę i interpretację semantyczno – słowotwórczą zgromadzonego materiału leksykalnego. Natomiast druga prezentuje w postaci słownika całość słownictwa z zakresu kategorii pojęciowej nomia loci zarejestrowanego w Słowniku polszczyzny XVI wieku. Struktura opracowanych przeze mnie haseł jest odbiciem założeń twórców Słownika. Wykorzystałam jednak z gotowych już i opracowanych tomów tylko te informacje, które są potrzebne do realizacji celu naukowego dysertacji. Wyekscerpowany ze Słownika polszczyzny XVI wieku i jego toruńskiej kartoteki materiał pozwolił na przebadanie pod kątem semantycznym i słowotwórczym zasobu leksemów mieszczących się w ramach kategorii pojęciowej nomina loci. Przystąpienie do szczegółowej analizy zgromadzonego materiału historycznego i stworzenie opisu właściwości kategorii wymagało najpierw ustosunkowania się do dotychczasowych ustaleń w tej dziedzinie i przyjęcia konstytutywnych założeń metodologicznych, pozwalających w możliwie najlepszy sposób na dookreślenie problemów istoty rozwoju owej kategorii pojęciowej w polszczyźnie XVI wieku oraz na relatywnie wyczerpującą analizę bardzo licznego materiału poświadczonego w renesansowych źródłach. Przeprowadzone badania leksyki dotyczą zwartej i ograniczonej płaszczyzny czasowej, mimo to, jak dowiodła analiza, pozwalają one na wskazanie zarówno podobieństw, jak i różnic między dobą średniopolską a stanem staropolskim i współczesnym polszczyzny. Różnice dotyczą przede wszystkim odmiennej w XVI wieku niż dzisiaj konceptualizacji przestrzeni, co wiąże się ze zmianą sposobu myślenia i organizacji świata. Próbę rekonstrukcji pojmowania pojęcia miejsce dla epoki renesansu przedstawia właśnie niniejsza dysertacja. Ponadto porównanie zasobu leksykalnego nazw miejsc doby staropolskiej i średniopolskiej unaocznia niewielką różnicę ilościową w zakresie leksyki lokatywnej, a konfrontacja ze stanem współczesnym dowodzi, że gros jednostek słownikowych o znaczeniu miejsca nie przetrwało do dzisiejszych czasów. Zasób słownictwa nazywającego miejsca w dobie średniopolskiej składa się przede wszystkim z wyrazów motywowanych, które dość często wchodzą w ciągi synonimiczne przede wszystkim z formacjami o innych niż one wykładnikach derywacji, ale o tożsamym znaczeniu leksykalnym, czasem także z leksemami niederywowanymi. Na kategorię semantyczną nomina loci w XVI wieku składają się ponadto leksemy niederywowane, których zasadniczy trzon stanowi słownictwo rodzime, ale także zapożyczenia z innych języków. W grupie nazw niederywowanych można odnaleźć także jednostki zleksykalizowane, formalnie będące formacjami słowotwórczymi, których lokatywne znaczenie leksykalne jednak nie wynika z ich znaczenia strukturalnego, i takie wyrazy, które genetycznie są derywatami, lecz ich formanty wydają się już nieproduktywne w tym stuleciu. Obserwacje natury morfologicznej pozwoliły na ukazanie zasadniczego trzonu typów derywacji dla tworzenia zasobu leksykalnego nazw miejsc w XVI wieku oraz zaprezentowanie repertuaru wykorzystywanych wówczas formantów. Wiele z omówionych w niniejszej dysertacji zjawisk słowotwórczych ma tradycję ciągłą i jest pod względem formalnym przedłużeniem stanu staropolskiego. Szesnastowieczną kategorię słowotwórczą nomina loci cechuje przede wszystkim duże rozproszenie formalne, gdyż nie wykształciły się jeszcze wówczas formanty specjalizujące się w tworzeniu nazw lokatywnych, a ponadto w ich budowaniu wykorzystywano sufiksy wielofunkcyjne, właściwe także innym kategoriom słowotwórczym. W trakcie szczegółowych analiz częstokroć sygnalizowano zasadnicze problemy, jak np. zadziwiająco dużą liczbę derywatów, w których sufiks jest pusty znaczeniowo, pełniąc tylko funkcję strukturalną, ale i także znaczący wpływ renesansowych słownikarzy na zasób ilościowy ówczesnych derywowanych nazw miejsc. Ich propozycje leksykalne często miały charakter efemeryczny. Analiza słowotwórcza wyekscerpowanego materiału pozwoliła na zaobserwowanie w dobie średniopolskiej znacznego zakresu występowania zjawiska synonimii, która przejawia się odmiennością morfemów słowotwórczych dla nazwania tego samego miejsca. Przyczyn występowania równoległych pod względem znaczenia a różnych formalnie derywatów można doszukiwać się w nieustabilizowanej jeszcze w dobie średniopolskiej dominanty słowotwórczej. Nie bez znaczenia jest tu także czynnik fleksyjny, a mianowicie współwystępowanie w tamtym stuleciu rzeczowników dwurodzajowych. Zestawienie derywatów z całością wyekscerpowanego materiału pozwoliło na wskazanie procesów ograniczających krystalizowanie się pod względem słowotwórczym kategorii nomina loci w polszczyźnie XVI wieku. Przede wszystkim zauważa się przewagę w ekstensji tekstowej nazw niemotywowanych, co zapewne było dowodem ich wyższego usankcjonowania w stosunku do form motywowanych. Drugim czynnikiem może być także zauważalna ekspansja zapożyczeń (głównie niemieckich i łacińskich). Przyjęcie do zasobu leksykalnego jednostek o proweniencji obcej było prawdopodobnie przyczyną blokowania przez nie rodzimej synonimiki. Obserwacja wszystkich jednostek reprezentujących znaczenie miejsca w XVI wieku pozwoliła na sformułowanie tez o charakterze w większym stopniu semantyczno-leksykalnym aniżeli formalno-słowotwórczym. Uzasadnienie takiego stanu rzeczy tkwi w zdiagnozowanej w toku analizy ciągłości historycznej jednostek niemotywowanych w stosunku do braku żywotności wielu szesnastowiecznych derywatów (w tym efemeryd słowotwórczych słownikarzy), a ponadto także w eliminowaniu, jakie się dokonywało na przestrzeni wieków, form redundantnych, funkcjonujących w XVI wieku równolegle jako derywaty synonimiczne. Bez wątpienia można mówić o wykształcaniu się kategorii pojęciowej nomina loci w XVI wieku, ale przede wszystkim w jej wymiarze semantyczno-leksykalnym, a w znacznie mniejszym stopniu w wymiarze formalno-słowotwórczym, bowiem nie wykrystalizowały się jeszcze z dużą wyrazistością jej wykładniki morfologiczne.Item Komunikacja w firmach IT. Leksyka profesjonalna i specjalistyczna(2023) Ganushchak, Iurii; Lisowski, Tomasz. PromotorPraca pod tytułem Komunikacja w firmach IT. Leksyka profesjonalna i specjalistyczna opisuje badania przedmiotem których, było słownictwo, obsługujące relacje interpersonalne w firmach IT. W trakcie badań szczególną uwagę zwrócono na leksemy, będące specyficznymi dla obserwowanego środowiska pracowników branży IT, głównie zapożyczenia i neosemantyzmy. Dostrzeżono, że leksyka kodu wspólnotowego pracowników firm IT podlegać będzie dynamicznym zmianom i ewolucji, zmianom, które w pełni uchwytne będą wyłącznie dla specjalistów. W wyniku badań ustalono, że kod wspólnotowy pracowników firm IT to kod specjalistyczny, o cechach profesjonalnych, w większym stopniu ukierunkowany na komunikację wewnętrzną, funkcjonujący w formie mówionej i pisanej, na płaszczyźnie leksykalnej, ale także pragmatycznej, kształtujący się w relacji silnej zależności od języka angielskiego, przejmujący elementy leksyki innych odmian środowiskowych, a pod względem ekolingwistycznym podlegający presji globalizacyjnej, przedkładający potrzeby komunikacyjne (w tym precyzyjność i skrótowość komunikatu) nad skodyfikowane zasady poprawnościowe i podlegający nieustannej ewolucji. The thesis under the title Communication in IT companies. Professional and specialized lexis describes the research subject of which, was the lexis, serving interpersonal relations in IT companies. In the course of the research, special attention was paid to lexemes, which are specific to the observed environment of IT employees, mainly borrowings and neosemantisms. It was recognized that the lexis of the community code of employees of IT companies will undergo dynamic changes and evolution, changes that will be fully grasped only by specialists. As a result of the research, it was established that the community code of employees of IT companies is a specialized code, with professional characteristics, more oriented to internal communication, functioning in spoken and written form, on the lexical, but also pragmatic level, forming in a relationship of strong dependence on English, taking over elements of lexis of other environmental varieties, and, in terms of ecolinguistics, subject to globalization pressures, prioritizing communicative needs (including precision and abbreviation of the message) over codified rules of correctness, and subject to constant evolution.Item Rosyjskie ekwiwalenty semantyczne współczesnych polskich rzeczowników nazywających uczucia(2020) Behrendt-Bartkowska, Sonia; Lisowski, Tomasz. PromotorW rozprawie doktorskiej Rosyjskie ekwiwalenty semantyczne współczesnych polskich rzeczowników nazywających uczucia poddano analizie słownictwo nazywające uczucia, zarejestrowane w trzytomowym Słowniku języka polskiego pod redakcją Mieczysława Szymczaka. Tak wyłonione leksemy porównano z ich rosyjskimi ekwiwalentami. Szczegółowemu oglądowi została poddana kwestia przetłumaczalności rosyjskich odpowiedników semantycznych polskich nazw uczuć. Ustalono także stopnień ekwiwalencji leksemów, należących do języków blisko spokrewnionych. Punktem wyjścia dla interpretacji znaczeń porównywanych polskich i rosyjskich rzeczownikowych emotywów były ich definicje słownikowe, a także artykuły oraz monografie poświęcone uczuciom i emocjom. Jednak zasadniczym narzędziem interpretacyjnym wykorzystanym w dysertacji był Naturalny Metajęzyk Semantyczny (NMS) zaproponowany przez Annę Wierzbicką. Zastosowanie procedur analitycznych NMS pozwoliło na skonstruowanie precyzyjnych definicji, jednoznacznie uwidaczniających podobieństwa i różnice wartości semantycznej zestawianych w dysertacji polskich i rosyjskich emotywów.