Wydział Archeologii (WAr)
Permanent URI for this community
Browse
Browsing Wydział Archeologii (WAr) by Issue Date
Now showing 1 - 20 of 75
Results Per Page
Sort Options
Item Mining of lithic erratic raw material in the Polish Lowland in prehistory - a precedent or common practice?(Instytut Archeologii UŁ, Łódzka Fundacja Badań Naukowych, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, 2017) Chachlikowski, Piotr; Marciniak-Kajzer, Anna; Andrzejewski, Aleksander; Golański, Adam; Rzepecki, Seweryn; Wąs, MarcinStone raw materials were actively procured by the inhabitants of the Polish Lowland in prehistory by way of intense exploitation of the local resources of Fennoscandian erratic boulders and pebbles and – on a very small scale – by gaining “imports” from the areas rich in stone resources. A particularly abundant source of stone for these communities were boulders and pebbles deposited in the form of rock block assemblages that constituted the so-called Pleistocene pavements deposited by the continental glacier in forms of numerous formations of the early glacial landscape. These local assemblages of erratic stones formed a rich and, at the same time varied in terms of their available assortment, reservoirs of raw material useful in the prehistoric stone production, and also finding their application as building material. The more and more source-documented examples prove that the societies that inhabited the Polish Lowland in the past exploited rock material largely by way of mining exploitation of appropriate (in terms of lithological and size-related features) rock concretions from among the pool of erratic stones that formed the local glacial pavements. The relics linked with prehistoric mining of stone pavements in the Lowland do not belong to the category of unprecedented objects on the archaeological map of the polish Lowland any more. On the contrary, the assumption may be that this method of raw material procurement was relatively common among the societies that inhabited in the past the areas covered by the last Pleistocene glaciation.Item The erratic stone raw material reservoir in the Polish Lowland and its procurement and selection within the local late Neolithic societies. Choices between the 'gift' from the glacial past and the Earth's natural resources of the 'south'(Institute of Archaeology, Jagiellonian University in Kraków; Alter Radosław Palonka, 2018) Chachlikowski, Piotr; Valde-Nowak, Paweł; Sobczyk, Krzysztof; Nowak, Marek; Źrałka, JarosławFor the late Neolithic communities in the Polish Lowland the primary raw material employed to manufacture their stone implements was obtained by extensive exploitation of local Fennoscandian erratics. The wide use of glacially deposited rock fragments in the local stone industry was common and frequent, whatever the physical dimensions, tool purpose and the lithological composition of appropriate raw material used for its production were needed. The Polish Lowland abounded in glacial erratics which constituted an extremely rich and exhibiting considerable lithological variety source of all necessary raw materials for the local stone worker. The raw material abundance in all necessary materials for the local stone industry virtually eliminated any necessity for importing raw materials from areas of their natural deposits. The relics of the glacial past of the Polish Lowland with their rich lithological variety fully satisfied the demand of the local population for raw materials necessary for the local stone production, making the stone industry of the local early agrarian communities fully independent of the stone deposits in the South. The documented attractiveness of the inventory of erratics in the Polish Lowland thereby challenges the traditional and the so far well-established scholarly explanation of most of the manifestations of the acquisition and exploitation of raw materials imported to the Polish Lowland in the Neolithic as a deliberate action aimed in extenso at supplementing supposed shortcomings in certain types of rock in the local early glacial available resources.Item Methodical concepts and assumptions underlying research methods for studies on the erratic raw material of the Polish Lowland. Geology versus archaeology(Archaeopress Publishing Ltd, 2018) Chachlikowski, Piotr; Werra, Dagmara H.; Woźny, MarzenaInadequate levels of identification of glacial resources of raw materials in the Polish Lowlands areas and unreliable geological determinations of the assortment and frequency of local Fennoscandian erratics have established the opinion among archaeologists of alleged shortages in appropriate petrologically differentiated material necessary for stone industry in glacial areas. The claim has been made that raw material shortages were supplemented by massive imports of exogenous rocks from areas of their natural deposits. Yet a long study undertaken by the author on the Lowland inventory of erratics has proved that they constituted an extremely abundant and lithologically diversified source of raw materials. In the study, relatively large numbers of boulders and pebbles have been examined, regardless of their so-called indicating usefulness and with their appropriate overall measurements parameters taken into consideration. The exceptional abundance of local glacial ‘deposits’ effectively balanced the deficit in imported rock raw material for the local stone worker and inhibited the demand for imports.Item Architektura gotycka na Ostrowie Tumskim w Poznaniu. Studium architektoniczno-archeologiczne(2019) Antowska-Gorączniak, Olga; Kóčka-Krenz, Hanna. PromotorCelem pracy jest ukazanie architektury gotyckiej na Ostrowie Tumskim w Poznaniu oraz przekształceń i zagospodarowania terenu wokół budynków w oparciu o badania archeologiczne prowadzone w latach 1938-2017. Praca składa się z dwóch części – opisowej, która jest analizą i interpretacją materiału źródłowego oraz części drugiej – katalogu, który jest bazą źródłową. W części tekstowej omówiono zachowane budynki i rozpoznane relikty z podziałem na obiekty sakralne i towarzyszące im cmentarze, budynki mieszkalne, architekturę obronną, pozostałe budynki kościelne (np. szkołę) oraz tzw. małą architekturę (np. drogi, mosty, ogrodzenia). Uzupełniającym zagadnieniem jest detal architektoniczny, a w szczególności ceramika budowlana i możliwości, jakie daje analiza stylistyczna oraz materiały porównawcze, które pozwalają dla części źródeł wskazać warsztaty budowlane. Przyjęty zakres chronologiczny dla rozważań zawiera się między poł. XIII w., kiedy nastąpiła translokacja Poznania na lewy brzeg rzeki Warty, a 2 dekadą XVI w. (śmierć biskupa Jana Lubrańskiego). Postawiono pytanie jak architektura i jej najbliższy kontekst zmieniały się po przekazaniu terenu biskupstwu poznańskiemu. Odniesieniem do badań jest starsza zabudowa grodowa i równoległa zabudowa miasta lokacyjnego. Na podstawie przeprowadzonej analizy ustalono kryterium wyboru miejsca pod zabudowę (tradycja, bezpieczeństwo, prestiż), określono przemiany dotyczące stosowanych technik budowlanych i użytych materiałów, warunki zabudowy mieszkalnej, stylistykę i estetykę architektury i jej elementów, co w określonych przypadkach przełożyło się na wskazanie warsztatu budowlanego.Item Pamięć o krajobrazie jako kategoria analizy archeologicznej(2019) Żuk, Lidia; Rączkowski, Włodzimierz. PromotorCelem dysertacji jest określenie relacji między pamięcią i krajobrazem. Jest ona próbą interpretacji krajobrazu jako palimpsestu z perspektywy pamięci społecznej rozumianej jako wyraz świadomej refleksji nad przeszłością. Odwołując się do teorii pamięci J. Assmanna i przestrzennych ram pamięci M. Halbwachsa autorka proponuje koncepcję topografii pamięci rozumianej jako społecznie ukształtowanego zasobu wiedzy o krajobrazie, w której zawiera się w sieć miejsc pochodzących z różnych horyzontów czasowych. W toku interakcji społecznej zyskują one określone znaczenia: nacechowane pozytywnie znaki czasu, ambiwalentne miejsca nieoswojone oraz pozbawione znaczeń miejsca zapomniane. Kategorie analityczne zostają następnie zaaplikowane w interpretacji śladów przeszłych społeczności wokół wsi Rudston w północnej Anglii w ramach chronologicznych zamykających się między neolitem a późną epoką żelaza. Interpretacja różnych zjawisk prowadzi do wniosku, że przeszłe miejsca miały ambiwalentny charakter, jednocześnie nacechowane pozytywnie i negatywnie. Były znakami obcości/ znakami swojskości, które mogły odgrywać istotną rolę w powstawaniu krajobrazu o ile zostały zinterpretowane przez przeszłe społeczności i zyskując nowe znaczenia.Item Rozwój osadnictwa w północnym Iraku od okresu Hassuna do Niniwa 5 (6500-2600 p.n.e.)(2019) Mardas, Joanna; Koliński, Rafał. PromotorCelem niniejszej pracy doktorskiej było zbadanie w jaki sposób działalność człowieka kształtuje osadnictwo na przykładzie prehistorycznego [od okresu Hassuna do Niniwa 5 (6500 – 2600 BC)] osadnictwa na terenie północnego Iraku oraz częściowo również na terenie północno-wschodniej Syrii. W niniejszej pracy wykorzystano wyniki polskiego projektu Settlement History of Iraqi Kurdistan (UGZAR) kierowanego przez prof. dr. hab. Rafała Kolińskiego (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza), a także dostępne dotychczasowe wyniki projektów z grupy The Assyrian Landscapes Research Group oraz rezultaty wcześniejszych badań wykopaliskowych i powierzchniowych prowadzonych na sąsiadujących terenach. Rozwój osadnictwa analizowany był z perspektywy zakładającej sprawczość człowieka jako elementu kształtującego osadnictwo. Zgodnie z podejściem Żaka (1977) i Rączkowskiego (1997) sprawczość człowieka przejawia się w ekonomii, relacjach społecznych oraz ideologii czy też „filozofii życia”. W pracy podjęto również próbę spojrzenia na dane pochodzące z badań powierzchniowych z uwzględnieniem problemu współczesności osad. Stanowiska pochodzące z jednego okresu są często traktowane tak jakby były sobie współczesne, co prowadzi do statycznego ujęcia osadnictwa. Celem spojrzenia na osadnictwo jako dynamiczny proces wykorzystano założenia modelu Dewar’a (1991) oraz równania Kinthig’a (1994).Item Pleszewski mikroregion osadniczy społeczności łużyckich pól popielnicowych w późnej epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza(2020) Szczurek, Grzegorz; Kaczmarek, Maciej. PromotorPrzedstawiona rozprawa stanowi pierwsze szczegółowe studia nad społecznościami łużyckich pół popielnicowych w południowo-wschodniej Wielkopolsce. Za właściwą dla zainicjowania systematycznych prac nad osadnictwem w późnej epoce brązu i początkach epoki żelaza w dorzeczu Prosny uznano koncepcję badań mikroregionalnych. Okolice Pleszewa zajmują na mapie archeologicznej tej części Wielkopolski miejsce szczególne. Okres rozwoju społeczności łużyckich pól popielnicowych jest tam reprezentowany przez wartościowy korpus źródeł, który został poddany gruntownej procedurze analitycznej. Z obszaru, położonego przede wszystkim w środkowym dorzeczu lewego dopływu Prosny – rzeki Ner, znane są z wieloletnich badań wykopaliskowych dwie nekropolie – w Pleszewie i Brzeziu, pow. pleszewski, na których ujawniono łącznie 667 zespołów grobowych; ponadto skarby i liczne punkty osadnicze zarejestrowane podczas badań przeprowadzonych w ramach "Archeologicznego Zdjęcia Polski". Szczególnie korzystne uwarunkowania źródłowe predestynowały pleszewskie skupisko osadnicze do objęcia studiami mikroregionalnymi, dającymi możliwość odpowiedniego powiązania głównie źródeł sepulkralnych z całym kontekstem środowiskowo-kulturowym.Item Osadnictwo z epoki żelaza i okresu hellenistycznego w Çatalhöyük w kontekście regionalnym Środkowej Anatolii(2020) Hordecki, Jędrzej; Marciniak, Arkadiusz. PromotorÇatalhöyük jest doskonale znanym stanowiskiem neolitycznym. W trakcie intensywnie zakrojonych badań prowadzonych przez ponad 25 lat odnalezionych zostało tam wiele pozostałości po osadnictwie późniejszym niż neolityczne. Problematyka późnego osadnictwa nigdy nie doczekała się pogłębionej analizy i kompleksowego opracowania. Przedmiotem mojej dysertacji jest osadnictwo z epoki żelaza i okresu hellenistycznego w Çatalhöyük w kontekście regionalnym środkowej Anatolii. Pierwszym celem pracy jest przeprowadzenie szczegółowej analizy nawarstwień po-chalkolitycznych, które zostały odkryte na stanowisku. Drugim celem jest kompleksowa analiza rozpoznanych przemian osadniczych w kontekście regionalnym. Najważniejszym elementem pracy jest rozdział poświęcony interpretacji nawarstwień post-chalkolitycznych odnalezionych na stanowisku. Przedstawiam w nim rozwój osadnictwa w kolejnych okresach I tys. p.n.e. W rozdziale tym zebrane zostały wszystkie zaprezentowane wcześniej informacje dotyczące obiektów osadniczych i ich stratygrafii. Rozpoznane zmiany w czasie zostały odniesione do przemian jakie zachodziły w tym okresie na obszarze środkowej Anatolii. Moja dysertacja stanowi ważny wkład do dyskusji na osadnictwem w epoce żelaza i okresie hellenistycznym w Anatolii. Prezentowane wyniki dotyczą bowiem nie dużych miast i doskonale przebadanych stanowisk, ale stanowiska o charakterze wiejskim. Jak pokazują jednak wyniki mojej pracy, osady w Çatalhöyük mogą być w bezpośredni sposób łączone z wydarzeniami historycznymi. Ponadto w pewnym zakresie pozwalają na uszczegółowienie i reinterpretację dotychczasowego stanu wiedzy. Stanowią również ważny przyczynek do dalszych prac nad zagadnieniem osadnictwa w okresach epoki żelaza i hellenistycznym w środkowej Anatolii, które są rozpoznawane na mniejszych stanowiskach.Item Palinologia(Wydział Archeologii UAM, 2021) Kołaczek, Piotr; Karpińska-Kołaczek, Monika; Czerwiński, Sambor; Marcisz, Katarzyna; Lamentowicz, MariuszItem Mikroskamieniałości okrzemkowe(Wydział Archeologii UAM, 2021) Rzodkiewicz, MonikaItem Ręczny spektrometr fluorescencji rentgenowskiej (XRF) w archeologii(Wydział Archeologii UAM, 2021) Krueger, MichałItem Tekstylia(Wydział Archeologii UAM, 2021) Cybulska, Maria; Drążkowska, AnnaItem Archeomalakologia(Wydział Archeologii UAM, 2021) Kurzawska, AldonaItem Mikroprzeszłość. Badania specjalistyczne w archeologii. Wprowadzenie(Wydział Archeologii UAM, 2021) Aldona, Kurzawska; Iwona, Sobkowiak-TabakaItem Archeobotanika(2021) Moskal-del Hoyo, MagdalenaItem Treasures of Time. Research of the Faculty of Archaeology of Adam Mickiewicz University in Poznań(Faculty of Archaeology, Adam Mickiewicz University in Poznań, 2021) Żurkiewicz, DanutaThis publication presents the current scientific interests creatively developed by such teams at the Faculty of Archaeology of Adam Mickiewicz University. The research of these teams covers vast areas in time and space, summing up at least the last 9,000 years of prehistory. The following articles, arranged in chronological order, allow us to explore the prehistory of various areas.Item Surowce krzemionkowe – możliwości badań(Wydział Archeologii UAM, 2021) Sobkowiak-Tabaka, IwonaItem Mikroskopy stosowane w archeologii(Wydział Archeologii UAM, 2021) Gunia, Piotr; Lisowska, Ewa; Kurzawska, AldonaItem Petroarcheologia(Wydział Archeologii UAM, 2021) Gunia, Piotr; Lisowska, EwaItem Mikroprzeszłość. Badania specjalistyczne w archeologii(Wydział Archeologii UAM, 2021) Kurzawska, Aldona; Sobkowiak-Tabaka, Iwona