Doktoraty (WAiK)

Permanent URI for this collection

https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/25045

Browse

Now showing 1 - 20 of 36

Ambient. Kultury słuchania i sposoby posługiwania się dźwiękiem
(2023) Kędziora, Piotr; Moraczewski, Krzysztof. Promotor
Praca doktorska Ambient. Kultury słuchania i sposoby posługiwania się dźwiękiem podejmuje zagadnienie muzyki ambient jako gatunku muzycznego oraz kategorii opisowej współczesnej kultury muzycznej. Stanowi syntezę perspektyw poznawczych, możliwych do wykorzystania przy analizie ambientu oraz historyczny przegląd praktyk artystycznych związanych z ambientem, oraz szeroko pojętą muzyką tła. W centralnym miejscu wywodu znajduje się szeroko omawiany i teoretycznie rekonstruowany typ słuchania ambientowego, jednocześnie najistotniejszy komponent definicji ambientu, jak i ważny z wielu względów aspekt interpretacji współczesnych kultury słuchania.
Artywizm miejski jako praktyka antykryzysowa. Nowa wyobraźnia polityczna i translokalne obiegi rozwiązań
(2023) Pankau, Joanna; Skórzyńska, Agata. Promotor
Rozprawa doktorska koncentruje się na zagadnieniu miejskiego artywizmu oraz sposobach w jaki praktyki artywistyczne odpowiadają na wielowymiarowe kryzysy miejskie: niewydolność polityki mieszkaniowej, pogłębiające się nierówności techno-polityczne oraz kryzys ekologiczny. Artywizm zostaje tu rozpatrzony przede wszystkim ze względu na swój polityczny charakter oraz twórczy potencjał krytyczno-antycypacyjny. Skupiono się na bardzo konkretnym „wycinku” artywistycznej działalności antykryzysowej, tj. określonych form praktyk – mapowania, prototypowania, tworzenia para-instytucji.W ramach proponowanych rozważań namysł nad artywizmem jest łączony z teorią „transaktywistycznego zaangażowania”. To perspektywa uwypuklająca translokalny charakter artywizmu, który coraz silniej koncentruje się na ponadlokalnej koalicyjności, wzajemnym wsparciu, dystrybuowaniu narzędzi oraz wiedzy przy jednoczesnym zachowaniu wrażliwości na różnorodność lokalnych kontekstów. Istotnym dla prowadzonej analizy jest wskazanie zbieżności antykryzysowego artywizmu z krytycznymi wariantami studiów miejskich (przede wszystkim perspektywą neolefebvrowską) oraz ich przeobrażeniami w ramach ruchu ontologicznego w studiach miejskich. Perspektywy krytycznych studiów miejskich oraz wyobrażeniowy wymiar krytycznej teorii urbanistycznej pozostają kluczowe dla wskazania „miejskiego charakteru” artywizmu: odświeżenia hasła „prawa do miasta”, namysłu nad „polityką zaangażowania” oraz wdrażania postaw i praktyk antykryzysowych. The doctoral dissertation focuses on the issue of urban artivism and the ways in which artivist practices respond to multidimensional urban crises: inefficiency of housing policy, deepening techno-political inequalities and the ecological crisis. Artivism is considered here primarily through its political character and creative critical-anticipatory potential. Our interst is focus on very specific examples of artistic anticrisis activity, i.e. specific forms of practice - mapping, prototyping, creating para-institutions. Within the framework of the proposed considerations, reflection on artivism is combined with the theory of "transactivist engagement". This proposal also highlights the translocal nature of artivism, which focuses more and more on supra-local coalition, mutual support, distribution of tools and knowledge, while remaining sensitive to the diversity of local contexts. It is important for the analysis to indicate the relationship between anticrisis artivism and critical variants of urban studies (primarily the neo-Lefebvre perspective) and their transformations within the ontological movement in urban studies. These perspectives of critical urban studies and the imaginative dimension of critical urban theory remain crucial to identifying the "urban nature" of artivism: refreshing the manifest of "right to the city", reflecting on the "engagement politics" and implementing anticrisis attitudes and practices.
Autodefinicja profesji muzealnika w perspektywie partycypacji społecznej. Antropologiczne studium przypadku wybranych muzeów wielkopolskich
(2022) Janaszak, Michalina; Brzezińska, Anna Weronika. Promotor
W prezentowanej pracy zajmuję się kwestią tożsamości muzealników w kontekście partycypacji społecznej. Interesuje mnie rola, jaką pełnią profesjonaliści we współczesnych muzeach, których funkcjonowanie podlega obecnie – szczególnie na przestrzeni ostatnich dekad – znaczącym przemianom. Rozprawa, opierająca się na wywiadach etnograficznych przeprowadzonych z muzealnikami, stanowi antropologiczne studium czterech przypadków wybranych wielkopolskich muzeów. Są to: Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej w Kaliszu, Muzeum Okręgowe w Pile, Muzeum-Zamek Górków w Szamotułach i Muzeum Zamek Opalińskich w Sierakowie. Praca składa się z wprowadzenia, pięciu rozdziałów, podsumowania oraz bibliografii i aneksu. Celem rozprawy jest ukazanie sposobu postrzegania zawodu muzealnika z wewnętrznej perspektywy oraz przedstawienie problemów tożsamościowych owej specyficznej grupy w kontekście partycypacji społecznej i przemian zachodzących w muzealnictwie.
Dziedzictwo kulturowe w procesie przemian na przykładzie Zagłębia Dąbrowskiego
(2023) Skonieczna-Gawlik, Dobrawa; Brzezińska, Anna Weronika. Promotor
W pracy przedstawiam dziedzictwo kulturowe Zagłębia Dąbrowskiego w ujęciu historycznym z uwzględnieniem zachodzących przeistoczeń. Uwypuklam szczególnie te aspekty kulturowe, które zostały dostosowane do istniejących warunków oraz potrzeb, na nowo zaadaptowane – obecne są w zagłębiowskiej tradycyjnej kulturze ludowej do dziś. Dążę do ukazania aktualnego obrazu dziedzictwa kulturowego Zagłębia Dąbrowskiego oraz przedstawienia procesu jego przemiany, skupiając się przed wszystkim na tych elementach tradycyjnej kultury, która świadczy o przekazywaniu, zachowywaniu, przejmowaniu i przystosowywaniu tradycji, również w sytuacjach nieoczywistych, nagłych, takich jak pandemia Sars-Cov-2. Zakres terytorialny pracy dotyczy obszaru Zagłębia Dąbrowskiego leżącego na terenie województwa śląskiego, obejmującego ze względu na podział administracyjny powiaty: będziński, myszkowski, olkuski, zawierciański oraz dwa miasta na prawach powiatu: Sosnowiec oraz Dąbrowę Górniczą. Praca zakresem czasowym odnosi się do dwóch dekad XIX w., XX w. oraz początku XXI w. Rozprawa składa się z czterech rozdziałów, wprowadzenia, wniosków końcowych, bibliografii, netografii oraz aneksów zawierających wykaz rozmówców, wybrane kwestionariusze badawcze, spis fotografii, map, tabel oraz zastosowanych w pracy skrótów. In the present work the cultural heritage of Zagłębie Dąbrowskie in historical terms is presented, taking into account the transformations which has taken place. In particular those cultural aspects are emphasized that have been adapted to the existing conditions and needs, re-adapted - they are present in Zagłębie's traditional folk culture up to day. The current image of the cultural heritage of Zagłębie Dąbrowskie and the process of its transformation are shown, focusing primarily on those elements of traditional culture that give evidence of the transmission, preservation, taking over and adaptation of tradition, also in non-obvious, unexpected situations, such as the Sars-CoV-2 pandemic. The territorial scope of the present work concerns the area of Zagłębie Dąbrowskie, a highly industrialised and densely populated region in the Silesian Voivodeship, covering, due to the administrative division, the poviats of Będzin, Myszków, Olkusz, Zawiercie and two cities with poviat rights: Sosnowiec and Dąbrowa Górnicza. The time range of the work discusses two decades of the 19th century, the whole 20th and the beginning of the 21st century. The work is divided into four chapters, an introduction, final conclusions, bibliography, netography and attachments covering a list of informants, selected research questionnaires, a list of photographs, maps, tables and abbreviations used in the present thesis.
Folkloryzm jako forma ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego? Studium przypadku wybranych weselnych widowisk obrzędowych z Wielkopolski z perspektywy antropologii folkloru
(2021) Dziubata, Karolina; Brzezińska, Anna Weronika. Promotor
Rozprawa doktorska skupia się na relacji między folkloryzmem a ochroną niematerialnego dziedzictwa kulturowego na przykładzie weselnych widowisk obrzędowych w Wielkopolsce. To sztuki widowiskowe oparte na tradycyjnej obrzędowości weselnej charakterystycznej dla danego obszaru, wykonywane przez regionalne zespoły folklorystyczne. Spektakle przedstawiają elementy folkloru tradycyjnego (m.in. tańce, muzykę, pieśni, gwarę, stroje) w których odzwierciedlają się dawne warunki życia lokalnej społeczności. Celem rozprawy jest poznanie funkcji weselnych widowisk obrzędowych w lokalnym krajobrazie kulturowym w kontekście koncepcji folkloryzmu i systemu ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego na przykładzie działalności wybranych widowisk i wykonujących je zespołów folklorystycznych. Praca umocowana jest w paradygmacie antropologii folkloru i folklorystyki antropologicznej (Sulima 1985, Kowalski 1990) i stanowi próbę antropologicznej odpowiedzi na pytanie, czy weselne widowiska obrzędowe, postrzegane jako zjawisko należące do kategorii folkloryzmu, stanowią formę ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Zgodnie z koncepcją Józefa Burszty rozumiem folkloryzm jako zjawisko polegające na stosowaniu wybranych treści i form folkloru w sytuacjach zaaranżowanych (1969: 88; 1987: 142-143) i w takich kategoriach postrzegam weselne widowiska obrzędowe – jako symboliczną reprezentację tradycyjnej obrzędowości rodzinnej.Interesują mnie motywacje i konsekwencje podejmowania tego typu działań przez członków zespołów folklorystycznych, sposoby rozumienia folkloru, odtwarzanie i zarządzanie elementami niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz ich wykorzystanie do celów społecznych, ekonomicznych i politycznych. Studia przypadku omawiane w niniejszej pracy stanowią trzy weselne widowiska obrzędowe: Wesele szamotulskie, Wesele przyprostyńskie i Wesele biskupiańskie. Wybór ten został uzasadniony ilością dostępnych na ich temat materiałów, ciągłością i częstotliwością wystawiania spektakli, a także ich związkiem z wpisaniem Tradycji weselnych z Szamotuł i okolic, Tradycji dudziarskich w Wielkopolsce oraz Tradycji kulturowych Biskupizny na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. W rozprawie argumentuję, że widowiska te stały się istotnym elementem lokalnych i regionalnych krajobrazów kulturowych, trwale wpisując się w życie ich mieszkańców. Rozprawa składa się z siedmiu rozdziałów, wstępu, zakończenia, bibliografii oraz aneksu zawierającego wykaz przeprowadzonych wywiadów i wykorzystanych ankiet. Pracę podsumowuje Zakończenie, w którym zamieściłam manifest zmodyfikowanej metodologii badania folkloru i folkloryzmu. W ślad za Reginą Bendix (1997) proponuję dekonstrukcję języka autentyczności i odmawiam używania go do celów opisowych. Celem mojej pracy nie jest ekspercka ocena autentyczności weselnych widowisk obrzędowych, lecz ustalenie ich miejsca, znaczenia i funkcji we współczesnym lokalnym krajobrazie kulturowym.
Indianie Moré z Amazonii boliwijskiej w świecie własnych wartości i obcych oddziaływań
(2024) Chyc, Paweł; Posern-Zieliński, Aleksander. Promotor
Niniejsza praca doktorska, na którą składa się cykl sześciu opublikowanych i recenzowanych artykułów autorskich, dotyczy etnograficznego opisu oraz antropologicznej analizy wybranych aspektów kultury boliwijskiego ludu Moré. Jej tematem jest kultura i historia Moré analizowana z dwóch perspektyw. Pierwszą stanowi interpretacja wybranych przejawów światopoglądu Moré, które na potrzeby analizy teoretycznej (antropologicznej) nazywam animistycznymi. Druga dotyczy badania wybranych aspektów zewnętrznych (obcych) oddziaływań względem kultury Moré, z jakimi lud ten zetknął się na przestrzeni dekad. Pod względem empirycznym praca opiera się na autorskich długotrwałych (łącznie 21 miesięcy) badaniach etnograficznych pośród Moré oraz analizie zastanych niepublikowanych źródeł archiwalnych. Pod względem teoretycznym praca mieści się w nurcie tzw. antropologii amazonistycznej, ze szczególnym uwzględnieniem koncepcji ontologii animistycznej w ujęciu Philippe Descoli. Celem tej pracy jest ukazanie specyfiki animizmu Moré oraz przedstawienie na wybranych przykładach, że odgrywa on role w zrozumieniu zmian kulturowych, jakich Moré doświadczyli na przestrzeni dekad. Celom tym podporządkowana jest struktura pracy, która dzieli zebrane tu teksty na dwie zasadnicze części. Cześć pierwsza: świat Moré; oraz część druga: obce oddziaływania. This doctoral dissertation, consisting of a series of six published articles, addresses the ethnographic description and anthropological analysis of selected aspects of the culture of the Bolivian Moré people. Its subject is the culture and history of the Moré, analyzed from two perspectives. The first is the interpretation of selected aspects of the Moré worldview, which, for the purposes of theoretical (anthropological) analysis, I refer to as animistic. The second pertains to the analysis of selected external (foreign) influences on the Moré culture that this people have encountered over the decades. Empirically, the work is based on the author’s long-term (a total of 21 months) ethnographic research among the Moré, as well as the analysis of existing unpublished archival sources. Theoretically, the work falls within the field of so-called Amazonian anthropology, with particular emphasis on the concept of animistic ontology as proposed by Philippe Descola. My goal is to demonstrate the specificity of Moré animism and to show, through selected examples, that it plays a role in understanding the cultural changes that the Moré have experienced over the decades. The structure of the work is subordinated to these goals, dividing the collected texts into two main parts: the first part: the world of the Moré; and the second part: external influences.
Infrastruktury usieciowionych mediów w praktykach artystycznych (na podstawie analizy wybranych przypadków)
(2024) Skowrońska Aleksandra; Przybylski, Ryszard Kazimierz. Promotor
Niniejsza rozprawa doktorska poświęcona jest infrastrukturom medialnym oraz ich kulturowemu wymiarowi, który jest obecny komunikowany poprzez praktyki artystyczne po tzw. zwrocie infrastrukturalnym. Rozumiejąc praktyki artystyczne jako praktyki o charakterze badawczym, używam przywołanych praktyk jako narzędzia, dzięki którym przyglądam się kulturowemu wymiarowi infrastruktur medialnych. Opisanemu procesowi towarzyszy także niezbędna metarefleksja, analiza samych praktyk artystycznych, w tym sojuszy i taktyk podejmowanych przez twórców. Praca składa się z dwóch głównych części. W części pierwszej nakreślam kontekst dla relacji pomiędzy zjawiskami technologicznymi (w tym infrastruktur medialnych), kulturowymi (w tym praktyk artystycznych) i społecznych oraz tematyzuję infrastruktury oraz infrastruktury medialne jako przedmiot badań. Część druga ma charakter analityczny oraz interpretacyjny, w której wybrane przypadki praktyk artystycznych traktowane są jako castellsowskie węzły – miejsca przepływów zarówno zjawisk o charakterze materialnym jak i dyskursywnym czy relacyjnym. Omawiane przypadki szereguje w następujące po sobie kategorie: 1) wizualności – w ramach której analizuję potencjał i rolę widoczności infrastruktur medialnych, a także taktyki i sposoby konstruowania tejże; 2) kartografii – traktując mapę jako: mapę wytwarzającą przestrzeń konstruowaną przez infrastrukturę medialną oraz mapę wytwarzającą i porządkującą wiedzę na temat przestrzeni, w którą są wpisane i osadzone infrastruktury medialne – będące także narzędziem jej poznania; 3) relacji – w ramach której zbadałam infrastrukturalne relacje (szczególnie emocjonalne i afektywne) tematyzowane przez praktyki artystyczne; 4) kontrinfrastruktur – gdzie przyjrzałam się propozycjom krytycznym włączającym użytkownika oraz jego sprawczość. This doctoral dissertation is dedicated to media infrastructures and their cultural dimension, which is communicated through artistic practices after the so-called infrastructural turn. Understanding artistic practices as research-based activities, I employ these practices as tools to examine the cultural dimension of media infrastructures. This process is accompanied by essential self-reflection, an analysis of the artistic practices themselves, including the alliances and tactics employed by creators. The work consists of two main parts. In the first part, I outline the context for the relationship between technological phenomena (including media infrastructures), cultural aspects (including artistic practices), and societal aspects. I also address infrastructures and media infrastructures as subjects of research. The second part is analytical and interpretative, where selected cases of artistic practices are treated as Castellsian nodes – places of flows of both material and discursive phenomena and relational aspects. The discussed cases are categorized as follows: 1) Visibility – within this category, I analyze the potential and role of the visibility of media infrastructures, as well as tactics and methods of constructing it. 2) Cartography – considering maps as tools that generate space constructed by media infrastructure and maps that produce and organize knowledge about the space in which media infrastructures are embedded. 3) Relations – within this category, I examined infrastructural relations (especially emotional and affective ones) thematized by artistic practices. 4) Counter-infrastructures – where I explored critical proposals that involve users and their agency.
Jakie to uczucie być pracownikiem migrującym? Etnografia afektywnego zarządzania i doświadczeń cudzoziemców uczących angielskiego w Chinach
(2023) Kujawa, Izabela; Schmidt, Jacek. Promotor
Niniejsza rozprawa koncentruje się na migracji międzynarodowej do Chińskiej Republiki Ludowej, a konkretnie na doświadczeniach osób wykonujących tam (delegalizowaną, ang. illegalized) pracę jako nauczyciele języka angielskiego. W oparciu o łącznie siedemnasto miesięczne etnograficzne badania terenowe prowadzone w Shenzhen w latach 2014-2019 badam sytuację tych migrantów, ukształtowaną przez nich samych, jak również przez szerszy kontekst współczesnych Chin (z ich aspiracjami politycznymi i gospodarczymi oraz umiędzynarodowieniem jako celem) oraz globalnego i lokalnego przemysłu nauczania języka angielskiego (ang. ELT industry) (z jego neoliberalną logiką). W rozprawie śledzę proces, w którym stają się migrantami (rozdział 3) i pracownikami (rozdział 4) oraz budują i podtrzymują wspólnotę (rozdział 5). Szczególną uwagę zwracam na obszar emocji. Badam afektywne wymiary politycznych, społecznych i kulturowych sił kształtujących różne elementy życia migrantów: ich motywację do wyjazdu i pozostania w Chinach, ich strategie radzenia sobie z regulacjami i ich wdrażaniem, ich działania w środowisku pracy i relacje z innymi ludźmi. Traktuję emocje jako kluczową część indywidualnych doświadczeń życiowych migrantów, jako istotny element kolektywnych struktur, do których należą i w ramach których funkcjonują i wreszcie jako ważne narzędzie systemu rządzenia, któremu są podporządkowani. W całej rozprawie odkrywam ten ostatni element przez pryzmat „afektywnego rządzenia”, które rozumiem jako technologie dyscyplinujące i rządomyślności, które sięgają po emocje w celu ustanowienia pożądanych zachowań, racjonalności i podmiotowości. W analizowanym przypadku taki sposób rządzenia prowadzi do formowania uległych pracowników migrujących oraz tworzenia i podtrzymywania struktur, które są dla nich szkodliwe. Jednocześnie pokazuję, że emocje mogą również stać się kamieniem węgielnym wspólnoty, która sama w sobie może być uznana za formę oporu i która prowadzi do dalszych form sprzeciwu. This dissertation focuses on international migration to the People’s Republic of China, specifically the experiences of people performing (illegalized) work as English teachers there. Based on seventeen months of ethnographic fieldwork conducted in Shenzhen from 2014 to 2019, I explore the situation of these migrants as shaped by themselves as well as by the broader context of post-reform China (with the country’s political and economic aspirations and goal of internationalization) and the global and local English language teaching (ELT) industry (with its neoliberal logic). In the dissertation, I trace their steps: as they become migrants (Chapter 3) and workers (Chapter 4), and as they build and maintain a community (Chapter 5). I pay particular attention to the field of emotions. I explore the affective dimensions of the political, social, and cultural forces at work in the lives of migrant workers: in their motivations for migrating and staying in China, in their strategies for coping with regulations and their implementation on the ground, in their actions in the work environment, and in their relationships with others. I approach emotions as a core part of migrants' individual lived experiences, as an essential element of the collective structures to which they belong and within which they operate, and finally as an important tool of the system of governance to which they are subordinated. Throughout the dissertation, I uncover the latter through the lens of "affective governance," which I understand as disciplinary and governmental technologies that rely on emotions to establish desirable behaviors, rationalities, and subjectivities. In the case analyzed, such a mode of governance leads to the formation of docile migrant workers and the production and maintenance of structures that are detrimental to their position and well -being. At the same time, I show that emotions can also become a cornerstone of a community, constituting a form of counter-conduct in itself and lead to other forms of resistance.
Koncepcja audience development: między teorią a praktyką
(2020) Firych, Piotr Karol; Sójka, Jacek. Promotor; Poprawski, Marcin. Promotor
W obliczu współczesnych rynkowych, technologicznych i społecznych uwarunkowań sektora kultury rośnie istota „zwracania się” w działaniach ku publiczności. W reakcji na tę sytuację organizacje, chcąc efektywnie realizować swoją misję, zmuszone są poszukiwać nowych metod komunikacji i zarządzania. Dla wielu, odpowiedzią na najważniejsze wyzwania stojące przed organizacjami kulturalnymi w XXI wieku jest koncepcja audience development. Zakłada ona strategiczne i kompleksowe podejście do zagadnienia budowania relacji z publicznością. Celem pracy jest krytyczna analiza koncepcji audience development. W ramach pogłębienia wiedzy na temat wskazanego problemu podjęta została próba szerszego objaśnienia znaczenia koncepcji audience development oraz uchwycenia jej w możliwie ścisłe ramy teoretyczne, których nie posiada ona explicite mimo swojej dużej popularności. Ważnym elementem pracy jest także analiza sposobu, w jaki organizatorzy życia kulturalnego przystosowują się do obecnych uwarunkowań uczestnictwa w kulturze. Nabyta w toku pracy nad dysertacją wiedza ma ostatecznie doprowadzić do określenia potencjału koncepcji audience development, a tym samym odpowiedzenia na pytanie o jej oryginalność względem już istniejącej wiedzy i realizowanej działalności. Wybrane czynniki, przy uwzględnieniu których prowadzona jest analiza problemu to urynkowienie kultury, a także rozwój nowych mediów i sposobów komunikacji.
Konsekwencje przemian społecznych i kulturowych na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski
(2024) Słowiński, Marcin Rafał; Main, Izabella. Promotor
W pracy podejmuję pytania podstawowe: kim byli zasiedlający Ziemie Zachodnie i Północne Polski, skąd pochodzili, dlaczego tam przybyli a następnie jakie to miało skutki w kontekście integracji, zakorzeniania się oraz budowania tożsamości zarówno wtedy, jak również w kolejnych pokoleniach. Owe pytania umiejscawiam w układzie zależności czynników związanych z procesami integracyjnymi i tożsamościowymi oraz obszarami dotyczącymi ogólnie rozumianego rozwoju (społecznego, kulturowego, gospodarczego) tj. innowacyjności gospodarczej/regionalnej, przestępczości i ruchliwości społecznej analizowanych przeze mnie w odniesieniu do kapitałów społecznego, kulturowe i kreatywnego. To sprawia, że możliwe będzie uzyskanie względnie całościowego obrazu konsekwencji przemian społecznych i kulturowych, które miały miejsce w regionach osiedleńczych Polski po II wojnie światowej, In my doctora! dissertation, I address fundamental questions: who were the settlers of the Western and Northern Lands of Poland, where did they come from, why did they come there, and what were the consequences in the context of integration, rooting, and identity building, both then and in subsequent generations. I place these questions within the framework of the relationships between factors related to integration and identity processes and areas concerning generally understood development (social, cultural, economic), i.e. economic/regional innovation, crime, and social mobility, analyzed in relation to social, cultural, and creative capitals. This allows me to obtain a relatively complete picture of the consequences of the social and cultural transformations that took place in the settlement regions of Poland after World War II.
„Kryzys migracyjny” - antropologiczne studium przypadku serbskiej części szlaku bałkańskiego
(2020) Rydzewski, Robert; Buchowski, Michał. Promotor; Bloch, Natalia. Promotor
Niniejszej rozprawie opisuję i analizuję wydarzenia, które miały miejsce latach 2015 i 2016 na Południowo-Wschodnich obrzeżach Unii Europejskiej (UE) i ich konsekwencje dla migrantów próbujących dostać się do UE. W pracy tej dowodzę za Williamem H. Sewellem Juniorem (1996), że „kryzys uchodźczy” może być postrzegany jako „wydarzenie historyczne”, nie tylko dlatego, że około 1 milion osób z tak zwanego Globalnego Południa, w większości muzułmanie, przybyło do UE, ale także dlatego, że zmienił strukturę reżimu granicznego w Europie Południowo-Wschodniej. W mojej pracy przyglądam się „kryzysowi uchodźczemu” przez pryzmat liminalności (Turner1969). Opisuję upadek europejskiego reżimu migracyjnego, częściowe otwarcie zewnętrznych granic UE oraz późniejszą próbę ich uszczelnienia. Interpretuję „kryzys uchodźczy” jako okres przejściowy, bezpośrednio wynikający z kształtowania się na ruinach starego reżimu granicznego, reżimu nowego. Udowadniam, że nową właściwością reżimu granicznego jest proces filtrowania migrantów, który odbywa się w tak zwanych „hotspotach” znajdujących się na zewnętrznej granicy UE. Są to swego rodzaju strefy buforowe, gdzie migranci są poddawani procesowi filtracji. Oprócz tego nową cechą reżimów granicznych w Europie Południowo-Wschodniej jest normalizacja przemocy funkcjonariuszy straży granicznej UE, służącej jako metoda odstraszania migrantów. Do roku 2015 przemoc funkcjonariuszy straży granicznej nie była odnotowywana na taką skalę. Te radykalne akty przemocy wobec nieuzbrojonych dzieci i dorosłych, kobiet i mężczyzn stały się regularne i systematyczne na obrzeżach UE. Co więcej, nowym elementem europejskiego reżimu graniczemy jest utknięcie migrantów w ruchu kołowym (circural mobility) w przestrzeni liminalnej poza granicami Unii Europejskiej. W tej niejednoznacznej i ograniczającej przestrzeni migranci „utknęli w ruchu” (caught in mobility), nie mogąc iść ani do przodu, ani się cofać. Wreszcie te niepokojące wydarzenia, które miały miejsce na przełomie 2015 i 2016 r., doprowadziły do powstania silnego i stabilnego społeczeństwa obywatelskiego podejmującego kwestie migracji w Europie. Zmiany te są bezpośrednim następstwem „kryzysu uchodźczego”. Wyjaśnijmy jednak, że najprawdopodobniej zmiany te nie nastąpiłyby bez „kryzysu uchodźczego”. W tej rozprawie zakładam, że pewne przesłanki zmiany europejskiego reżimu granicznego pojawiały się przed 2015 r., ale to „kryzys uchodźczy” był katalizatorem w procesie przekształcania struktury rozumianej jako medium i jako wynik praktyk ustanawiających system społeczny. Uwypuklam zatem konsekwencje „kryzysu uchodźczego”, aby podkreślić znaczenie tego wydarzenia. Jednak zakres tej pracy jest bardziej ograniczony. Skupiam się tutaj na wydarzeniach zaobserwowanych w liminalnym okresie: jak upadł europejski reżim graniczny w 2015 roku? W jaki sposób wprowadzono nowy system kontroli granic w Europie Południowo-Wschodniej? Kto i jak kształtował szlaki migracyjne? Miejsce i metody badań Praca ta jest oparta na literaturze interdyscyplinarnej i badaniach etnograficznych w centrach recepcyjnych dla migrantów w Serbii w okolicach dwóch przejść granicznych: serbsko-północno macedońskim i serbsko-węgierskim. Od października 2015 r. do października 2016 r. prowadziłem badania etnograficzne z zastosowaniem metod obserwacji uczestniczącej oraz wywiadów. Wywiady przeprowadziłem z migrantami, członkami społeczności lokalnej, a także z członkami społeczeństwa obywatelskiego udzielającymi wsparcia migrantom w Serbii. Badania terenowe rozpocząłem w Preszewie położonym na granicy serbsko – północno macedońskiej. Byłem tam wolontariuszem Border Free Association. Organizacja ta działała w starej fabryce tytoniu zamkniętej podczas rozpadu Jugosławii i latem 2015 r. przekształconej w tymczasowe centrum recepcyjne dla migrantów. Jego celem było rejestrowanie migrantów i zapewnienie im chwilowego odpoczynku. Jako drugą lokalizację dla obserwacji uczestniczącej wybrałem Suboticę i jej okolicę na granicy serbsko-węgierskiej, gdzie od czerwca 2015 r. do ostatnich tygodni 2016 r. działała grupa wolontariuszy o nazwie Fresh Response. Moja praca w obu organizacjach polegała na dystrybucji żywności i artykułów nieżywnościowych, dostarczaniu informacji o aktualnej sytuacji na szlaku bałkańskim oraz pomocy psychologicznej. Tradycyjne badania etnograficzne, jakie zakładałem, w wyniku sytuacji w terenie, przekształciły się w badania aktywistyczne (activist research). Badania aktywistyczne zakładają zdobywanie wiedzy teoretycznej poprzez działanie (Hale 2006; Goldstein 2014; Picozza 2017; Sandri 2017). Ta metoda wpisuje się również w moje przekonania, że praca naukowa może opierać się na aktywizmie, ponieważ oba działania mają ten sam zestaw wartości i mogą się wzajemnie doskonalić. Poza przeprowadzeniem badań terenowych w wyżej wymienionych miejscowościach, odwiedziłem także migrantów w innych centrach recepcyjnych, koczowiskach i squatach rozrzuconych wzdłuż szlaku bałkańskiego. Dlatego moje badania przybrały wymiar etnografii wielostanowiskowej George'a Marcusa, która pozwala śledzić historie migrantów w różnych częściach zglobalizowanego świata i szukać nieoczekiwanych powiązań między miejscami i kontekstami (1998: 90-94). Ponadto w latach 2016–2018 odwiedziłem wybranych partnerów badawczych w krajach goszczących, do których, nie zawsze zgodnie z własnym wyborem, trafili. Pomogło mi to zrozumieć wielokierunkowość migracji przez Europę Południowo-Wschodnią i jej zmieniające się warunki. Struktura pracy Moja rozprawa doktorska składa się z sześciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym: Defining Migrants in Liminal Space, omawiam ramy koncepcyjne i krytyczną analizę terminów takich jak „uchodźcy”, „nielegalni migranci” lub „azylanci”. Pokazuję, że te terminy są wysoce niejednoznacznymi, biurokratycznie stworzonymi kategoriami, które służą jako narzędzie kategoryzacji i dyskryminacji osób próbujących dotrzeć do UE. Następnie konceptualizuję przestrzeń, w której znaleźli się migranci, wśród których prowadziłem prace w terenie. Twierdzę, że pomimo krytyki, jaką jest obarczony termin liminalności w studiach migracyjnych, koncepcja ta niekoniecznie wiąże się z wykorzenieniem migrantów, ale raczej z zawieszeniem praw i norm, przewlekłością podróży i niepewnością co do własnej przyszłości. Co więcej, koncepcja liminalności pomaga podkreślić nowe formy sprawczości, jak również sytuacje, w których migranci podporządkowują się władzy. W rozdziale drugim: The Collapse of EU Border Regime: Shaping Migration Policy in the “Pre-Refugee Crisis” Phase analizuję unijny reżim graniczny i rozwój szlaków migracyjnych przed 2015 r. Aby przedstawić szerszy kontekst rozwoju ruchów migracyjnych i aby uniknąć pułapki bałkańskiego partykularyzmu, porównuję rozwój trajektorii migracji przez Serbię z innymi szlakami prowadzącymi do UE. Twierdzę, że kryzys uchodźczy jest wynikiem próby powstrzymania migracji na szlaku zachodnio-śródziemnomorskim i centralno-śródziemnomorskim oraz braku solidarności między krajami UE. Ponadto, inspirując się między innymi pracami serbskiej badaczki Marty Stojić Mitrovic (2014, 2015, 2016, 2019), wyjaśniam przebieg integracji serbskiej polityki migracyjnej z dyrektywami UE, które utorowały grunt pod eksternalizację kontroli granicznej do Serbii. Pokazuję, że zrzucenie odpowiedzialności za kontrolę zewnętrznych granic UE na kraje trzecie, z jednej strony, pozwala częściowo zatrzymać niechcianych migrantów z dala od jej murów, a z drugiej strony, zapewnia swobodny przepływ towarów i ludzi w strefie Schengen. W tej analizie zwracam szczególną uwagę na obietnicę rozszerzenia UE o kraje Europy Południowo-Wschodniej, która ma na celu nakłaniać kraje bałkańskie, by podporządkowały swoje prawo migracyjne jej wymogom. Kończę ten rozdział argumentem, że eksternalizacja reżimu granicznego jest mieczem obosiecznym: ochrona granic UE przed często wyimaginowanymi zagrożeniami związanymi z nielegalną migracją jest obarczona kosztem deklaratywnych europejskich norm i wartości. W rozdziale trzecim: Liminality: Formalizing the Balkan Corridor opisuję fazę liminalną: moment upadku reżimu granicznego UE oraz powstanie sformalizowanego korytarza bałkańskiego, z którego skorzystało około miliona migrantów, aby dotrzeć do UE. Pokazuję dramatyczne próby przywrócenia poprzedniego porządku poprzez wdrożenie sprzecznych humanitarnych i sekurytyzacyjnych środków, które często nie spełniały swoich celów. Przedstawiam również etnograficzny opis zawieszenia kontroli granicznej (de-bordering), czyli czasowego otwarcia zewnętrznych granic UE oraz odpowiedź społeczeństwa obywatelskiego na to zjawisko. W czwartym rozdziale: Re-bordering: Introducing the Filtering Process przedstawiam nowe metody podjęte przez UE w celu przywrócenia kontroli granicznej (re-bordering) w Europie Południowo-Wschodniej i ich wpływ na ruch migrantów. Wyjaśniam, że na przywrócenie kontroli granicznej składa się utworzenie „hotspotów” oraz nieprecyzyjne i arbitralne filtrowanie migrantów w strefach buforowych zlokalizowanych w obrębie zewnętrznych granic UE. Ponadto wykazuję, że proces filtrowania migrantów doprowadził do powstania koczowisk i squatów wzdłuż korytarza bałkańskiego, wykształcił poczucie niepewności wśród migrantów oraz sprowokował starcia pomiędzy migrantami a strażą graniczną czy policją. Ten rozdział kończę spostrzeżeniem, że ponownemu przywróceniu kontroli granicznej towarzyszyło przejęcie kontroli nad transportem migrantów, co w konsekwencji doprowadziło do napięć między prywatnymi i państwowymi firmami transportowymi oraz przywrócenia starych nieoficjalnych szlaków migracyjnych. W piątym rozdziale: Hope, Waiting and Mobility. The Migrant Movement in In-betweenness badam ruch migrantów na serbskim odcinku korytarza bałkańskiego po podpisaniu umowy między UE a Turcją w marcu 2016 r., i tym samym uszczelnieniu granic w Europie Południowo-Wschodniej. W tej części pokazuję, że ruch migrantów w liminalnej przestrzeni nie ustał. Pomimo wielkich wysiłków na rzecz zmilitaryzowania zewnętrznych granic UE, nielegalnym deportacjom i przemocy funkcjonariuszy straży granicznej oraz strukturalnego i instytucjonalnego narzucania oczekiwania, migranci nadal próbowali iść naprzód, przekroczyć granice w różnych częściach kraju, często kręcąc się w koło po Serbii. Ten rozdział kończę refleksją, że ruch migrantów u progu UE może wyrażać ich nadzieję na zakończenie utknięcia w liminalności (stuckedness in liminality). W ostatnim rozdziale: Crafting Activists from Tourists. Volunteer Engagement in the Refugee Protection in Serbia, sugeruję, że oprócz nowej formy zarządzania granicami w Południowo-Wschodniej Europie, kryzys uchodźczy zrodził oddolny ruch poświęcony ochronie migrantów. W tej części przyglądam się motywacjom wolontariuszy z tak zwanej Globalnej Północy w Serbii, ich sposobom działania i ich trwałości. Następnie opisuję samo-pozycjonowanie i cele wolontariuszy oraz ewolucję ich pracy. Twierdzę, że samodoskonalenie i potrzeba reagowania na ludzką tragedię są kluczowymi argumentami za podjęciem decyzji o zaangażowaniu się w pomoc migrantom w Serbii. W ten sposób wolontariat jest łącznikiem między jednostką a kolektywem i jako taki może być rozumiany jako nowa forma zaangażowania obywatelskiego.
Kulturowe ramy nowoczesnej genetyki
(2019) Kwiatkowski, Paweł; Rotengruber, Przemysław. Promotor
Celem studium jest próba odkrycia mechanizmu, który kształtuje kulturową gramatykę biologicznego mikropoziomu materii życia. Propozycja ta przyjmuje, że miejsce genetyki w porządku normatywnym nowoczesnego świata wyznacza relacja pomiędzy systemem a światem życia. Hipoteza ta rozwijana na tle komparatystycznego zestawienia teorii pierwszego i drugiego pokolenia Szkoły Frankfurckiej wyjaśnia sens ewolucji normatywnych granic funkcjonowania genetyki, które decydują o pozycji człowieka względem nauki. Przyjęte stanowisko znajduje odzwierciedlenie w kompozycji prezentowanego studium, które obejmuje pięć rozdziałów. Pierwszy służy zarysowaniu teoretycznego kontekstu, który rozwija się na tle osi sporu pomiędzy reprezentantami dwóch pokoleń Szkoły Frankfurckiej, pozwalając na wybór Habermasowskiej odsłony konceptualizacji społecznego wymiaru wiedzy o dziedzicznej naturze biologicznego mikropoziomu materii życia. Drugi kreśli metodologiczne podstawy tej propozycji, łącząc wybrany wariant opisu odkrywanego mechanizmu z kulturoznawczą perspektywą, która pozwala na weryfikację przyjętego modelu. Trzeci inicjuje refleksję nad funkcjonalnymi determinantami praktyki społecznej śledząc historię wiedzy o dziedziczeniu – od narodzin antycznej idei po zastosowania nowoczesnej genetyki. Czwarty przenosi tę refleksję na poziom interpretacji praktyki społecznej, pozwalając na zarysowanie heterogenicznej panoramy przekonań, ukształtowanych na tle recepcji genetyki. Piąty natomiast podejmuje próbę rekonstrukcji normatywnych granic funkcjonowania wiedzy naukowej, poświęcając uwagę znaczeniu norm zakodowanych w systemowej strukturze nowoczesnego świata.
Ludzie i nie-ludzie: ontologia andyjska w ujęciu antropologicznym na przykładzie keczuańskiej społeczności Q'eros z Peru
(2023) Przytomska-La Civita, Anna; Posern-Zieliński, Aleksander. Promotor
Przedmiotem rozprawy jest antropologiczna interpretacja ontologii społeczności Q’eros z Kordyliery Vilcanota (Andy peruwiańskie) w kontekście koncepcji ciała i osoby oraz schematów relacji autorstwa Philippe’a Descoli. Materiały do pracy zostały zebrane podczas długoterminowych badań terenowych trwających 22 miesiące. Praca złożona jest z 5 rozdziałów. W rozdziale pierwszym, który stanowi wprowadzenie do ontologii Q’eros, przedstawiam oryginalne ujęcie andyjskiej koncepcji ciała i osoby. Wykorzystując teorię indywiduum i dywiduum, analizie poddaję proces stawania się osobą oraz ukazuję w jaki sposób ciało w ontologii Q’eros jest jednocześnie indywidualne i kolektywne. W rozdziale 2 przedstawiam omówienie ontologii nie-ludzkich istot osobowych: apus i pachamamas. Zwracam tutaj szczególną uwagą nie tylko na narracje o tych istotach, ale także na wydarzenia, w których ujawniają one swoją obecność i wpływ na ludzkie życie. Kolejna część pracy poświęcona jest specjalistom rytualnym (szamanom) u Q’eros. Omawiam inicjację szamańską, szamańskie atrybuty mocy, relacje szamanów i nie-ludzi w kontekście rytuałów, sesji leczniczych czy podróży paqos do świata podziemnego. Rozdział 4 to szczegółowa analiza praktyk rytualnych wpisujących się w ontologiczny schemat wymiany. Ten typ relacji pomiędzy ludźmi i osobami nie-ludzkimi manifestuje się za pośrednictwem różnych typów praktyk rytualnych w ramach następujących obszarów: rolnictwo, pasterstwo, łowiectwo, mobilność (podróżowanie), praktyki żywieniowe, pieśni rytualne, praktyki szamańskie i lecznicze. W tej części śledzę jak te praktyki wymiany zapewniają cyrkulację substancji i zasobów pomiędzy różnymi grupami istot osobowych. Rozdział 5 to z kolei analiza drapieżności, która obok wymiany jest drugim modelem ludzko-nie-ludzkich relacji. W tej części przyglądam się różnym wariantom tej relacji, biorąc pod uwagę kontekst i źródło ich ustanowienia. W rozdziale podsumowującym niniejszą rozprawę refleksje końcowe skupiają się wokół takich zagadnień jak: koncepcja osoby w ontologii andyjskiej, ontologiczne schematy wymiany i drapieżności oraz ogólny zarys ontologii andyjskiej, którą charakteryzują dwie logiki organizujące – analogia i fraktalność. The subject of this dissertation is an anthropological interpretation of the ontology of the Q'eros community from the Vilcanota Cordillera (Peruvian Andes) in the context of the concept of body and person and relationship models of Philippe Descola. Ethnographic materials were collected during long-term field studies lasting 22 months. The work consists of 5 chapters. In the first chapter, which is an introduction to the Q’eros ontology, I present an original approach to the Andean concept of body and person. Using the theory of the individual and dividual person, I analyze the process of becoming a person and I show why the body in the Q’eros ontology should be understood as individual and collective at the same time. In Chapter 2 I discuss the ontology of non-human persons: apus and pachamamas. I pay special attention not only to the narratives about these beings, but also to the events in which they reveal their presence and influence on human life. The next part of the dissertation is devoted to ritual specialists (shamans) among Q'eros. I discuss shamanic initiation, shamanic attributes of power, the relationship of shamans and non-humans in the context of rituals, healing sessions or their journeys to the underworld. Chapter 4 is a detailed analysis of ritual practices that represent the ontological scheme of exchange. This type of relationship between humans and non-human persons manifests through different types of ritual practices within the following areas: agriculture, pastoralism, hunting, mobility (travel), food practices, ritual songs, shamanic and healing practices. In this part, I follow how these exchange practices ensure the circulation of substances and resources between different groups of personal beings. Chapter 5 is an analysis of predation, which, next to exchange, is the second model of relationships between humans and non-humans. In this chapter, I analyze the different variants of this relationship, taking into account the context and the source of their establishment. In the final chapter, the concluding reflections focus on such topics as: the concept of a person in Andean ontology, ontological schemes of exchange and predation, and the general outline of Andean ontology, which is characterized by two organizing logics – analogy and fractality.
Ludzie i pszczoły. Ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego i relacje międzygatunkowe w ujęciu antropologicznych badań nad bartnictwem w Polsce
(2023) Echaust, Karolina; Brzezińska, Anna Weronika. Promotor
Dziedzictwo jest kategorią wieloaspektową, charakteryzującą się zmiennością w obszarze społeczno-kulturowych relacji. Celem rozprawy doktorskiej jest ukazanie mechanizmów kształtowania się i ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego w kontekście relacji międzygatunkowych. Materiał empiryczny, na podstawie którego została napisana niniejsza praca, zebrałam prowadząc antropologiczne badania terenowe wśród społeczności bartników, w wybranych miejscach w Polsce. Praca jest osadzona w nurcie humanistycznych badań nad środowiskiem (ang. environemtal humanities) (Emmet, Nye 2017), łącząc etnografię wielogatunkowej (ang. multispecies ethnography) (Tsing 2005; Latour 2020) i ekologią polityczną (Latour 2009, 2010) z dziedzictwem kulturowym (ang. heritology). Ukazując społeczną i kulturową praxis (Bauman 2012: 283) praktyk, zwyczajów, tradycyjnej wiedzy i umiejętności bartników, zaproponowałam kompleksowe spojrzenie na bartnictwo, jako na proces zmian społeczno-kulturowych, efektem których jest nowa wartość dziedzictwa – „gdzie to co społeczne, powraca jako powiązane” (Latour 2010: 152). Poruszając się w sferze dziedzictwa, patrzę na współczesne praktyki bartnicze jak na proces i relacje zachodzące „między dziedzictwami”, które heritolog Rodney Harrison definiuje jako „top-down heritage” (odgórne) i „bottom-up heritage” (oddolne) (Harrison 2010:16-19). W mojej pracy spoglądam zatem na dziedzictwo w dwóch wymiarach: 1) instytucjonalnym i 2) praktyk bartników, badając mechanizmy i relacje zachodzące pomiędzy tymi wymiarami. Rozprawa doktorska składa się z wprowadzenia, pięciu rozdziałów, zakończenia oraz bibliografii i aneksu. Heritage is a multifaceted category characterized by variability in socio-cultural relations. The aim of the doctoral dissertation is to show the formation and protection of intangible cultural heritage in the context of interspecies relations. The empirical material based on which the research was carried out was collected from anthropological field research among beekeepers in selected places in Poland. The work is embedded in the field of environmental humanities (Emmet, Nye 2017), linking multispecies ethnography (Tsing 2005; Latour 2020) and ecology of cooperation (Latour 2009, 2010) with cultural heritage (heritology). Showing the cultural praxis (Bauman 2012: 283) of practices, customs, exclusive knowledge, and skills of honey hunters, entering the view of honey hunting as a process of socio-cultural changes, which is the new value of heritage - "where what is social returns as related” (Latour 2010: 152). moving in the field of heritage, I look at contemporary honey hunting practices as a process and relations occurring "between heritage", which the heritologist Rodney Harrison defines as "heritage from above" (from above) and "heritage from below" (from below) (Harrison 2010:16-19). In my work, I look at heritage in two dimensions: 1) institutional and 2) honey hunters' practices, examining the mechanisms and relationships between these dimensions.
Między badaniem antropologicznym a aktywizmem społecznym: optymalizacja funkcjonowania lokalnych wspólnot z udziałem migrantów. Na przykładzie Poznania
(2023) Sydow, Karolina; Schmidt, Jacek. Promotor
Na cykl składa się siedem tekstów: publikowane artykuły, opracowania o charakterze raportów, rozdział w publikacji zbiorowej oraz manuskrypt. We wszystkich tekstach opieram się na własnych doświadczeniach jako badaczki (badania indywidualne i zespołowe) oraz praktyczki – współzałożycielki i członkini organizacji pozarządowej stale współpracującej z samorządem, zdobytych w ramach anthropology at home, gdzie terenem jest Poznań i jego okolice. Prowadzone przeze mnie rozważania dotyczą optymalizacji funkcjonowania wspólnoty lokalnej; optymalizacji uwzględniającej fakt, że w jej skład wchodzą także cudzoziemscy mieszkańcy. Przedmiotową tematykę zgłębiałam z jednej strony poprzez badania potrzeb migrantów, z drugiej zaś badania percepcji migracji i migrantów przez przedstawicieli samorządu. Dodatkowo aktywność badawczą uzupełniałam działalnością praktyczną wśród migrantów i przedstawicieli samorządu, która bazowała bezpośrednio na wnioskach płynących z badań. Wszystkie aspekty mojej antropologicznej aktywności znajdują odzwierciedlenie w prezentowanych tekstach tworzących zwartą tematycznie i powiązaną ze sobą całość. Poszczególne elementy cyklu dopełniają się tematycznie i w rezultacie składają się na całościowy obraz zjawiska wskazanego jako temat rozprawy. The series consists of seven texts: published articles, studies in the type of reports, a chapter in a collective publication and a manuscript. In all the texts I base on my own experience as a researcher (individual and team research) and a practitioner - co-founder and member of an NGO constantly cooperating with the local government. All my experiences were gained within the framework of anthropology at home, where the field is Poznań and its surroundings. The deliberations I have been conducting are about optimizing the functioning of the local community; an optimization that takes into account the fact that it also includes foreign residents. I explored the topic through research into the needs of migrants on the one hand, and research into the perception of migration and migrants by local government representatives on the other. In addition, I supplemented my research activity with field engagements among migrants and local government representatives, which were based directly on the findings of the research. All aspects of my anthropological activity are reflected in the presented texts that form a thematically compact and interrelated unit. The individual pieces of the series complement each other thematically and, as a result, make up a comprehensive picture of the phenomenon indicated as the subject of the dissertation.
Miejskie środowiska. Perspektywa badań ekokultu-rowych w kulturowych studiach miejskich
(2024) Nowacki, Mateusz; Rewers, Ewa. Promotor
Główny problem badawczy rozprawy dotyczy znaczenia urbanizacji ekokultury jako katalizatora miejskich prak-tyk kulturowych. Ekokultura rozumiana jest tutaj jako obszar łączenia tego, co materialne i symboliczne, ludz-kie i nie-ludzkie, itd. Takie podejście do ekokultury i relacji środowiskowych prowadzi również do założenia, że ludzka podmiotowość przyjmuje charakter transkor-poralny, który wyraża przekonanie o relacyjności z po-nadludzką materialnością i staje się obszarem genero-wania nowych podmiotowości i wyobrażeń. Tego rodza-ju aktywność prowadzi do powstawania rozmaitych miejskich hegemonii ekokulturowych. Ich rozprzestrze-nianie się wymaga odniesienia do trzech powiązanych ze sobą momentów produkcji: przestrzeni, podmiotowo-ści i natury. Rozprawa składa się z czterech rozdziałów. Rozdział pierwszy rozprawy poświęcony jest teoretycz-nej rekonstrukcji wybranych perspektyw materializmu marksistowskiego w kontekście współczesnego zwrotu ekologicznego w badaniach humanistycznych i społecz-nych oraz ich wpływu na studia kulturowe. Rozdział drugi stanowi rozwinięcie wątków podjętych w po-przedniej części. Skupia się on na pogłębieniu perspek-tywy środowiskowego materializmu kulturowego w odniesieniu do refleksji nad urbanizacją w kulturowych studiach miejskich i miejskiej ekologii politycznej. Trzeci rozdział zawiera wybrane przykłady dotyczące polityk miejskich i analizy podejść ekocentrycznych realizowanych w Poznaniu. Ostatni rozdział koncentruje się na środowiskowych alternatywach dla obecnych po-lityk miejskich. The main research problem of the dissertation is concerned with the meaning of the urbanization of ecoculture as a catalyst for the urban cultural prac-tices. Ecoculture is understood as an area of com-bining the material and the symbolic, the human and the non-human, etc. This approach to ecocul-ture and environmental relations also lead to the assumption that human subjectivity assumes a transcorporeal character which expresses the conviction of relationalism with more-than-human materiality and becomes an area of generating new subjectivities or imaginaries. This kind of activity leads to the formation of various urban ecocultural hegemonies. Their proliferation requires reference to three interrelated moments of production: space, subjectivity and nature. The dissertation consists of four chapters. The first chapter of the dissertation is devoted to the theoretical reconstruction of se-lected perspectives of Marxist materialism in the context of the contemporary environmental turn in humanistic and social research and their impact on cultural studies. The second chapter is an exten-sion of the themes undertaken within the previous section. It focuses on developing the perspective of environmental cultural materialism in relation to reflections on urbanization in cultural urban studies and urban political ecology. The third chapter inc-ludes selected examples concerning urban policies and analysis of ecocentric approaches which are realized in Poznań. The last chapter focuses on the environmental alternatives to the current urban po-licies.
Mit i sztuka: postawy nostalgii i afirmacji względem rozpadu przestrzeni symbolicznej, na przykładzie literackich sposobów posługiwania się mitem. Friedrich Hölderlin i Bruno Schulz
(2021) Stachowiak-Dudzik, Elżbieta; Moraczewski, Krzysztof. Promotor
Zasadniczym celem pracy jest hermeneutyczna analiza relacji pomiędzy mitem a sztuką na przykładzie twórczości literackiej Friedricha Hölderlina i Brunona Schulza. Rozprawa składa się z dwóch części. Pierwsza z nich ma charakter teoretyczno-metodologiczny; odtworzone zostały w niej wybrane koncepcje antropologiczne oraz filozoficzne dotyczące relacji świadomości mitologicznej i artystycznej. Prócz zarysu mentalności przedstawicieli kultur tradycyjnych, odnaleźć można tam również próby rekonstruowania definicji mitu i symbolu opartych na zasadzie koincydencji przeciwieństw. Część druga to analizy i interpretacje utworów literackich Hölderlina i Schulza, w których autorka rozpoznaje dwie postawy będące pokłosiem postępującego wciąż rozpadu przestrzeni symbolicznej, a sprzyjające odbudowie myślenia symbolicznego, czyli tytułowe postawy: nostalgii oraz afirmacji. Główną tezą pracy jest stwierdzenie, że zarówno postawa nostalgii, jak i afirmacji, choć na pozór tak różne, przynależą w istocie do jednego programu poszukiwania możliwości funkcjonowania przekazów symbolicznych w odczarowanym świecie, chęci przywrócenia, lub wykreowania sensu ludzkiej egzystencji poprzez sztukę, albo też mierzenia się z jego bezpowrotną utratą. Pisarzom takim jak Hölderlin czy Schulz przyświeca przekonanie, że dzięki wyobraźni symbolicznej człowiek może ponownie wejść w problematyczny kontakt z transcendencją. Okazuje się bowiem, że twórczość artystyczna może być odpowiedzią na sytuację braku centrum, próbą ugruntowania mitu w sztuce na miejsce dawnego krzewienia sztuki w micie.
Mutacje sacrum. Cerkiew św. Jerzego we wsi Złatolist w Bułgarii jako przestrzeń przenikania się sfer sacrum i profanum
(2023) Michalska, Aleksandra F.; Jewdokimow, Dorota. Promotor
Celem mojej dysertacji jest wskazanie działania określonych mechanizmów kultury na przykładzie wybranego przeze mnie fragmentu rzeczywistości kulturowej Bułgarii. Pozostaje nim cerkiew św. Jerzego we wsi Złatolist, którą ze względu na jej szczególną specyfikę analizuję, uwzględniając szereg poziomów jej recepcji. Szczegółowy opis konkretnej przestrzeni sakralnej w odniesieniu do szerokiego kontekstu historyczno-kulturowego z wykorzystaniem narzędzi wypracowanych na gruncie badań historycznokulturowych, antropologii obrazu, hermeneutyki i fenomenologii pozwala mi na dogłębną analizę fenomenu działania mechanizmu przenikania się sfer sacrum i profanum. Analizie poddaję przestrzeń cerkwi św. Jerzego we wsi Złatolist w Bułgarii w jej trzech głównych wymiarach: (1) ikonografii cerkwi – malarstwie ściennym naw bocznych, części emporowej świątyni oraz ikonostasie nawy głównej; (2) przestrzeni sakralnej w kontekście współczesnych przemian religijności; (3) kulcie prorokini Prepodobnej (baby) Stojny jako „wirtuozki religijnej”. W swojej pracy naukowej analizuję lokalną kulturę religijną opartą na wierze chrześcijańskiej, konfesji prawosławnej na obszarze południowo-zachodniej Bułgarii. Teren ten traktuję jako przykład funkcjonowania modelu religijności, charakterystycznego dla tego regionu Bałkanów. Zakładam, iż wnioski wywiedzione z analizy małego fragmentu rzeczywistości kulturowej, wyniki badań prowadzonych w skali mikro, w następstwie będą poddawały się uogólnieniu na obszar większej całości, w skali makro. The aim of my dissertation is to examine the influence of specific cultural mechanisms using a case study of a selected fragment of Bulgarian cultural reality. I have chosen St. George's Orthodox Church in the village of Zlatolist as my focal point, due to its unique characteristics. I analyze this church by considering various levels of its reception. To provide a comprehensive description of this sacred space within a broader historical and cultural context, I employ tools developed in the fields of historical and cultural studies, visual anthropology, hermeneutics, and phenomenology. These methodologies enable me to conduct a detailed analysis of the interplay between the sacred and the profane. My analysis focuses on three main dimensions of St. George's Orthodox Church in Zlatolist, Bulgaria: (1) the church's iconography, encompassing the wall paintings of the side aisles, the emporium section of the temple, and the iconostasis of the nave; (2) the sacred space in relation to contemporary transformations of religiosity; and (3) the cult of the blind prophetess Prepodobna (baba) Stoyna as a 'religious virtuoso'. Through my research, I analyze the local religious culture based on the Christian faith and the Orthodox confession in the southwestern region of Bulgaria. I consider this area as an example of a specific model of religiosity that characterizes the Balkan region. I assume that the conclusions drawn from analyzing this small fragment of cultural reality, obtained through micro-scale research, can be generalized to the larger whole on a macro-scale.
Muzeum empatyczne. Etnograficzne muzea skansenowskie w perspektywie działań na rzecz dostępności dla osób z niepełnosprawnościami
(2024) Kowańska, Stanisława Maria; Pomieciński, Adam. Promotor
Rozprawa doktorska jest próbą spojrzenia na muzea skansenowskie z perspektywy koncepcji dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Wspomniana kategoria dostępności jest szeroko rozumiana w niniejszym opracowaniu. Autorka ukazuje, że jest to idea, która od dawna kształtowała się w obszarze muzealnym, choć wcześniej nadawano jej inne znaczenia niż w obliczu zmieniającego się w ostatnich latach prawa związanego z dostępnością instytucji publicznych m.in. dla osób z niepełnosprawnościami. Rozprawa doktorska składa się z trzech części: „Muzeum idei”, „Muzeum dostępne” i „Dostępność w muzeum”. W pierwszej części opisano historyczny proces instytucjonalizacji muzeum z perspektywy kategorii dostępności. W drugiej części autorka opisuje, do czego dostęp daje muzeum oraz w jaki sposób jest on realizowany. Ukazuje, że muzeum umożliwia dostęp do dwóch podstawowych przestrzeni: do wiedzy („źródeł poznania”) oraz do „obszaru polityczności”, rozumianego jako możliwość sprawczego uczestnictwa w przestrzeni publicznej. W ostatniej części skupia się na zagadnieniu dostępności muzeów dla osób z niepełnosprawnościami. Omawia w niej m.in. zaplecze teoretyczne wspomnianej idei oraz okoliczności muzealnych działań na rzecz dostępności. The doctoral thesis constitutes an attempt to look at open-air museums from the perspective of accessibility for people with disabilities. The aforementioned category of accessibility is widely understood in this study. The author shows that it is an idea that has long been shaped in the museum field, although it was previously given different meanings considering the changing law in recent years related to the accessibility of public institutions i.a. for people with disabilities. The dissertation consists of three parts: "Museum of Ideas," "Accessible Museum," and "Accessibility in the Museum". The first part describes the historical process of museum institutionalization from the perspective of the category of accessibility. In the second part, the author reflects on the forms of access to a museum. She reveals that the museum provides access to two basic spaces: the knowledge ("sources of cognition") and the "political arena", understood as the possibility of agency and participation in public space. In the last part, she focuses on the issue of accessibility of museums for people with disabilities. She discusses the theoretical background of the aforementioned idea and the circumstances of museum accessibility efforts.
Muzyka popularna w dyskursie elit w obszarze muzykologii brytyjskiej i amerykańskiej
(2019) Rzeczkowska, Daria; Moraczewski, Krzysztof. Promotor
Praca analizuje badania muzyki popularnej w ramach muzykologii amerykańskiej i brytyjskiej łącząc dwie perspektywy. Z jednej strony analizowane są narzędzia wykorzystywane przez badaczy z punktu widzenia ich skuteczności w ujawnianiu treści, znaczeń i wartości wiązanych z muzyką popularną, zwłaszcza przez jej twórców i zaangażowanych odbiorców. Drugą przyjmowaną perspektywą jest relacja powstała w spotkaniu dyscypliny współtworzącej dyskurs elitarny z praktykami wywodzącymi się oraz w różnym stopniu nadal funkcjonującymi w przestrzeni trywializacji, wykluczenia czy oporu. W tym celu przeprowadzona zostaje analiza języka i narzędzi stosowanych w badaniu "muzyki popularnej", która umożliwia rekonstrukcję obrazu przedmiotu badanego. Kluczowym pojęciem, które zostaje poddane krytyce, jest sam termin "muzyka popularna". Rozprawę kończy propozycja alternatywnego spojrzenia na przedmioty badania kryjące się w analizowanym dyskursie za pojęciem "muzyka popularna".

Browse

Browsing Doktoraty (WAiK) by Title

Results Per Page

Sort Options