Doktoraty (WAiK)
Permanent URI for this collection
Browse
Browsing Doktoraty (WAiK) by Title
Now showing 1 - 20 of 27
Results Per Page
Sort Options
Item Ambient. Kultury słuchania i sposoby posługiwania się dźwiękiem(2023) Kędziora, Piotr; Moraczewski, Krzysztof. PromotorPraca doktorska Ambient. Kultury słuchania i sposoby posługiwania się dźwiękiem podejmuje zagadnienie muzyki ambient jako gatunku muzycznego oraz kategorii opisowej współczesnej kultury muzycznej. Stanowi syntezę perspektyw poznawczych, możliwych do wykorzystania przy analizie ambientu oraz historyczny przegląd praktyk artystycznych związanych z ambientem, oraz szeroko pojętą muzyką tła. W centralnym miejscu wywodu znajduje się szeroko omawiany i teoretycznie rekonstruowany typ słuchania ambientowego, jednocześnie najistotniejszy komponent definicji ambientu, jak i ważny z wielu względów aspekt interpretacji współczesnych kultury słuchania.Item Artywizm miejski jako praktyka antykryzysowa. Nowa wyobraźnia polityczna i translokalne obiegi rozwiązań(2023) Pankau, Joanna; Skórzyńska, Agata. PromotorRozprawa doktorska koncentruje się na zagadnieniu miejskiego artywizmu oraz sposobach w jaki praktyki artywistyczne odpowiadają na wielowymiarowe kryzysy miejskie: niewydolność polityki mieszkaniowej, pogłębiające się nierówności techno-polityczne oraz kryzys ekologiczny. Artywizm zostaje tu rozpatrzony przede wszystkim ze względu na swój polityczny charakter oraz twórczy potencjał krytyczno-antycypacyjny. Skupiono się na bardzo konkretnym „wycinku” artywistycznej działalności antykryzysowej, tj. określonych form praktyk – mapowania, prototypowania, tworzenia para-instytucji.W ramach proponowanych rozważań namysł nad artywizmem jest łączony z teorią „transaktywistycznego zaangażowania”. To perspektywa uwypuklająca translokalny charakter artywizmu, który coraz silniej koncentruje się na ponadlokalnej koalicyjności, wzajemnym wsparciu, dystrybuowaniu narzędzi oraz wiedzy przy jednoczesnym zachowaniu wrażliwości na różnorodność lokalnych kontekstów. Istotnym dla prowadzonej analizy jest wskazanie zbieżności antykryzysowego artywizmu z krytycznymi wariantami studiów miejskich (przede wszystkim perspektywą neolefebvrowską) oraz ich przeobrażeniami w ramach ruchu ontologicznego w studiach miejskich. Perspektywy krytycznych studiów miejskich oraz wyobrażeniowy wymiar krytycznej teorii urbanistycznej pozostają kluczowe dla wskazania „miejskiego charakteru” artywizmu: odświeżenia hasła „prawa do miasta”, namysłu nad „polityką zaangażowania” oraz wdrażania postaw i praktyk antykryzysowych. The doctoral dissertation focuses on the issue of urban artivism and the ways in which artivist practices respond to multidimensional urban crises: inefficiency of housing policy, deepening techno-political inequalities and the ecological crisis. Artivism is considered here primarily through its political character and creative critical-anticipatory potential. Our interst is focus on very specific examples of artistic anticrisis activity, i.e. specific forms of practice - mapping, prototyping, creating para-institutions. Within the framework of the proposed considerations, reflection on artivism is combined with the theory of "transactivist engagement". This proposal also highlights the translocal nature of artivism, which focuses more and more on supra-local coalition, mutual support, distribution of tools and knowledge, while remaining sensitive to the diversity of local contexts. It is important for the analysis to indicate the relationship between anticrisis artivism and critical variants of urban studies (primarily the neo-Lefebvre perspective) and their transformations within the ontological movement in urban studies. These perspectives of critical urban studies and the imaginative dimension of critical urban theory remain crucial to identifying the "urban nature" of artivism: refreshing the manifest of "right to the city", reflecting on the "engagement politics" and implementing anticrisis attitudes and practices.Item Autodefinicja profesji muzealnika w perspektywie partycypacji społecznej. Antropologiczne studium przypadku wybranych muzeów wielkopolskich(2022) Janaszak, Michalina; Brzezińska, Anna Weronika. PromotorW prezentowanej pracy zajmuję się kwestią tożsamości muzealników w kontekście partycypacji społecznej. Interesuje mnie rola, jaką pełnią profesjonaliści we współczesnych muzeach, których funkcjonowanie podlega obecnie – szczególnie na przestrzeni ostatnich dekad – znaczącym przemianom. Rozprawa, opierająca się na wywiadach etnograficznych przeprowadzonych z muzealnikami, stanowi antropologiczne studium czterech przypadków wybranych wielkopolskich muzeów. Są to: Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej w Kaliszu, Muzeum Okręgowe w Pile, Muzeum-Zamek Górków w Szamotułach i Muzeum Zamek Opalińskich w Sierakowie. Praca składa się z wprowadzenia, pięciu rozdziałów, podsumowania oraz bibliografii i aneksu. Celem rozprawy jest ukazanie sposobu postrzegania zawodu muzealnika z wewnętrznej perspektywy oraz przedstawienie problemów tożsamościowych owej specyficznej grupy w kontekście partycypacji społecznej i przemian zachodzących w muzealnictwie.Item Dziedzictwo kulturowe w procesie przemian na przykładzie Zagłębia Dąbrowskiego(2023) Skonieczna-Gawlik, Dobrawa; Brzezińska, Anna Weronika. PromotorW pracy przedstawiam dziedzictwo kulturowe Zagłębia Dąbrowskiego w ujęciu historycznym z uwzględnieniem zachodzących przeistoczeń. Uwypuklam szczególnie te aspekty kulturowe, które zostały dostosowane do istniejących warunków oraz potrzeb, na nowo zaadaptowane – obecne są w zagłębiowskiej tradycyjnej kulturze ludowej do dziś. Dążę do ukazania aktualnego obrazu dziedzictwa kulturowego Zagłębia Dąbrowskiego oraz przedstawienia procesu jego przemiany, skupiając się przed wszystkim na tych elementach tradycyjnej kultury, która świadczy o przekazywaniu, zachowywaniu, przejmowaniu i przystosowywaniu tradycji, również w sytuacjach nieoczywistych, nagłych, takich jak pandemia Sars-Cov-2. Zakres terytorialny pracy dotyczy obszaru Zagłębia Dąbrowskiego leżącego na terenie województwa śląskiego, obejmującego ze względu na podział administracyjny powiaty: będziński, myszkowski, olkuski, zawierciański oraz dwa miasta na prawach powiatu: Sosnowiec oraz Dąbrowę Górniczą. Praca zakresem czasowym odnosi się do dwóch dekad XIX w., XX w. oraz początku XXI w. Rozprawa składa się z czterech rozdziałów, wprowadzenia, wniosków końcowych, bibliografii, netografii oraz aneksów zawierających wykaz rozmówców, wybrane kwestionariusze badawcze, spis fotografii, map, tabel oraz zastosowanych w pracy skrótów. In the present work the cultural heritage of Zagłębie Dąbrowskie in historical terms is presented, taking into account the transformations which has taken place. In particular those cultural aspects are emphasized that have been adapted to the existing conditions and needs, re-adapted - they are present in Zagłębie's traditional folk culture up to day. The current image of the cultural heritage of Zagłębie Dąbrowskie and the process of its transformation are shown, focusing primarily on those elements of traditional culture that give evidence of the transmission, preservation, taking over and adaptation of tradition, also in non-obvious, unexpected situations, such as the Sars-CoV-2 pandemic. The territorial scope of the present work concerns the area of Zagłębie Dąbrowskie, a highly industrialised and densely populated region in the Silesian Voivodeship, covering, due to the administrative division, the poviats of Będzin, Myszków, Olkusz, Zawiercie and two cities with poviat rights: Sosnowiec and Dąbrowa Górnicza. The time range of the work discusses two decades of the 19th century, the whole 20th and the beginning of the 21st century. The work is divided into four chapters, an introduction, final conclusions, bibliography, netography and attachments covering a list of informants, selected research questionnaires, a list of photographs, maps, tables and abbreviations used in the present thesis.Item Folkloryzm jako forma ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego? Studium przypadku wybranych weselnych widowisk obrzędowych z Wielkopolski z perspektywy antropologii folkloru(2021) Dziubata, Karolina; Brzezińska, Anna Weronika. PromotorRozprawa doktorska skupia się na relacji między folkloryzmem a ochroną niematerialnego dziedzictwa kulturowego na przykładzie weselnych widowisk obrzędowych w Wielkopolsce. To sztuki widowiskowe oparte na tradycyjnej obrzędowości weselnej charakterystycznej dla danego obszaru, wykonywane przez regionalne zespoły folklorystyczne. Spektakle przedstawiają elementy folkloru tradycyjnego (m.in. tańce, muzykę, pieśni, gwarę, stroje) w których odzwierciedlają się dawne warunki życia lokalnej społeczności. Celem rozprawy jest poznanie funkcji weselnych widowisk obrzędowych w lokalnym krajobrazie kulturowym w kontekście koncepcji folkloryzmu i systemu ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego na przykładzie działalności wybranych widowisk i wykonujących je zespołów folklorystycznych. Praca umocowana jest w paradygmacie antropologii folkloru i folklorystyki antropologicznej (Sulima 1985, Kowalski 1990) i stanowi próbę antropologicznej odpowiedzi na pytanie, czy weselne widowiska obrzędowe, postrzegane jako zjawisko należące do kategorii folkloryzmu, stanowią formę ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Zgodnie z koncepcją Józefa Burszty rozumiem folkloryzm jako zjawisko polegające na stosowaniu wybranych treści i form folkloru w sytuacjach zaaranżowanych (1969: 88; 1987: 142-143) i w takich kategoriach postrzegam weselne widowiska obrzędowe – jako symboliczną reprezentację tradycyjnej obrzędowości rodzinnej.Interesują mnie motywacje i konsekwencje podejmowania tego typu działań przez członków zespołów folklorystycznych, sposoby rozumienia folkloru, odtwarzanie i zarządzanie elementami niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz ich wykorzystanie do celów społecznych, ekonomicznych i politycznych. Studia przypadku omawiane w niniejszej pracy stanowią trzy weselne widowiska obrzędowe: Wesele szamotulskie, Wesele przyprostyńskie i Wesele biskupiańskie. Wybór ten został uzasadniony ilością dostępnych na ich temat materiałów, ciągłością i częstotliwością wystawiania spektakli, a także ich związkiem z wpisaniem Tradycji weselnych z Szamotuł i okolic, Tradycji dudziarskich w Wielkopolsce oraz Tradycji kulturowych Biskupizny na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. W rozprawie argumentuję, że widowiska te stały się istotnym elementem lokalnych i regionalnych krajobrazów kulturowych, trwale wpisując się w życie ich mieszkańców. Rozprawa składa się z siedmiu rozdziałów, wstępu, zakończenia, bibliografii oraz aneksu zawierającego wykaz przeprowadzonych wywiadów i wykorzystanych ankiet. Pracę podsumowuje Zakończenie, w którym zamieściłam manifest zmodyfikowanej metodologii badania folkloru i folkloryzmu. W ślad za Reginą Bendix (1997) proponuję dekonstrukcję języka autentyczności i odmawiam używania go do celów opisowych. Celem mojej pracy nie jest ekspercka ocena autentyczności weselnych widowisk obrzędowych, lecz ustalenie ich miejsca, znaczenia i funkcji we współczesnym lokalnym krajobrazie kulturowym.Item Jakie to uczucie być pracownikiem migrującym? Etnografia afektywnego zarządzania i doświadczeń cudzoziemców uczących angielskiego w Chinach(2023) Kujawa, Izabela; Schmidt, Jacek. PromotorNiniejsza rozprawa koncentruje się na migracji międzynarodowej do Chińskiej Republiki Ludowej, a konkretnie na doświadczeniach osób wykonujących tam (delegalizowaną, ang. illegalized) pracę jako nauczyciele języka angielskiego. W oparciu o łącznie siedemnasto miesięczne etnograficzne badania terenowe prowadzone w Shenzhen w latach 2014-2019 badam sytuację tych migrantów, ukształtowaną przez nich samych, jak również przez szerszy kontekst współczesnych Chin (z ich aspiracjami politycznymi i gospodarczymi oraz umiędzynarodowieniem jako celem) oraz globalnego i lokalnego przemysłu nauczania języka angielskiego (ang. ELT industry) (z jego neoliberalną logiką). W rozprawie śledzę proces, w którym stają się migrantami (rozdział 3) i pracownikami (rozdział 4) oraz budują i podtrzymują wspólnotę (rozdział 5). Szczególną uwagę zwracam na obszar emocji. Badam afektywne wymiary politycznych, społecznych i kulturowych sił kształtujących różne elementy życia migrantów: ich motywację do wyjazdu i pozostania w Chinach, ich strategie radzenia sobie z regulacjami i ich wdrażaniem, ich działania w środowisku pracy i relacje z innymi ludźmi. Traktuję emocje jako kluczową część indywidualnych doświadczeń życiowych migrantów, jako istotny element kolektywnych struktur, do których należą i w ramach których funkcjonują i wreszcie jako ważne narzędzie systemu rządzenia, któremu są podporządkowani. W całej rozprawie odkrywam ten ostatni element przez pryzmat „afektywnego rządzenia”, które rozumiem jako technologie dyscyplinujące i rządomyślności, które sięgają po emocje w celu ustanowienia pożądanych zachowań, racjonalności i podmiotowości. W analizowanym przypadku taki sposób rządzenia prowadzi do formowania uległych pracowników migrujących oraz tworzenia i podtrzymywania struktur, które są dla nich szkodliwe. Jednocześnie pokazuję, że emocje mogą również stać się kamieniem węgielnym wspólnoty, która sama w sobie może być uznana za formę oporu i która prowadzi do dalszych form sprzeciwu. This dissertation focuses on international migration to the People’s Republic of China, specifically the experiences of people performing (illegalized) work as English teachers there. Based on seventeen months of ethnographic fieldwork conducted in Shenzhen from 2014 to 2019, I explore the situation of these migrants as shaped by themselves as well as by the broader context of post-reform China (with the country’s political and economic aspirations and goal of internationalization) and the global and local English language teaching (ELT) industry (with its neoliberal logic). In the dissertation, I trace their steps: as they become migrants (Chapter 3) and workers (Chapter 4), and as they build and maintain a community (Chapter 5). I pay particular attention to the field of emotions. I explore the affective dimensions of the political, social, and cultural forces at work in the lives of migrant workers: in their motivations for migrating and staying in China, in their strategies for coping with regulations and their implementation on the ground, in their actions in the work environment, and in their relationships with others. I approach emotions as a core part of migrants' individual lived experiences, as an essential element of the collective structures to which they belong and within which they operate, and finally as an important tool of the system of governance to which they are subordinated. Throughout the dissertation, I uncover the latter through the lens of "affective governance," which I understand as disciplinary and governmental technologies that rely on emotions to establish desirable behaviors, rationalities, and subjectivities. In the case analyzed, such a mode of governance leads to the formation of docile migrant workers and the production and maintenance of structures that are detrimental to their position and well -being. At the same time, I show that emotions can also become a cornerstone of a community, constituting a form of counter-conduct in itself and lead to other forms of resistance.Item Koncepcja audience development: między teorią a praktyką(2020) Firych, Piotr Karol; Sójka, Jacek. Promotor; Poprawski, Marcin. PromotorW obliczu współczesnych rynkowych, technologicznych i społecznych uwarunkowań sektora kultury rośnie istota „zwracania się” w działaniach ku publiczności. W reakcji na tę sytuację organizacje, chcąc efektywnie realizować swoją misję, zmuszone są poszukiwać nowych metod komunikacji i zarządzania. Dla wielu, odpowiedzią na najważniejsze wyzwania stojące przed organizacjami kulturalnymi w XXI wieku jest koncepcja audience development. Zakłada ona strategiczne i kompleksowe podejście do zagadnienia budowania relacji z publicznością. Celem pracy jest krytyczna analiza koncepcji audience development. W ramach pogłębienia wiedzy na temat wskazanego problemu podjęta została próba szerszego objaśnienia znaczenia koncepcji audience development oraz uchwycenia jej w możliwie ścisłe ramy teoretyczne, których nie posiada ona explicite mimo swojej dużej popularności. Ważnym elementem pracy jest także analiza sposobu, w jaki organizatorzy życia kulturalnego przystosowują się do obecnych uwarunkowań uczestnictwa w kulturze. Nabyta w toku pracy nad dysertacją wiedza ma ostatecznie doprowadzić do określenia potencjału koncepcji audience development, a tym samym odpowiedzenia na pytanie o jej oryginalność względem już istniejącej wiedzy i realizowanej działalności. Wybrane czynniki, przy uwzględnieniu których prowadzona jest analiza problemu to urynkowienie kultury, a także rozwój nowych mediów i sposobów komunikacji.Item „Kryzys migracyjny” - antropologiczne studium przypadku serbskiej części szlaku bałkańskiego(2020) Rydzewski, Robert; Buchowski, Michał. Promotor; Bloch, Natalia. PromotorNiniejszej rozprawie opisuję i analizuję wydarzenia, które miały miejsce latach 2015 i 2016 na Południowo-Wschodnich obrzeżach Unii Europejskiej (UE) i ich konsekwencje dla migrantów próbujących dostać się do UE. W pracy tej dowodzę za Williamem H. Sewellem Juniorem (1996), że „kryzys uchodźczy” może być postrzegany jako „wydarzenie historyczne”, nie tylko dlatego, że około 1 milion osób z tak zwanego Globalnego Południa, w większości muzułmanie, przybyło do UE, ale także dlatego, że zmienił strukturę reżimu granicznego w Europie Południowo-Wschodniej. W mojej pracy przyglądam się „kryzysowi uchodźczemu” przez pryzmat liminalności (Turner1969). Opisuję upadek europejskiego reżimu migracyjnego, częściowe otwarcie zewnętrznych granic UE oraz późniejszą próbę ich uszczelnienia. Interpretuję „kryzys uchodźczy” jako okres przejściowy, bezpośrednio wynikający z kształtowania się na ruinach starego reżimu granicznego, reżimu nowego. Udowadniam, że nową właściwością reżimu granicznego jest proces filtrowania migrantów, który odbywa się w tak zwanych „hotspotach” znajdujących się na zewnętrznej granicy UE. Są to swego rodzaju strefy buforowe, gdzie migranci są poddawani procesowi filtracji. Oprócz tego nową cechą reżimów granicznych w Europie Południowo-Wschodniej jest normalizacja przemocy funkcjonariuszy straży granicznej UE, służącej jako metoda odstraszania migrantów. Do roku 2015 przemoc funkcjonariuszy straży granicznej nie była odnotowywana na taką skalę. Te radykalne akty przemocy wobec nieuzbrojonych dzieci i dorosłych, kobiet i mężczyzn stały się regularne i systematyczne na obrzeżach UE. Co więcej, nowym elementem europejskiego reżimu graniczemy jest utknięcie migrantów w ruchu kołowym (circural mobility) w przestrzeni liminalnej poza granicami Unii Europejskiej. W tej niejednoznacznej i ograniczającej przestrzeni migranci „utknęli w ruchu” (caught in mobility), nie mogąc iść ani do przodu, ani się cofać. Wreszcie te niepokojące wydarzenia, które miały miejsce na przełomie 2015 i 2016 r., doprowadziły do powstania silnego i stabilnego społeczeństwa obywatelskiego podejmującego kwestie migracji w Europie. Zmiany te są bezpośrednim następstwem „kryzysu uchodźczego”. Wyjaśnijmy jednak, że najprawdopodobniej zmiany te nie nastąpiłyby bez „kryzysu uchodźczego”. W tej rozprawie zakładam, że pewne przesłanki zmiany europejskiego reżimu granicznego pojawiały się przed 2015 r., ale to „kryzys uchodźczy” był katalizatorem w procesie przekształcania struktury rozumianej jako medium i jako wynik praktyk ustanawiających system społeczny. Uwypuklam zatem konsekwencje „kryzysu uchodźczego”, aby podkreślić znaczenie tego wydarzenia. Jednak zakres tej pracy jest bardziej ograniczony. Skupiam się tutaj na wydarzeniach zaobserwowanych w liminalnym okresie: jak upadł europejski reżim graniczny w 2015 roku? W jaki sposób wprowadzono nowy system kontroli granic w Europie Południowo-Wschodniej? Kto i jak kształtował szlaki migracyjne? Miejsce i metody badań Praca ta jest oparta na literaturze interdyscyplinarnej i badaniach etnograficznych w centrach recepcyjnych dla migrantów w Serbii w okolicach dwóch przejść granicznych: serbsko-północno macedońskim i serbsko-węgierskim. Od października 2015 r. do października 2016 r. prowadziłem badania etnograficzne z zastosowaniem metod obserwacji uczestniczącej oraz wywiadów. Wywiady przeprowadziłem z migrantami, członkami społeczności lokalnej, a także z członkami społeczeństwa obywatelskiego udzielającymi wsparcia migrantom w Serbii. Badania terenowe rozpocząłem w Preszewie położonym na granicy serbsko – północno macedońskiej. Byłem tam wolontariuszem Border Free Association. Organizacja ta działała w starej fabryce tytoniu zamkniętej podczas rozpadu Jugosławii i latem 2015 r. przekształconej w tymczasowe centrum recepcyjne dla migrantów. Jego celem było rejestrowanie migrantów i zapewnienie im chwilowego odpoczynku. Jako drugą lokalizację dla obserwacji uczestniczącej wybrałem Suboticę i jej okolicę na granicy serbsko-węgierskiej, gdzie od czerwca 2015 r. do ostatnich tygodni 2016 r. działała grupa wolontariuszy o nazwie Fresh Response. Moja praca w obu organizacjach polegała na dystrybucji żywności i artykułów nieżywnościowych, dostarczaniu informacji o aktualnej sytuacji na szlaku bałkańskim oraz pomocy psychologicznej. Tradycyjne badania etnograficzne, jakie zakładałem, w wyniku sytuacji w terenie, przekształciły się w badania aktywistyczne (activist research). Badania aktywistyczne zakładają zdobywanie wiedzy teoretycznej poprzez działanie (Hale 2006; Goldstein 2014; Picozza 2017; Sandri 2017). Ta metoda wpisuje się również w moje przekonania, że praca naukowa może opierać się na aktywizmie, ponieważ oba działania mają ten sam zestaw wartości i mogą się wzajemnie doskonalić. Poza przeprowadzeniem badań terenowych w wyżej wymienionych miejscowościach, odwiedziłem także migrantów w innych centrach recepcyjnych, koczowiskach i squatach rozrzuconych wzdłuż szlaku bałkańskiego. Dlatego moje badania przybrały wymiar etnografii wielostanowiskowej George'a Marcusa, która pozwala śledzić historie migrantów w różnych częściach zglobalizowanego świata i szukać nieoczekiwanych powiązań między miejscami i kontekstami (1998: 90-94). Ponadto w latach 2016–2018 odwiedziłem wybranych partnerów badawczych w krajach goszczących, do których, nie zawsze zgodnie z własnym wyborem, trafili. Pomogło mi to zrozumieć wielokierunkowość migracji przez Europę Południowo-Wschodnią i jej zmieniające się warunki. Struktura pracy Moja rozprawa doktorska składa się z sześciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym: Defining Migrants in Liminal Space, omawiam ramy koncepcyjne i krytyczną analizę terminów takich jak „uchodźcy”, „nielegalni migranci” lub „azylanci”. Pokazuję, że te terminy są wysoce niejednoznacznymi, biurokratycznie stworzonymi kategoriami, które służą jako narzędzie kategoryzacji i dyskryminacji osób próbujących dotrzeć do UE. Następnie konceptualizuję przestrzeń, w której znaleźli się migranci, wśród których prowadziłem prace w terenie. Twierdzę, że pomimo krytyki, jaką jest obarczony termin liminalności w studiach migracyjnych, koncepcja ta niekoniecznie wiąże się z wykorzenieniem migrantów, ale raczej z zawieszeniem praw i norm, przewlekłością podróży i niepewnością co do własnej przyszłości. Co więcej, koncepcja liminalności pomaga podkreślić nowe formy sprawczości, jak również sytuacje, w których migranci podporządkowują się władzy. W rozdziale drugim: The Collapse of EU Border Regime: Shaping Migration Policy in the “Pre-Refugee Crisis” Phase analizuję unijny reżim graniczny i rozwój szlaków migracyjnych przed 2015 r. Aby przedstawić szerszy kontekst rozwoju ruchów migracyjnych i aby uniknąć pułapki bałkańskiego partykularyzmu, porównuję rozwój trajektorii migracji przez Serbię z innymi szlakami prowadzącymi do UE. Twierdzę, że kryzys uchodźczy jest wynikiem próby powstrzymania migracji na szlaku zachodnio-śródziemnomorskim i centralno-śródziemnomorskim oraz braku solidarności między krajami UE. Ponadto, inspirując się między innymi pracami serbskiej badaczki Marty Stojić Mitrovic (2014, 2015, 2016, 2019), wyjaśniam przebieg integracji serbskiej polityki migracyjnej z dyrektywami UE, które utorowały grunt pod eksternalizację kontroli granicznej do Serbii. Pokazuję, że zrzucenie odpowiedzialności za kontrolę zewnętrznych granic UE na kraje trzecie, z jednej strony, pozwala częściowo zatrzymać niechcianych migrantów z dala od jej murów, a z drugiej strony, zapewnia swobodny przepływ towarów i ludzi w strefie Schengen. W tej analizie zwracam szczególną uwagę na obietnicę rozszerzenia UE o kraje Europy Południowo-Wschodniej, która ma na celu nakłaniać kraje bałkańskie, by podporządkowały swoje prawo migracyjne jej wymogom. Kończę ten rozdział argumentem, że eksternalizacja reżimu granicznego jest mieczem obosiecznym: ochrona granic UE przed często wyimaginowanymi zagrożeniami związanymi z nielegalną migracją jest obarczona kosztem deklaratywnych europejskich norm i wartości. W rozdziale trzecim: Liminality: Formalizing the Balkan Corridor opisuję fazę liminalną: moment upadku reżimu granicznego UE oraz powstanie sformalizowanego korytarza bałkańskiego, z którego skorzystało około miliona migrantów, aby dotrzeć do UE. Pokazuję dramatyczne próby przywrócenia poprzedniego porządku poprzez wdrożenie sprzecznych humanitarnych i sekurytyzacyjnych środków, które często nie spełniały swoich celów. Przedstawiam również etnograficzny opis zawieszenia kontroli granicznej (de-bordering), czyli czasowego otwarcia zewnętrznych granic UE oraz odpowiedź społeczeństwa obywatelskiego na to zjawisko. W czwartym rozdziale: Re-bordering: Introducing the Filtering Process przedstawiam nowe metody podjęte przez UE w celu przywrócenia kontroli granicznej (re-bordering) w Europie Południowo-Wschodniej i ich wpływ na ruch migrantów. Wyjaśniam, że na przywrócenie kontroli granicznej składa się utworzenie „hotspotów” oraz nieprecyzyjne i arbitralne filtrowanie migrantów w strefach buforowych zlokalizowanych w obrębie zewnętrznych granic UE. Ponadto wykazuję, że proces filtrowania migrantów doprowadził do powstania koczowisk i squatów wzdłuż korytarza bałkańskiego, wykształcił poczucie niepewności wśród migrantów oraz sprowokował starcia pomiędzy migrantami a strażą graniczną czy policją. Ten rozdział kończę spostrzeżeniem, że ponownemu przywróceniu kontroli granicznej towarzyszyło przejęcie kontroli nad transportem migrantów, co w konsekwencji doprowadziło do napięć między prywatnymi i państwowymi firmami transportowymi oraz przywrócenia starych nieoficjalnych szlaków migracyjnych. W piątym rozdziale: Hope, Waiting and Mobility. The Migrant Movement in In-betweenness badam ruch migrantów na serbskim odcinku korytarza bałkańskiego po podpisaniu umowy między UE a Turcją w marcu 2016 r., i tym samym uszczelnieniu granic w Europie Południowo-Wschodniej. W tej części pokazuję, że ruch migrantów w liminalnej przestrzeni nie ustał. Pomimo wielkich wysiłków na rzecz zmilitaryzowania zewnętrznych granic UE, nielegalnym deportacjom i przemocy funkcjonariuszy straży granicznej oraz strukturalnego i instytucjonalnego narzucania oczekiwania, migranci nadal próbowali iść naprzód, przekroczyć granice w różnych częściach kraju, często kręcąc się w koło po Serbii. Ten rozdział kończę refleksją, że ruch migrantów u progu UE może wyrażać ich nadzieję na zakończenie utknięcia w liminalności (stuckedness in liminality). W ostatnim rozdziale: Crafting Activists from Tourists. Volunteer Engagement in the Refugee Protection in Serbia, sugeruję, że oprócz nowej formy zarządzania granicami w Południowo-Wschodniej Europie, kryzys uchodźczy zrodził oddolny ruch poświęcony ochronie migrantów. W tej części przyglądam się motywacjom wolontariuszy z tak zwanej Globalnej Północy w Serbii, ich sposobom działania i ich trwałości. Następnie opisuję samo-pozycjonowanie i cele wolontariuszy oraz ewolucję ich pracy. Twierdzę, że samodoskonalenie i potrzeba reagowania na ludzką tragedię są kluczowymi argumentami za podjęciem decyzji o zaangażowaniu się w pomoc migrantom w Serbii. W ten sposób wolontariat jest łącznikiem między jednostką a kolektywem i jako taki może być rozumiany jako nowa forma zaangażowania obywatelskiego.Item Kulturowe ramy nowoczesnej genetyki(2019) Kwiatkowski, Paweł; Rotengruber, Przemysław. PromotorCelem studium jest próba odkrycia mechanizmu, który kształtuje kulturową gramatykę biologicznego mikropoziomu materii życia. Propozycja ta przyjmuje, że miejsce genetyki w porządku normatywnym nowoczesnego świata wyznacza relacja pomiędzy systemem a światem życia. Hipoteza ta rozwijana na tle komparatystycznego zestawienia teorii pierwszego i drugiego pokolenia Szkoły Frankfurckiej wyjaśnia sens ewolucji normatywnych granic funkcjonowania genetyki, które decydują o pozycji człowieka względem nauki. Przyjęte stanowisko znajduje odzwierciedlenie w kompozycji prezentowanego studium, które obejmuje pięć rozdziałów. Pierwszy służy zarysowaniu teoretycznego kontekstu, który rozwija się na tle osi sporu pomiędzy reprezentantami dwóch pokoleń Szkoły Frankfurckiej, pozwalając na wybór Habermasowskiej odsłony konceptualizacji społecznego wymiaru wiedzy o dziedzicznej naturze biologicznego mikropoziomu materii życia. Drugi kreśli metodologiczne podstawy tej propozycji, łącząc wybrany wariant opisu odkrywanego mechanizmu z kulturoznawczą perspektywą, która pozwala na weryfikację przyjętego modelu. Trzeci inicjuje refleksję nad funkcjonalnymi determinantami praktyki społecznej śledząc historię wiedzy o dziedziczeniu – od narodzin antycznej idei po zastosowania nowoczesnej genetyki. Czwarty przenosi tę refleksję na poziom interpretacji praktyki społecznej, pozwalając na zarysowanie heterogenicznej panoramy przekonań, ukształtowanych na tle recepcji genetyki. Piąty natomiast podejmuje próbę rekonstrukcji normatywnych granic funkcjonowania wiedzy naukowej, poświęcając uwagę znaczeniu norm zakodowanych w systemowej strukturze nowoczesnego świata.Item Ludzie i nie-ludzie: ontologia andyjska w ujęciu antropologicznym na przykładzie keczuańskiej społeczności Q'eros z Peru(2023) Przytomska-La Civita, Anna; Posern-Zieliński, Aleksander. PromotorPrzedmiotem rozprawy jest antropologiczna interpretacja ontologii społeczności Q’eros z Kordyliery Vilcanota (Andy peruwiańskie) w kontekście koncepcji ciała i osoby oraz schematów relacji autorstwa Philippe’a Descoli. Materiały do pracy zostały zebrane podczas długoterminowych badań terenowych trwających 22 miesiące. Praca złożona jest z 5 rozdziałów. W rozdziale pierwszym, który stanowi wprowadzenie do ontologii Q’eros, przedstawiam oryginalne ujęcie andyjskiej koncepcji ciała i osoby. Wykorzystując teorię indywiduum i dywiduum, analizie poddaję proces stawania się osobą oraz ukazuję w jaki sposób ciało w ontologii Q’eros jest jednocześnie indywidualne i kolektywne. W rozdziale 2 przedstawiam omówienie ontologii nie-ludzkich istot osobowych: apus i pachamamas. Zwracam tutaj szczególną uwagą nie tylko na narracje o tych istotach, ale także na wydarzenia, w których ujawniają one swoją obecność i wpływ na ludzkie życie. Kolejna część pracy poświęcona jest specjalistom rytualnym (szamanom) u Q’eros. Omawiam inicjację szamańską, szamańskie atrybuty mocy, relacje szamanów i nie-ludzi w kontekście rytuałów, sesji leczniczych czy podróży paqos do świata podziemnego. Rozdział 4 to szczegółowa analiza praktyk rytualnych wpisujących się w ontologiczny schemat wymiany. Ten typ relacji pomiędzy ludźmi i osobami nie-ludzkimi manifestuje się za pośrednictwem różnych typów praktyk rytualnych w ramach następujących obszarów: rolnictwo, pasterstwo, łowiectwo, mobilność (podróżowanie), praktyki żywieniowe, pieśni rytualne, praktyki szamańskie i lecznicze. W tej części śledzę jak te praktyki wymiany zapewniają cyrkulację substancji i zasobów pomiędzy różnymi grupami istot osobowych. Rozdział 5 to z kolei analiza drapieżności, która obok wymiany jest drugim modelem ludzko-nie-ludzkich relacji. W tej części przyglądam się różnym wariantom tej relacji, biorąc pod uwagę kontekst i źródło ich ustanowienia. W rozdziale podsumowującym niniejszą rozprawę refleksje końcowe skupiają się wokół takich zagadnień jak: koncepcja osoby w ontologii andyjskiej, ontologiczne schematy wymiany i drapieżności oraz ogólny zarys ontologii andyjskiej, którą charakteryzują dwie logiki organizujące – analogia i fraktalność. The subject of this dissertation is an anthropological interpretation of the ontology of the Q'eros community from the Vilcanota Cordillera (Peruvian Andes) in the context of the concept of body and person and relationship models of Philippe Descola. Ethnographic materials were collected during long-term field studies lasting 22 months. The work consists of 5 chapters. In the first chapter, which is an introduction to the Q’eros ontology, I present an original approach to the Andean concept of body and person. Using the theory of the individual and dividual person, I analyze the process of becoming a person and I show why the body in the Q’eros ontology should be understood as individual and collective at the same time. In Chapter 2 I discuss the ontology of non-human persons: apus and pachamamas. I pay special attention not only to the narratives about these beings, but also to the events in which they reveal their presence and influence on human life. The next part of the dissertation is devoted to ritual specialists (shamans) among Q'eros. I discuss shamanic initiation, shamanic attributes of power, the relationship of shamans and non-humans in the context of rituals, healing sessions or their journeys to the underworld. Chapter 4 is a detailed analysis of ritual practices that represent the ontological scheme of exchange. This type of relationship between humans and non-human persons manifests through different types of ritual practices within the following areas: agriculture, pastoralism, hunting, mobility (travel), food practices, ritual songs, shamanic and healing practices. In this part, I follow how these exchange practices ensure the circulation of substances and resources between different groups of personal beings. Chapter 5 is an analysis of predation, which, next to exchange, is the second model of relationships between humans and non-humans. In this chapter, I analyze the different variants of this relationship, taking into account the context and the source of their establishment. In the final chapter, the concluding reflections focus on such topics as: the concept of a person in Andean ontology, ontological schemes of exchange and predation, and the general outline of Andean ontology, which is characterized by two organizing logics – analogy and fractality.Item Ludzie i pszczoły. Ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego i relacje międzygatunkowe w ujęciu antropologicznych badań nad bartnictwem w Polsce(2023) Echaust, Karolina; Brzezińska, Anna Weronika. PromotorDziedzictwo jest kategorią wieloaspektową, charakteryzującą się zmiennością w obszarze społeczno-kulturowych relacji. Celem rozprawy doktorskiej jest ukazanie mechanizmów kształtowania się i ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego w kontekście relacji międzygatunkowych. Materiał empiryczny, na podstawie którego została napisana niniejsza praca, zebrałam prowadząc antropologiczne badania terenowe wśród społeczności bartników, w wybranych miejscach w Polsce. Praca jest osadzona w nurcie humanistycznych badań nad środowiskiem (ang. environemtal humanities) (Emmet, Nye 2017), łącząc etnografię wielogatunkowej (ang. multispecies ethnography) (Tsing 2005; Latour 2020) i ekologią polityczną (Latour 2009, 2010) z dziedzictwem kulturowym (ang. heritology). Ukazując społeczną i kulturową praxis (Bauman 2012: 283) praktyk, zwyczajów, tradycyjnej wiedzy i umiejętności bartników, zaproponowałam kompleksowe spojrzenie na bartnictwo, jako na proces zmian społeczno-kulturowych, efektem których jest nowa wartość dziedzictwa – „gdzie to co społeczne, powraca jako powiązane” (Latour 2010: 152). Poruszając się w sferze dziedzictwa, patrzę na współczesne praktyki bartnicze jak na proces i relacje zachodzące „między dziedzictwami”, które heritolog Rodney Harrison definiuje jako „top-down heritage” (odgórne) i „bottom-up heritage” (oddolne) (Harrison 2010:16-19). W mojej pracy spoglądam zatem na dziedzictwo w dwóch wymiarach: 1) instytucjonalnym i 2) praktyk bartników, badając mechanizmy i relacje zachodzące pomiędzy tymi wymiarami. Rozprawa doktorska składa się z wprowadzenia, pięciu rozdziałów, zakończenia oraz bibliografii i aneksu. Heritage is a multifaceted category characterized by variability in socio-cultural relations. The aim of the doctoral dissertation is to show the formation and protection of intangible cultural heritage in the context of interspecies relations. The empirical material based on which the research was carried out was collected from anthropological field research among beekeepers in selected places in Poland. The work is embedded in the field of environmental humanities (Emmet, Nye 2017), linking multispecies ethnography (Tsing 2005; Latour 2020) and ecology of cooperation (Latour 2009, 2010) with cultural heritage (heritology). Showing the cultural praxis (Bauman 2012: 283) of practices, customs, exclusive knowledge, and skills of honey hunters, entering the view of honey hunting as a process of socio-cultural changes, which is the new value of heritage - "where what is social returns as related” (Latour 2010: 152). moving in the field of heritage, I look at contemporary honey hunting practices as a process and relations occurring "between heritage", which the heritologist Rodney Harrison defines as "heritage from above" (from above) and "heritage from below" (from below) (Harrison 2010:16-19). In my work, I look at heritage in two dimensions: 1) institutional and 2) honey hunters' practices, examining the mechanisms and relationships between these dimensions.Item Między badaniem antropologicznym a aktywizmem społecznym: optymalizacja funkcjonowania lokalnych wspólnot z udziałem migrantów. Na przykładzie Poznania(2023) Sydow, Karolina; Schmidt, Jacek. PromotorNa cykl składa się siedem tekstów: publikowane artykuły, opracowania o charakterze raportów, rozdział w publikacji zbiorowej oraz manuskrypt. We wszystkich tekstach opieram się na własnych doświadczeniach jako badaczki (badania indywidualne i zespołowe) oraz praktyczki – współzałożycielki i członkini organizacji pozarządowej stale współpracującej z samorządem, zdobytych w ramach anthropology at home, gdzie terenem jest Poznań i jego okolice. Prowadzone przeze mnie rozważania dotyczą optymalizacji funkcjonowania wspólnoty lokalnej; optymalizacji uwzględniającej fakt, że w jej skład wchodzą także cudzoziemscy mieszkańcy. Przedmiotową tematykę zgłębiałam z jednej strony poprzez badania potrzeb migrantów, z drugiej zaś badania percepcji migracji i migrantów przez przedstawicieli samorządu. Dodatkowo aktywność badawczą uzupełniałam działalnością praktyczną wśród migrantów i przedstawicieli samorządu, która bazowała bezpośrednio na wnioskach płynących z badań. Wszystkie aspekty mojej antropologicznej aktywności znajdują odzwierciedlenie w prezentowanych tekstach tworzących zwartą tematycznie i powiązaną ze sobą całość. Poszczególne elementy cyklu dopełniają się tematycznie i w rezultacie składają się na całościowy obraz zjawiska wskazanego jako temat rozprawy. The series consists of seven texts: published articles, studies in the type of reports, a chapter in a collective publication and a manuscript. In all the texts I base on my own experience as a researcher (individual and team research) and a practitioner - co-founder and member of an NGO constantly cooperating with the local government. All my experiences were gained within the framework of anthropology at home, where the field is Poznań and its surroundings. The deliberations I have been conducting are about optimizing the functioning of the local community; an optimization that takes into account the fact that it also includes foreign residents. I explored the topic through research into the needs of migrants on the one hand, and research into the perception of migration and migrants by local government representatives on the other. In addition, I supplemented my research activity with field engagements among migrants and local government representatives, which were based directly on the findings of the research. All aspects of my anthropological activity are reflected in the presented texts that form a thematically compact and interrelated unit. The individual pieces of the series complement each other thematically and, as a result, make up a comprehensive picture of the phenomenon indicated as the subject of the dissertation.Item Mit i sztuka: postawy nostalgii i afirmacji względem rozpadu przestrzeni symbolicznej, na przykładzie literackich sposobów posługiwania się mitem. Friedrich Hölderlin i Bruno Schulz(2021) Stachowiak-Dudzik, Elżbieta; Moraczewski, Krzysztof. PromotorZasadniczym celem pracy jest hermeneutyczna analiza relacji pomiędzy mitem a sztuką na przykładzie twórczości literackiej Friedricha Hölderlina i Brunona Schulza. Rozprawa składa się z dwóch części. Pierwsza z nich ma charakter teoretyczno-metodologiczny; odtworzone zostały w niej wybrane koncepcje antropologiczne oraz filozoficzne dotyczące relacji świadomości mitologicznej i artystycznej. Prócz zarysu mentalności przedstawicieli kultur tradycyjnych, odnaleźć można tam również próby rekonstruowania definicji mitu i symbolu opartych na zasadzie koincydencji przeciwieństw. Część druga to analizy i interpretacje utworów literackich Hölderlina i Schulza, w których autorka rozpoznaje dwie postawy będące pokłosiem postępującego wciąż rozpadu przestrzeni symbolicznej, a sprzyjające odbudowie myślenia symbolicznego, czyli tytułowe postawy: nostalgii oraz afirmacji. Główną tezą pracy jest stwierdzenie, że zarówno postawa nostalgii, jak i afirmacji, choć na pozór tak różne, przynależą w istocie do jednego programu poszukiwania możliwości funkcjonowania przekazów symbolicznych w odczarowanym świecie, chęci przywrócenia, lub wykreowania sensu ludzkiej egzystencji poprzez sztukę, albo też mierzenia się z jego bezpowrotną utratą. Pisarzom takim jak Hölderlin czy Schulz przyświeca przekonanie, że dzięki wyobraźni symbolicznej człowiek może ponownie wejść w problematyczny kontakt z transcendencją. Okazuje się bowiem, że twórczość artystyczna może być odpowiedzią na sytuację braku centrum, próbą ugruntowania mitu w sztuce na miejsce dawnego krzewienia sztuki w micie.Item Mutacje sacrum. Cerkiew św. Jerzego we wsi Złatolist w Bułgarii jako przestrzeń przenikania się sfer sacrum i profanum(2023) Michalska, Aleksandra F.; Jewdokimow, Dorota. PromotorCelem mojej dysertacji jest wskazanie działania określonych mechanizmów kultury na przykładzie wybranego przeze mnie fragmentu rzeczywistości kulturowej Bułgarii. Pozostaje nim cerkiew św. Jerzego we wsi Złatolist, którą ze względu na jej szczególną specyfikę analizuję, uwzględniając szereg poziomów jej recepcji. Szczegółowy opis konkretnej przestrzeni sakralnej w odniesieniu do szerokiego kontekstu historyczno-kulturowego z wykorzystaniem narzędzi wypracowanych na gruncie badań historycznokulturowych, antropologii obrazu, hermeneutyki i fenomenologii pozwala mi na dogłębną analizę fenomenu działania mechanizmu przenikania się sfer sacrum i profanum. Analizie poddaję przestrzeń cerkwi św. Jerzego we wsi Złatolist w Bułgarii w jej trzech głównych wymiarach: (1) ikonografii cerkwi – malarstwie ściennym naw bocznych, części emporowej świątyni oraz ikonostasie nawy głównej; (2) przestrzeni sakralnej w kontekście współczesnych przemian religijności; (3) kulcie prorokini Prepodobnej (baby) Stojny jako „wirtuozki religijnej”. W swojej pracy naukowej analizuję lokalną kulturę religijną opartą na wierze chrześcijańskiej, konfesji prawosławnej na obszarze południowo-zachodniej Bułgarii. Teren ten traktuję jako przykład funkcjonowania modelu religijności, charakterystycznego dla tego regionu Bałkanów. Zakładam, iż wnioski wywiedzione z analizy małego fragmentu rzeczywistości kulturowej, wyniki badań prowadzonych w skali mikro, w następstwie będą poddawały się uogólnieniu na obszar większej całości, w skali makro. The aim of my dissertation is to examine the influence of specific cultural mechanisms using a case study of a selected fragment of Bulgarian cultural reality. I have chosen St. George's Orthodox Church in the village of Zlatolist as my focal point, due to its unique characteristics. I analyze this church by considering various levels of its reception. To provide a comprehensive description of this sacred space within a broader historical and cultural context, I employ tools developed in the fields of historical and cultural studies, visual anthropology, hermeneutics, and phenomenology. These methodologies enable me to conduct a detailed analysis of the interplay between the sacred and the profane. My analysis focuses on three main dimensions of St. George's Orthodox Church in Zlatolist, Bulgaria: (1) the church's iconography, encompassing the wall paintings of the side aisles, the emporium section of the temple, and the iconostasis of the nave; (2) the sacred space in relation to contemporary transformations of religiosity; and (3) the cult of the blind prophetess Prepodobna (baba) Stoyna as a 'religious virtuoso'. Through my research, I analyze the local religious culture based on the Christian faith and the Orthodox confession in the southwestern region of Bulgaria. I consider this area as an example of a specific model of religiosity that characterizes the Balkan region. I assume that the conclusions drawn from analyzing this small fragment of cultural reality, obtained through micro-scale research, can be generalized to the larger whole on a macro-scale.Item Muzyka popularna w dyskursie elit w obszarze muzykologii brytyjskiej i amerykańskiej(2019) Rzeczkowska, Daria; Moraczewski, Krzysztof. PromotorPraca analizuje badania muzyki popularnej w ramach muzykologii amerykańskiej i brytyjskiej łącząc dwie perspektywy. Z jednej strony analizowane są narzędzia wykorzystywane przez badaczy z punktu widzenia ich skuteczności w ujawnianiu treści, znaczeń i wartości wiązanych z muzyką popularną, zwłaszcza przez jej twórców i zaangażowanych odbiorców. Drugą przyjmowaną perspektywą jest relacja powstała w spotkaniu dyscypliny współtworzącej dyskurs elitarny z praktykami wywodzącymi się oraz w różnym stopniu nadal funkcjonującymi w przestrzeni trywializacji, wykluczenia czy oporu. W tym celu przeprowadzona zostaje analiza języka i narzędzi stosowanych w badaniu "muzyki popularnej", która umożliwia rekonstrukcję obrazu przedmiotu badanego. Kluczowym pojęciem, które zostaje poddane krytyce, jest sam termin "muzyka popularna". Rozprawę kończy propozycja alternatywnego spojrzenia na przedmioty badania kryjące się w analizowanym dyskursie za pojęciem "muzyka popularna".Item Nieśmiertelność. Technokulturowe strategie współczesności(2022) Nowaczyk-Basińska, Katarzyna; Guderian-Czaplińska, Ewa. Promotor; Jelewska, Agnieszka. PromotorCelem mojej pracy jest opisanie oraz zanalizowanie związków i zależności między nowymi sposobami rozumienia pojęcia ludzkiej nieśmiertelności a zaawansowanymi technologiami i wynikających z nich przemian społeczno-kulturowo ostatnich dwóch dekad. W XXI wieku pojęcie nieśmiertelności przestaje bowiem funkcjonować jako bezpieczna przestrzeń eksperymentów myślowych, ale za sprawą najnowszych technologii staje się praktycznym wyzwaniem i zadaniem obecnego stulecia. Nieśmiertelność nie jest już domeną jedynie filozofii, religii czy sztuki, ale zaczyna funkcjonować w nieznanych dotąd obszarach – od sztucznej inteligencji, algorytmów, programowania przez badania laboratoryjne aż po rynek i marketing. Zremediowana i zrekontekstualizowana nie tylko uzyskuje bezprecedensową w historii formę produktowo-usługową, ale zmienia także fundamentalne założenia ontologiczne dotyczące śmierci. W pracy stawiam sobie następujące zadania: (1) wyodrębnienie, opisanie i krytyczną analizę technokulturowych strategii wytwarzania nieśmiertelności w XXI wieku; (2) próbę zredefiniowania terminu „nieśmiertelności” w kontekście rozwijających się technologii; (3) opisanie najważniejszych przemian kulturowo-społecznych będących wynikiem nowych form unieśmiertelnia oraz (4) zaproponowanie nowego obszaru badań, który określam jako studia nad nieśmiertelnością (immortality studies).Item Nowy Instytucjonalizm – postulat czy praktyka? Krytyczna analiza kulturowa działalności wybranych instytucji kultury i sztuki w Polsce po 1989 roku(2023) Walczyk, Jakub Aleksander; Michałowska, Marianna. PromotorGłównym celem dysertacji doktorskiej było sprawdzenie na ile polskie publiczne instytucje sztuki otwierają się na nowe, niesprofesjonalizowane publiczności. Inspiracją dla prowadzenia badań był zaproponowany przez Jonasa Ekeberga model Nowego Instytucjonalizmy, który stanowi istotną przeciwwagę dla dominującego w europejskim i amerykańskim kontekście oświeceniowego modelu instytucji kultury i sztuki. The main aim of the PhD thesis is to verify to what extent Polish public art institutions open themselves to new, non-professionalized audiences. The research is inspired by the model of New Institutionalism proposed by Jonas Ekeberg, which constitutes an important opposition to the Enlightenment model of culture and art institutions dominating in the European and American context.Item Powrót do domu? Granica symboliczna w procesie integracji Ormian z diaspory w Armenii(2024) Pawłowska, Karolina; Penkala-Gawęcka, Danuta. PromotorWyjątkowość repatriacji Ormian wynika z faktu, że terytorium dzisiejsze Armenii nie pokrywa się tym, które członkowie diaspory ormiańskiej postrzegają za swoją ojczyznę. Przez ostatni wiek relacje pomiędzy diasporą a Republiką Armenii bywały trudne, a procesy narodowotwórcze w diasporze i w Armenii zachodziły niezależnie od siebie. Dlatego też repatrianci znajdują w Armenii kraj obcy kulturowo, a wiele z kodów kulturowych lokalnych Ormian jest dla nich niezrozumiałych, a nawet nieakceptowalnych. Różnice w używanym języku, wyglądzie, preferencjach kulturalnych czy rozumieniu patriotyzmu są przez repatriantów interpretowane jako różnice w kapitale kulturowym. Mamy więc do czynienia nie neutralnym postrzeganiem różnicy, lecz różnicowaniem, a procesom integracji repatriantów towarzyszy intensywne budowanie granic symbolicznych pomiędzy tymi dwoma kategoriami Ormian. Repatrianci postrzegają Armenię jako „popsuty”, zsowietyzowany wariant ormiańskości, a swój pobyt w Armenii jako „remedium” na sowietyzm. Choć nie zawsze identyfikują się z dzisiejszą Armenią, pragną jej ulepszania i budowania. Jednocześnie, repatriacji towarzyszy zazwyczaj mobilność społeczna, a Ormianie z diaspory cieszą się w Armenii wysokim poziomem życia oraz wysokim kapitałem ekonomicznym, kulturowym, społecznym i symbolicznym. Mają też dostęp do praktyk transnarodowych często niedostępnych lokalnym Ormianom. Wykazując znikomy poziom integracji, stanowią oni w Armenii „diasporę” z diaspory. The uniqueness of the repatriation of Armenians to the territory of present-day Armenia comes from the fact that this country does not coincide with what members of diaspora perceive as their homeland. Over the last century, relations between the diaspora and the Republic of Armenia have been difficult, and independent nation-building processes have been taking place both in the diaspora and in Armenia. Therefore, many repatriates find the cultural codes of local Armenians incomprehensible or even unacceptable. Differences in the language used, appearance, culinary preferences and understanding of patriotism, among others, are interpreted as differences in cultural capital. Thus, we are dealing not with mere perception of difference, but with differentiation, and the repatriate integration processes are accompanied by intensive building of symbolic boundaries between these two categories of Armenians. Repatriates see local Armenian culture as a “broken” sovietized variant of Armenianess, and their residence in Armenia as a “remedy” to sovietism. Although they do not fully identify themselves with today’s Armenia, they are committed to improving and building the ethnic homeland. At the same time, repatriation is usually accompanied by social mobility, and diaspora Armenians enjoy a high standard of living in Armenia high economic, social, cultural, and symbolic capital. Moreover, they have access to transnational practices often unavailable to local Armenians. Showing a negligible level of integration, they constitute a “diaspora” of the diaspora in Armenia.Item Strategie kinestezyjne w przestrzeni tańca(2020) Lissowska-Postaremczak, Regina; Kalemba-Kasprzak, Elżbieta. PromotorPraca podejmuje zagadnienie „strategii kinestezyjnych” – jako kategorii określającej pewną grupę praktyk artystycznych w obszarze tańca – dążących do podważania wizualności, ale także estetycznego i interpretacyjnego podejścia do jego odbioru, stawiając w centrum zainteresowania same mechanizmy percepcyjne. Zainteresowanie współczesnych choreografów kinestezją przekłada się nie tylko na to, jak sami postrzegają i doświadczają ruch, ale też na to, w jaki sposób chcą udostępniać to doświadczenie widzom. Strategie kinestezyjne odnoszą się zatem nie tyle do eksplorowania kinestetycznych doświadczeń tancerza, lecz są intencjonalnie skierowane na manipulowanie kinestetycznymi doświadczeniami widza. Jednocześnie przekraczają one ugruntowane pojęcie języka tańca jako formy ekspresji znaczeń (semantycznych, emocjonalnych, estetycznych), oraz choreografii jako komponowania struktur służących ich wyrażaniu. Istota prezentacji tańca jako sztuki jest redefiniowana, gdy już nie komunikacja z odbiorcą, lecz tematyzacja jego własnych percepcyjnych i cielesnych doświadczeń staje się głównym celem artystycznych działań. Dlatego też stosowane obecnie interpretacyjne kryteria analizy i krytyki tańca okazują się często niewystarczające, lub wręcz nieadekwatne wobec tych praktyk; wymagają one wypracowania nowych kategorii i języka opisu, zdolnych objąć ich twórczy potencjał.Item Sztuka wobec społeczeństwa u progu nowoczesności. Wokół problemów interpretacyjnych malarstwa Adriaena Brouwera(2023) Cebula, Łukasz; Moraczewski, Krzysztof. PromotorW centrum rozważań niniejszej rozprawy znajduje się spór o interpretację malarstwa Adriaena Brouwera. Podstawowym celem badawczym jest tu próba odpowiedzi na to, w jaki sposób ów spór jest skonstruowany i w jaki sposób problematyka ta łączy się z rozumieniem powiązań sztuki i społeczeństwa u progu nowoczesności. Przykład malarstwa Brouwera został tu potraktowany jako studium przypadku, ze względu na istotne miejsce, jakie zajmuje ono w historii reprezentacji kultur nieelitarnych oraz ze względu na charakterystykę sporu o jego interpretację. Spór ten okazuje się bowiem być sporem nowoczesnym i zdaje się być on umocowanym w strukturach socjokulturowych nowoczesności. Treść poszczególnych rozdziałów podyktowana jest względami metodologicznym i posiada strukturę dedukcyjną. Rozdział pierwszy posłużył do omówienia ogólnej problematyki nowoczesności oraz do interpretacji siedemnastowiecznych Niderlandów jako „laboratorium nowoczesności”. W rozdziale kolejnym zanalizowana została kultura artystyczna Niderlandów 17. wieku, zaś w ostatnim podrozdziale problematyka malarstwa rodzajowego „dołów społecznych”. Rozdział trzeci ma charakter ściśle rekonstrukcyjny. Rekonstruowany jest w nim dyskurs historii sztuki obejmujący w porządku historycznym interpretacje dotyczące znaczeń malarstwa Brouwera. Rozdział ostatni jest już próbą odpowiedzi na pytanie dotyczące struktury wspomnianego sporu. Rozpoznana jest w nim specyficzna sytuacja interpretacyjna dotycząca omawianego malarstwa. Okazuje się bowiem, że w swych zrębach zrekonstruowane interpretacje są względem siebie opozycyjne. Dla jednych interpretatorów malarstwo rodzajowe Brouwera ma wymiar solidarnościowy i emancypacyjny. Dla drugich zaś ma ono wymiar satyryczny i jego podstawową funkcją miało być ośmieszenie i poniżenie ludzi z „dołów społecznych” przy jednoczesnym wywyższeniu klasy mieszczańskiej, stanowiącej podstawową grupę odbiorczą tego malarstwa. W rozdziale tym dokonuję więc krytycznej analizy zrekonstruowanych interpretacji, a w ostatnim podrozdziale proponuje pewne rozwiązanie tego sporu, odwołując się do kontekstu nowoczesności. Nowoczesność odnoszona jest zarówno do kontekstu macierzystego omawianego malarstwa jak i do kontekstu interpretatorów. W ostatnich partiach tekstu proponuję wyjaśnienie sporu właśnie poprzez odniesienie konkretnych interpetatorów do przynależnych im kontektów. Głównym wnioskiem jest rozpoznanie zasadniczej sytuacji interpretatora odnoszącego się do reprezentacji kultur nieelitarnych. Każdy z wariantów interpretacyjnych zdaje się wynikać ze struktur ideologicznych nowoczesności, a sam spór zaś z podstawowego dylematu nowoczesności,jakim jest z jednej strony obietnica i projekt emancypacji społecznej, a z drugiej koncepcja ekonomicznie zracjonalizowanej modernizacji. The dispute over the interpretation of Adriaen Brouwer's paintings is at the center of this dissertation's consideration. The primary research aim here is to try to answer how this dispute is constructed and how this issue is connected to the understanding of the relationship between art and society at the dawn of modernity. The example of Brouwer's painting is treated here as a case study because of the important place it occupies in the history of the representation of non-elite cultures and because of the characteristics of the dispute over its interpretation. Indeed, this dispute turns out to be a modern dispute, and it seems to be fixed in the sociocultural structures of modernity. The content of the individual chapters is dictated by methodological considerations and has a deductive structure. The first chapter served to discuss the general issue of modernity and to interpret the seventeenth-century Netherlands as a 'laboratory of modernity'. The next chapter analyses the artistic culture of the Netherlands in the 17th century, while the final subchapter deals with the problem of genre painting of the lower classes. The third chapter is strictly reconstructive. It reconstructs the discourse of art history including, in historical order, interpretations concerning the meanings of Brouwer's paintings. The last chapter is already an attempt to answer the question concerning the structure of the aforementioned dispute. It recognizes the specific interpretative situation concerning the art in question. For it turns out that at their core, the interpretations reviewed are in opposition to each other. For some interpreters, Brouwer's genre painting has a solidarity and emancipation dimension. For others, on the other hand, it has a satirical dimension and its primary function was to ridicule and humiliate people from the lower classes, while simultaneously exalting the bourgeois class, the primary audience for this painting. In this chapter, therefore, I critically analyze the reconstructed interpretations and, in the last section, propose some solution to this dispute by referring to the context of modernity. Modernity is referred both to the original context of the painting in question and to the context of the interpreters. In the final sections of the text, I propose to clarify the dispute precisely by relating specific interpreters to their respective contexts. The main conclusion is to recognize the essential situation of every interpreter referring to representations of non-elite cultures. Each of the interpretative options seems to derive from the ideological structures of modernity, and the dispute itself from the fundamental dilemma of modernity, which is the promise and project of social emancipation on the one hand, and the concept of economically rationalized modernization on the other.