Doktoraty (WN)
Permanent URI for this collection
Browse
Browsing Doktoraty (WN) by Title
Now showing 1 - 20 of 253
Results Per Page
Sort Options
Item Akty mowy o funkcji fatycznej w wywiadach telewizyjnych(2010-07-12T14:08:21Z) Otulak-Komenda, Monika; Sypnicki, Józef. PromotorZagadnienie funkcji języka w kontekście teorii aktów mowy rozważane będzie w oparciu o funkcję fatyczną, której status jest niejasny: niektórzy badacze nie uznają jej za równorzędną innym funkcjom, ale za funkcję sekundarną, obecną w każdej wypowiedzi językowej. Termin został wprowadzony przez antropologa, Bronisława Malinowskiego do określenia swoistego porozumienia między ludźmi - „komunii fatycznej”. Termin ten przejął Roman Jakobson do określenia komunikatów, które służą nawiązaniu, podtrzymaniu lub zerwaniu kontaktu między uczestnikami aktu komunikacji. Rozumienia funkcji fatycznej możemy rozszerzyć o elementy, które umożliwiają rozmówcom kontrolowanie przebiegu interakcji, a także wpływają na przyjazną atmosferę, ułatwiającą komunikację. Powyższe rozważania teoretyczne posłużyły za punkt wyjścia do wyodrębnienia typów aktów mowy o funkcji fatycznej na bazie materiału językowego wywiadów telewizyjnych. Funkcja fatyczna jest zjawiskiem złożonym, wymagającym szczegółowej analizy i nie powinna kojarzyć się tylko ze skonwencjonalizowanymi formułami grzecznościowymi, których klasycznym przykładem jest telefoniczne halo. Akty mowy o funkcji fatycznej są zjawiskiem zasługującym na ujęcie ich w szerszym kontekście, z uwzględnieniem elementów parawerbalnych i niewerbalnych.Item Akulturacja migrantów? Autorzy z zapleczem migracyjnym pomiędzy doświadczeniem totalitaryzmu w ojczyźnie a oczekiwaniem wolności na obczyźnie(2017) Grunt-Göbbels, Alicja; Kałążny, Jerzy. PromotorW niniejszej rozprawie zajmuję się tematem akulturacji. Co to jest akulturacja? Na ile mamy z nią do czynienia na terenie Niemiec? W jaki sposób i w jakim stopniu problem ten dotyczy autorów z zapleczem migracyjnym i jak się oni z nim mierzą w swoich utworach opierając się na doświadczeniach totalitaryzmu? Pierwszy rozdział jest zasadniczo wprowadzeniem do teorii literatury migracyjnej; wyjaśnione w nim zostały takie pojęcia, jak akulturacja, dyskurs postkolonialny, trascendencja, transkulturalna asymilacja i integracja. Przewodnie pojęcie „akulturacji“ obejmuje zjawiska, które są rezultatem bliskiego kontaktu poszczególnych osób lub grup kulturowych o różnym pochodzeniu, w wyniku którego następują zmiany w kulturowych zachowaniach jednej lub obu grup. Procesy akulturacji to selekcja cech kulturowych, ich stabilizacja oraz wpisanie we wzorzec przyjmowanej kultury. Wynikiem akulturacji są akceptacja, adaptacja i reakcja. W kolejnych podrozdziałach pojawiają się główne założenia i trendy literatury migracyjnej, literatury tworzonej przez autorki i autorów z migracją w biografii oraz krótki zarys historyczny migracji po 1945 z uwzględnieniem aktualnego stanu procesów integracyjnych w Niemczech. Aż do lat trzydziestych XX wieku najmowano i wręcz zapraszano obcokrajowców do pracy. Ta polityka została wznowiona w latach sześćdziesiątych. W latach osiemdziesiątych migranci zarobkowi stali się imigrantami, nie tracąc jednak statusu obcego, ponieważ państwa europejskie nigdy nie uważały się za docelowe kraje migracji, przywiązując dużą wagę do zachowania własnej tożsamości jako państwo i społeczeństwo. W rozdziale 2 zajmuję się tekstami autorek i autorów z zapleczem migracyjnym na przykładzie wybranych utworów twórców z krajów Europy Wschodniej i Południowo-Wschodniej. W centrum mojego zainteresowania znalazły się kraje, które łączy wspólna przeszłość historyczna, szczególnie przynależność do tak zwanego bloku wschodniego i które odczuły brzemię systemu komunistycznego. W czterech podrozdziałach dokonałam porównania dobranych w pary twórców reprezentujących różne pokolenia. Uwzględniłam kraje, które oprócz wspólnej historii mają także wspólną granicę, a więc Polskę i Rosję oraz Rumunię i Węgry. Twórczość autorek i autorów ze wymienionych krajów skupia się na tej samej tematyce. Groźby i strach, pozbawienie wolności i cenzura były dla większości autorów z krajów tzw. bloku wschodniego powodem do opuszczenia kraju ojczystego i niejako wspólnym mianownikiem ich twórczości. Pisarki i pisarze tacy jak Herta Müller i Carmen-Francesca Banciu z Rumunii, Leda Forgo i György Dalos z Węgier, Janusz Rudnicki i Artur Becker z Polski oraz reprezentujący w mojej rozprawie Rosję Natascha Wodin i Aleksander Reiser, wnoszą do literatury niemieckiej część swojej narodowej spuścizny, która w wielu wypadkach determinuje ich działania i częściowo też ich twórczość literacką. Twórcy, którzy posługują się kilkoma językami, należą do najciekawszych przedstawicieli współczesnej literatury. Ich dzieła wypełnia doświadczenie migracji, wojny, wygnania i utraty ojczyzny. Jest w nich również mowa o zdobywaniu nowej ojczyzny, tworzeniu w początkowo obcym języku oraz życiu w odmiennych kulturach. Również tematyka utworów poszerza nasze dotychczasowe horyzonty. Osobiste doświadczenia w zetknięciu z obcą kulturą oraz historyczna świadomość, znajdują odzwierciedlenie w tekstach literackich i czynią je bardziej autentycznymi. Właśnie ci autorzy, których biografie naznaczone są prześladowaniem, ucieczką i zaczynaniem od nowa, budują mosty i przekazują nam autentyczny obraz doświadczeń w wielokulturowym, nowoczesnym i globalnym społeczeństwie. Podwójna tożsamość, przynależność narodowa oraz tożsamość kulturowa migrantów znajduje odzwierciedlenie w utworach omawianych pisarzy. Wynika z tego pozytywne oddziaływanie wielokulturowości na życie w Niemczech. Objawia się ono w poszerzeniu świadomości, wzbogaceniu jakości życia na różnych płaszczyznach, wymianie kulturowej oraz językowych innowacjach. Autorzy ci wyróżniają się mobilnością, znajomością wielu języków i rozległymi kompetencjami kulturowymi, dzięki czemu mogą sprostać wymaganiom globalizacji. Te procesy mają też swoje ciemne strony; nie brakuje konfliktów mających źródło w zetknięciu z obcą kulturą. W tym kontekście należy wymienić problemy z przystosowaniem się i akceptacją oraz następująca po nich izolacja, wykorzenienie i strach przed utratą własnej kultury. Mimo iż w przypadku wielu autorek i autorów można mówić o udanej akulturacji, nadal określani są oni jako twórcy z zapleczem migracyjnym, bądź klasyfikowani według innych kryteriów niż rodowici Niemcy. Urodzeni w innym kraju, wychowani w innym języku i innej kulturze, żyją na pograniczu literatury niemieckiej, chociaż publikują w języku niemieckim, zdobywając za swą twórczość wiele nagród. W rozdziale trzecim nasuwa się pytanie, co ostatecznie oznaczają procesy integracyjne i czy akulturacja powinna stanowić pożądany cel. W dwóch podrozdziałach przedstawione zostały zarówno różnorodne uwarunkowania systemu i ich wpływ na świadomość narodową pisarek i pisarzy w historycznie powiązanych i sąsiadujących krajach (Polsce i Rosji oraz Rumunii i na Węgrzech). Akulturacja przedstawia się jako więzienie na wolności, gdyż autorzy, którym ciężko pogodzić się z utratą ojczyzny, żyją rozdarci w poszukiwaniu swojej prawdziwej tożsamości. Ci, którzy zmuszeni byli do opuszczenia kraju ojczystego, mają trudności z dostosowaniem dawnej tożsamości do nowej. W czasach globalizacji zadanie to łatwiej przychodzi młodszej generacji autorów z zapleczem migracyjnym.Item Aleksander Wwiedienski i tradycja absurdu(2014-06-11) Raspapou, Aliaksandr; Andruszko, Czesław. PromotorAleksander Wwiedienski (1904-1941) – poeta, dramaturg, filozof rosyjskiej awangardy, - współcześnie znany jest jedynie wąskiemu gronu pisarzy i badaczy literatury interesujących się eksperymentami twórczymi z pogranicza literatury i filozofii. Niniejsza rozprawa poświęcona jest krytycznej analizie twórczości A. Wwiedienskiego pod kątem europejskiej tradycji absurdu w filozofii i literaturze a jednocześnie umiejscowieniem jej w sztuce. W rozdziale pierwszym, teoretyczno – historycznym, przedstawiono koncepcję absurdu i jej realizacje. Rozpatrzono pojęcie absurdu w trzech aspektach: ontologicznym, gnoseologicznym i aksjologicznym. W końcowej części opisano proces przemieszczania się problemu absurdu z płaszczyzny rozważań filozoficznych do tematyki literatury pięknej. W rozdziale drugim, analitycznym, dotyczącym bezpośrednio A. Wwiedienskiego, - podkreślono związki niektórych faktów biograficznych z kształtowaniem się światopoglądu poety, światopoglądu naznaczonego absurdem. Kluczem do jego złożonego obrazu świata są trzy kręgi tematyczne wyznaczone przez samego poetę na bardzo wczesnym etapie (bo już na początku lat 20-tych) jego eksperymentów artystycznych, są to: Czas, Śmierć i Bóg. Ostatni rozdział, analityczno – porównawczy, traktuje o tym w jaki sposób artystyczne dokonania autora Elegii wpisują się w tradycję filozofii i literatury absurdu. Uzupełnieniem niniejszej pracy jest opis krytycznej reinterpretacji podstawowej funkcji języka dokonany przez Wwiedienskiego w odniesieniu do logiczno – filozoficznych koncepcji L. Wittgensteina.Item Älvdalskan – mellan språkdöd och revitalisering(2011-06-03T11:18:01Z) Melerska, Dorota; Maciejewski, Witold. PromotorDoktorsavhandling „Älvdalskan – mellan språkdöd och revitalisering” är en språksociologisk analys av älvdalskans aktuella ställning. Älvdalskan, som talas av ca 2 5000 människor i Dalarna, i Älvdalens kommun, har idag status av en svensk dialekt. Det råder dock oenighet bland språkforskare och talarna själva om den bör betraktas som en dialekt eller ett språk. Under de senaste åren har det pågått ett aktivt arbete kring älvdalskans erkännande som minoritetsspråk enligt Europarådets stadga om landsdels- eller minoritetsspråk. Förutom språkpolitiska ämnen berör Melerska problem med det minskande antalet talare och älvdalskans användingsdomäner. Hon diskuterar revitaliseringsförsök som hittills har genomförts samt ger förslag på möjliga framtida lösningar.Analysen baseras på en enkätundersökning och intervjuer som Melerska genomförde i Älvdalens kommun. Hon jämför sina resultat med Hultgrens undersökning från mitten av 1970-talet. Graden till vilken älvdalskan anses vara hotad analyseras med hjälp av Fishmans skala GIDS, vilken modiferas med ett verktyg, nämligen nya teknologier Internet och media. Ett annat ämne som tas upp i avhandlingen är älvdalingarnas identitet och älvdalskans roll i identitetsskapande processer.Item Analiza błędów wymowy Hiszpanów uczących się języka polskiego dla potrzeb komputerowych systemów nauczania wymowy(2012-06-11T12:20:12Z) Cylwik, Natalia; Demenko, Grażyna. PromotorRozprawa pt. „An analysis of pronunciation errors in Spanish learners of Polish for purposes of Computer-Assisted Pronunciation Training systems” („Analiza błędów wymowy Hiszpanów uczących się języka polskiego dla potrzeb komputerowych systemów nauczania wymowy”) zawiera opis badań, których celem było stworzenie inwentarza najbardziej systematycznych segmentalnych błędów wymowy popełnianych przez Hiszpanów uczących się języka polskiego dla potrzeb wykorzystania wyników przy opracowaniu komputerowego systemu nauczania wymowy (CAPT) skierowanego do tej konkretnej grupy odbiorców. Komputerowe nauczanie wymowy ma wiele zalet, jednakże przy obecnym rozwoju technologii stworzenie skutecznego systemu do ćwiczenia wymowy wymaga przeprowadzenia nagrań oraz szczegółowej analizy mowy nienatywnej. Jako że jest to przedsięwzięcie niezwykle czasochłonne i kosztowne, instytucje komercyjne mogą nie być zainteresowane opracowywaniem tego typu programów dla rzadziej używanych języków. Obecnie dysponujemy ograniczoną wiedzą na temat błędów wymowy typowych dla konkretnych par językowych, szczególnie gdy w grę wchodzą języki inne niż język angielski. Badania w zakresie interferencji fonetycznej i fonologicznej biorące pod uwagę jęz. polski są znikome, zwłaszcza dla jęz. polskiego jako obcego (L2). Rozprawa „An analysis of pronunciation errors in Spanish learners of Polish for purposes of Computer-Assisted Pronunciation Training systems” ma na celu wypełnienie tej luki. Rozdział pierwszy zarysowuje ramy teoretyczne dla badań opisanych w rozprawie. W rozdziale tym omówiono najważniejsze wyniki i twierdzenia w dziedzinie badań nad nabywaniem i nauczaniem jęz. obcego oraz w dziedzinie badań nad komputerowym nauczaniem wymowy, biorąc pod uwagę zarówno zalety jak i wady systemów CAPT. Wstęp teoretyczny stanowił podstawę do sformułowania podstawowych założeń pracy, na podstawie których opracowano metodologię zastosowaną w opisanych w rozprawie badaniach. Głównym założeniem przyjętym w analizie była teza mówiąca o tym iż większość błędów wymowy w L2 spowodowana jest interferencją z językiem ojczystym (L1) osoby uczącej się, wobec czego porównując systemy fonetyczne i fonologiczne obu języków można przewidzieć które fonemy i jakie konteksty w L2 mogą być błędnie realizowane przez uczących się. Konsekwencją przyjęcia takiego założenia było przeprowadzenie szczegółowej analizy porównawczej systemu fonetycznego i fonologicznego jęz. polskiego oraz hiszpańskiego, opisanej w rozdziale drugim rozprawy. Na podstawie wcześniejszej analizy teoretycznej w rozdziale trzecim zaproponowano własny inwentarz fonemów i alofonów obu języków, który następnie wykorzystano do analizy i anotacji błędów znalezionych w korpusie oraz do sformułowania hipotez dotyczących przewidywanych błędów wymowy. W oparciu o hipotezy utworzono materiał językowy w postaci 108 zdań, zawierających potencjalnie problematyczne fonemy, kombinacje fonemów i konteksty. Przyjęcie tej metody miało na celu umożliwienie zebrania reprezentacyjnej próbki najbardziej typowych błędów wymowy popełnianych przez Hiszpanów oraz sprawdzenia postawionych przez autorkę hipotez, tak aby można było określić które różnice występujące między jęz. polskim a hiszpańskim rzeczywiście przykładają się na błędy wymowy. Założono bowiem, zgodnie z przeważającym obecnie podejściem wśród badaczy zajmujących się nabywaniem L2, że nie wszystkie hipotezy znajdą faktyczne potwierdzenie i że nie wszyscy uczestnicy badań popełnią przewidywane błędy. Opis metodologii (procedury nagrań, ich przetwarzania, transkrypcji i anotacji) zawarto w rozdziale trzecim rozprawy. Rozdział czwarty przedstawia szczegółowy opis wyników jakościowej i ilościowej analizy czytanej mowy nienatywnej pochodzącej od ośmiorga Hiszpanów posługujących się jęz. polskim w stopniu (średnio)zaawansowanym. Łącznie przeanalizowano 864 zdania, zawierające 31148 jednostek segmentalnych. Uczestnicy badań błędnie zrealizowali 4143 (13.3%) segmentów, zastępując jeden segment innym (substytucja), bądź go omijając (elizja). Łącznie z 263 przypadkami wstawienia (epentezy), w korpusie oznaczono 4406 błędów wymowy na poziomie segmentalnym. Zdecydowanie najczęstszym typem błędu (86.3%) była substytucja. Ominięcia stanowiły jedynie 10.6% wszystkich błędów, a wstawienia zaledwie 6%. Wyniki zdają się potwierdzać słuszność założeń, a w konsekwencji przyjętej w badaniach metodologii. W ujęciu ogólnym, większość hipotez sformułowanych na podstawie teoretycznej analizy porównawczej jęz. hiszpańskiego i polskiego znalazła potwierdzenie w materiale badawczym. Dodatkowo, większość z powtarzających się w korpusie błędów została przewidziana, co potwierdza tezę, iż można przewidzieć większość błędów wymowy w L2 porównując system fonetyczny i fonologiczny jęz. ojczystego osoby uczącej się i jęz. obcego. Z drugiej strony nie wszystkie przewidywania okazały się słuszne, a uczestnicy badań znacznie różnili się między sobą jeśli chodzi o liczbę lub typ popełnianych błędów. Co więcej, nie wszystkie błędy znalezione w korpusie przewidziano. Obserwacje te można odczytywać jako potwierdzenie tezy mówiącej o tym, że niektóre błędy wymowy mogą nie być warunkowane językiem ojczystym uczącego się, bądź też że niektóre błędy łatwiej wyeliminować, w związku z czym u osób reprezentujących zaawansowany poziom w jęz. obcym błędy te mogą już nie występować. Przede wszystkim, jednak, wyniki potwierdzają potrzebę przeprowadzania badań empirycznych w celu weryfikacji założeń teoretycznych dotyczących typowych błędów wymowy dla poszczególnych par językowych. Badania opisane w rozprawie pozwoliły na stworzenie listy najbardziej problematycznych fonemów i kontekstów z punktu widzenia Hiszpanów uczących się języka polskiego oraz na określenie które z błędów mogą utrudniać komunikację bądź przyczyniać się do postrzegania polskiej mowy nienatywnej przez rodzimych użytkowników jęz. polskiego jako silnie akcentowanej. Na tej podstawie sformułowano sugestie odnośnie do błędów zasługujących na największą uwagę w nauczaniu wymowy. Sugestie te mogą się okazać przydatne przy opracowywaniu optymalnego programu nauczania wymowy jęz. polskiego z myślą o tej konkretnej grupy językowej. Jednakże należy podkreślić, iż potrzebne są dalsze badania percepcyjne z udziałem rodzimych użytkowników jęz. polskiego, aby ustalić, które z błędów uznanych w pracy za zasługujące na największą uwagę w nauczaniu wymowy najbardziej przyczyniają się do postrzegania mowy jako silnie akcentowanej i które są najbardziej szkodliwe z punktu widzenia zrozumiałości komunikatu. Ponadto zaleca się również analizę mowy nienatywnej Hiszpanów posługujących się jęz. polskim pod kątem suprasegmentalnych błędów wymowy, jako iż coraz częściej uznaje się, że nie tylko segmentalne ale również suprasegmentalne błędy mogą uniemożliwiać zrozumienie komunikatu oraz odpowiadać za silny „akcent”. Aby lepiej zrozumieć proces nabywania wymowy w jęz. obcym, warto byłoby zbadać również jakie błędy popełniają Hiszpanie mniej zaawansowani w jęz. polskim. Przede wszystkim, jednak, ze względu na to iż głównym celem rozprawy było zastosowanie wyników przy opracowaniu systemu CAPT opartego na automatycznym rozpoznawaniu mowy oraz automatycznej detekcji błędów, należałoby sprawdzić czy obecne systemy mogą w sposób wiarygodny wykryć błędy uznane w badaniach za najbardziej systematyczne i szkodliwe.Item Analiza kognitywna partykuł czasownikowych AF, TIL, OP oraz NED w duńskich czasownikach frazowych(2017) Garczyński, Błażej; Szubert, Andrzej. PromotorPodjęcie analizy kognitywnej partykuł czasownikowych AF, TIL, OP i NED za pomocą tzw. Wyidealizowanych Modeli Kognitywnych, a dokładniej jego ich podtypu, tj. schematów wyobrażeniowych . Na pracę składa się wstęp, cztery rozdziały teoretyczne (opis podstawowych założeń kognitywizmu oraz gramatyki kognitywnej; zestawianie klasycznego i kognitywnego podejścia do czasownika; czasowniki frazowe w języku duńskim [tutaj pojawia się propozycja zastosowania pojęć, pre- oraz postverb] oraz ich ujęcie kognitywne), analiza korpusu stworzonego na podstawie KorpusDK, podsumowanie oraz bibliografia. Analiza korzysta głównie z wymienionych schematów wyobrażeniowych odzwierciedlających znaczenie danej partykuły w formie prostego schematu, w skład którego wchodzą: trajektor (czasami trajektor sekundarny), landmark prymarny oraz sekundarny i regiony (tam, gdzie możliwe jest ich wyróżnienie): proksymalny oraz dystalny. Wyróżnione na podstawie tychże schematów znaczenia (zarówno dosłowne jak i przenośne) umiejscawiane są następnie w tzw. sieciach radialnych, w których centralną pozycję zajmuje tzw. prototyp, tj. najbardziej podstawowe znaczenie danej partykuły, które stanowi punkt wyjścia dla pozostałych znaczeń konkretnej partykuły.Item Analiza pojęć nawiązujących do relacji chrześcijaństwa z judaizmem rabinicznym w syriackiej anaforze św. Jakuba i hebrajskim tekście Hagady, z uwzględnieniem wybranych dzieł literatury syriackiej(2019) Rucki, Mirosław; Abdalla, MichaelRozprawa jest poświęcona analizie słownictwa jednego z ważniejszych dzieł literatury syriackiej jakim jest anafora św. Jakuba Brata Pańskiego, która jest używana w Kościele Syriacko-Ortodoksyjnym Patriarchatu Antiocheńskiego. Analiza dotyczyła powiązań tego tekstu w jego obecnej postaci z aparatem pojęciowym judaizmu rabinicznego, na podstawie tekstu Hagady, odczytywanego w rodzinach żydowskich w czasie świąt Paschy. Do analizy wykorzystano współczesne teksty obu źródeł. W pierwszym rozdziale krótko opisano historię aramejskojęzycznych Kościołów Wschodu, które powstawały i rozwijały się w bezpośrednich kontaktach ze wspólnotami żydowskimi, posługującymi się tym samym językiem. W części drugiej, poświęconej literaturze syriackojezycznej i życiu liturgicznemu wspólnot posługujących się tym językiem, przeanalizowano m.in. dokumenty synodów syriackich z V i VI w. pod kątem pojęć dotyczących jedności i Eucharystii. Część trzecia zawiera szczegółowy opis badanego materiału leksykalnego i analizę porównawczą. Oba źródła przeanalizowano według schematu: (1) jedność, (2) nazwanie Boga Miłosiernym lub Łaskawym, (3) prośba o zmiłowanie, (4) odwołanie się do miłosierdzia i łaski Boga, (5) odwołanie się do miłosierdzia w kontekście przebaczenia. Postawiona teza, że pragnienie jedności w judaizmie i chrześcijaństwie jest powiązane z odwołaniem się do miłosierdzia Bożego i stanowi znaczący element życia modlitewnego, została w pełni udowodniona. Jako wniosek praktyczny opisano działalność fundacji Pro Orient i jej potencjał pojednawczy.Item Anglizismen in der internetbasierten Kommunikation. Eine kontrastive Studie am Beispiel deutscher und polnischer Weblogs(2011-06-03T11:16:50Z) Helmecke, Paulina; Mikołajczyk, Beata. PromotorDie Doktorarbeit präsentiert die Ergebnisse der vergleichenden Analyse der Entlehnungen aus dem Englischen in der deutschen und der polnischen Gegenwartssprache. Das Untersuchungsmaterial stellte dabei die Internet-Sprache dar. Die registrierten Anglizismen wurden qualitativ und quantitativ untersucht. Die quantitative Analyse zeigte einen erstaunlich kleinen Anteil der Anglizismen am Gesamtwortschatz und gleichzeitig einen doppelt so großen Anteil von Anglizismen im Deutschen als im Polnischen. Die qualitative Analyse zeigte einen hohen Grad der grammatischen Integration in beiden Fällen.Item Antropogeniczny świat „zbędnego człowieka” bohatera emigracyjnych trylogii Eduarda Limonowa(2010-05-28T12:06:51Z) Bieliński, Robert; Mianowska, Joanna. PromotorOsobowość Ediczki w świetle przeprowadzonej analizy na podstawie trylogii amerykańskiej (To ja – Ediczka, Dziennik nieudacznika, Historia jego sługi) oraz trylogii rosyjskiej (Mieliśmy Wielką Epokę, Wyrostek Sawienko, Młody niegodziwiec) ma dwa wymiary: natura pisarza splata się z cechami charakteru, dzięki którym zostają mu przypisane epitety typu: niegodziwiec, awanturnik, skandalista. Nie odnalazłszy stałego miejsca w życiu, nieustannie biegnie w poszukiwaniu własnej przystani i własnej przestrzeni. Świat otaczającej go antroposfery nie spełnia jego wygórowanych oczekiwań. Ediczka jest inny i tą oryginalnością, swoistością chce olśnić wszystkich. Niezależnie od miejsca i czasu brnie ku światłu, które jak magnes go przyciąga. Znamiennym jest ciągły ruch w życiu bohatera lub pragnienie zmian. Ediczka kreuje wówczas nową antroposferę, swój własny świat, swoje miejsce, w którym czuje się sobą. Bytuje w nim, bo tylko tu jest mu tak naprawdę dobrze. Żyje sam, z dala od tłumu. swoim bytem bohater Limonowa przypomina taniec chocholi, wielki zastój. W latach dzieciństwa skazany na takie życie, czyli życie w ZSRR, widzi, czym taka egzystencja się kończy. W życiu ludzi radzieckich lat 70-tych brak jest celu, praca stanowi obowiązek i nie przynosi satysfakcji.Item Aspekt czasownika w perspektywie nauczania języka polskiego jako obcego osób pochodzenia niemieckiego i wschodniosłowiańskiego(2022) Kryg, Helena; Wiśniewska, Danuta. Promotor; Hofmański, Wojciech. Promotor pomocniczyNiniejsza rozprawa doktorska poświęcona została nauczaniu aspektu czasowników w języku polskim w grupach uczących się pochodzenia wschodniosłowiańskiego oraz niemieckiego. Głównym celem pracy było stworzenie holistycznego opisu metodyki nauczania aspektu oraz ustalenie najbardziej efektywnych metod i technik nauczania tej kategorii dla obu grup. W pracy wysunięto oraz potwierdzono postulat o potrzebie nauczania języka polskiego jako obcego na poziomach podstawowych A0-A2 w homogenicznych grupach, w których kryterium podziału byłby język pierwszy uczących się. W ramach dysertacji przeprowadzone zostały badania empiryczne, które obejmowały różne elementy procesu glottodydaktycznego. Pierwszym etapem była ocena przedstawienia problematyki aspektu w materiałach do nauki języka polskiego jako obcego. Drugim etapem było ustalenie charakterystyki profilów osób uczących się w zakresie ich motywacji oraz doświadczeń z nauką języka polskiego oraz aspektu. Trzecim etapem była ewaluacja poprawności stosowania aspektu w praktyce. Ostatnim etapem była analiza motywacji wyboru formy aspektowej w praktycznym użyciu aspektu. Na podstawie przeprowadzonych rozważań teoretycznych oraz badań empirycznych sformułowano implikacje dydaktyczne dotyczące metodyki nauczania aspektu osób pochodzenia wschodniosłowiańskiego oraz niemieckiego. Posłużyły one stworzeniu pakietów dydaktycznych poświęconych nauczaniu aspektu czasowników w czasie przeszłym, skierowanych odpowiednio do uczniów posługujących się językiem wschodniosłowiańskim jako pierwszym oraz niemieckim jako pierwszym.Item Autsajder literacki w niemieckiej i rosyjskiej prozie XIX-XI wieku. Badania narratologiczne(2012-06-06T12:08:18Z) Kotin, Andriej; Zimniak, Paweł. PromotorPraca poświęcona jest rozwojowi autsajdera literackiego w niemiecko-rosyjskiej przestrzeni kulturowej i odnosi się do prozy dziewiętnastego, dwudziestego oraz dwudziestego pierwszego stulecia. Innymi słowy, w centrum badania stoi autsajder jako protagonista literacki w artystycznie zaprojektowanej przestrzeni. Pod autsajderem należy tu rozumieć postać literacką, która przekracza granice danej społecznie-kulturowej przestrzeni bądź burzy obowiązujące w owej przestrzeni normy i zasady. W dwóch pierwszych, wprowadzająco-teoretycznych, częściach pracy zostaje przedstawiony (i zestawiony z najważniejszymi zagadnieniami współczesnej dyskusji o przestrzeni) ogólny stan naukowych badań fenomenu autsajdera w socjalnym, historycznym oraz filozoficznym kontekście. Ostatnie trzy rozdziały pracy stanowią analizę porównawczą sześciu powieści niemieckich i rosyjskich autorów, przy czym każda powieść badana jest w zestawieniu z inną, tworząc trzy odrębne pary: Bohater naszych czasów Michaiła Lermontowa i Wilk Stepowy Hermana Hesse, Moskwa-Pietuszki Wieniedykta Jerofiejewa i Pijak Hansa Fallady oraz Sańkja Zahara Prilepina i Zimorodek UweTellkampa. W przypadku każdej z par badanie opiera się na tych aspektach, które zarówno narratologicznie, jak i treściowo są najbardziej charakterystyczne dla przedstawienia autsajdera w wybranych tekstach: przejście od „klasycznego“ do „postklasycznego“ autsajdera; uzależnienie jako powód i skutek bycia autsajdrem; fenomen „nowego” autsajdera epoki posmodernu.Item Bajka bohaterska w rumuńskiej literaturze ludowej. Studium motywów.(2013-10-21) Rykowski, Rafał; Hryhorowicz, Zdzisław. PromotorRozprawa poświęcona jest fenomenowi bajki bohaterskiej, zjawiska powszechnie obecnego w rumuńskiej literaturze ludowej. Pierwszy rozdział rozprawy omawia zagadnienia literatury ludowej oraz jej wzajemnych relacji z literaturą pisaną, jest również poświęcony miejscu baśni w ramach literatury ludowej. Rozdział drugi ma na celu umieszczenie analizowanych przez nas zbiorów baśni rumuńskich w szerszym kontekście europejskim, wskazanie na jej miejsce wśród europejskich tradycji baśniowych ze szczególnym uwzględnieniem tradycji baśniowych świata romańskiego i wschodnioeuropejskiego. Praca skupia się przede wszystkim na świecie bajki magicznej, dlatego też rozdział trzeci wyznacza granice między pojęciami bajki magicznej i baśni, analizuje również relacje wzajemne mitu, bajki magicznej oraz pieśni epickiej. Rozdział czwarty omawia bajkę bohaterską jako odmianę bajki magicznej, natomiast piąty stanowi jednocześnie przegląd najważniejszych dziewiętnastowiecznych kolekcji rumuńskich bajek ludowych oraz zarys historii badań nad bajką ludową w Rumunii. Rozdział szósty stanowi pogłębioną analizę najistotniejszych - naszym zdaniem - motywów rumuńskiej bajki bohaterskiej: cudownych narodzin bohatera, jego walki o przywrócenie kosmicznego porządku, zakłóconego poprzez kradzież Słońca i Księżyca przez demony, oraz motywu pobratymstwa bohaterów rumuńskich bajek, tzw. braterstwa krzyża (frăţie de cruce), będąc jednocześnie zarysem universum rumuńskiej baśni i jego związków ze światem ludowych wierzeń.Item Bajka chińska a bajka europejska. Analiza porównawcza wybranych motywów(2016) Paterska-Kubacka, Agnieszka; Łabędzka, Izabella. PromotorCelem rozprawy jest analiza porównawcza wybranych motywów: czasu, miejsca akcji, wędrówki/drogi/przestrzeni, magicznego pomocnika i magicznego przedmiotu, metamorfozy i snu w bajkach i podobnych utworach (podaniach, mitach, legendach, etc), zaliczanych do klasycznej prozy chińskiej, w odniesieniu do literatury europejskiej. W pierwszym rozdziale zawarte zostały informacje o historii i pochodzeniu bajek, rodzajach bajek oraz terminologii. Druga część traktuje o czasie: jak Chińczycy go postrzegali; jakie są jego rodzaje w bajce i jakie funkcje może w niej spełniać. Tematem trzeciego rozdziału jest miejsce akcji: czy dla bajek europejskich i chińskich istnieją wspólne miejsca akcji, czy i jak różnią się od siebie. Podejmuję próbę stworzenia katalogu najczęściej spotykanych w tekstach miejsc magicznych. Czwarty rozdział obejmuje takie zagadnienia jak: wędrówka, droga, przestrzeń. Zawiera rozważania o tym, w jaki sposób droga i wędrowanie organizują akcję bajki oraz o tym, w jaki sposób i dokąd bohater podróżuje. Najdłuższy rozdział traktuje o magicznych pomocnikach i magicznych przedmiotach. Rozdział składa się z dwóch części, w obrębie których następuje podział na podgrupy pomocników i przedmiotów. Szósta część dotyczy metamorfozy. Poszukuję w nim odpowiedzi na pytanie, dlaczego ów motyw znalazł się w bajce. Czy jest możliwe ustalenie reguł, które żądzą przemianami bohaterów i czemu te metamorfozy służą? Ostatni z rozdziałów zajmuje się snem. Próbuję w nim ustalić, dlaczego i w jaki sposób bohaterowie zapadają w sen? Jak długo trwa sen i od czego to zależy? Co wspólnego ze snem ma śmierć?Item Bariery psychologiczne w komunikowaniu ustnym w języku nierodzimym: ujęcie ekolingwistyczne(2015-09-29) Junkiert, Joanna; Puppel, Stanisław. PromotorGłównym celem dysertacji było przedstawienie dynamiki relacji zachodzących pomiędzy umysłem człowieka-komunikatora, a jego zewnętrznym kontekstem/środowiskiem (a więc z perspektywy ekologii języka) na podstawie zaobserwowanych procesów kulturowo-językowych zachodzących podczas komunikacji w języku nierodzimym pomiędzy przedstawicielami odmiennych kultur. Szczególne źródło niepowodzeń w komunikacji stanowią bariery psychologiczne, rozumiane jako rozmaite trudności, nie tylko te rzeczywiste, ale również te, które stanowią potencjalne źródło pojawienia się problemów i zakłóceń. Przedstawiony projekt badawczy próbował określić wpływ wspomnianych barier na komunikację w języku nierodzimym oraz zdefiniować źródła niepowodzeń w komunikacji, jak również w procesie integracji z kulturą obcą na przykładzie różnych grup imigrantów żyjących w wybranych środowiskach kulturowych. Nadrzędnym celem badawczym było zbadanie, które bariery mają największą siłę oddziaływania w poszczególnych badanych środowiskach imigranckich, jakie są podłoża trudności w komunikacji międzyosobowej w języku nierodzimym, jaki wpływ na umiejętności komunikacyjne oraz na proces integracji ma płeć (prawdopodobnie istnieje bariera płci rozumiana jako świadomość siebie oraz rozmówcy jako kobiety lub mężczyzny oraz przynależności do danej płci w komunikacji ustnej w języku obcym) oraz jaki wpływ na proces integracji kulturowej (w tym na jakość komunikacji w języku obcym) oraz jaki wpływ na proces integracji kulturowej ma rodzaj kultury oraz świadomość kulturowa w komunikacji ustnej w języku nierodzimym.Item Benefaktywność w języku polskim: Analiza współdziałania z powiązanymi funkcjami(2024) Wyroślak, Piotr; Nau, Nicole. Promotor; Glynn, Dylan. PromotorNiniejsza praca doktorska podejmuje zagadnienie benefaktywności w języku polskim – czyli tego, w jaki sposób użytkownicy języka polskiego wyrażają znaczenie ‘pożytku’ czy ‘odnoszenia korzyści’ przez uczestników opisywanych przez nich zdarzeń. Celem projektu jest opis zróżnicowania benefaktywności oraz analiza jej współdziałania z innymi funkcjami. Praca skupia się na trzech zagadnieniach: i). Przyczasownikowe użycia celownika i fraz przyimkowych z dla w kontekstach, w których te konstrukcje cechują się wysokim stopniem wymienności. W pracy przedstawiona jest próba identyfikacji takich kontekstów, ich interpretacja jako wyraziście benefaktywnych – oraz opis różnorodności semantycznych scenariuszy „przekazywania”, jakie wyrażają. ii). Użycia benefaktywne celownikowej formy zaimka zwrotnego, sobie/se, w rejestrach mówionych polszczyzny – analizowane jako łączące benefaktywność z wolitywnością i funkcjami aksjonormatywnymi. iii). Konstrukcje nieosobowe z formami -ne/-te imiesłowu biernego i ich użycia benefaktywne w polszczyźnie mediów społecznościowych (np. pochodzone, będzie grane). W ich kontekście praca analizuje relacje pomiędzy benefaktywnością a semantyką konstrukcji nieosobowych z osobową referencją. Wykorzystując ilościowe i jakościowe metody korpusowe, rozprawa przedstawia złożony charakter wyrażania benefaktywności, w odniesieniu do danych z różnych rejestrów polszczyzny. The present dissertation is dedicated to benefaction in Polish, that is, how users of Polish can describe a situation in which someone is positively affected. The project aims to explore the variation in the expression of benefaction and of its interplay with other functions. The dissertation focuses on three problems: i). The Polish dative and dla ‘for’ prepositional phrases in the contexts where they can be used near-interchangeably. The dissertation describes an identification procedure for these contexts, their interpretation as clearly benefactive, and an analysis of the variation in the transfer scenarios that they convey. ii). Benefactive uses of the Polish dative reflexive pronoun sobie/se in spoken, conversational registers of Polish. In the dissertation, they are analysed as integrating a benefactive interpretation with the expression of volitionality and axionormative functions. iii). Impersonal constructions of the -ne/-te forms of the passive/resultative participle and their benefactive uses in online registers. (e.g. pochodzone ‘walking:done’, będzie grane ‘there’s gonna be gaming’). In this context, the benefactive potential of “impersonal constructions with personal reference” is considered. Through qualitative and quantitative corpus analysis of data from different registers, the dissertation demonstrates the diversity in the expression of benefaction in Polish.Item Bestämdhet och indirekta anaforer i svenskan ur främmandespråksperspektiv: en studie av polska studenters svenska(2018) Kołaczek, Natalia; Skrzypek, Dominika. PromotorPrzedmiotem rozprawy jest gramatyczna kategoria określoności oraz anafory pośrednie analizowane z perspektywy uczenia się języka szwedzkiego na przykładzie studentów filologii szwedzkiej i skandynawistyki w Katedrze Skandynawistyki UAM w Poznaniu. Celem pracy jest rozwinięcie opisu anafor pośrednich i ich pogłębione zrozumienie, jak również zdobycie wiedzy na temat tego, jak polscy uczący się języka szwedzkiego używają anafor pośrednich w swoim języku pisanym na kolejnych etapach uczenia się języka. Podjęta zostaje próba opracowania hierarchii trudności anafor pośrednich oraz etapów rozwoju ich użycia przez polskich uczących się języka szwedzkiego. Jej podstawę stanowią wyniki analizy testów gramatycznych, krótkich tekstów oraz dłuższych wypracowań, a także porównanie ich z użyciem przez rodzimych użytkowników języka szwedzkiego w teście gramatycznym. Jako punkt wyjścia służą istniejące w literaturze przedmiotu sposoby klasyfikacji anafor pośrednich. Pogłębiony opis teoretyczny anafor pośrednich z perspektywy uczenia się języka obcego, a także rozwinięcie schematu klasyfikacji anafor pośrednich mogą uzupełnić lukę badawczą, istniejącą pomiędzy badaniami na temat rozwoju poprawności użycia określonych i nieokreślonych fraz nominalnych w języku uczących się a studiami zajmującymi się procesami interpretowania anafor pośrednich.Item Biblical Literature in the Art of Jewish Artists During the Young Poland Period: The Motifs of Judith, Esther and Shulamite in the Art of Maurycy Gottlieb, Samuel Hirszenberg, Boris Schatz, Wilhelm Wachtel and Ephraim Moses Lilien(2013-06-27) Czekanowska-Gutman, Monika; Muchowski, Piotr. Promotor; Amishai-Maisels, Ziva. PromotorPrzedmiotem niniejszej pracy doktorskiej jest analiza portretów trzech biblijnych kobiet, Judyty, Estery i Sulamitki z PnP w twórczości artystów polsko-żydowskich tworzących w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX w. - Maurycego Gottlieba (1856-1879), Samuela Hirszenberga (1865-1908), Wilhelma Wachtla (1875-1952), Efraima Mojżesza Liliena (1874-1925), Maurycego Minkowskiego (1882-1930) oraz Borysa Schatza (1867-1932). Rozprawa składa się z trzech rozdziałów, które zostały poświęcone odpowiednio Judycie, Esterze oraz Pieśni nad Pieśniami, której bohaterką była Sulamitka. Każdy rozdział rozprawy składa się z dwóch części: wstępu i zasadniczej części pracy, tj. analizy dzieł plastycznych w oparciu o ich literackie odniesienia. Wstęp obejmujący szeroki kontekst literacki i kulturowy, w jakim kształtowały się tematy Judyty, Estery i Pieśni nad Pieśniami, ma pomóc w zrozumieniu kluczowych zmian, jakie dokonały się w XIX i XX w. w interpretacji tychże tematów. Analiza ikonograficzna i ikonologiczna dzieł artystów żydowskich oraz analiza literaturoznawcza utworów podejmujących motywy Judyty, Estery i Pieśni nad Pieśniami pokazuje, iż chociaż dzieła Gottlieba, Hirszenberga, Wachtla, Liliena, Minkowskiego oraz Schatza opierały się na tekście biblijnym, to były inspirowane również XIX– wiecznymi utworami literackimi odwołującymi się do tematyki biblijnej. Ponadto motywy Judyty, Estery i Sulamitki zostały zinterpretowane przez artystów żydowskich w sposób odmienny niż przez artystów chrześcijańskich. Ich oryginalna interpretacja pozwala nam na pełniejsze odczytanie tekstu biblijnego.Item Buddyjska opowieść o Maudgaljajanie podróżującym do piekieł w poszukiwaniu matki. Edycja tekstu, przekład i analiza historyczno-literacka rękopisu mongolskiego(2022) Szpindler, Magdalena; Bareja-Starzyńska, Agata. PromotorCelem dysertacji jest dokonanie krytycznej edycji rękopisu zatytułowanego Yeke red qubilɣan-du Molon toyin taɣuǰi orušibai („Opowieść o obdarzonym magicznymi mocami Molon-toyinie”), zachowanego w spuściźnie prof. Władysława Kotwicza i przechowywanego w Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie. Bohaterem mongolskiej opowieści jest Molon (lub Molon-toyin, czyli 'mnich Molon’) – powszechnie znany z literatury buddyjskiej Maudgaljajana, obok Siariputry najbliższy uczeń Buddy Siakjamuniego. Siariputra słynął z wiedzy i mądrości (prajñā), a Maudgaljajana z mocy magicznych (ṛddhi) i to te niezwykłe zdolności wykorzystał, aby przenieść się, między innymi, do buddyjskich piekieł w poszukiwaniu grzesznej matki. Opowieść o tej podróży przez piekła i ratowaniu matki z nieszczęsnego wcielenia sięga swoim rodowodem dawnych Indii i Chin. Została przetłumaczona na język tybetański, a potem przełożono i adaptowano ją na potrzeby czytelnika mongolskiego. W literaturze mongolskiej mamy do czynienia z kilkoma tradycjami przekazu tej opowieści, ale żadna z nich nie została poddana wyczerpującej analizie filologicznej i literaturoznawczej. Aby wypełnić tę lukę w historii badań nad omawianą opowieścią, autorka podjęła się porównania wybranych świadków jednej z tradycji, tzn. tej, do której przynależy rękopis krakowski. Dokonanie takiej edycji nie jest możliwe w całkowitej izolacji od pozostałych tradycji przekazu opowieści, dlatego omówiono historię badań oraz genezę opowieści z uwzględnieniem pozostałych tradycji.Item Buland al-Ḥaydarī – poeta pokolenia prekursorów współczesnej poezji arabskiej. Interpretacja twórczości(2013-05-06) Maśko, Adrianna; Abbas, Adnan. PromotorGłównym celem dysertacji jest interpretacja twórczości Bulanda al-Ḥaydarīego (iracki poeta kurdyjskiego pochodzenia (1926-1996)). Utwory Al-Ḥaydarīego zawierają w sobie charakterystyczne cechy współczesnego wiersza arabskiego. Opisują ponadto najważniejsze historyczne, społeczne i osobiste doświadczenia literackiego pokolenia tego poety, jak również innych członków społeczności arabskiej w okresie po II wojnie światowej. Praca doktorska składa się z dwóch części. Pierwszą część poprzedza krótki opis stanu badań nad liryką Al-Ḥaydarīego. W pierwszym jej rozdziale przedstawiono życiorys i biografię literacką poety oraz wyjaśniono pojęcia takie jak: ‘współczesna poezja arabska’, ‘wolna poezja’, ‘poemat prozą’ czy ‘ruch wolnej poezji’. Wspomniano również o głównych nurtach w poezji arabskiej w latach 50. i 60. XX w., jak również ukazano sposób, w jaki modernistyczni poeci postrzegali poezję. Natomiast w drugim rozdziale przedstawiono pokrótce charakterystyczne cechy (stylistyczne, składniowe i melodyczne) współczesnego wiersza arabskiego i zilustrowano je fragmentami utworów Al-Ḥaydarīego. Druga część dysertacji składa się z pięciu rozdziałów. W każdym z nich przedstawiono jeden lub kilka głównych motywów oraz ich różne warianty: w pierwszym rozdziale – motyw miłość, w drugim – motyw istnienia (życie i śmierć), w trzecim – motywy ojczyzny, obczyzny, zaangażowania społecznego twórcy i jego wyobcowania, w czwartym – motyw przestrzeni (np. dom, droga, raj, piekło) oraz w piątym – motyw czasu (przeszłość, teraźniejszość, przyszłość).Item Cechy uniwersalne tłumaczenia a styl tłumaczenia(2012-04-20T08:11:10Z) Kajzer-Wietrzny, Marta; Fabiszak, Małgorzata. PromotorCelem badań opisanych w niniejszej rozprawie jest wykazanie, czy cechy uniwersalne przekładu pisemnego tzn. symplifikacja, eksplicytność i normalizacja są tożsame z cechami uniwersalnymi tłumaczenia ustnego, czy też znacząco się różnią i do jakiego stopnia ich intensywność uzależniona jest od indywidualnych idiosynkratycznych preferencji stylistycznych tłumacza. W celu weryfikacji uniwersalności symplifikacji, eksplicytności i normalizacji w przypadku tłumaczeń ustnych przeprowadzono makroanalizę parametrów wskazujących na ich obecność na specjalnie skompilowanym korpusie tłumaczeń ustnych. Badanie na podkorpusach tłumaczeń ustnych z czterech różnych języków umożliwiło stwierdzenie, które z nich są niezależne od języka źródłowego, a które występują częściej, ale nie mają charakteru uniwersalnego. Najistotniejszym elementem mikroanalizy opartej na studium przypadku jest porównanie transkrypcji nagrań tłumaczeń wykonanych z różnych języków źródłowych przez dwóch tłumaczy i transkrypcji nagrań ich wypowiedzi. To badanie, z kolei, pozwoliło rozróżnić cechy będące elementami stylu tłumacza od cech uniwersalnych lub często obserwowanych w tłumaczeniu. Szczególną wartością niniejszej rozprawy jest innowacyjne połączenie badań nad cechami uniwersalnymi z analizą stylu indywidualnych tłumaczy oraz porównawcza analiza tłumaczeń z różnych języków źródłowych. Takie podejście pozwala określić, które z badanych cech mogą mieć charakter uniwersalny, które są jedynie częstym zjawiskiem, a które są w znacznym stopniu uzależnione od stylu tłumacza.