Książki/rozdziały (WFPiK)
Permanent URI for this collection
Browse
Browsing Książki/rozdziały (WFPiK) by Title
Now showing 1 - 20 of 99
Results Per Page
Sort Options
Item Bitwa nad Mozgawą(Wydawnictwo "Poznańskie Studia Polonistyczne", Poznań, 1999) Kurek, KrzysztofChapter has been entirely devoted to the play written by Józef Korzeniowski entitled "Bitwa nad Mozgawą". The play is an excellent example of Korzeniowski's attempt at reaching Shakespearean dramatical forms via Schiller's literary output. The drama, as one of the first in Polish nineteenth century dramatical art, realizes with a remarkable consequence, literary and political myth of the "Polish Hamlet". The core of the plot of "Bitwa..." forms authentic historical events from the time of the period of division and the lack of internal unity of medieval Poland and deals with the fight for power by Mieszko Stary (Mieszko III Old) in his attempts to regain the throne and in retaining his hereditary land. A detailed analysis of the text of "Bitwa..." leads to a conclusion that the composition of the play must have been based on numerous and clear references and links to "Hamlet", which encompass all levels of the text structure. Clear relationships between the character construction of prince Bolesław and the interpretations of Hamlet in "Wilhelm Meisters Lehrjahre" by J. W. Goethe and A. W. Schlegel's "Vorlesungen uber dramatische Kunst und Literatur" have been evaluated - a protagonist conveyed in his examination of himself, his remorseless self-questioning, Hamlet is a man of sensibility with an enquiiring mind, aware of ruthless mechanisms of history, and sensitive to any manifestation of unfairness, deceit, conventionality of human's behaviour - these are the features that had shaped the character of prince Bolesław - the first "Polish Hamlet". The play focuses on the hamletism of Bolesław, which, however, is interpreter and understood in the context of the generation conflict in Poland so pronounced before the insurrection of November, 1830.Item Bonawentura Kudlicz. Notatki i szkice do portretu artysty(Galeria Amcor i Katedra Dramatu i Teatru Uniwersytetu Łódzkiego, 2011) Kurek, KrzysztofArtykuł jest próbą opisu biografii Bonawentury Kudlicza (1780-1848) - wybitnego aktora, pedagoga teatralnego, reżysera, tłumacza i wolnomularza. W kontekście przemian, jakim podlegał teatr polski w I połowie XIX wieku, ukazane zostały najważniejsze elementy jego artystycznego warsztatu oraz metody kształcenia przyszłych aktorów. Ważnym elementem rozważań są również opinie ówczesnej krytyki dotyczące scenicznych kreacji Kudlicza.Item Cynamon na mapie ciała. "The Cinnamon Peeler" Michaela Ondaatjego w przekładach na język polski(Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2019-09) Wieczorkiewicz, AleksandraMichael Ondaatje w Polsce rozpoznawany jest przede wszystkim jako autor powieści „Angielski pacjent” – jako poeta jest u nas właściwie nieznany. Ondaatje należy do tych poetów, których twórczość kształtowana jest przez doświadczenie biograficzne – jego wiersze często wychylone są w przeszłość i stanowią tej przeszłości imaginacyjne przetworzenie. W lankijskiej intensywności doznań zanurzony jest również jeden z najsłynniejszych i zapewne najpiękniejszych wierszy Ondaatjego, noszący tytuł „The Cinnamon Peeler”. Celem artykułu jest analiza polskich przekładów tego utworu oraz krytyczne porównanie strategii translatorskich przyjętych przez tłumaczy – Jerzego Jarniewicza (Zbieracz cynamonu, „Literatura na świecie” 1998, nr 4/5; M. Ondaatje, Zbieracz cynamonu. Poezje wybrane, Kraków 2016), Krystynę Lenkowską (Obieracz cynamonu. „Fraza” 2001, nr 3) oraz Justynę Drobnik i Zofię Małkowiak (Korowacz cynamonu i Cynamonowy pan, portal ) – którzy dokonują przekładu utworu niełatwego, gdyż zanurzonego w języku i kulturze postkolonialnej.Item Duch(y) uniwersytetu według Richarda Rorty'ego(Wydawnictwo Naukowe UAM, 2016) Cieliczko, MałgorzataArtykuł przedstawia główne aspekty zaproponowanej przez Richarda Rorty’ego wizji współczesnego uniwersytetu – filozof odniósł się do myśli Sokratesa i Platona, przyznając, że obaj stworzyli podwaliny dla „wyzwolonej” edukacji, przy czym ich sposoby ujęcia tego tematu znacząco się różniły. Amerykański neopragmatysta był zdania, że to filozofia Sokratejska powinna konstytuować kształt dzisiejszych studiów akademickich, gdyż w przeciwieństwie do Platona, Sokrates był przekonany, że nie istnieje jedna, niepodważalna prawda, do której można dotrzeć. Rorty przekonywał, że taka postawa poznawcza jest zasadna także współcześnie, szczególnie na uniwersytecie, i właściwa prawdziwym intelektualistom, bowiem – oprócz rozległej wiedzy – powinno ich charakteryzować wątpienie; wątpienie w opinie, odpowiedzi, przekonania, a nawet w język. Głównym celem wyższej edukacji, jak pisał Rorty, jest kształtowanie intelektualistów, nie zaś specjalistów czy tzw. fachowców. Autorka artykułu wskazuje mocne strony tej ciekawej i aktualnej także w polskim środowisku akademickim idei, ale również jej słabości, niekoherencje czy wreszcie miejsca najbardziej kontrowersyjne, wpisując się w debatę nad ogólną kondycją dzisiejszych uniwersytetów i ich perspektywach.Item Dwujęzyczność pisarza i tekstu na średniowiecznym Śląsku. Rekonesans(Wydawnictwo "Rys", 2015) Borowiec, Karolina; Mika, Tomasz; Rojszczak-Robińska, Dorota; Stramczewska, OlgaArtykuł jest próbą przyjrzenia się dotychczasowym, utartym w nauce poglądom dotyczącym kilku zabytków (pieśni Cantilena inhonesta, legendy o świętej Dorocie, najstarszych drukowanych modlitw polskich), które powstały (lub domniemywa się, iż mogły powstać) na XV-wiecznym Śląsku i w stosunku do których wykazywano znaczną zależność od języka czeskiego lub tekstów czeskich. Analizując wcześniejsze opracowania, autorka zwraca uwagę na pojawiające się w opisie zabytków słownictwo wartościujące oraz swoisty „polonocentryzm” badaczy, będący wynikiem sytuacji historyczno-politycznej panującej w latach powstawania edycji oraz opracowań, a także postawy patriotycznej. Jednocześnie autorka zwraca uwagę na konieczność przeprowadzenia nowych badań języka zabytków, oderwanych od dyskusji nad polskością Śląska, postulując traktowanie ich jako tekstów średniowiecznego pogranicza polsko-czeskiego.Item Flora Sinensis Michała Boyma SI(Wydawnictwo Fundacji Collegium Europaeum Gnesnense, 2005) Miazek, Monika“Michał Boym was lucky with researchers. Although it often grieves us that he is forgotten by his followers, it was written more about him than about any of the six Polish Jesuits working in the Far East in the Xvii and XVIIIc.” – writes Duc Ha Nguyen. In fact the last two centuries have brought many monographic articles and four books dedicated to the person and the work of Michał Boym (1612–1659), a Polish Jesuit who because of his research deeds is an important scholar in the European sinology. Also wrote about him his brethren from the Society of Jesus (eg.: J. de la Sérvier, E. Malatesta, J. Krzyszkowski), and also secular researchers – scientists researching various aspects of his research (e.g.: R. Chabrié, P. Pelliot, B. Szczęśniak, E. Kajdański). The bibliography of works mentioning Michał Boym – mostly swiftly mentioned, sometimes yet as a crucial element – contains a couple hundred items8. Among them are trials to depict the whole life and work of the Polish Jesuit, and also works devoted to small parts of it (e.g.: the Venetian episode of Boym’s stay in Europe, his cartographic works or his attitude to the writings of Marco Polo). The variety of the publications subjects, as well as their scientific importance, is comparable to Michał Boym’s diversity of works and the intensity of his life. Regardless of the subject of a publication, almost all of them, similarly to every biographical note in the dictionaries or encyclopaedias, the name Boym is accopmanied with a title Flora Sinensis. This natural connection of the author and his most famous work does not mean that this work has been fully and completely analysed. Published in 1656 in Vienna Flora Sinensis was the first in Europe systematic description of the Far East Flora. The earlier partial, sometimes completely fictional information about that world of flora could only be found in ancient works, starting from Herodot, and the next centuries and great expeditions to the East (e.g. the expedition of Alexander the Great in IVc. BC, Marco Polo trips in XIIIc.) systemetically enlarged the knowledge. In XVII often in the travel dairies of missionaries and tradesmen exotic plants and animals were mentioned, but always they were only observations made by non-professionals off their geographic, ethnology and trade observations. Michał Boym as the first European tried to systemise the plants of the Far East, creating it the issue of his work. His composition gave the XVIIc. Europe a systematic, wide knowledge about fauna and flora of the Far East, which were presented from two perspectives: the first criteria of the selection was unusual character, oddity of the described plants and animals, the second one – their usefulness (almost every description contains information on the economic or medicinal values). Boym does not present the full picture (the size of Flora is not big enough, the work contains only 71 pages), but presents certain items of the Far East flora and fauna – the most interesting ones. In this manner, presenting almost pars pro toto, depicts the whole picture of an exotic world of fauna and flora and it literary speaking depicts, as the text is accompanied with woodcut pictures, which in some specimen were hand painted using water paints. At the moment of the publishing Flora Sinensis reached a wide interest in the scientific milieu of Europe, and was quickly translated into French and was partly published in monographs devoted to China and in compilations dealing with the Far East. It was then the prime information source for all eager to gain knowledge about still yet misterious China. The XXc. changed the perspective and in the studies of his contemporaries Flora Sinensis became one of the items to learn about the history of nature sciences in Europe. The researchers of the XXc. (as S. Krzemieniewski, B. Namysłowski, E. Kajdański, J. Zabłocki, H. Walravens) present its modernity in contrast with the knowledge of the time on the nature of the Far East, the correctness of the given data, author’s competence. Regardless of the change in the function of the work which occurred with time, Boym’s work has always been treated as a botanic writing (it was put aside – not without a cause – even the zoological issues) and in this context was analysed more or less carefully, while with a more careful analysis this text bears much wider selection of topics and issues. Flora Sinensis is an interdisciplinary piece of work, and researching it requires joining the competence of different scientific fields, as on its pages research fields from classical philology, sinology, history of the missions and botanic join. Presenting the many threads of Boym’s work, I shall reveal that we can perceive Flora Sinensis simultaneously as a botanic and zoological work, medical, missiological, political, sinological and also as a literary piece. It shall be done with the presentation of a wide historic and political background, which had a great influence on the final shape of Flora Sinensis, and also a detailed theoretical and literary analysis of particular parts of the work, with a particular focus on the role of the introductory part, almost completely discarded from the research. A particular attention shall be focused on scientific talks of the work, pointing to a specific construction of Flora Sinensis and poetry reserved for scientific papers. It seems that the problem of the talks in Latin scientific writings has not been properly analysed yet. As a basic tool for the analysis I used rhetoric theory – worked out in the ancient times, which became more detailed and transferred according to the Baroque taste. The treatment of rhetoric not only as a research subject but also as a key to interpreting works, was already established among the researchers of literature in Poland and other countries. H. Lausberg used as a subtitle in his monumental work Literary rhetoric a statement “The basics of literature knowledge”, and presenting the aim of his work in the preface he wrote that it is to help philologists dealing with the practical interpretation of texts”. Because in Poland in XVII c. the influence of rhetoric, which was a basis for the whole system of Jesuit’s schooling system, was on every work overwhelming, thus more correct it seems to make the rhetoric theory a tool for a better understanding of a form and the content of this baroque piece of work as is Flora Sinensis. The rules of invention and elocution which Michał Boym acquired with his education in the Jesus Society’s colleges became thus a basis for the construction of the work and its ordering power. The presentation of the origins of Boym’s work and the analysis and interpretation of its contents, and also its meaning in the history of European science is a vast introduction to the editing of the text of Flora Sinensis. Despite its particular importance in the author’s country Flora Sinensis has not been critically published or translated into Polish. And there was not a re-edition of the text, which was worked out by western researchers (e.g. extracts of Boym’s work were translated into German by H. Walravens17, who later published a wide – yet still not complete – translation along with an introduction in a digitalised form on a CD). Such negligence seems to be more severe as Boym’s work not only confirms the membership of XVIIc. Polish literature to the circles of European Latinitas, but also widens its interest range. Thus proves that the scientific and research impulse from the central and east Europe enriched the common European heritage19. It is worth remembering in the context of contemporary integration of our continent, when we search for people and models confirming Poland’s membership within the European family. To fill in the gap, in the second part of this publication I placed a transcription of the Flora Sinensis text with a translation to Polish and a commentary. The text of the transcription might be compared to photocopies of the original, enclosed with this book on a CD. The basis for the edition is a copy of Flora Sinensis from the Kórnik Library collection (sign. 412), which photocopies were available to me by courtesy of Stanisław Sierpowski, the manager of the library, whom I would like to show my gratitude. The worth of this issue is in giving the researchers the Latin text of Flora Sinensis, the original of which was difficult to reach. It may become a basis for future research on Latin in Baroque, with its peculiar syntax, orthography, punctuation and vocabulary and also on the scientific discourse within the XVIIc. works. Pointing attention to the form and poetry of scientific works at the beginnings of modern natural science will let, in my belief, the better understanding of the development of scientific writings in subsequent centuries till present days. However, the translation of the work into Polish and a wide commentary, with information on history, mission history, literature, botany, zoology, biographical notes, the interpretation of Chinese terms and also linguistic and literary theory explanations, shall become a bridge between different scientific fields, which are interested in Flora Sinensis. They might be helpful for specialists not dealing with neo-Latin (e.g. research historians, sinologists, culture experts, missions historians), for whom Latin is not a study subject nor a research tool, but who are eager to get familiar with Boym’s work and its exotic subjects. The study of the text of Flora Sinensis brings a new quality to neo-Latin works done so far. The study on Michał Boym’s works not only widens the interest of this research discipline with the text produced not in Europe, but also is an attempt to answer questions on the change of Latin in the contact with exotic cultures, on shaping a specific poetry of the neo-Latin scientific works created with the usage of the knowledge and tradition of other civilisation. They also ask about a transmission of knowledge between the East and the West, about the effects of the meeting of the civilisations and their mutual relations. From this perspective, Flora Sinensis is an important voice in the inter-civilisation dialogue, which between the West and the East has been taken since the ancient era, but sounded with a full voice only when the Jesuit missionaries arrived to China in XVI century. Through the width of their horizons, continuous desire to learn and understand “the differences” of the East Michał Boym presents himself as a true European, an envoy of an expansive and transgressive culture, which – as Zygmunt Bauman writes – “does not like the borders, as if it set them only to set the aim for its obstinate need to cross them”.Item Gestión de los turnos conversacionales en Plauto y Terencio: entre el habla y los silencios(Libros Pórtico, 2019) Berger, ŁukaszEn el presente artículo nos proponemos investigar la interfaz entre la métrica y la pragmática de las comedias de Plauto y Terencio. Más específicamente, trazamos la relación del ritmo de los versos cómicos —tal como viene codificado en el diseño métrico correspondiente— con la gestión de los turnos conversacionales. Asimismo, como un recurso comunicativo complementario a los segmentos del habla, se analizan los silencios, a saber, los vacíos prosódicos inscritos en la estructura del intercambio dialógico. Para atender a los aspectos comunicativos de la métrica, nos valdremos de la división en líneas métricas, como un fenómeno menos polémico y más fácilmente identificable en ambos autores. Por último, el diseño conversacional (prosódico-pragmático) del verso nos servirá para reinterpretar los casos de encabalgamiento en los diálogos cómicos, con su posible motivación de imitación del flujo de la conversación natural.Item Góry rzeczywiste a wyobrażone w poematach opisowych doby romantyzmu. Tatry Stęczyńskiego, Góra Odyńca i Podole Gosławskiego(Pracownia Humanistycznych Studiów Interdyscyplinarnych, Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej UAM, 2013-12) Kowalczyk, AgnieszkaPoematy opisowe powstałe w okresie romantyzmu – Tatry Bogusza Zygmunta Stęczyńskiego, Góra Antoniego Edwarda Odyńca i Podole Maurycego Gosławskiego – współtworzą literacką panoramę ziem pogranicza związanych z dawną Rzeczypospolitą. Ukazane w nich trzy różne wizje przestrzeni łączą powtarzające się obrazy gór, wzniesień i skał, które uwidaczniają odmienny i charakterystyczny tylko dla danego twórcy sposób patrzenia na opisywaną przestrzeń. Poetyckie wizje górzystych obszarów pogranicza wyrastają z topografii rzeczywistej regionu i wiodą ku wykreowaniu miejsc emanujących ukrytymi sensami. Miejsca te tworzą swoistą geograficzną mapę wyobrażeniową, oddającą romantyczny sposób widzenia i interpretowania przestrzeni opisywanego świata.Item Gorzelnia Turew. Sto lat wielkopolskiej tradycji(Księży Młyn Dom Wydawniczy Michał Koliński, 2018) Prałat, EmilianPublikacja poświęcona dziejom gorzelni w Turwi, jednemu z ostatnich czynnych zakładów produkcyjnych tego typu w Wielkopolsce. Jej dzieje zaprezentowano na tle historii gorzelnictwa polskiego, ze szczególnym uwzględnieniem wielkopolskich tradycji. Osobne miejsce zajmuje prezentacja materiałów archiwalnych odnoszących się do budynków gorzelni oraz ich budowniczych – rodzin Chłapowskich i Morawskich. Omówiono także proces produkcji spirytusu rolniczego, a także przedstawiono dzieje i zbiory powstającego przy gorzelni muzeum. Praca przybliża także biogramy powojennych kierowników zakładu oraz profil działalności obecnego właściciela turewskiego zakładu.Item Grafia druków polskich z 1521 i 1522. Problemy wariantywności i normalizacji(Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2001) Lisowski, TomaszThe first six Polish prints of 1521 and 1522 (including two independent editions of Żywot Pana Jezu Krysta [The Life of Our Lord Jesus Christ] by Baltazar Opec) are discussed. Methods of graphemics were used, a grapheme was defined as a disposition to graphic substitution of a phoneme. The two competitive spelling systems are characterized - the functional one, capable of adequate rendition of phonetic reality of the then Polish language as used in Vietor's printing house and the conservative one, which refers to Bohemian spelling patterns used by Jan Sandecki. The degree of standardisation of Polish spelling at the beginning of the 16th century was determined.Item Hasło: feminizm(Wydawnictwo Poznańskie, 2008) Gajewska, AgnieszkaKsiążka "Hasło: feminizm" poświęcona została dyskursowi feministycznemu w Polsce. Chronologicznie monografia obejmuje czas od transformacji ustrojowej aż do 2006 roku. Na książkę składa się sześć rozdziałów: Wiedza, Socjalizacja, Małżeństwo, Macierzyństwo, Starość, Bóg. Istotny kontekst monografii stanowi proza feministyczna, w tym proza science fiction.Item Historia komedii rzymskiej(Proszynski i S-ka, 2001) Skwara, EwaMonografia poświęcona teatrowi i komedii rzymskiej stara się zaprezentować teatr nie tylko z punktu widzenia filologa, a więc od strony tekstu, ale spojrzeć na zachowane sztuki jako na źródło wiedzy o scenicznej realizacji. Książka jest wynikiem prac prowadzonych przez filologów, archeologów i historyków sztuki. Należy jednak podkreślić, że choć stanowi syntezę dotychczasowych zdobyczy nauki światowej w tej dziedzinie, to znaczącą rolę odegrały badania własne autorki, prowadzone głównie nad palliatą, jej sceniczną realizacją i szeroko pojętymi teatraliami. Monografia powstała nie tylko z myślą o zaspokojeniu potrzeb dydaktyki uniwersyteckiej, ale także z nadzieją, że może się stać kompendium dla badaczy i specjalistów zajmujących się teatrem oraz stanowić źródło informacji o komedii rzymskiej dla każdego humanisty. Książka składa się z siedmiu podstawowych działów. Każdy z nich szczegółowo omawia problemy związane z rozwojem gatunków scenicznych w Rzymie: odmiany komedii (Quid?), autorów (Quis?), ówczesnego odbiorcę (Cur?), teatry i sceny (Ubi?), czas przedstawień teatralnych (Quando?), a dwa ostatnie rozdziały poświęcone są: maskom, kostiumom, rekwizytom, maszynerii scenicznej, muzyce (Quomodo?), a także aktorom i wszystkim ludziom teatru, którzy uczestniczyli w tworzeniu przedstawienia (Quibus auxiliis?). Tekst opatrzono licznymi tabelami i wykresami, których zadaniem jest pomóc w znalezieniu potrzebnych informacji. Ilustracje zaś, które wypełniają głównie drugą część książki, stanowią niezbędne uzupełnienie omawianych zagadnień.Item Internet jako nowa przestrzeń recepcji literatury antycznej(Pracownia Humanistycznych Studiów Interdyscyplinarnych, 2017) Dominas, KonradWyobraźmy sobie skrzynię, w której ktoś zamknął pewien przedmiot. Wiedzeni ciekawością, niczym mityczna Pandora, próbujemy ową skrzynię otworzyć. Okazuje się jednak, że kluczem jest poznanie mechanizmu, który zabezpiecza schowaną w niej rzecz. W chwili kiedy udaje się nam wykonać zadanie i dostać do wnętrza, znajdujemy kolejną skrzynię z następnym chroniącym ją mechanizmem. Ciekawość wzrasta, a sytuacja powtarza się raz za razem. Kiedy wszystkie mechanizmy zostają już rozszyfrowane i wszystkie skrzynie otwarte, odnajdujemy upragniony przedmiot: kartkę papieru, a na niej napis – złóż wszystkie skrzynie i rozpocznij od nowa. Ową skrzynią jest Internet, w którym zamknięto, a właściwie należałoby powiedzieć, nieustannie zamyka się, literaturę antyczną. Otwieranie kolejnych skrzyń jest procesem recepcji wiodącym w stronę poznania kolejnych jej mechanizmów. Powtarzalność tego procesu ilustruje dynamikę cyberprzestrzeni, która w wyniku technologii i działań użytkowników Sieci nieustannie się aktualizuje i dezaktualizuje. Celem książki jest uporządkowanie różnorodnych zagadnień odnoszących się do obecności literatury antycznej w Internecie oraz zaproponowanie metody badań tego zjawiska opartej na koncepcji tzw. miękkiego determinizmu. Koncepcja ta zakłada, że obok czynników technicznych mających bezpośredni wpływ na recepcję w Sieci, nie mniej istotną rolę odgrywają również czynniki społeczne oraz kulturowe, usytuowane poza przestrzenią cyfrową.Item Jak badać teksty staropolskie(Wydawnictwo Rys, 2015) Mika, Tomasz; Rojszczak-Robińska, Dorota; Stramczewska, OlgaItem Jak wydawać teksty dawne(Wydawnictwo Rys, 2017) Borowiec, Karolina; Masłej, Dorota; Mika, Tomasz; Rojszczak-Robińska, DorotaMonografia zawiera 19 artykułów podejmujących różne kwestie związane z wydawaniem tekstów dawnych: problem tego, czym jest edycja tekstu dawnego, czy winna być wiernym udostępnieniem, modernizacją, rekonstrukcją, ryzyko idealizacji wydawanego tekstu, kwestię odbiorcy wydania i zasadności utrzymania dawnego podziału na wydania typu A i B oraz opozycji naukowość – popularność. Kolejna grupa zagadnień skupia się wokół składników edycji naukowej, a także kluczowego pytania: co jest przedmiotem wydania: zabytek, tekst czy przekaz? Poruszona została również kwestia wykorzystania nowych technologii przy wydawaniu tekstów dawnych (także baz danych, korpusów, wydań elektronicznych i on-line, wydań otwartych). Zauważono zagrożenia edycji elektronicznych (padły pytania o ich trwałość, poziom merytoryczny), ale i ich walory. Podniesiono problem granic interpretacji (każda edycja jest interpretacją) i miejsca edycji w badaniach nad wydawanym tekstem (czy winna być ich początkiem, etapem czy efektem?) oraz jej procesualnego charakteru. Tę wieloautorską monografię rozpoczynają teksty, których autorzy odważyli się na formułowanie generalnych dyrektyw edytorskich, tym samym skłaniając do polemiki i często ją też podejmując (Radosław Grześkowiak, Roman Krzywy, Marek Słoń i Michał Słomski). Dalej znalazły się artykuły dotyczące między innymi konkretnych obszarów edytorskich, w tym często zaniedbywanych lub marginalizowanych, jak problem traktowania interpunkcji, nazw własnych czy partykuł (Janusz Gruchała, Tomasz Mika i Olga Ziółkowska, Marek Kowalski, Magdalena Komorowska). Odrębną grupę artykułów stanowią prace pokazujące problemy edytorskie wynikające ze specyficznej postaci wydawanego materiału, jak glosy i teksty silnie glosowane (Mariusz Leńczuk, Dorota Masłej); kilku autorów podjęło się opisania trudności pojawiających się przy wydawaniu tekstów powstających na szeroko rozumianym styku różnych języków (Joanna Kulwicka-Kamińska, Karolina Borowiec, Olga Makarova). Tu także zaproponowano konkretne rozwiązania edytorskie. Kolejne teksty pokazały, dlaczego współczesne edytorstwo w bardzo dużym stopniu musi uwzględniać szerokie otoczenie dawnego tekstu (Dorota Rojszczak-Robińska), czynniki technologiczne (Marek Osiewicz), jego oprzyrządowanie graficzne (Katarzyna Krzak-Weiss), podejmować problem wydzielenia i opisu poszczególnych elementów tekstu (Piotr Sobotka), wreszcie dostrzegać, że słownik jest nie tylko narzędziem w pracy każdego edytora, ale sam w sobie stanowi rodzaj wydania (Joanna Duska). Tom zamykają studia przypadków (Alicja Bielak, Marcin Kuźmicki). Ostatni tekst ponadto pokazuje, jak różne decyzje wydawnicze podejmuje edytor w zależności od swojej dziedziny macierzystej i, co za tym idzie, celu edycji.Item Jeśli osadzę akcję na pozór gdzie indziej, to i tak... Jedwabne w polskim dramacie najnowszym(Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2016) Kowalski, TomaszItem Jeszcze raz w Nibylandii. O polskich przekładach „Piotrusia Pana” Jamesa Matthew Barriego. Rekonesans eseistyczny(Wydawnictwo Korporacja ha!art, 2015) Wieczorkiewicz (Michalska), AleksandraAll children, except one, grow up. Among all the masterpieces of global literature for children, this story surely cannot be defined as a fairytale, even though it tells of wondrous events, a remote island, fairies, mermaids and children that are able to fly. A journey to Neverland is a flight on the wings of imagination, covered with golden fairy dust, but once the travellers long for homecoming, they shall never see the island again. Peter Pan Or The Boy Who Would Not Grow Up (1904) was a spectacular success of the Scottish playwright James Matthew Barrie, whose own childhood was far away from idyllic happiness. Seven years after its opening night, the play was adapted by the author into a story for the little ones, but there are many themes and thoughts in the book that are stereotypically not meant for children. The experience of real-life (not making-believe) strongly marked the language and style of Peter Pan. The article focuses on the Polish translations of Peter and Wendy by J.M. Barrie, especially those created by Maciej Słomczyński (Przygody Piotrusia Pana, 2010) and Michał Rusinek (Piotruś Pan i Wendy, 2006). The author of the article analyses selected fragments of the texts and tries to establish a critical comparison between different translation strategies, showing that translator’s work with such a masterpiece is full of both challenges and surprises.Item Język prawny w świetle analizy językoznawczej. Wybrane zagadnienia składniowe(Wydawnictwo Rys, 2015-09-05) Łapa, RomanaNiniejsza praca traktuje o języku prawnym, dotyczy współczesnych aktów normatywnych w postaci ustaw. Jest to trzydzieści sześć dokumentów, które poza Kodeksem Prawa Kanonicznego mają charakter świecki. Wyróżnia się podstawowy akt normatywny prawa konstytucyjnego o najwyższej mocy prawnej i szczególnym zakresie regulacji ─ Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku. Pozostałe ustawy reprezentują głównie prawo karne, administracyjne, cywilne i finansowe. Większość tworzą akty w kształcie kodeksów oraz ustawy, w których tytule występuje prawo. Autorka, nawiązując do teoretycznych założeń opisu stylu, przyjmuje, że użycie w języku prawnym określonych form, zwłaszcza morfologicznych, składniowych, leksykalnych i semantycznych, służy kreowaniu wizji świata, którą stanowi przestrzeń administracyjno-prawna, osoby i instytucje, a także rozmaite zależności, jakie łączą poszczególnych członków funkcjonujących w omawianej przestrzeni. Re-konstrukcja fragmentu rzeczywistości, polegająca na rozpoznaniu wartości semantycznej form, prowadzi tym samym do wychwycenia i nazwania właściwych dla opisywanego języka kategorii semantycznych. Zasadniczy przedmiot rozważań stanowią kategorie semantyczne najsilniej związane z konstytuowaną przestrzenią administracyjno-prawną. Cele badawcze to: a) analiza współdecydującej o normatywnym nacechowaniu tekstów prawnych kategorii modalnej, która służy charakterystyce uczestników danej regulacji prawnej jako podmiotów z przysługującym im prawem bądź nałożonym na nich obowiązkiem; b) opis znaczenia form gramatycznych, którymi ujmuje się uczestników regulacji prawnych, uświadamiający niejednolitość ról semantycznych (znaczeń gramatycznych) przypisywanych osobowym i/lub instytucjonalnym aktantom oraz bogactwo i różnorodność powierzchniowych odpowiedników poszczególnych ról; c) wskazanie osobliwych cech omawianych tekstów, pozwalających na przeciwstawienie języka prawnego urzędowej odmianie współczesnej polszczyzny. Analiza językoznawcza jest prowadzona pod kątem składniowym, bazuje na modelu składniowym o podstawach semantycznych. Autorka czerpie z osiągnięć ba-daczy, którzy ten model rozwijali i udoskonalali: George`a Lakoffa, Charlesa Fillmore`a Jamesa Mc Cawley`a, Jerrolda Katza, Jerry`ego Fodora i innych. Nawiązuje również do składni tradycyjnej i formalno-logicznej, zwłaszcza do założeń mówiących o wydzielaniu w wypowiedzeniu grup składniowych: imiennej i werbalnej, oraz wyodrębnianiu pozycji składniowych zajmowanych przez jego poszczególne składniki. W badaniach wykorzystuje ustalenia polskiego prawoznawstwa, dotyczące istoty przepisu prawnego i jego odniesienia do normy postępowania oraz normy prawnej, definiowania zdania normatywnego, a także ujmowania modalności i jej wewnętrznych klasyfikacji. W badaniach punkt wyjścia stanowi artykułowana część ustaw, czyli przepis prawny. W jego obrębie podstawowymi jednostkami opisu są dwa typy konstrukcji składniowych: zdanie i grupa imienna. W wypadku zdania chodzi wyłącznie o zdanie normatywne, którego charakterystykę uzasadnia to, że jest ono najistotniejszą, treściowo najbogatszą częścią przepisu prawnego. Informuje nie tylko o określonym działaniu, lecz także o jego normatywnej kwalifikacji oraz osobowych i/lub instytucjonalnych aktantach, które uczestniczą w zdarzeniu. Włączone do analizy grupy imienne to produkty dwóch procesów nominalizacyjnych: adiektywizacji morfologicznej i adiektywizacji syntaktycznej. Zestawienie wymienionych grup ze zdaniami normatywnymi pozwala na wydobycie między nimi podobieństw i różnic, związanych z powierzchniowym ujawnieniem osobowych bądź instytucjonalnych ról semantycznych. Szczegółowe rozważania pokazują, jak istotną rolę w rozpoznaniu właściwych dla języka prawnego kategorii semantycznych odgrywa kontekst. W omawianych ustawach prawnych jest on niejednolity, może wystąpić w różnej postaci. W wypadku układających się w konwersy znaczeń gramatycznych ma charakter językowy: tworzą go wyrażenia, które w zdaniu normatywnym lub w grupie imiennej stanowią najbliższe otoczenie powierzchniowego odpowiednika badanej roli semantycznej. W opisie znaczeń modalnych sygnalizowanych przez operatory normatywne postępowanie językoznawcze ograniczające się do prześledzenia otoczenia językowego tych operatorów jest niewystarczające. Aby omówienie było prawidłowe i wyczerpujące, ustalenia językoznawcze muszą zostać uzupełnione uwagami prawników, które powstałe w procesie wykładni wynikają z odniesienia do kontekstu systemowego, a nierzadko społeczno-politycznego. Analiza językoznawcza aktów normatywnych pozwala na wychwycenie ich specyfiki, widocznej zwłaszcza w zestawieniu z tekstami innych odmian polszczyzny ogólnej. Specyfika ta uwypukla się, jeśli w centrum uwagi znajduje się m.in. modalność ─ kategoria, której opis ukierunkowuje szereg czynników, np.: postawa intencjonalna, funkcje przekazu czy też jego cechy gatunkowe. W charakterystyce modalności szczególnego znaczenia nabiera także związana z kreowanym obrazem rzeczywistości tematyka. W będących zbiorami przepisów ustawach komunikowane są rozmaite sytuacje prawne (regulacje), z których na podstawie określonych reguł wykładni prawnicy wyinterpretowują normy prawne. Sytuacje prawne obejmują określone działanie, jego normatywną kwalifikację oraz uczestniczące w nim osoby bądź organy instytucjonalne. Jest w nie wpisana zależność należność ─ powinność, którą należy rozumieć następująco: `to, co się komuś należy, ktoś inny powinien czynić`. Z takiej perspektywy każdą regulację prawną współtworzy nie ─ jak to wynika z omówień tekstów innych odmian języka ogólnego ─ jedna relacja modalna, lecz dwie, a niekiedy więcej zależności, z których każda jest ukierunkowana na inne-go uczestnika regulacji. Skoro sygnalizowaną w zdaniu normatywnym regulację współtworzy kilka relacji modalnych, to tym samym w jego obrębie wyrażane są dwa znaczenia modalne albo więcej, przy czym tylko jedno z nich ma powierzchniowy wykładnik. Dzięki dokładnym badaniom możliwe jest ustalenie właściwych dla wyrażanej sytuacji prawnej znaczeń modalnych; z jednej strony znaczenia z językową reprezentacją i treści, mimo że wpisanej w regulację, pozbawionej formalnego odpowiednika. Dopełniający analizę zdania normatywnego ogląd osobowych i instytucjonalnych ról semantycznych daje możliwość zbadania charakterystycznych dla języka prawnego dwóch układów konwersywnych: `dominujący` ─ `podporządkowany` i `dawca` ─ `biorca`. Pozwala na wyodrębnienie niesymetryczności wpisanej w zależności łączące osobowych i instytucjonalnych członków przestrzeni administracyjno-prawnej. Pokazuje też, w jakim stopniu cecha uwarunkowana zwłaszcza piastowaną godnością, pełnioną funkcją, wykonywanym zawodem bądź specyfiką określonej regulacji może przesądzać o zaistnieniu jednego konwersu czy też w sposób pośredni rzutować na kształt innego konwersu. Opis konwersywnych znaczeń gramatycznych staje się bogatszy dzięki analizie kilkuskładnikowych grup imiennych po nominalizacji. Jeśli fraza imienna jest bardziej rozbudowana, istnieje większa szansa na odtworzenie w niej układu konwersywnego. Jednocześnie jest wówczas możliwe porównanie sposobów powierzchniowej realizacji członów konwersu w grupie imiennej i zdaniu normatywnym. Charakterystyka dwóch typów konstrukcji składniowych pozwala nie tylko na wskazanie i nazwanie licznych i zróżnicowanych wyrażeń, za których pośrednictwem w planie formalnym dochodzi do ujawnienia zależności `dominujący` ─ `podporządkowany` oraz `dawca` ─ `biorca`. Uświadamia istnienie czynników, powodujących, że pod ich wpływem dwie relacje konwersywne mogą być mało wyraziste; prowadzi do wyróżnienia form językowych, dzięki którym jeden z członów konwersywnych podlega implikacji. Służy ponadto wyodrębnieniu z analizowanych zdań i fraz imiennych przykładów, w których częstokroć pomimo sprzyjających warunków konwers w ogóle nie może się ujawnić na powierzchni. Autorka zamyka rozważania konkluzją, iż różnice między językiem prawnym a urzędową odmianą polszczyzny nie są następstwem stosowania określonych wykładników językowych. Jeżeli one występują, wiążą się m.in. z ontologią odtwarzanego świata, przyjętą perspektywą jego ujęcia czy skorelowaną z tą perspektywą wizją fragmentu rzeczywistości. Mają charakter nie formalny, lecz semantyczny. Przyczyn odrębności między językami prawnym i urzędowym należałoby zatem upatrywać w doborze, a zwłaszcza zhierarchizowaniu właściwych dla tek-stów dwóch odmian kategorii semantycznych.Item Język w regionie, region w języku 4(Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2021) Osowski, Błażej; Kobus, Justyna; Michalska-Górecka, Paulina; Piotrowska-Wojaczyk, AgnieszkaSformułowanie język w regionie jest bardzo pojemne, mieści bowiem w sobie z jednej strony odmiany regionalne i gwarowe polszczyzny, z drugiej zaś dotyczy m.in. nazw własnych, mediów, zabytków językowych funkcjonujących w danym regionie. Zawarte w niniejszej publikacji 23 artykuły dotyczą wyżej wymienionych aspektów w odniesieniu do regionów polskich (Lubelszczyzna, Lubuskie, Małopolska, Mazowsze, Podhale, Warmia, Wielkopolska), ukraińskich (Podole, Polesie), pogranicznych (Kresy Północno-Wschodnie, Podlasie, Spisz) i brazylijskich (Paraná).Item Język w regionie, region w języku 5(Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2023) Osowski, Błażej; Kobus, Justyna; Michalska-Górecka, Paulina; Piotrowska-Wojaczyk, AgnieszkaKolejny – piąty – tom zatytułowany Język w regionie, region w języku pokazuje, że związki języka z regionem mogą przybierać najrozmaitsze formy. Różnorodność ta wynika ze skrzyżowania ze sobą przynajmniej trzech zmiennych. Pierwsza z nich dotyczy badania etnolektów poszczególnych regionów polskiego obszaru językowego, regionów pogranicznych, a także leżących poza granicami Polski. Druga wiąże się z tym, że na zróżnicowanie geograficzne nierzadko nakłada się zróżnicowanie społeczne. Trzecia zaś – z przyjętą perspektywą badawczą: socjolingwistyczną, dialektologiczną, onomastyczną, historyczną, slawistyczną itd. Na tom składa się 25 artykułów, w których autorzy poddają analizie m.in.: • możliwość wykorzystania chronologizacji w "Wielkim słowniku języka polskiego" PAN do badania zjawiska przenikania wyrazów gwarowych do polszczyzny ogólnej, • elementy gwarowe w komunikacji potocznej, • nazwy okien i drzwi w dialektach bojkowskich, • nazwy chleba i kromek chleba w mowie mieszkańców dawnych Kresów, • interferencje etniczno-językowe i dialektalne w XVII-wiecznych nazwiskach parafii trzebieszowskiej, • zielonogórskie urbanonimy i poznańskie chrematonimy, • nazwy kolorów w języku bułgarskim.