Wydział Historyczny (WH)/Faculty of History
Permanent URI for this community
Browse
Browsing Wydział Historyczny (WH)/Faculty of History by Title
Now showing 1 - 20 of 696
Results Per Page
Sort Options
Item 33 meters of sacrum. The analysis of discourses surrounding the statue of Christ the King of the Universe in Świebodzin(Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2014) Kuligowski, WaldemarIn this paper address the phenomenon of the monument of Jesus Christ, the King of the Universe, which was built, located and consecrated in Świebodzin. The very size of this monument – in contrast with its rather peripheral location – was enough to elicit lots of response from both the Polish and foreign media. Frequently, highly emotional opinions could be found on community portals on the Internet as well as the official websites of Catholic Church allowing for visitor’s input. In an attempt to capture the dynamics of this discourse, I shall employ the anthropological theory of art by Alfred Gell. The subjects of the analysis shall be statements by the monument’s designer, its originator as well as the various opinions listed in the parish guestbook and on the monument’s Facebook profile.Item A Polish-German research project into a Bronze Age fortified settlement at Bruszczewo in Wielkopolska(2005) Czebreszuk, Janusz; Muller, JohannesItem A Relay of Youth of the 21st Century.A Re-enactment of Ritual or a Grotesque Performance?(2012) Kuligowski, WaldemarIn this paper I would like to present some kind of political ritual. I focused on public holiday in former Yugoslavia called “Day of Youth” (Dan Mladosti), namely the federal festival of the youth. Th e holiday was one of the largest and most important performative practices related to the ideology of the Socialist Federal Republic of Yugoslavia. “Day of Youth” was a specifi c form of a state-licensed political ritual and become a key element in the symbolic expression of the “new”, post-war and socialist Yugoslavia. Offi cially established in 1957, the holiday survived the death of Marshal Josip Broz Tito (then offi cially dubbed “Tito’s Holiday without Tito”) and had its last edition in 1987. What might be surprising in this context, therefore, is the restitution of this holiday in the early 21st century. 20 years aft er the last offi cial celebration of this holiday, people who wanted to reactivate it emerged in public spaces. An article not only discusses some dimensions of Youth Day and especially Youth Relay, but also provides few examples of its new functioning. An attempt at comprehensive interpretation of this phenomenon will be based on the use of the concept of political ritual and in context of “performative turn”.Item A tribe after all? The problem of Slovincians' identity in an anthropological approach(2018) Filip, MariuszThe question about the (non)existence of Slovincians has been one of the more intriguing issues in Slavic studies. Slovincians, discovered initially as an “ethnic group” (Hilferding, 1862), was 130 years later rejected as a “fiction” (Szultka, 1992). Assimilating the lessons of the epistemological turn, which suggests shifting the emphasis from “whether” to “how” does anything exist, I critically examine the foundations and significance of the argument that there never was any “ethnic group” of Slovincians (in modern period) since there was no such a tribe in early medieval times. In the first part of the paper, I reveal that Szultka’s claim is supported by very limited evidence following the conceptually limited (“archaeological”) naturalist notion of tribe. In the second part, after familiarizing the reader with an antinaturalist anthropological notion of tribes as “secondary phenomena”, I seek to demonstrate that in the course of history, the Slovincians were constantly tribalized on the material and symbolic level by the Germans and the Poles (and some other actors of Slavic identity). Even if to be a tribe does not entail to be an ethnic group, Slovincians may be a fiction only in terms of social construction or making of.Item Absolute Chronology of the Trzciniec Complex in the Vistula Drainage in the Light of 14c Datings(Uniwersytet im. Adama Mickiewicza (Poznań). Instytut Prahistorii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza (Poznań). Instytut Wschodni, 1998) Makarowicz, Przemysław; Żebrowski, Piotr T.The Trzciniec Culture, Trzciniec Cultural Circle and Trzciniec Horizon are the names of a cultural area in the borderland of Western and Eastern Europe at the 2nd millenium BC. For over half a century a discussion has been going on over the taxonomic identification (chronological and spatial) and genetic and ethnic interpretation of this cultural unit. In the debate, the 1980's and 1990's mark a significant cognitive turn caused by the growth of the corpus of sources, the use of systematic methods for the study of mobile sources and the proliferation of regional 14C datings. The present volume of "Baltic-Pontic Studies" is an attempt to register this breakthrough and a proposal for a new fitting of the Trzciniec phenomenon into the synthesis of Early Bronze Age Europe. The records include rudiments of new regional systematizations, foundations of their chronologies based on radiocarbon datings and a discussion of the mechanisms of socio-cultural changes which gave rise to the Trzciniec cultural area and later contributed to its disintegration. A long-term intention of this volume giving a multifaceted view of the effects of the said cognitive breakthrough is to encourage a careful scrutiny of the development mechanisms of the European Early Bronze Age Civilization, in particular the role played in them by the societies inhabiting the drainages of the Baltic and Pontic Seas.Item Administracja diecezji Pontu w późnym Cesarstwie Rzymskim(2018) Smorczewski, Łukasz; Prostko-Prostyński, Jan. PromotorZasadniczym celem dysertacji jest rozpatrzenie dziejów późnorzymskiej administracji cywilnej w diecezji Pontu (od Dioklecjana do czasów dynastii Heraklidów). Do tej pory ta jednostka terenowa Cesarstwa Rzymskiego nie stała się przedmiotem kompleksowych studiów. Analiza obecnego stanu badań w sposób jasny dowodzi, że mamy do czynienia jedynie z przyczynkami w marginalny sposób odnoszącymi się do powyższego zagadnienia. Niewykorzystana została zwłaszcza bogata baza źródłowa obejmująca akta normatywne, narracje literackie, prowincjonalne katalogi, dokumenty kościelne i epigrafikę. Konieczne jest zatem wypełnienie luki istniejącej w literaturze przedmiotu, poprzez zaprezentowanej pierwszej monografii poświęconej funkcjonowaniu diecezjalnego aparatu w Poncie. Dysertacja składa się z trzech rozdziałów, które podzielone są na mniejsze jednostki. Rozdział pierwszy odnosi się do chronologii utworzenia diecezji, jako ogniwa terenowej administracji w państwie. W tym celu autor przeanalizuje kwestie związane ze zmianami znaczenia terminu διοίκησις = dioecesis przed reformami Dioklecjana i Konstantyna I. Ponadto omówiona zostanie koncepcja Th. Mommsena, który zaproponował datację powstania diecezji na rok 297. Weryfikacja danych prozopograficznych z okresu tetrarchii umożliwi korektę zaproponowanej przez Mommsena chronologii. Następnym krokiem będzie zdefiniowanie różnicy występującej pomiędzy agentes vices praefectorum praetorio i wikariuszami diecezji. Zgodnie z przedstawioną interpretacją agentes z czasów Dioklecjana nie działali jeszcze w diecezjalnych strukturach, lecz pełnili funkcję ekstraordynaryjnych zastępców prefekta pretorio w danym regionie. Dopiero Konstantyn Wielki wprowadził podział terytorialny państwa na diecezje w latach 312-324. Terminus ante quem powołania diecezji Pontu jest z całą pewnością 19 lipca 325 roku. Kolejni cesarze określili rolę diecezjalnego zwierzchnictwa, jako elementu pośredniego w imperialnej administracji Rzymu. Proces ten zakończył się około 372 roku nadaniem wikariuszowi tytułu spectabilis. Ostatnim z badanych w tym rozdziale zagadnień będzie datacja katalogu Incipit eiusdem nomina provinciarum omnium (zwanej też Laterculus Veronensis) i jego znaczenia dla opisu wewnętrznej struktury diecezji Pontu. Autor przychyla się do wcześniejszych postulatów historyków, aby za termin powstania dokumentu uznać okres panowania Konstantyna I. Co więcej, dwie glosy widniejące we fragmencie rękopisu, opisującym układ prowincji diecezji Pontu, nie są późniejszymi interpolacjami. Wnikliwe analiza inskrypcji namiestników prowincji wskazuje, że pierwsza z nich odnosi się nie do podziału Paflagonii na dwie części, ale do rozpadu prowincji Pontus-Paflagonia. W jego wyniku powstały dwie odrębne prowincje pontyjskie: Diospontus i Pontus Polemoniacus. Natomiast druga glosa informująca o aneksji Armenii Minor też została błędnie zinterpretowana. Raczej odnosiła się ona do stanu zwasalizowania sąsiedniego państwa, krótko po zawarciu przez Rzym traktatu pokojowego z Persją sasanidzką w 299. Stan podległości Królestwa Armenii utrwalił Maksymin Daja w 312 roku. W rozdziale drugim poruszona zostanie hierarchia prowincji wchodzących w skład diecezji Pontu od IV do VII wieku. Początkowo autor omówi wcześniejszy etap kształtowania się rzymskiej administracji terenowej w północnej Anatolii. Następnie scharakteryzowana zostanie specyfika prowincjonalnych namiestnictw przed reformami Justyniana I. Przedstawiony układ dowodzi, że ta diecezja nie była w pełni zuniformizowaną i jednolitą strukturą. Dalszym etapem ewaluacji będzie rozpatrzenie sprawy integralności wewnętrznej diecezji Pontu. W literaturze pojawiają się sugestie o dwóch potencjalnych cesjach w czasach Konstantyna Wielkiego i Konstancjusza II. Autor neguje zasadność powyższych hipotez. Pierwsze istotne zmiany w funkcjonowaniu diecezji przynoszą reformy justyniańskie z lat 535 i 536. Cesarz Justynian pragnąc ukrócić nadużycia związane z praktyką suffragium, zdecydował się na rozwiązanie urzędu wikariusza oraz powołanie nowych namiestników w randze vir spectabilis. Posiadali oni komendę wojskową, ale tylko w granicach zarządzanej prowincji. Ośrodek władzy administracyjnej przesunął się z prowincji zachodnich i centralnych na rzecz wschodnich jednostek terenowych. W 548 roku władze zrewidowały dotychczasową politykę, przywracając wikariusza Pontu. Główną przyczyną dokonanej zmiany była plaga rozbójnictwa w regionie. Dlatego odnowiony urząd miał do dyspozycji oddział wojskowy. Ostatni odnotowany przez historyków wikariusz sprawował swój urząd w 610 roku. Przyczyną rozwiązania diecezji w VII wieku była zapewne militaryzacja państwa, spowodowana przez długoletni konflikt z Persją sasanidzką, a później inwazję muzułmanów. Istnienie wydzielonej administracji cywilnej w tych warunkach stało się niemożliwe. Trzeci rozdział przedstawia kompetencje wikariusza i jego biura. Zachowana baza źródłowa ukazuje aktywność tego urzędnika w czterech sferach działalności publicznej: • sądownictwa; • kontroli fiskalnej; • nadzoru instytucjonalnego; • ochrony porządku publicznego. Wikariusz pełnił nie tylko funkcję instancji apelacyjnej, ale interweniował w spory sądowe, które w jego opinii przekraczały uprawnienia zwykłego namiestnika. Obszar jego jurysdykcji został ograniczony w ustawie Konstancjusza II z 3 maja 361 roku. Odtąd obywatele Bitynii oraz Paflagonii składali apelacje przed trybunałem prefekta Konstantynopola. Akty normatywne prezentują urząd diecezjalnego naczelnika, jako gwaranta poprawności wdrażanych procedur skarbowych. Przedmiotem jego oceny były zwłaszcza oszacowania podatkowe miejskich kurii. W aspekcie nadzoru instytucjonalnego jego zadania koncentrowały się głównie na inspekcjach prowincji, kontroli lokalnej sieci - cursus publicus i współpracy z Kościołem. Ważnym zadaniem wikariuszy Pontu było zapewnienie porządku publicznego. W pierwszych dekadach V wieku władze zdecydowały nawet o tymczasowym zastąpieniu wikariusza komesem, którego naczelną troską była deeskalacja buntowniczych nastrojów w regionie. W momencie ustania zagrożenia cesarz Teodozjusz II powrócił do praktyki nominacji wikariuszy (połowa lat trzydziestych V wieku). Kwestia ochrony porządku publicznego nie doczekała się satysfakcjonującego rozwiązania aż do czasów reform justyniańskich. Druga część rozdziału poświęcona została strukturze diecezjalnego officium i prozopografii wikariuszy. Spośród dwudziestu przykładów karier urzędniczych jedynie trzynaście należy uznać za w pełni wiarygodne. Na ich podstawie można stwierdzić istnienie trwałych tendencji w aspekcie pochodzenia danego urzędnika oraz preferowanej religii. W czasach tetrarchii pojawiający się viceprefekci pochodzili głównie z Zachodu. Za rządów Konstancjusza II i Walensa wikariusze rekrutowali się spośród kręgów urzędniczych wywodzących się z diecezji Pontu. Po akcesji Teodozjusza I ponownie zarządcami diecezji zostają przedstawiciele zachodniej elity. W przypadku preferencji religijnych, to aż do końca pierwszej połowy IV wieku dominują wyznawcy tradycyjnych kultów grecko-rzymskich. Ostatnie dekady przynoszą zmianę omawianej tendencji na korzyść chrześcijaństwa, które utrzymuje status religii państwowej w kolejnych wiekach. Podsumowując, zaprezentowana dysertacja będzie pierwszą monografią przedstawiającą niezwykle złożony problem funkcjonowania diecezjalnej jednostki, wprowadzającą przy tym kolejny punkt do dyskusji uczonych nad historią regionalną późnego Cesarstwa Rzymskiego.Item Afrykańska sztuka naskalna w polskich doświadczeniach badawczych: miedzy praktyką a teorią(2014) Rozwadowski, Andrzej; Kuciewicz, Ewa; Polkowski, PawełItem Aktualizacja legendy. Życie, posag i problem Halszki z Ostroga(2011-06-09T07:49:11Z) Zagórska, Sylwia; Lapis, Bohdan. PromotorAktualizacja legendy Halszki z Ostroga, czyli Elżbiety Ostrogskiej to zjawisko niezwykle ciekawe, gdyż dotyczy postaci należącej do niewielkiego grona kobiet staropolskich, o których wiemy więcej, niż tylko czyimi były córkami, żonami i matkami. Ostrogska stała się jedną z pierwszych, polskich emancypantek, sławną bohaterką obyczajowego skandalu, tajemniczą Czarną Księżniczką o wielkiej sile artystycznej inspiracji. Genezą legendy o Halszce był konflikt o jej rękę i posag wywołany przez pierwszych panów w Polsce i na Litwie, ale również – i to niezwykłe – pragnienie wyjścia dziedziczki ogromnej fortuny poza role przeznaczone dla renesansowej kobiety, związane wyłącznie z płcią. Burzliwe życie księżniczki w centrum ważnych wydarzeń politycznych i przemian społecznych, jej niezrozumiałe decyzje otwierające pole dla wyobraźni doprowadziły do rozgłosu problemu Elżbiety Ostrogskiej na terenie jagiellońskiej monarchii jeszcze za jej życia i niedługo po śmierci, co znalazło odzwierciedlenie w sprzecznych ze sobą przekazach historycznych. Owa niejednoznaczność dała Halszce drugie, legendarne życie, które nie stanowi konstrukcji niezmiennej. Ulega aktualizacji zgodnie z potrzebami swego czasu i pragnieniami ludzi. Kolejne wersje i modulacje legendy Czarnej Księżniczki stanowią cenne źródło wiedzy dla historyka próbującego poznać wyobrażenia i poszukiwane wartości przez ludzi żyjących w różnych epokach. Zjawisko adaptacji tejże legendy w nowych warunkach i do nowych celów pozwala włączyć się w dyskurs na temat związku między tradycją a historią, co od wieków stanowi interesujący przedmiot badawczy.Item Alberyk z Trois Fontaines o początkach chrześcijaństwa w Prusach(Instytut Historii UAM, 2009) Wyrwa, Andrzej MarekW artykule omówiono dzieje misji cysterskiej w Prusach prowadzonej przez klasztor cysterski w Łeknie w kontekście notatki z kroniki Alberyka z Trois Fontaines.Item Alla ricerca del contesto del volgarizzamento della Historia Normannorum di Amato di Montecassino: il manoscritto francese 688 della Bibliothèque nationale de France(Istituto Storico Italiano per il Medioevo, Roma, 2010-07) Kujawiński, JakubLooking for the context of the vernacular translation of Amatus of Montecassino’s Historia Normannorum (the French MS 688 of the National Library of France). The considered manuscript (Southern Italy, mid-14th cent.) has been known mainly for its being a unique testimony of the Historia Normannorum, an important historiographical narration on the Norman conquest of Southern Italy, written at the end of the 11th century. The author emphasizes that the manuscript and miscellany themselves (containing translations of Isidore of Seville’s Chronica, Paul the Deacon’s Historia romana and Historia Langobardorum, and of the so-called Historia Sicula) are worth studying and that only such an integral approach may enable the evaluation of French translation as the testimony of a lost Latin original. The following questions are discussed: paleographical and codicological features of the manuscript, its illuminations, the time and milieu of production of both the manuscript and the translations, the models for the miscellany, the relationship between single translations and the manuscript tradition of respective Latin compositions and the place occupied by the considered manuscript in the transmission of the miscellany.Item Amber Between the Baltic and the Aegean in the Third and Second Millennia BC (an Outline of Major Issues)(Aegaeum, Universite de Liege, 2007) Czebreszuk, JanuszItem Amber on the Threshold of a World Career(2003) Czebreszuk, JanuszItem AMS 14C DATING OF ROMANESQUE ROTUNDA AND STONE BUILDINGS OF A MEDIEVAL MONASTERY IN ŁEKNO, POLAND(the Arizona Board of Regentson behalf of the University of Arizona, 2009) Wyrwa, Andrzej Marek; Goslar, Tomasz; Czernik, JustynaArchaeological excavations performed for many years in £ekno, central Poland, have exposed relicts of wooden fortified settlements, and in its enclosure also basements of stone buildings, consisting of Romanesque rotunda and a Cistercian monastery, including an oratory, church, and abbot’s house. Earlier archaeological, structural, and stratigraphical studies have shown that these buildings were constructed in a sequence and represented several phases of development. In this paper, we present results of radiocarbon dating of stone buildings of the rotunda and the monastery. For 14C dating, we used tiny pieces of charcoal retrieved from calcareous and gypsum mortar binding stone elements from the buildings. These pieces were incorporated in mortar during the firing process, where the fuel used for firing was wood. Most of the obtained 14C dates formed clear groups, confirming that individual buildings were constructed in separate periods. Calibrated 14C dates of these phases agree well with the constraints provided by historical sources, and enable us to set their ages with accuracy better than previously available. In particular, we have learned that the oldest rotunda was built at the boundary of the 10/11th centuries, and the church and the abbot’s house, before AD 1250. However, some samples gave much too old 14C ages, clearly reflecting the use of old wood for firing. These problems were revealed only for samples from the rotunda and for the gypsum stone ornamental details.Item Androcentrism in the discourse and structure of Polish ethnology. Prolegomena(2009) Kuligowski, WaldemarThe objective of the present article is to make a preliminary study and to create a “map” of the phenom enon of androcentrism in Polish ethnology and cultural anthropology. Androcentrism – understood as the domination of masculine norms in culture – has become, since the 1970s, one of the subjects of interest of anthropology in Western Europe and the United States. Anthropology, inspired by feminism, thus has coined the concept of “androcentric bias” in this discipline which is both strictly scientific and institutional. The author shall endeavour to analyse the discourse and structure of Polish ethnology using this concept and this very instrument. He also discusses whether it is possible to overcome the androcentric bias at the discourse level (or would this lead to ginecentrism, which is equally limiting?). The actual control and power exercised by men over academic institutions in ethnology and the early interest in folk culture fully confirm the thesis of a strong androcentric element existing in Polish ethno logy. Although the author does not aspire to exhaust the topic, or to reach final conclusions, the exam ples mentioned in the present article show rather unequivocally that Polish female ethnologists – doing fieldwork, organisational work, conducting lecture and writing – were indeed, following de Beauvoir’s terminology, “the second sex".Item Animal Husbandry and Pastoralism in the Late Neolithic and Early Bronze Age(Poznańskie Towarzystwo Prehistoryczne, Poznań, 2000) Czebreszuk, Janusz; Chodnicki, Marek; Krzyżaniak, LechItem Animizm, perspektywizm i sprawczość u ludu Arabela z Amazonii peruwiańskiej(2016) Rogalski, Filip; Posern-Zieliński, Aleksander. PromotorPrzedmiotem rozprawy jest interpretacja światopoglądu ludu Arabela z Amazonii peruwiańskiej w terminach koncepcji animizmu i schematów relacji Philippe’a Descoli, perspektywizmu Eduardo Viveirosa de Castro oraz antropologicznej refleksji nad sprawczością. Praca stanowi pierwsze studium etnograficzne na temat ludu Arabela. Materiały do pracy zostały zebrane podczas długoterminowych badań terenowych. Pierwsza z czterech części zawiera etnohistoryczną rekonstrukcję organizacji społecznej i kosmologii Arabela w kontekście etnologii zachodniej Amazonii. Część druga zawiera rekonstrukcję właściwego dla Arabela wariantu animistyczno-perspektywistycznej ontologii i kosmologii, oraz związanych z nią schematów relacji. Na podstawie analizy narracji o międzyosobowych relacjach ludzi z nie-ludźmi pokazuje się, że interakcje Arabela z nie-ludźmi opierają się na połączeniu schematów daru i drapieżności oraz schematu pośrednika. Trzecia część zawiera interpretację sposobu, w jaki Arabela pojmują zwierzęta na które polują, na podstawie analizy zespołu praktyk i narracji związanych z łowiectwem. Pokazuje się, że różnorodne sposoby pojmowania zwierząt łownych podzielają wspólne rozumienie sprawczości człowieka, jako zasadniczo biernego uczestnika interakcji z otoczeniem. Czwarta część omawia przejawy ontologii animistycznej i związanej z nią koncepcji sprawczości w codziennych interakcjach Arabela między sobą, w ramach charakterystycznych interakcji żartobliwych oraz szczególnych komentarzy, którymi Arabela opatrują swoje codzienne działania.Item Anthropogenic and Cultural Landscapes in the 2nd Millennium BC on the Polish Plain.(Bogucki Wydawnictwo Nukowe, Poznań, Dr. Rudolf Habelt GmbH, Bonn, 2011) Makarowicz, PrzemysławItem Antoni Czubiński 1928-2003(2010-12-09T09:41:07Z) Sierpowski, StanisławItem Antoni Prochaska i jego wkład w rozwój historiografii polskiej(2016) Gmerek, Sławomir; Nikodem, Jarosław. PromotorCelem pracy jest ukazanie postaci wybitnego historyka, wydawcy źródeł i archiwisty, Antoniego Prochaski (1852-1930) oraz jego wkładu w rozwój historiografii polskiej. Praca składa się z dwóch części. W pierwszej z nich przedstawiono polskie środowisko historyczne na przełomie XIX i XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem wybitnych ośrodków naukowych tego czasu jakimi były Lwów, Kraków i Warszawa. Przedstawiono główne nurty naukowe oraz przedstawicieli tych środowisk. Szczególny nacisk położono na dominujący w ówczesnym czasie ośrodek lwowski, którego przedstawicielem był Antoni Prochaska. W drugim, rozdziale pierwszej części przedstawiono elementy biograficzne uczonego oraz jego zasługi na polu wydawniczym. Do tych drugich zaliczyć należy przede wszystkim wydawnictwo Codex epistolaris Vitoldi Magni Ducis Lithuanie 1376-1430 wydane w 1882 roku, które stanowiło moment przełomowy w badaniach nad czasami Jagiełły i wielkiego księcia Witolda. Druga część pracy obejmuje analizę prac historycznych Prochaski na tle historyków jemu współczesnych i tworzących do 1939 roku. Analizę tą zebrano w czterech głównych blokach tematycznych, którymi zajmował się uczony: czasami husyckimi, unią polsko-litewską, zakonem krzyżackim oraz problematyką Kościoła i chrześcijaństwa. Analiza ta ma na celu ukazanie wkładu Antoniego Prochaski w rozwój polskiej historiografii.