Wydział Historii (WHis)

Permanent URI for this community

https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/25071

Browse

Now showing 1 - 20 of 76

Archiwum Państwowe w Poznaniu w latach 1945–1989
(2024) Pera, Justyna; Mamczak-Gadkowska, Irena. Promotor
Tematem rozprawy są dzieje Archiwum Państwowego w Poznaniu w latach 1945–1989. Instytucja jak dotąd nie doczekała się monografii. Celem pracy jest ukazanie sposobu funkcjonowania placówki od zakończenia II wojny światowej do zmian społeczno-politycznych z końca lat 80. XX w. W tym celu przeanalizowano podstawowe funkcje pełnione przez archiwum w omawianym okresie: gromadzenie, zabezpieczanie, ewidencjonowanie, opracowywanie i udostępnianie materiałów archiwalnych oraz działalność naukową. Praca składa się ze wstępu, sześciu rozdziałów, zakończenia oraz bibliografii, wykazu skrótów, tabel i schematów. Podstawę źródłową pracy stanowiły materiały archiwalne zgromadzone w Archiwum Państwowym w Poznaniu, zwłaszcza akta własne jednostki. Największe znacznie miały sprawozdania i plany. Przeanalizowano również materiały archiwalne zgromadzone w Archiwum Zakładowym Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, Archiwum Akt Nowych, Oddziałowym Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu oraz w Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu. Szczególną uwagę zwrócono na protokoły pokontrolne, korespondencję służbową i półprywatną oraz akta osobowe pracowników archiwum. Uzupełnieniem kwerendy w materiałach źródłowych i obowiązujących wówczas aktach prawnych była literatura przedmiotu. The subject of the dissertation is the history of the State Archives in Poznań in the years 1945–1989. The institution has not yet had a monograph. The aim of the work is to show how the institution operated from the end of World War II to the socio-political changes of the late 1980s. For this purpose, the basic functions performed by the archive in the discussed period were analyzed: collecting, securing, recording, processing and making available archival materials and scientific activity. The work consists of an introduction, six chapters, a conclusion, a bibliography, a list of abbreviations, tables and diagrams. The source basis for the work were archival materials collected in the State Archives in Poznań, especially the unit's own files. Annual reports and plans were of the greatest importance. Archival materials collected in the Archive of the General Director of the State Archives, the Archive of Modern Records, the Branch Archive of the Institute of National Remembrance in Poznań and the Archives of the Polish Academy of Sciences in Poznań were also analyzed. Particular attention was paid to post-inspection reports, official and semi-private correspondence, and personal files of archive employees. The search in source materials and legal acts in force at that time was complemented by literature on the subject.
Armia Czerwona i czerwonoarmiści w Wielkopolsce w latach 1945-1946
(2019) Kościuszko, Maciej; Wojtkowiak, Jakub. Promotor
Tematem niniejszej pracy doktorskiej jest obecność sowieckich sił zbrojnych na terytorium województwa poznańskiego w latach 1945-1946. W ujęciu obszaru badań, tytułowa „Wielkopolska” stanowi jedynie skrót myślowy. Termin nie został bowiem w literaturze dotychczas sprecyzowany. Arbitralne wyznaczenie obszaru badań było więc podyktowane koniecznością dokonania spójnej syntezy. Podobnymi względami uzasadniam dobór cezur czasowych. Początkową stanowi rozpoczęcie zimowej ofensywy Armii Czerwonej 12 stycznia 1945 roku znad Wisły. Cezurę końcową stanowi ukonstytuowanie 12 grudnia 1946 roku przy Północnej Grupie Wojsk Armii Sowieckiej w Polsce stanowiska Delegata Komitetu Rady Ministrów. W przedziale czasowym dzielącym te dwa ważne wydarzenia, można wskazać kluczowe zjawiska, ważne dla poznania tematyki zawartej w tytule pracy.
Badzaryna Szirendewa: Historia rewolucji mongolskiej
(2024) Dohnal, Adam; Pietkiewicz, Krzysztof. Promotor
Praca poświęcona jest analizie myśli historycznej B. Szirendewa. Praca podzielona jest na pięć rozdziałów. Pierwszy rozdział to przedstawienie skróconego kontekstu historycznego regionu. Rozdział drugi stanowi biografię Szirendewa. W rozdziale trzecim omówiona została analiza stworzonej przez Szirendewa myśli historycznej. Pierwsza część przedstawia poglądy Szirendewa na naturę relacji feudalnych panujących na stepie oraz roli jaką przyszło im odegrać w historii regionu. W tej części rozdziału omówiono początek drogi Mongolii do rewolucji narodowej. Część następna dotyczy roli, którą Szirendew przypisuje działaniom barona Ungern-Sternberg w szerzeniu rewolucji komunistycznej. Piąta część dotyczy działań podjętych przez władze mongolskie w ramach tzw. rewolucji demokratycznej i tak zwanego przeskakiwania kapitalizm. Czwarty rozdział omawia myśl historyczną Szirendewa poświęconą Mongolii Wewnętrznej. Piąty rozdział to podsumowanie pracy. Przedstawiono tutaj schemat postrzegania historii oraz społeczeństwa mongolskiego przez Szirendewa oraz sposób w jaki dokonał on adaptacji systemu marksistowsko-leninowskiego do lokalnych warunków i jak wykorzystał go do nakreślenia historii Mongolii jako nowoczesnego państwa. The work is devoted to the analysis of the historical thought of B. Shirendev. The work is divided into five chapters. The first chapter presents a shortened historical context of the region. The second chapter is a biography of Shirendev. The third chapter discusses the analysis of historical thought created by Shirendev. The first part presents Shirendev's views on the nature of feudal relations prevailing in the steppe and the role they played in the history of the region. This part of the chapter discusses the beginning of Mongolia's road to national revolution. The next part concerns the role that Szirendew attributes to the actions of Baron Ungern-Sternberg in spreading the communist revolution. The fifth part concerns the actions taken by the Mongolian authorities as part of the so-called democratic revolution and the so-called leapfrogging capitalism. The fourth chapter discusses Shirendev's historical thought on Inner Mongolia. The fifth chapter is a summary of the work. Presented here is Shirendev's pattern of perception of Mongolian history and society, how he adapted the Marxist-Leninist system to local conditions and how he used it to outline the history of Mongolia as a modern state.
Bolesław Pobożny – książę Wielkopolski
(2023) Teklik, Krzysztof; Dobosz, Józef. Promotor
Przedmiotem rozprawy doktorskiej jest biografia XIII – wiecznego księcia Wielkopolski – Bolesława Pobożnego. Część pierwsza wprowadza nas w klimat XIII – wiecznej Polski podzielonej na dzielnice. Przedstawione w niej zostały narodziny wielkopolskiej linii Piastów, zmagania Władysława Odonica o ojcowiznę, jak również dzieciństwo i młodość księcia Bolesława Pobożnego. Po tym, jak w 1245 roku został pasowany na rycerza i tym samym uznany za pełnoletniego, rozpoczęła się jego polityczna aktywność. Kolejne podziały Wielkopolski w 1247, 1249 i 1253 sankcjonowały współrządy obu braci (Przemysła I i Bolesława Pobożnego) w Wielkopolsce. Druga część pracy poświęcona jest samodzielnym rządom Bolesława Pobożnego, z uwzględnieniem polityki międzydzielnicowej i zewnętrznej księcia, jego związków z możnymi, rycerstwem i kościołem. Analizie poddano również politykę gospodarczą księcia oraz kulturę i religię na jego dworze. Choć podstawa źródłowa ogranicza możliwości przedstawienia wielu aspektów z życia Bolesława Pobożnego, to wszechstronna analiza materiału dyplomatycznego oraz źródeł narracyjnych i archeologicznych pozwala zobaczyć w księciu władcę wykraczającego poza granice wyznaczone przez wielu jemu współczesnych. Żyjąc w czasach wielkich przemian, doskonale rozumiał znaczenie zakładania miast i wsi na prawie niemieckim, rozwoju immunitetu czy gospodarczej roli klasztorów. Budując ekonomiczne podstawy Wielkopolski i wzmacniając jej potencjał polityczny, miał wielki udział w przezwyciężeniu rozbicia dzielnicowego i królewskiej koronacji swego bratanka – Przemysła II.
Bunty w łagrach sowieckich po śmierci Stalina na podstawie relacji polskich świadków i uczestników
(2024) Misiewicz, Paulina; Wojtkowiak, Jakub. Promotor
Po śmierci Józefa Stalina w latach 1953-1954 doszło do buntów więźniów w trzech obozach specjalnych Gułagu; Gorłagu - Norylsk, Rieczłagu - Workuta i Stiepłagu – Kengir. Osadzeni w nich zekowie wiedząc o zarządzonej 27 marca 1953 roku, amnestii liczyli na zwolnienia i złagodzenie reżimu w obozach. Niespełnione nadzieje oraz wzrost brutalności strażników obozowych wpłynęły na podjęcie decyzji o zaprzestaniu prac w poszczególnych jednostkach. Strajkujący więźniowie zawiązywali komitety – wewnętrzne ośrodki kierownicze. Ich zadaniem było utrzymanie porządku wśród więźniów oraz kontakty z administracją i komisjami rządowymi. Wśród buntujących się mas byli Polacy. Celem pracy jest próba przedstawienia buntów z perspektywy polskich więźniów. Autorka stara się odpowiedzieć na pytania o to w jaki sposób Polacy przedstawiają bunty i swoją w nich rolę, jak je oceniają oraz w jaki sposób są postrzegani w świadomości więźniów innych narodowości i w oficjalnej dokumentacji. W tym celu wykorzystane są relacje polskich świadków dostępne w archiwach, które uzupełniono wspomnieniami opublikowanymi na polskim rynku wydawniczym. Całość uzupełniają wybrane relacje więźniów ukraińskich, rosyjskich, litewskich i białoruskich opublikowane oraz te udostępnione przez Ośrodek Badawczy Memoriał. Dopełnienie stanowi oficjalna dokumentacja zarówno wydana w zbiorach, jak i dostępna w archiwach internetowych After Josif Stalin’s death, between 1953 and 1954, convicts’ mutinies occurred in three special camps of Gulag: Gorlag in Norilsk, Rechlag in Vorkuta and Steplag in Kengir. Incarcerated in those places zeks hoped for releasing and liberalization of camps’ regime, especially after amnesty that had been governed on 27th March 1953. Reality which had not come up to expectations and increasing brutality of camp guards triggered decisions of ceasing work in camps. Prisoners who went on strike bound committees – internal government. The main goal of those governments was to preserve order among the prisoners and keeping in touch with state administration and state committees. There were Poles in that striking mass. The main goal of this paper is to present mutinies from the viewpoint of Polish prisoners. The author tries to show how Poles present those mutinies and the Polish role in those events, what is the assessment and how Poles had been seen by other nationalities or official records. Testimonies of the Polish eyewitnesses, available in archives were used for this purpose. Those testimonies are fortified with memoirs published in Poland. For that matter Ukrainian, Russian, Lithuanian and Belarusian narrative published or shared by Memorial were also used. Finally, the official paperwork, published or available in on-line archives, provides a significant complement.
Dokumentacja Uniwersytetu Poznańskiego. Z problematyki poszanowania zespołu archiwalnego
(2023) Józefiak, Piotr Michał; Stryjkowski, Krzysztof. Promotor; Jaśkowska-Józefiak, Zuzanna. Promotor pomocniczy
Rozprawa została poświęcona dokumentacji wytworzonej przez Uniwersytet Poznański w latach 1919-1955. W sposób szczególny przedstawia proces jej podziału w obliczu zmian organizacyjnych w latach 50-tych XX w. Rozdział pierwszy ukazuje tradycje akademickie Poznania oraz dzieje i historię Uniwersytetu w latach 1919-1955. W kolejnej części omówieniu poddano zasady postępowania z dokumentacją oraz pojęcie zespołu archiwalnego, które stanowi jedno z najważniejszych pojęć całej dziedziny archiwalnej. Rozdział trzeci porusza kwestie pozostałości aktowej Uniwersytetu Poznańskiego. Ukazano proces tworzenia na bazie likwidowanych wydziałów nowych szkół – Akademii Medycznej, Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Wyższej Szkoły Rolniczej. Przedstawiono go w sposób szczególny w odniesieniu do dokumentacji. Obecnie wszystkie materiały archiwalne, choć wytworzone przez jednego odrębnego twórcę są przechowywane w czterech archiwach uczelnianych. Ostatnia część przedstawia zmiany organizacyjne na Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie Jagiellońskim. Jednocześnie pokazuje postępowanie z dokumentacją w momencie tworzenia się nowych szkół w innych ośrodkach naukowych. Pracę należy uznać za opracowanie dotyczące dziejów dokumentacji wytworzonej przez jeden z najstarszych uniwersytetów w Polsce – Uniwersytet Poznański działający dziś jako Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. The dissertation is devoted to the documentation produced by the University of Poznań in the years 1919-1955. It presents the process of its division in the face of organisational changes in the 1950s in particular. The first chapter discusses the academic traditions of the University of Poznań and history of the University in the period of 1919-1955. The next chapter presents the principles of dealing with records and the notion of an archival ensemble, which is one of the most important concepts in the entire field of archival science. The third chapter deals with the issues of the legacy of the University of Poznań's records. The dissertation presents the process of creating new schools on the basis of the liquidated faculties. The established schools include the Medical Academy, the Higher School of Physical Education and the Higher School of Agriculture. It is demonstrated with particular reference to documentation. At present, all archival material, although produced by one separate author, is stored in the four university archives. The last part presents the organisational changes at Warsaw University and Jagiellonian University. At the same time, it shows the handling of documentation when new schools were established in other research centres. This dissertation should be regarded as a study on the history of the documentation produced by one of the oldest universities in Poland - the University of Poznań operating today as Adam Mickiewicz University in Poznań.
Donos obywatelski na Ziemi Kaliskiej w latach 1945-1989 w świetle materiałów archiwalnych władz terenowych
(2020) Bestian-Zając, Anna; Konieczka-Śliwińska, Danuta. Promotor
Praca charakteryzuje donosy obywatelskie z lat 1945-1989 zarchiwizowane w aktach władz terenowych Ziemi Kaliskiej. Rozprawa ma układ problemowy i składa się z 5 rozdziałów. Pierwszy, omawia specyficzne warunki polityczne, w których dążono do usankcjonowania donosu obywatelskiego, z uwzględnieniem wpływu ówczesnej ideologii i propagandy. Drugi rozdział zawiera rozważania na temat nadawców donosów obywatelskich, jako inicjatorów i kreatorów denuncjacji. W trzecim rozdziale omówiono szczegółowo wszystkie rodzaje zarzutów stawianych w doniesieniach, stanowiących zarówno przestępstwo, jak i występek przeciwko etyce partyjnej. Czwarty rozdział poświęcono ofiarom donosów i ewolucji ich reakcji na fakt, że ktoś na nich doniósł. Zbadano także na kogo donoszono najczęściej i jaki był stopień relacji pomiędzy donosicielem a zadenuncjowanym. W piątym rozdziale określono do jakich instytucji kierowano donosy najczęściej i w jaki sposób prowadzono sprawę celem ostatecznego wyjaśnienia. Donosicielstwo obywatelskie na Ziemi Kaliskiej w latach 1945-1989 było zjawiskiem złożonym i dynamicznym, zależnym od ogólnej sytuacji polityczno-gospodarczo-społecznej kraju, prezentującym także lokalny punkt widzenia na otaczającą rzeczywistość.
Dozory kościelne i reprezentacje parafialne w archidiecezji poznańskiej w latach 1875-1935
(2023) Rogoziński, Tomasz; Matusik, Przemysław. Promotor
W dotychczasowej historiografii podejmującej tematykę dziejów Kościoła całkowitą niemal „białą plamę” stanowią badania dotyczące udziału świeckich w życiu wspólnoty kościelnej. Centralnym zagadnieniem są nadal dzieje instytucji oraz badania dotyczące duchowieństwa. W odniesieniu do historii archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej niemal nieznany jest fakt istnienia od 1875 roku narzuconych przez władze pruskie struktur Dozorów kościelnych (niem. Kirchenvorstände) i Reprezentacji parafialnych (niem. Gemeindevertretungen), zajmujących się zarządem majątku kościelnego. Co ciekawe, swoje zadania spełniały w ramach ustawy - z pewnymi zmianami, także po wojnie aż do roku 1935. W skład Dozorów wchodził rządca parafii czyli proboszcz oraz – co istotne - wierni świeccy, wybierani w tajnych wyborach przez pełnoletnich mężczyzn należących do parafii i spełniających określone warunki wyborcze. Wybierano natomiast niezależnych finansowo mężczyzn, którzy ukończyli 30 rok życia w liczbie proporcjonalnej do wielkości parafii. Reprezentacja stanowiąca „ciało nadrzędne” całkowicie składała się z osób świeckich, wybieranych na tych samych zasadach jak w przypadku pierwszej z wymienionych korporacji, jednak w stosunku liczbowym 3 do 1. Wprowadzenie takiego sytemu zarządu majątkiem kościelnym było zmianą bez mała rewolucyjną. Dozory kościelne i Reprezentacje parafialne narzucone Kościołowi przez władze pruskie, budzą szereg istotnych pytań badawczych. Przede wszystkim chodzi tu o sposób ich powołania i wdrożenie wspólnot parafialnych do funkcjonowania w nowym systemie. Po drugie niezwykle ciekawe pytanie dotyczy członków korporacji, czyli środowisk społecznych, z których się rekrutowali, aktywności na innych płaszczyznach rozbudowanego przecież w Poznańskiem życia organizacyjnego. Wreszcie ostatnia kwestia dotyczy funkcjonowania dozorów i reprezentacji jako organów zarządu majątku kościelnego, ich relacji z rządcami parafii i organami zarządu archidiecezji, a także z władzami państwowymi. Wydaje się, że podjęte badania mają istotne znaczenie nie tylko dla rozpoznania nieznanego aspektu życia kościelnego w Poznańskiem drugiej połowy XIX i pierwszych dziesięcioleci XX wieku. Mają także znaczenie dla badań nad elitami lokalnymi społeczeństwa poznańskiego oraz kształtowaniem się kultury organizacyjnej i obywatelskiej w tej dzielnicy. Ciekawym zjawiskiem jest też funkcjonowanie pruskiej ustawy, w zmodyfikowanej formie, po odrodzeniu się państwa polskiego. Dozory Kościelne i Reprezentacje parafialne są ważną częścią historii kościoła, oraz poszczególnych parafii archidiecezji poznańskiej w XIX i na początku XX wieku. Zrozumienie ich działalności na polu odpowiedzialności za zarząd majątkiem kościelnym, pomaga uświadomić sobie jak szeroki był zakres zaangażowania świeckich w kościele. Zdaję sobie sprawę, że podjęty temat został jedynie zarysowany i domaga się dalszych badań, autor ma nadzieję kontynuować w przyszłości podjęte problemy i zagadnienia.
Drukowana makulatura introligatorska ze staropolskich ksiąg miejskich z zasobu Archiwum Państwowego w Poznaniu
(Księgarnia Akademicka, 2024) Kozak, Adam; Łukaszewski, Jakub; Noga, Zdzisław; Drzewiecki, Bartosz
The text presents the results of a search of Old Polish municipal and guild records from the State Archives in Poznan, aimed at describing printed waste paper used for binding books. More than 900 units were reviewed, mostly from the 15th and 16th centuries, and as a result, 18 archival units containing fragments of 17 prints in the bindings were recognized (1 incunabula, 7 16th-century editions, 4 17th-century editions and 5 from the 18th century). The identified fragments were presented as a group: their provenance and subject matter were indicated. The problem of bookbinding workshops where books from smaller cities in particular were bound was discussed. It was pointed out that the printed fragments found in book bindings, despite the small sample, are a reflection of both the bookbinding and bookbinding market of Greater Poland. An attempt was made to determine the reasons for the use of printed waste paper for bookbinding purposes. The text distinguishes between the basic reasons for dedicating printed matter to waste paper (proofing, proofreading, defective, unsold prints). Then the most interesting identified finds are discussed. These include: Directorium Gnesnense (Nürnberg: G. Stuchs, ca. 1500-1502), the so-called Schützenbrief (Augsburg: E. Ratdolt, ante 4 XII 1508); Calendar in Polish for 1554 (Cracow: M. Szarfenberg’s Heirs, 1553), Gross-Polnischer Historien-Wirtschaft-Arzney und Schreibkalender auf das Jahr 1778 (Leszno: S.G Presser Starszy, 1777). An integral part of the text are Annexes A and B: the first, which is a complete catalog of the prints found, and the second, which contains a concordance, allowing one to quickly check which cities and specific books they came from.
Dziedzictwo rzeki (rozpoznanie wstępne)
(2022) Michał Kępski
W obliczu zmian klimatu oraz możliwych konfliktów wywołanych brakiem wody, ważnym wyzwaniem jest budowa świadomości społecznej dotyczący znaczenia miejskich rzek. Artykuł proponuje teoretyczną refleksję nad szybko rozwijającym się polem badań określanym jako dziedzictwo wody. Traktując rzekę, jako wspólnotowość różnych form istnienia związanych z daną przestrzenią, celem projektu jest poszukiwanie podejść podkreślających pozytywne formy adaptacji, współpracy i wzajemności. W założeniu uwypuklenie takich działań człowieka w przeszłych praktykach społecznych mogłyby stanowić punkt odniesienia dla współcześnie podejmowanych inicjatyw ratowniczych i prewencyjnych. Założenia prezentowanej perspektywy badawczej ilustruje krytyczna analiza projektu zagospodarowania dawnego koryta Warty w Poznaniu autorstwa Oskara Hansena.
Dzieje muzeów regionalnych na Pomorzu Zachodnim do 1945 roku
(2023) Skrzypek, Ignacy; Sikorski, Dariusz. Promotor
Istotną częścią opracowania jest przedstawienie rozwoju i działalności pomorskich muzeów regionalnych od schyłku XIX w. aż do 1945 r. na terenie Pomorza Zachodniego, a następnie losy tych muzeów w wyniku działań wojennych i bezpośrednio po II wojnie światowej. W każdej siedzibie powiatu a nieraz w większych miastach nie będących siedzibami urzędów powiatowych, znajdowały się regionalne „Heimatmusea” podlegające Starostom, Magistratowi lub społecznie działającym towarzystwom regionalnym. Były też muzea szkolne i wiejskie. W pierwszej części pracy zostały przedstawione początki zbieractwa i kolekcjonerstwa prywatnego do XIX w., omówione źródła archiwalne i drukowane, a także stan badań nad muzealnictwem pomorskim oraz sytuacja muzealnictwa na tle niemieckiej polityki kulturalnej w prowincji pomorskiej. Ważnym zagadnieniem jest zjawisko powstawania towarzystw historycznych i ich rola w niemieckiej kulturze i nauce w XIX i początkach XX w. Generalnie muzea regionalne na Pomorzu Zachodnim zaczęły powstawać po I wojnie światowej, chociaż wiele z nich swoją organizacją sięga początków XX w. Nieliczne, jak Lębork, Pyrzyce czy Koszalin, organizowały się w końcu XIX w. Na obszarze rejencji Szczecińskiej i Koszalińskiej istniało za czasów niemieckich 30 muzeów regionalnych, z tym że w tej liczbie ujmuje się 3 muzea w Kołobrzegu, 2 w Pyrzycach, czy też małe muzeum w Goleniowie, miejskie w Policach i Dąbiu oraz muzealną izbę szkolną w Wolinie.
Fragment of a Carolingian manuscript containing Smaragdus of Saint‑Mihiel’s Liber in partibus Donati found in the University Library in Poznań
(2024-12-31) Łukaszewski, Jakub
Abstract. In 2018, a fragment of a manuscript written in Carolingian minuscule was found during research on reused materials in bindings in the Early Printed Books Collection of the University Library in Poznań. The fragment had been used as the back endsheet in the bind-ing of Hieronymus Dungresheim’s Conclusiones cum rationibus ad partes summe theologice [...] Thome Aquinatis, Leipzig: W. Stöckel, 1516 (shelfmark SD 734 II). The manuscript con-tained the text of Smaragdusof Saint-Mihiel’s Liber in partibus Donati. The fragment was given the shelfmark Rkp 8060. Article’s objectives: to indicate this text’s meaning within the manuscript tradition relating to Liber in partibus Donati, to provide a codicological and pal-aeographical description of the find, and to explain how the item found its way to Poznań. Methods: content analysis and collation of the text with a critical edition (Smaragdus. Liber in partibus Donati, eds. B. Löfsted, L. Holtz, A. Kibre†, CCCM, vol. 68, Turnhout 1986); codi-cological and palaeographical analyses of the manuscript fragment; tegumentological analysis of the binding of the volume in which the manuscript was reused; and research into the prov-enance of the volume. Conclusions: The text on the found fragment is closest to the tradition transmitted by the manuscript Paris BNF lat. 6400B. The parchment was arranged and pre-pared for inscription in insular style, but palaeographical analysis indicates that the fragment was inscribed in continental Carolingian minuscule, presumably in one of the centres for writ-ing in the north-western part of the Frankish kingdom (Neustria, Orléans-Fleury region?). The manuscript can be dated to the mid-9th century. The binding of the volume in which the fragment was found was made in one of the bookbinding workshops in Erfurt around 1518. Analysis of the provenance of the volume shows that the book was owned by the Carthusian library in Erfurt until 1810. After the dissolution of the monastery, it was transferred to the Er-furt University Library. In 1907, the book was transferred to the Königliche Bibliothek Berlin (shelfmark Cw 855). It was acquired by the University Library in Poznań after 1945. W 2018 roku w trakcie badań makulatury introligatorskiej w kolekcji starych druków Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu odnaleziono fragment rękopisu zapisane-go minuskułą karolińską. Fragment wzmacniał oprawę dzieła Hieronima Dungresheima pt. Conclusiones cum rationibus ad partes summe theologice [...] Thome Aquinatis, Leipzig: W. Stöckel, 1516 (sygn. SD 734 II). Rękopis zawiera tekst Liber in partibus Donati Sma-ragdusa z Saint-Mihiel. Wyjęty fragment otrzymał sygnaturę Rkp 8060. Cele artykułu: umieszczenie przekazu w tradycji rękopiśmiennej Liber in partibus Donati, kodykologicz-ny i paleograficzny opis znaleziska i wyjaśnienie, w jaki sposób zabytek trafił do Poznania. Metody: analiza treści i kolacjonowanie tekstu z edycją krytyczną(Smaragdus. Liber in partibus Donati, red. B. Löfsted, L. Holtz, A. Kibre†, CCCM, t. 68, Turnhout 1986); analizy kodykologiczna i paleograficzna fragmentu rękopisu; analiza tegumentologiczna oprawy woluminu, w której wtórnie wykorzystano rękopis oraz badanie proweniencji tego wolu-minu. Wnioski. Tekst na odnalezionym fragmencie jest najbardziej zbliżony do tradycji przekazanej przez rękopis Paris BNF lat. 6400B. Pergamin wyprawiono i przygotowano pod zapis sposobem insularnym, jednak analiza paleograficzna wskazuje, że fragment za-pisano kontynentalną minuskułą karolińską, przypuszczalnie w jednym z ośrodków pisar-skich w północno-zachodniej części królestwa Franków (Neustria, rejon Orlean-Fleury?). Rękopis można datować na połowę Ix wieku. Oprawę woluminu, w której odnaleziono fragment, wykonano w jednym z warsztatów introligatorskich w Erfurcie ok. 1518 roku. Analiza proweniencji woluminu wykazała, że księga była własnością biblioteki Kartuzów w Erfurcie do 1810 roku. Po kasacie klasztoru księgę tę przeniesiono do erfurckiej Biblio-teki Uniwersyteckiej. W 1907 roku trafiła do Königliche Bibliothek Berlin (sygn. Cw 855), a do Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu – po 1945 roku.
Fragmenty Kota ze Lwem Mikołaja Reja i innych druków z XVI w. odnalezione
(Wydawnictwo "Poznańskie Studia Polonistyczne", 2016) Łukaszewski, Jakub; Wydra, Wiesław
Fragmenty księgozbioru Abrahama Zbąskiego (Sbąskiego) herbu Nałęcz (1531-1578)
(Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, 2020) Łukaszewski, Jakub; Sidorowicz-Mulak, Dorota; Franczyk-Cegła, Agnieszka
Abstract: The article focuses on two issues. In the beginning, the figure of Abraham Zbąski (Sbąski) of the coat of arm of Nałęcz (1531-1578), a Renaissance erudite and traveler, is presented. The following part of the text focuses on the presentation of a fragment of his book collection. On the basis of old prints found in the collections of the University Library in Poznań and the Library of the Higher Theological Seminary in Włocławek (6 volumes, containing eight works), its content, traces of reading, ownership marks and external appearance of the volumes were described. The circumstances of the dispersal of this book collection were also discussed. The text is accompanied by an Annex with a detailed bibliographic description of each of the found works.
Historia dźwiękowa jako subdyscyplina badań historycznych
(2024) Jaworek, Jarosław; Domańska, Ewa. Promotor
Dysertacja podejmuje problem badawczy, którym jest wyłanianie się historii dźwiękowej jako nowej subdyscypliny współczesnych badań historycznych. Autor krytycznie omawia zagadnienia, pojęcia, źródła i metody stosowane w tej dziedzinie, koncentrując się na historiografii anglosaskiej i francuskiej, gdzie historia dźwiękowa jest najbardziej zakorzeniona. Przedstawia także i ocenia badania prowadzone nad dźwiękosferami przeszłości w Polsce. Autor bada, jakie aspekty historii dźwiękowej wskazują na jej odrębny status w ramach badań historycznych. W celu zidentyfikowania i zdefiniowania historii dźwiękowej, w pracy pogłębionym analizom poddane zostały trzy monografie: Les cloches de la terre Alaina Corbina (1994), The Soundscape of Modernity (2002) Emily Thompson oraz Nazi Soundscapes (2012) Carolyn Birdsall. Inspirując się pytaniem Alaina Corbina o możliwość badania percepcji zmysłowej w przeszłości, autor stawia pytania badawcze dotyczące zastosowania perspektywy dźwiękocentrycznej w naukach historycznych. Autor rozważa wpływ historii dźwiękowej na poznanie historyczne i promując interdyscyplinarne podejście, podkreśla konieczność stosowania innowacyjnych metod badań i sposobów przedstawiania dźwiękowej przeszłości. Nawiązując do postulatów Marka M. Smitha, autor dąży do zbudowania pomostu pomiędzy zmysłowym podejściem w naukach humanistycznych a naukami historycznymi, postulując, aby historia dźwiękowa stała się integralną częścią warsztatu badawczego historyków. Praca przyczynia się do poszerzenia wiedzy na temat roli dźwięku w badaniach historycznych oraz ukazuje ważny wpływ perspektywy dźwiękowej na postrzeganie i interpretację przeszłości. This dissertation addresses the research problem of the emergence of sound history as a new sub-discipline within contemporary historical research. The author critically discusses the issues, concepts, sources, and methods used in this field, focusing on Anglo-Saxon and French historiography, where sound history is most firmly rooted. The author also presents and evaluates research conducted on the soundscapes of the past in Poland. The author examines the aspects of sound history that indicate its distinct status within historical research. To identify and define sound history, three monographs are subjected to in-depth analysis: Alain Corbin's Les cloches de la terre (1994), Emily Thompson's The Soundscape of Modernity (2002) and Carolyn Birdsall's Nazi Soundscapes (2012). Inspired by Alain Corbin's question about the possibility of studying sensory perception in the past, the author raises research questions concerning the application of a sound-centered perspective in historical studies. The author considers the impact of sound history on historical knowledge and, promoting an interdisciplinary approach, emphasizes the need to apply innovative research methods and ways of presenting the auditory past. Referring to Mark M. Smith's proposals, the author seeks to build a bridge between the sensory approach in the humanities and historical studies, advocating for sound history to become an integral part of historians' research practice. The dissertation contributes to expanding knowledge about the role of sound in historical research and highlights the significant influence of the sound perspective on the perception and interpretation of the past.
Historia postsekularna. Wiedza o przeszłości między nauką, polityką a religią
(2023) Wiśniewski, Tomasz; Domańska, Ewa. Promotor
Niniejsza praca, wychodząca z perspektywy teoretycznej refleksji nad historią, stanowi próbę podjęcia wyzwań badawczych oraz adaptacji osiągnięć, jakie pojawiły się w naukach humanistycznych i społecznych w efekcie dyskusji na temat obserwowanego współcześnie powrotu religii lub/i jej nowej widzialności w sferze publicznej. Autor rozpatruje historię jako dyscyplinę znajdującą się pod silnym oddziaływaniem często rozbieżnych celów i interesów nauki, polityki i religii. Celem pracy jest zidentyfikowanie, ukazanie i przeanalizowanie zmian, jakie zachodzą we współczesnym myśleniu historycznym na skutek „zwrotu postsekularnego”, który manifestuje reakcję globalnej akademii na te zjawisko. Autor bada możliwe do uchwycenia w teorii historii „momenty postsekularne”, a także próbuje sformułować kategorie badawcze dla perspektywy, którą roboczo określa jako „historię postsekularną”. Autor udowadnia, że historia potrafi samodzielnie formułować stanowiska wobec zachodzących obecnie przemian społecznych, politycznych i kulturowych oraz wynikających z nich wyzwań. Praca sytuuje się w obrębie teorii historii, historii historiografii, historii intelektualnej i metodologii historii. Ważnym jej aspektem są tropiące kryptoteologiczne wątki analizy pisarstwa Haydena White’a, Dominicka LaCapry i Dipesha Chakrabarty’ego, a także zbudowane przez Autora kategorie badawcze: wydarzenia postsekularnego oraz postsekularnego reżimu historyczności.
Incunabula Monasterii Lubinensis. Studium historyczno-źródłoznawcze
(2021) Franczak, Radosław; Pokora, Piotr. Promotor
Początki klasztoru benedyktynów w Lubiniu, jednego z najstarszych w Polsce, sięgają XI wieku. Na przestrzeni wieków jego biblioteka wielokrotnie się powiększała, osiągając w pierwszej połowie XIX stulecia liczbę ponad 5 tys. woluminów, w tym przynajmniej sto inkunabułów. Niestety w wyniku decyzji władz Pruskich, dokonano kasacji majątku opactwa w 1834 r., a w efekcie tych działań cała biblioteka uległa rozproszeniu. Przeprowadzone przez autora dysertacji kwerendy pozwoliły poddać analizie 96 woluminów zawierających w sumie 129 inkunabułów, znajdujących się obecnie w zbiorach: Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu, Biblioteki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, Biblioteki Kórnickiej oraz Biblioteki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Lublinie. Celem niniejszej pracy jest charakterystyka wspomnianego zbioru inkunabułów. W dysertacji podjęto się analizy paleotypów pod względem not i znaków własnościowych, sposobów nabycia woluminów przez klasztor czy ich cen zakupu. W dalszej, najobszerniejszej części pracy, zwrócono uwagę na wewnętrzną charakterystykę inkunabułów, w tym na tematykę druków, język, stan zachowania, typografię, czy cechy wydawnicze. Badaniom poddano także rękopiśmienne aspekty, dokonując analizę glos, not, rubryk oraz inicjałów. W ostatniej części pracy skupiono się na oprawach inkunabułów, poddając badaniom ich stan zachowania, charakterystykę i dekorację.
Jana Bułhaka droga do „fotografii ojczystej” – idea i realizacja projektu (1912-1950)
(2024) Jakutovič, Sabina; Julkowska, Violetta. Promotor
Rozprawa doktorska pt. Jana Bułhaka droga do „fotografii ojczystej” – idea i realizacja projektu (1912-1950) rozpoczyna się od wstępu, który wyjaśnia podstawowe założenia badawcze i interpretacyjne, wymienia rodzaj zastosowanych źródeł historycznych oraz prezentuje pojęcia kluczowe („fotografia ojczysta”) oraz strukturę pracy. Rozdział pierwszy to biograficzny portret fotografa Jana Bułhaka (1876-1950). Rozdział drugi ukazuje rozwój techniki fotograficznej Jana Bułhaka na tle zmian zachodzących w historii fotografii europejskiej. Rozdział przedstawia Bułhaka jako praktyka i teoretyka fotografii i odnosi się do kolejnych jego prac z zakresu estetyki i techniki fotografii oraz fotografii krajoznawczej. W części o historii fotografii i technik fotograficznych autorka dokonuje analizy i interpretacji wybranych fragmentów prac Bułhaka oraz konfrontuje te ujęcia z opracowaniami teoretyków fotografii, wyjaśnia pojęcie „fotografii ojczystej” Bułhaka i definiuje je jako połączenie dokumentu i warsztatu piktorialisty. Rozdział trzeci otwiera reprezentację fotograficzną i dokumentacyjną przedwojennego krajobrazu kulturowego Wilna i Wileńszczyzny oraz innych miast i regionów Rzeczpospolitej, które prezentowane są w serii albumów Bułhaka. Rozdział czwarty poświęcony został dokumentacji zniszczeń i strat wojennych, która rozpoczyna się od unikalnej dokumentacji obrazującej zniszczenia miasta powstałe w wyniku działań wojennych, które Bułhak z synem wykonali po zajęciu Wilna przez Armię Czerwoną. Innym zagadnieniem jest udział Bułhaka w projekcie dokumentacji powojennego krajobrazu Polskich Ziem Północnych i Zachodnich, będący ukoronowaniem aktywności zawodowej fotografa. The doctoral dissertation entitled Jan Bułhak’s Path to “Native Photography” – the Idea and Implementation of the Project (1912-1950) begins with the Introduction that explains the basic research and interpretation assumptions, lists the type of used historical sources and presents key concepts (“native photography”) and the structure of the work. The First Chapter presents a biographical portrait of the photographer Jan Bułhak (1876-1950). The Second Chapter shows the development of Jan Bułhak’s photographic technique against the background of changes taking place in the history of European photography. The chapter presents Bułhak as a practitioner and theoretician of photography and refers to his subsequent works in the field of aesthetics and techniques of photography and landscape photography. The part presents Bułhak’s theoretical contribution to the reflections on the history of Polish photography. The author explains Bułhak’s concept of “native photography” and defines it as a combination of documentary and pictorialism workshop. The Third Chapter reveals photographic and documentary representation of the pre-war cultural landscape of Vilnius and the Vilnius Region, as well as in the cities and regions of Poland, which are presented in the series of Bułhak’s albums. The Fourth Chapter is devoted to the documentation of war damage and losses, which begins with unique photographic documentation illustrating the destructions of the city as a result of the war, which Bułhak and his son made after the occupation of Vilnius by the Red Army. Another issue presented in detail by the author is Bułhak’s participation in the project of documentation of the post-war landscape of the Polish Northern and Western Lands, which was the crowning of the photographer’s professional activity.
Jeszcze o inkunabułach szczecińskiego Gimnazjum Mariackiego w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu („nowe” egzemplarze i fragmenty)
(Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2020) Łukaszewski, Jakub
The article supplements our earlier knowledge of the incunables from the Szczecin Marian Gymnasium in the University Library in Poznań (BUP). The article describes three unknown so far exemplars from this collection (GW 1754, GW 8478, GW M35433), bound together with 11 other 16th century prints. The initial results are also presented of the study on the printed bookbinding waste paper used in the bindings of the old prints of Szczecin provenience in the BUP collection. Fragments of five incunables were identified, among which particularly remarkable are the editions unrecorded in the IBP – fragments of a work by Piotr Berchorius Liber Bibliae Moralis (Deventer: R. Paffraet, 1477 = GW 3864) and the remnants of Missale Sverinense(?) (Rostock: Fratres Domus Viridis Horti, post 1500(?) = GW M23994). The discovered incunables and the 16th century prints are presented in the form of the catalogue records consisting of the bibliographic description completed with the individual features of each of the exemplars.
Korpus oficerski armii Księstwa Warszawskiego
(2024) Gralik, Dawid; Franz, Maciej. Promotor
Przedkładana rozprawa doktorska jest portretem zbiorowym oficerów tworzących kadrę dowódczą armii Księstwa Warszawskiego. W pracy przedstawiono różnego rodzaju aspekty związane z funkcjonowaniem oficerów zarówno jako części składowej armii (edukacja, polityka kadrowa itp.) jak i związane z ich pochodzeniem społecznym czy sytuacją materialną. Istotną rolę odgrywają również zagadnienia związane z działaniami podejmowanymi przez oficerów w sferze czysto wojskowej (szkolenie, rola w trakcie kampanii i na polu bitwy) oraz cywilnej (tj. udział w życiu politycznym). Na potrzeby rozprawy przygotowano bazę danych zawierającą informacje na temat ponad tysiąca oficerów, które poddano opracowaniu statystycznemu oraz interpretacji jakościowej. Pozwoliło to na szerokie omówienie poruszanych zagadnień. The submitted dissertation is a collective portrait of the officers forming the command staff of the Duchy of Warsaw army. The thesis presents various aspects of the officers' functioning both as a component of the army (education, personnel policy etc.) and related to their social background or economic situation. An important role is also played by issues related to the activities undertaken by officers in the purely military sphere (training, role during the campaign and on the battlefield) and civilian sphere (such as participation in political life). For the purpose of the thesis, a database was prepared containing information on over a thousand officers, which was subjected to statistical processing and qualitative interpretation. This allowed for a broad discussion of the issues raised.

Browse

Browsing Wydział Historii (WHis) by Title

Results Per Page

Sort Options