Dwujęzyczność pisarza i tekstu na średniowiecznym Śląsku. Rekonesans

Abstract

Artykuł jest próbą przyjrzenia się dotychczasowym, utartym w nauce poglądom dotyczącym kilku zabytków (pieśni Cantilena inhonesta, legendy o świętej Dorocie, najstarszych drukowanych modlitw polskich), które powstały (lub domniemywa się, iż mogły powstać) na XV-wiecznym Śląsku i w stosunku do których wykazywano znaczną zależność od języka czeskiego lub tekstów czeskich. Analizując wcześniejsze opracowania, autorka zwraca uwagę na pojawiające się w opisie zabytków słownictwo wartościujące oraz swoisty „polonocentryzm” badaczy, będący wynikiem sytuacji historyczno-politycznej panującej w latach powstawania edycji oraz opracowań, a także postawy patriotycznej. Jednocześnie autorka zwraca uwagę na konieczność przeprowadzenia nowych badań języka zabytków, oderwanych od dyskusji nad polskością Śląska, postulując traktowanie ich jako tekstów średniowiecznego pogranicza polsko-czeskiego.

The article is an attempt to look at the wide-spread beliefs on a few texts (Cantilena inhonesta, the legend of the Holy Dorothy and the oldest printed Polish prayers) that were created (or it is presumed that they were written or printed) in the fifteenth-century’s Silesia and which are considered of being related to Czech texts or Czech language. By analyzing previous studies, the author draws attention to evaluative vocabulary appearing in the description of these texts and peculiar “polonocentric” researchers’ attitude—the result of historical and political situation in Poland in the years the editions of these texts were published, as well as researchers’’ patriotic attitudes. The author also suggests the necessity of new language studies of these relics, separated from the discussion of the Polish character of Silesia, and postulates treating those relics as the texts of medieval Polish-Czech border.