Ornamentacja kości skórnych kręgowców z triasu Krasiejowa – implikacje taksonomiczne i ekologiczne

Abstract

Praca stanowi opracowanie kości skórnych kręgowców – izolowanych łusek ryb oraz kości obręczy barkowych i czaszek płazów tarczogłowych (Temnospondyli) – z drobnoziarnistych osadów późnego triasu Krasiejowa (woj. Opolskie). Przedmiotem badań była ornamentacja kości – grzbiety, guzki, dołki, itp. Wykształcenie ornamentacji posłużyło analizie taksonomicznej (określenie różnic międzygatunkowych i liczby gatunków) i ekologicznej (określenie zróżnicowania środowisk życia płazów). Wykorzystano opis makroskopowy i mikroskopowy, w tym skaningowy mikroskop elektronowy (SEM), pozwalający na uzyskanie dużych powiększeń, a w przypadku kości skórnych płazów również analizy chemiczne (EDS) i histologiczne. Zróżnicowanie ornamentacji łusek ryb pozwoliło wyznaczyć min. dwa gatunki ryb o łuskach ganoidowych, min. dwa (potencjalnie cztery) gatunki ryb dwudysznych oraz dwa gatunki ryb o łuskach ktenoidalnych, w tym najstarsze w zapisie kopalnym szczątki ryb kolcopłetwych (Acanthopterygii). Zróżnicowanie ornamentacji kości skórnych płazów pozwoliło wywnioskować obecność na stanowisku dwóch populacji Metoposaurus krasiejowensis o odmiennej ekologii (populacja silniej związana ze środowiskiem wodnym, „jeziorna” i lepiej przystosowana do środowiska lądowego i migracji, „rzeczna”). Jeden z okazów pozwala przypuszczać, że w pobliżu dużych osobników płazów występowały także formy larwalne.

Manuscript contains the description of dermal bones (isolated fish scales and pectoral girdle and skull of Temnsopondyli amphibians) from Late Triassic fine-grained deposits of Krasiejów (Opole voivodship). Aim of the study is the ornamentation of the mentioned bones – ridges, tubercules, grooves, etc. Character of the ornamention served for taxonomical and ecological analysis (inter and intraspecific variation). Macroscopic as well as microscopic observations were made, including scanning electron microscopy for high magnification. In case of amphibian bones chemical (EDS) and histological analysis were made. Variety of the ornamentation of fish scales allows to disctinct: at east two species of ganoid fish, at least two (possibly four) species of dipnoan fish, at least two fish with ctenoid scales, including the oldest known acanthopterygians. Variety of the ornamentation of amphibian dermal bones allows to distinct two ecological populations of Metoposaurus krasiejowensis (more aquatic, ‘pond-type’ and more terrestrial, ‘stream-type’). One of the specimens allows to conclude that larval amphibians lived in close proximity of adult specimens.