Od Kaszubów do Niemców. Tożsamość Słowińców z perspektywy antropologii historii
Loading...
Date
2012
Authors
Advisor
Editor
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Wydawnictwo Nauka i Innowacje
Title alternative
Abstract
Chociaż uznaje się dzisiaj powszechnie, że między Słowińcami i Kaszubami występuje – jak ja to nazywam – nieciągłość prawdziwości, chciałbym pokazać, że jednych od drugich nie odróżnia wiele, jeśli chodzi o społeczny wymiar ich istnienia i jeszcze mniej, kiedy rzecz dotyczy ich społecznej genezy, czyli mechanizmów ich powstawania (tworzenia). Pytanie o prawdziwość Słowińców, które jeszcze dzisiaj nurtuje niektórych uczonych, jest po prostu niewłaściwe. Jeśli Słowińcy są fikcją, to taką samą fikcją są Kaszubi, tylko że o kilka wieków starszą. Słowińcy i Kaszubi są bowiem „fikcjami w tym sensie, że są ‘czymś skonstruowanym’, ‘czymś ukształtowanym’ – takie jest bowiem pierwotne znaczenie słowa fictiô – nie chodzi tutaj o to, że są to rzeczy fałszywe, nie oparte na faktach, czy będące jedynie wydumanymi eksperymentami myślowymi”, przywołując słowa Clifforda Geertza. Słowińcy i Kaszubi – patrząc z perspektywy historiografii nieklasycznej – jako konstrukty społeczne posiadają analogiczny status ontologiczny. Chociaż nie ma między nimi ciągłości „genealogicznej”, jaka miałaby miejsce w przypadku naturalnego rozwoju, to istnieje między nimi ciągłość „epistemologiczna” jako kolejnymi – następującymi po sobie i bazującymi na poprzednich – etapami nieustającego procesu (społecznego) tworzenia Innego. O nieprawdziwości Słowińców można mówić zatem jedynie w sensie „(nie)skuteczności” tego pojęcia.
(fragment Wprowadzenia)
Description
Książka dr. Mariusza Filipa, nowatorska w swych zamierzeniach, choć mówiąca bezpośrednio o tożsamości Słowińców, czy lepiej – o sporze jej i ich dotyczącym, skupia się nade wszystko na zagadnieniu identyfikacji odrębności kulturowej, ze szczególnym uwzględnieniem procesów jej powstawania czy tworzenia, trwania i zmiany. Przedmiotem zainteresowania autora są zatem bardziej procesy społeczne, w toku których formują się i transformują szczególnego rodzaju grupy [tu – Kaszubi, Słowińcy], stanowiące tradycyjny przedmiot badawczy antropologii, aniżeli sam opis tak rozumianej etniczności. Prezentując spór, jaki rozgorzał pomiędzy zwolennikami kanonicznej historiografii wraz z etnografią, przedstawiającymi Słowińców jako równorzędny Kaszubom lud (grupa etniczna), a rewizjonistyczną historią głoszącą, że Słowińcy to zaledwie odłam ludu Kaszubów (grupa etnograficzna), autor prezentuje stanowisko neutralne, trzecie, wykraczające w istocie poza ów spór. W swej analizie nie ogranicza się jedynie do badań „Słowińców”, lecz także Kaszubów, Wendów i Germanów, będących niejako Słowińcami in spe czy Słowińcami „z przeszłości”, oraz Niemców i w stopniu dużo mniejszym Polaków, którzy są Słowińcami „z przyszłości”, czyli aktualnej teraźniejszości. W dalszej części rozprawy autor zajmuje się powojennymi losami Słowińców, a także dokonuje analizy słabo znanej sytuacji społeczno-kulturowej [eks-]Słowińców w Niemczech. Nie jest to zatem tylko praca z gatunku historii idei (Słowińcy jako nazwa), lecz także – choć w mniejszym stopniu – historia demograficzna czy społeczna (Słowińcy jako populacja, Słowińcy jako wspólnota). Krótko mówiąc, jest to antropologia historii, której przedmiotem zainteresowania są jednocześnie pojęcia i ludzie.
(nota wydawnicza)
Próba antropologicznego uchwycenia przeszłości i teraźniejszości Słowińców, podzielona na cztery części. W pierwszej, Perspektywy, autor analizuje procesy grupotwórcze i antropologię historii. W części drugiej Kaszubi, rozważa kaszubską grupę etniczną in statu nascendi, następnie w kolejnym rozdziale pisze o historii Germanów, Słowian, Wendów, Pomorzan oraz o Kaszubach w średniowieczu i nowożytności w opozycji do Niemców. W części trzeciej Słowińcy opisuje „tworzenie” Słowińców, przesunięcia językowe i trwanie kulturowe. W czwartej ostatniej (Eks-)Słowińcy, odnosi się do położenia tej grupy w Polsce i w Niemczech.
(nota wydawnicza: Rembalski T. 2013, Acta Cassubiana 15: 337-338)
Rozprawa jest pracą ciekawą, napisaną w duchu poszukiwań nowych rozwiązań i obalania istniejących w literaturze poglądów, jest niewątpliwie pracą erudycyjną
(z recenzji prof. dr. hab. Aleksandra Posern-Zielińskiego)
Na szczególną uwagę zasługuje w tej pracy część metodologiczna z opisem przebiegu badań własnych, która może posłużyć za wzór strategii badań nad etnicznością w sytuacji współczesnego zanikania niektórych grup etnicznych.
(z recenzji prof. dr hab. Ireny Bukowskiej-Floreńskiej)
Sponsor
Keywords
Słowińcy, Kaszubi, Niemcy, Pomorze, Kluki, germanizacja, asymilacja, akulturacja, zmiana społeczna, utrzymywanie granic, tożsamość, identyfikacja, etniczność, obojętność etniczna, lokalność, Inny, antropologia historii, etnohistoria, milczenie, wysiedlenie, Hilferding, Szultka
Citation
Filip M., Od Kaszubów do Niemców. Tożsamość Słowińców z perspektywy antropologii historii, Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje 2012, s.237.
ISBN
978-83-63795-09-2