O modelach rewolucji. Próba aplikacji do rzeczywistości Gułagu
Loading...
Date
2009
Authors
Advisor
Editor
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Instytut Pamięci Narodowej
Title alternative
Abstract
Celem artykułu jest prezentacja trzech wybranych teorii rewolucji i próba porównania ich mocy wyjaśniającej poprzez zestawienie z procesem wyzwalania więźniów w sowieckich obozach koncentracyjnych opisanych w "Archipelagu Gułag" przez Aleksandra Sołżenicyna. W artykule przedstawiona została indywidualistyczna teoria rewolucji Gordona Tullocka traktującą bunt jako rezultat jednostkowych preferencji, psychologiczno-ekonomiczna teoria rewolucji Jamesa Daviesa ujmującą rewolucję jako rezultat pogorszenia się położenia ekonomicznego społeczeństwa po początkowym okresie wzrostu dobrobytu oraz teoria rewolucji Leszka Nowaka, w której to wydarzenie społeczne jest zbiegiem dwóch procesów społeczno-politycznych: obecności w populacji dostatecznej liczby osób opierających się w każdych warunkach zniewoleniu i procesów rewaloryzacji autonomicznych relacji społecznych.
Modelowy status prezentowanych teorii prowadzi do ważnych następstw badawczych, mianowicie żadnej z prezentowanej teorii literalnie nie można odnosić do wyjaśnianych przez nie zjawisk, lecz tylko z pewnym przybliżeniem. Stawia to również w innym świetle postawiony przez Poppera problem falsyfikacji teorii. Zgodnie z nim należy odrzucić teorię, dla której został odkryty kontrprzykład. Na gruncie natomiast idealizacyjnej teorii nauki – stanowiącej jedną z filozoficznych interpretacji metody modelowej – odróżnia się kontrprzykłady rzeczywiste od kontrprzykładów prima facie. Jest to jednym, obok odmiennych perspektyw aksjologicznych i ideowych, ze źródeł pluralizmu teoretycznego w humanistyce. Nigdy bowiem nie wiadomo, czy dalsza rozbudowa teorii nie doprowadzi do wyjaśnienia faktów empirycznych dotąd jej przeczących. Nie należy zatem przedwcześnie żadnej teorii odrzucać z dyskursu naukowego.
Description
Sponsor
Keywords
Nie-Marksowski materializm historyczny, Idealizacja, Gułag, Rewolucja
Citation
Krzysztof Brzechczyn (red.), „Oblicza komunistycznego zniewolenia. Między nauką a literaturą”. Poznań: Instytut Pamięci Narodowej 2009, s. 63-74.
ISBN
97 8839 25139 95