Marciniak, Arkadiusz. PromotorBar-Yosef Mayer, Daniella E. PromotorKurzawska, Aldona2013-09-202013-09-202013-09-20http://hdl.handle.net/10593/7784Wydział Historyczny: Instytut PrahistoriiPrzedmiotem pracy jest znaczenie społeczne i gospodarcze muszli Scaphopoda ze stanowisk późno epi-paleolitycznych na terenie południowego Lewantu. Muszle scaphopoda, zwane Dentalium, znajdywane są na stanowiskach archeologicznych tego terenu począwszy od okresu górnego paleolitu (45 - 20,000 cal. BP). Ich użycie z upływem czasu systematycznie wzrasta. Najbardziej znane są z okresu późnego epipaleolitu (14,500 – 11,500 cal. BP), a najliczniej występują w grobach. W ciągu trzech faz istnienia społeczności kultury natufijskiej, w poszczególnych jej okresach (wczesnym, późnym i końcowym), doszło do znaczących zmian, które miały również odzwierciedlenie w sposobie wykorzystania muszli Dentalium. We wczesnym okresie natufijskim paciorki były długie i występowały zarówno w warstwach osadniczych jak i w grobach. W późniejszych fazach paciorki na niektórych stanowiskach były krótsze i zniknęły z grobów. Wykorzystanie muszli scaphopoda do produkcji paciorków było powszechne w okresie późnego plejstocenu dla grup łowiecko- zbierackich o podobnej organizacji społecznej. Paciorki funkcjonowały w kulturze natufijskiej nie tylko jako ozdoba, ale przede wszystkim jako medium w komunikacji społecznej, symbol tożsamości, przynależności do danej grupy czy terytorium. Ponadto związane były z organizacją społeczną mobilnych grup łowców-zbieraczy. W momencie gdy ludzie z początkiem okresu neolitu zdecydowali się na osiadły tryb życia, ich wykorzystanie straciło na znaczeniu na korzyść innych materiałów i innych gatunków muszli. Nowym ozdobom nadali nowe znaczenia.The dissertation discusses the socio-economic significance of Dentalium shells for hunter-gatherers in the Southern Levant. Scaphopod shells, usually known as Dentalium, are specifically connected to the Natufian culture (14,500 - 11,500 cal. BP). They were made into cylindrical beads and used as personal ornaments, sown onto a cloth or a garment and formed headdresses, armbands, necklaces etc. In the Early Natufian phase most of the shells originated from the Mediterranean Sea. They were found both in burials and in occupational layers. In the Late Natufian phase they were procured more frequently from other sources than the Mediterranean (indicating increase in mobility and long-distant trade or exchange), they are absent from burials but still present in the occupational layers, and at some of the sites very short beads appeared. The use of scaphopod beads was common to all Late Pleistocene hunter-gatherers in the Levant with similar social organization. It is likely that the beads functioned in the Natufian societies as a media for body ornamentation and social communication of identity. Most probably they were related to social organization of mobile groups (hunter-gatherers). Their use diminished through time on favor to other materials and shells, as people start to be sedentary (organized differently) and bestow different beads with new meanings and symbolism.enmuszleshellspaciorkibeadskultura natufijskaNatufian Culturepóźny epipaleolitLate Epipalaeolithic PeriodscaphopodDysertacja