Gadkowski, Tadeusz2014-10-032014-10-032013Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 75, 2013, z. 3, s. 5-200035-9629http://hdl.handle.net/10593/11748Problematyka artykułu nawiązuje do klasycznej, ale niezwykle ważnej i aktualnej w praktyce międzynarodowej problematyki zakazu użycia siły, zwłaszcza siły zbrojnej. Dotyczy bowiem możliwości podejmowania i realizowania przez państwa działań zbrojnych pod postacią samoobrony. Prawo każdego państwa do użycia siły w ramach samoobrony było i jest postrzegane jako jedno z praw fundamentalnych, gwarantowanych zarówno przez zwyczajowe, jak i pozytywne prawo międzynarodowe. Jego realizacja w praktyce budzi jednak wiele kontrowersji i pytań. Są one związane zarówno z ewolucją samej instytucji samoobrony, jak również z nowymi tendencjami w zakresie legalizowania różnych akcji zbrojnych dokonywanych poza ramami Karty Narodów Zjednoczonych. Autor prezentuje te tendencje, zwłaszcza w kontekście działań zbrojnych podejmowanych przez państwa w sytuacji potencjalnego zagrożenia atakami terrorystycznymi, a określanych jako uprzedzające i prewencyjne użycie siły. W konkluzji autor stwierdza, że o ile w wypadku zbrojnej operacji uprzedzającej uzasadnione jest odwoływanie się do konstrukcji prawnej samoobrony, o tyle w wypadku zbrojnej operacji prewencyjnej jest to znacznie bardziej ryzykowne, a wręcz nieuprawnione. Prewencyjne użycie siły zbrojnej nie spełnia bowiem kryteriów legalności samoobrony – zarówno tych określonych w Karcie Narodów Zjednoczonych, jak i tych wynikających z prawa zwyczajowego.The subject of this paper touches upon the prohibition to use force, and military force in particular, by States in self-defence. This is a classical example of an important and still very topical issue in international law practice. The right of each State to self-defence is perceived as one of the fundamental rights provided for in customary as well as positive international law. And yet, the exercise of this right has always raised many controversies and questions resulting, on the one hand, from the fact that the concept of self-defence has evolved over years, and, on the other hand, because of the recent tendencies to legalise different military actions carried out outside the framework of the United Nations Charter. These tendencies, presented in the paper in the context of military actions taken by states in situations of a potential terrorist attack, are described as either a pre-emptive, or a preventive use of military force. The author then concludes that although in the event of a pre-emptive military action taken by a State in reliance of its right to self-defence it may be justified to rely on the legal construction of self-defence, in the context of a preventive military operation, such reliance would be much more risky, if not inadmissible. A preventive use of military force fails to meet the criteria of legality of self-defence set forth in the UN Charter, as well as those resulting from international customary law.zakaz użycia siłyprawo do samoobronypaństwoKarta Narodów ZjednoczonychRada Bezpieczeństwanapaść zbrojnaagresjasankcjeprohibition to use forceright to self-defencethe UN charterthe Security Councilthe right to self-defencestateaggressionsanctionsArtykuł