Harwas-Napierała, Barbara. PromotorStankowska, Izabela2012-01-262012-01-262012-01-26http://hdl.handle.net/10593/1883Wydział Studiów Edukacyjnych: Zakład Promocji Zdrowia i PsychoterapiiW obliczu wielu sprzeczności, dotyczących konsekwencji wynikających z podejmowania lub niepodejmowania zachowań seksualnych, które prezentowane są przez współczesne systemy norm moralnych, autorka niniejszej rozprawy dokonała weryfikacji hipotezy zakładającej, że typ etyki seksualnej istotnie warunkuje jakość życia małżeńskiego w okresie średniej dorosłości. Hipoteza została wyprowadzona z wiedzy teoretycznej, dowodzącej, że przyjęty przez człowieka system wartości odnoszących się do życia seksualnego wpływa bezpośrednio na stosunek do seksualności. Stosunek do seksualności warunkuje z kolei zachowania seksualne małżonków, a zachowania w tym wymiarze determinują stopień harmonii życia seksualnego, prowadzącej do wytworzenie się właściwych i głębokich relacji małżeńskich lub dysharmonii, prowadzącej do rozczarowania i konfliktów. Badaniami objęto kobiety i mężczyzn w okresie średniej dorosłości. Dolna granica wyznaczona została średnim czasem usamodzielnienia się najstarszych dzieci, górna natomiast – zakończeniem aktywności zawodowej lub znaczącym jej ograniczeniem. Kryterium doboru grupy badań był ponadto stan cywilny - czwarta lub piąta faza rozwoju małżeństwa. Rozprawa składa się z pięciu rozdziałów, w tym z trzech teoretycznych, opar-tych na polsko i obcojęzycznej literaturze przedmiotu oraz z dwóch rozdziałów empirycznych, stanowiących metodologiczną charakterystykę badań własnych oraz prezentację i interpretację uzyskanych wyników. W pierwszym rozdziale rozprawy przedstawione zostały normy regulujące funkcjonowanie człowieka w szerokim zakresie jego działań oraz normy odnoszące się bezpośrednio do aktywności seksualnej. Wyjaśnienie i charakterystyka tych pojęć stała się niezbędna do lepszego zrozumienia pojęcia etyki seksualnej. Opisano ponadto zachowania seksualne, będące głównymi wymiarami oceny moralnej seksualności człowieka. Na podstawie przedstawionych prawidłowości wyodrębnione zostały trzy typy etyki seksualnej: etyka restrykcyjna, etyka złotego środka oraz etyka liberalna. W drugim rozdziale rozprawy zaprezentowano zagadnienia odnoszące się do jakości życia małżeńskiego i jego uwarunkowań. W celu określenia zakresu problematyki zdefiniowano pojęcie jakość życia oraz scharakteryzowano aspekty silnie warunkujące jej poziom, przy zwróceniu szczególnej uwagi na jakość życia małżeńskiego. Dla pełniejszego opisu zagadnienia konieczne stało się zaprezentowanie najważniejszych relacyjnych uwarunkowań poziomu zadowolenia z małżeństwa, takich jak: zmiany w zakresie komunikacji, sposoby rozwiązywania kryzysów rozwojowych związku małżeńskiego, styl przywiązania do małżonka, proces przekształcania więzi emocjonalnych oraz funkcjonowanie seksualne małżonków. Opisane zostały również aspekty warunkujące jakości życia małżeńskiego już w początkowym okresie rozwoju człowieka, takie jak: relacje i atmosfera panująca w rodzinie generacyjnej, a także jej oddziaływanie w zakresie kształtowania się postaw wobec małżeństwa. Zaznaczono rolę, jaką odgrywa rodzina generacyjna w procesie wychowania seksualnego i przyswajania zasad etycznych, dotyczących funkcjonowania seksualnego. W rozdziale trzecim scharakteryzowano specyfikę życia małżeńskiego w tej fa-zie rozwojowej, ze szczególnym uwzględnieniem funkcjonowania seksualnego, a także zadania rozwojowe i istotne zmiany funkcjonowania małżeństwa. Rozdziały IV i V zawierają problemy i hipotezy badawcze, a także przedstawie-nie technik, narzędzi i procedur badawczych (rozdział IV), analizę statystyczną oraz uzyskane wyniki badawcze (rozdział V). Zawierają interpretację otrzymanych danych, dyskusję uzyskanych wyników oraz wnioski końcowe i implikacje do dalszych badań.In the face of numerous contradictions about the consequences of undertaking or not sexual behaviours presented by the contemporary moral codes, the author of this dissertation has verified the hypothesis, which assumed that the type of sexual ethics truly determines the quality of marital life in the middle adulthood period. The hypothesis was inferred from theoretical knowledge which proved that the chosen moral code concerning sexual life influences directly the attitude towards sexuality. Then, the attitude towards sexuality determines sexual behaviour of spouses, and the behaviour in this area conditions the level of their sexual life’s harmony which leads to the creation of proper and profound marital relations or discord which results in disappointment and conflicts. Both women and men who were in their middle adulthood took part in the study. The minimum age was defined by the average time of the eldest children becoming independent, while the maximum age was determined by the end of one’s professional activity or a significant decrease in it. Moreover, the criterion of participants’ selection was also the marital status- fourth of fifth phase of marriage development. The dissertation consists of five chapters, out of which three are theoretical and base on both Polish and foreign literature of the object, and two are empirical. They constitute methodological characterisation of the research carried out by the author and a presentation and interpretation of its results. The first chapter of the thesis presents the standards which regulate human’s functioning in the wide scope of his or her behaviours, and the standards which relate directly to the sexual activity. The explanation and characterisation of these notions became essential to better understand the notion of sexual ethics. What is more, in this chapter sexual behaviours which are the main dimensions of human sexuality’s moral assesment are described. On the basis of the presented regularities three types of sexual ethics were distinguished: restrictive ethics, the ethics of a happy medium, and liberal ethics. In the second chapter of the thesis problems concerning the quality of marital life and its conditioning are presented. In order to define the scope of the subject, the notion of quality of life was defined and the aspects which strongly conditioned its level were characterised. Special attention was paid to the quality of marital life. To descibe the problem completely, it was necessary to present the most important relation conditions of the level of satisfaction from marriage, such as the changes in communication, the ways in which developmental crises of marriage are solved, the type of attachment to the spouse, the process of emotional ties’ transformation, as well as sexual functioning of the spouses. Also the features that determine the quality of life in the initial period of human development were described. They included the relations and the atmosphere in the generative family, as well as its influence on the creation of the approach to marriage. The role which gerenative family plays in the process of sexual upbringing and the adoption of etical rules concerning sexual functioning.was emphasised. Chapter three characterizes the specicfics of marital life in this particular devel-opmental phase, with a special consideration for sexual finctioning, developmental tasks, and significant changes in marriage’s functioning. Chapters four and five include the description of the research problems and hypotheses, the presentaion of the methods, tools and research procedures (chapter four), statistical analysis and the results of the study (chapter five). Those chapters contain the interpretation of the results, discussion and the conclutions with implications to further reserach.pletyka seksualnasexual ethicsaktywność seksualnasexual activityjakość życiaquality of lifemałżeństwomarriageśrednia dorosłośćmiddle adulthood periodDysertacja