Szabliński, Mateusz2018-10-152018-10-152017Zeszyt Studencki Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM, Numer specjalny, s. 141-1592299-2774http://hdl.handle.net/10593/24037Artykuł został zamieszczony w numerze specjalnym czasopisma pt. „Rola prawa w życiu jednostki w ujęciu nauk społecznych”.W artykule przedstawiono instytucje prawne służące ochronie sumienia osoby, które można wyróżnić ze względu na wspólną podstawę aksjologiczną, jaką jest godność osoby ludzkiej. Omówione zostały instytucje obywatelskiego nieposłuszeństwa, sprzeciwu sumienia (odmowy dyktowanej sumieniem) oraz jego szczególny przypadek – klauzuli sumienia w zawodzie lekarza i lekarza dentysty. Obywatelskie nieposłuszeństwo charakteryzuje się jako akt o charakterze publicznym, bez użycia przemocy, dyktowany sumieniem, ale z uwzględnieniem politycznego charakteru, sprzeczny z prawem, mający na celu zmianę prawa. Sprzeciw sumienia rozumiany jest jako akt o charakterze subiektywnym. Osoba dokonująca sprzeciwu, tzw. objector, powołuje się na uznawane przez niego normy spoza systemu prawnego, najczęściej o charakterze moralnym lub religijnym. Instytucja sprzeciwu sumienia zostanie omówiona na przykładzie sprzeciwu sumienia względem obowiązkowej służby wojskowej oraz polskich uregulowań prawnych dotyczących tej sfery. Różnice między obywatelskim nieposłuszeństwem a odmową dyktowaną sumieniem wskazał w swojej pracy J. Rawls. Propozycje te zostały skomentowane i poszerzone przez polskich badaczy. Na gruncie tych ustaleń możliwe jest zakwalifikowanie klauzuli sumienia w zawodzie lekarza i lekarza dentysty jako instytucji odmowy dyktowanej sumieniem (sprzeciwu sumienia). W pracy wskazuje się, że aksjologiczną podstawą omawianych instytucji jest przyrodzona godność oraz wynikające bezpośrednio z niej sumienie, rozumiane jako indywidualna władza poznawcza osoby.The text presents legal institutions aiming at the protection of conscience of a person, which can be distinguished due to common axiological basis - dignity of a human being. The institution of civil disobedience, conscientious objection (objection based on conscience) and its special kind - clause of conscience in the profession of a doctor and a dentist have been elaborated. Civil disobedience is characterized as a public act, nonviolent, dictated by conscience but with a political character, against the law, intended for the change of the law. Conscientious objection is understood as a subjective act. An objecting person i.e. objector refers to standards one recognizes outside the legal system, most often of moral or religious nature. The institution of conscientious objection is discussed on the example of conscientious objection to compulsory military service and Polish regulations concerning this area. The differences between civil disobedience and conscientious objection were pointed out by J. Rawls in his work. These proposals have been commented and extended by Polish researchers. On the basis of these findings it is possible to classify the conscience clause in the profession of a doctor and a dentist as a conscientious objection (refusal of conscience). The paper indicates that the axiological basis of the discussed institutions is the inherent dignity and the conscience resulting therefrom directly understood as an individual cognitive authority of an individual person.polinfo:eu-repo/semantics/openAccessobywatelskie nieposłuszeństwocivil disobediencesumienieconsciencewolnośćfreedomaksjologiaaxiologyArtykuł