Schatte, Czesława. PromotorKoper, Magdalena2012-08-242012-08-242012-08-24http://hdl.handle.net/10593/3234Wydział Neofilologii: Instytut Lingwistyki StosowanejPrzedmiotem rozprawy są komponenty unikalne w niemieckich i polskich związkach frazeologicznych. Ich cechą dystynktywną jest ograniczona łączliwość oraz występowanie w jednym lub maksymalnie kilku frazeologizmach. Głównym celem rozprawy jest ukazanie ponadjęzykowego charakteru komponentów unikalnych oraz omówienie różnic i podobieństw w formie, budowie i pochodzeniu omawianych komponentów w języku niemieckim i polskim. Kolejnym celem jest porównanie niemieckich i polskich frazeologizmów z komponentami unikalnymi pod względem struktury związków frazeologicznych. Unikalność frazeologiczna po raz pierwszy analizowana jest kontrastywnie w odniesieniu do języka niemieckiego i polskiego. Ujęcie kontrastywne wymaga także poruszenia problematyki ekwiwalencji analizowanych związków frazeologicznych. Komponenty unikalne analizowane w rozprawie wyekscerpowane zostały z uniwersalnego słownika języka niemieckiego Duden (Das große Wörterbuch der deutschen Sprache 2000) i słownika języka polskiego PWN (Słownik języka polskiego 2004). Analizowane związki frazeologiczne z komponentami unikalnymi wyekscerpowane zostały dodatkowo ze słowników frazeologicznych i jednego słownika uniwersalnego. W wyniku przeprowadzonej analizy potwierdzenie znalazł ponadjęzykowy charakter komponentów unikalnych. Niniejsza rozprawa może stanowić punkt wyjścia dla dalszych badań kontrastywnych dwu- lub wielojęzycznych omawianego zjawiska.The object of the dissertation are unique components in German and Polish phraseological units. Their distinctive feature is a limited collocability and occurring in one or a small number of phraseological units. The main aim of the thesis is to show the crosslinguistic character of unique components and to discuss the differences and similarities in form, structure and origin of the discussed components in German and Polish. The next aim is to compare German and Polish phraseological units with unique components considering their structure. The phraseological uniqueness is for the first time analyzed contrastively in German and Polish. A contrastive approach requires to discuss the equivalence of the analyzed phraseological units. Unique components analyzed in the thesis were excerpted from the universal German DUDEN dictionary (Das große Wörterbuch der deutschen Sprache 2000) and the universal Polish PWN dictionary (Słownik języka polskiego 2004). The analyzed phraseological units with unique components were additionally excerpted from phraseological dictionaries and one universal dictionary. As a result the crosslinguistic character of the unique components has been proved. The thesis can be a starting point for further contrastive research of the discussed phenomenon in two or more languages.Den Gegenstand der Dissertation bilden unikale Komponenten in deutschen und polnischen Phraseologismen. Ihre distinktive Eigenschaft ist die beschränkte Kombinierbarkeit und das Vorkommen in einem oder in nur wenigen Phraseologismen. Das Hauptziel der Dissertation ist, den übereinzelsprachlichen Charakter unikaler Komponenten herauszuarbeiten und Unterschiede und Ähnlichkeiten in Form und Herkunft der Komponenten im Deutschen und Polnischen festzuhalten. Als nächstes Ziel gilt der Vergleich deutscher und polnischer Phraseologismen mit unikalen Komponenten hinsichtlich der Struktur. Phraseologische Unikalität in deutsch-polnischer Relation wird in dieser Arbeit zum ersten Mal analysiert. Das kontrastive Herangehen erfordert auch die Auseinandersetzung mit der Äquivalenz der analysierten Phraseologismen. Die in der Dissertation analysierten unikalen Komponenten wurden aus dem universellen Duden-Wörterbuch (Das große Wörterbuch der deutschen Sprache 2000) und dem PWN-Wörterbuch (Słownik języka polskiego 2004) exzerpiert. Die analysierten Phraseologismen mit unikalen Komponenten wurden zusätzlich aus phraseologischen Wörterbüchern und einem universellen Wörterbuch exzerpiert. Die vorgenommene Analyse hat den übereinzelsprachlichen Charakter unikaler Komponenten bestätigt, und die Arbeit kann als Ausgangspunkt für weitere zwei- und mehrsprachige kontrastive Untersuchungen phraseologischer Unikalität gelten.deDysertacja