Mikołajczyk, Beata. PromotorWicherkiewicz, Tomasz. PromotorDolatowski, Marek2018-03-212018-03-212017http://hdl.handle.net/10593/22196Wydział NeofilologiiLekt hałcnowski jest jedną z ostatnich wciąż istniejących odmian dawnej bielsko-bialskiej wyspy językowej, nie będąc już jednak środkiem codziennej komunikacji (enklawa przestała istnieć po drugiej wojnie światowej, gdy większość tutejszej niemieckojęzycznej ludności wyjechała do Niemiec). Praca doktorska stanowi próbę rekonstrukcji systemu hałcnowskiego opierając się przede wszystkim na trzech źródłach: samodzielnie zebranych nagraniach z Hałcnowianami, tekstach jedynego publikującego po hałcnowsku autora Karla Olmy oraz zbiorze pieśni ludowych. Metodologię, zarówno w zakresie morfologii, jak i składni, oparto na "Linguistisches Analysemodell" Józefa Darskiego. Zrekonstruowany system hałcnowski wykazuje 17 z 18 części mowy wyróżnionych przez Darskiego oraz 29 z 31 członów wypowiedzi; nie można określić, czy brak jednej części mowy i dwóch członów wypowiedzi to cecha systemowa, czy też raczej efekt stosunkowo niewielkich rozmiarów korpusu. Dla wszystkich części mowy i członów wypowiedzi podano dużą liczbę przykładów wraz z tłumaczeniami niemieckimi. Części mowy zanalizowano także pod kątem diachronicznym. Ponadto w pracy krótko przedstawiono ślady polsko- oraz niemiecko-hałcnowskich kontaktów językowych. Do pracy dołączono kilka nagrań (w formacie WAV), kilkanaście transkrypcji, wybór tekstów Olmy i pieśni ludowych oraz zdania Wenkera i listę Swadesha.The lect of Hałcnów is one of the last still existent varieties of the former German Language Island of Bielsko-Biała. However, it is no more used in daily communication, because the exclave ceased to exist after the Second World War, as most of the local German-speaking inhabitants decided to go to Germany. The thesis is an attempt to reconstruct the Halcnovian system, based on three sources: self-collected recordings, books of Karl Olma, the only author who published in Halcnovian, and a collection of folk songs. The methodology, both in the morphological and in syntactic analysis, is based on the "Linguistisches Analysemodell" of Józef Darski. The reconstructed Halcnovian system knows 17 of 18 parts of speech described by Darski and 29 of 31 parts of the sentence. It is impossible to find out if the lack of one part of speech and two parts of the sentence is to be explained with the small corpus or if it is rather a systemic problem. All parts of speech and parts of the sentence are accompanied with Halcnovian examples and German translations. Additionally, the parts of speech are analysed from the diachronic point of view. The residues of Polish- and German-Halcnovian language contacts are examined, too. The dissertation also contains numerous records (as WAV-files), transcripts, a selection of Olma's texts and folk songs as well as the Wenker sentences and the Swadesh list.Alznerisch ist eine der letzten noch nicht gestorbenen Varietäten der ehemaligen Bielitz–Bialaer Sprachinsel, es ist aber kein Mittel der alltäglichen Kommunikation (die Enklave hörte nach dem zweiten Weltkrieg auf zu existieren, als die meisten hiesigen deutschsprachigen Bewohner nach Deutschland zogen). Die Dissertation ist ein Versuch, das alznerische System zu rekonstruieren, indem man sich auf drei Quellen stützt: selbst gesammelte Aufnahmen, Werke des einzigen alznerischsprachigen Schriftstellers Karl Olma und eine Sammlung von Volksliedern. Die Methodologie fußt auf dem "Linguistischen Modell" von Józef Darski, sowohl im morphologischen als auch im syntaktischen Bereich. Das rekonstruierte alznerische System kennt 17 von 18 von Darski beschriebenen Wortklassen und 29 von 31 Äußerungsgliedern; es lässt sich nicht sagen, ob das Fehlen einer Wortklasse und zweier Äußerungsglieder systemisch ist oder eher aus dem kleinen Umfang des Korpus resultiert. Zu allen Wortklassen und Äußerungsgliedern werden alznerische Beispiele und deutsche Übersetzungen angegeben. Die Wortklassen werden auch aus diachroner Sicht analysiert. Zusätzlich werden Spuren des polnisch- und deutsch-alznerischen Sprachkontaktes untersucht. Der Dissertation sind einige Aufnahmen (als WAV-Dateien), Transkripte, eine Auswahl von Olmas Texten und Volksliedern sowie Wenkersätze und die Swadesh-Liste angehängt.deuinfo:eu-repo/semantics/restrictedAccesslekt hałcnowskiHalcnovian Lectbielsko-bialska wyspa językowaGerman Language Island of Bielsko-BiałamorfoskładniaMorphosyntactic Structuresdialektologia niemieckaGerman DialectologyAlznerischer LektBielitz-Bialaer SprachinselMorphosyntaxDeutsche DialektologieDysertacja