Skoczylas, Andrzej. PromotorBryś, Wojciech2011-12-052011-12-052011-12-05http://hdl.handle.net/10593/1532Prawa i Administracji: Postępowania AdministracyjnegoW ostatnich latach daje się zauważyć intensywny wzrost liczby inwestycji drogowych realizowanych na terenie kraju. Bezprecedensowa skala tego zjawiska jest wynikiem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej i pozyskania dodatkowych środków finansowych na ten cel. Podejmowane w tym zakresie działania faktyczne ukazały jednak wiele słabych punktów prawa. Procedury lokalizacji inwestycji i przymusowego wykupu gruntów na cele publiczne, takie jak inwestycje w zakresie dróg publicznych, wymagają rozwiązań szczególnych, uwzględniających ich liniowy charakter. Najważniejszym aktem prawnym regulującym procedurę przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych w Polsce jest ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.). To właśnie na gruncie tej ustawy uregulowano tryb postępowania w zakresie „zezwolenia na realizację inwestycji drogowej”, którym rozstrzyga się o kwestiach związanych z lokalizacją inwestycji, nabywaniem praw do nieruchomości niezbędnych do jej realizacji oraz pozwoleniem na budowę. Ta sama ustawa wprowadza ponadto szereg szczególnych rozwiązań w zakresie procedury zmierzającej do ustalenia wysokości i wypłaty odszkodowań za nieruchomości przejęte pod budowę dróg, które co do zasady zostały uregulowane w przepisach ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2010 r. Nr 102 poz.651 z późn. zm.). Kolejnym interesującym rozwiązaniem, o jakim mowa w przepisach tej ustawy, jest tryb postępowania zmierzający do wymierzania kar za nieterminowe wydanie decyzji przez organy administracji publicznej, co miało na celu ograniczenie czasu procedowania i umożliwienie inwestorom bezzwłoczne przystąpienie do realizacji inwestycji.To właśnie ze względu na ów „szczególny” i „epizodyczny” charakter ustawa ta doczekała się miana „specustawy”. Oznacza to, że ze względu na rozmiary i liczbę inwestycji drogowych zdecydowano się na wprowadzenie w tym zakresie uproszczonego trybu postępowania, ale tylko na określony czas tj. do dnia 31 grudnia 2020 r.Spośród innych aktów prawnych ważnych dla trybu procedowania w zakresie przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych należy wskazać na ustawę z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. Nr 98 poz.1071 z późn. zm.), która normuje postępowanie przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych, a ponadto na przepisy ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. nr 199, poz. 1227), która stanowi podstawę prawną do prowadzenia postępowania w sprawie ocen oddziaływania na środowisko i udziału w nim społeczeństwa. Rozważania nad przedmiotem pracy należało poprzedzić udzieleniem odpowiedzi na podstawowe pytanie, o to które spośród obowiązujących procedur administracyjnych dają możliwość przygotowania i realizacji dróg publicznych, a także ustalić zakres znaczeniowy niezdefiniowanego pojęcia „inwestycji w zakresie dróg publicznych”. Rozdział 1 pracy został poświęcony analizie znaczeniowej pojęć „droga”, „droga publiczna” oraz „inwestycja” obowiązujących na gruncie innych ustaw, dokonanej z uwzględnieniem całokształtu przepisów ustawy o inwestycjach drogowych. Dopiero tak zakreślony przedmiot rozważań pozwolił na dalszą analizę przepisów procesowych. Proces przygotowania i realizacji inwestycji drogowych składa się w istocie z kilku niezależnych procedur administracyjnych. W rozdziale 2 pracy zostały omówione najważniejsze spośród występujących postępowań, w szczególności: 1. uzyskania „Decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach”, która jest wymagana w przypadku przedsięwzięć mogących zawsze znacząco lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. Analiza obejmuje najistotniejsze elementy postępowania, zwracając uwagę na formalnoprawne wymagania wniosku i innych dokumentów związanych z postępowaniem (przede wszystkim raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko), właściwość organów, rolę procesową wnioskodawcy, udział stron postępowania w tym także organizacji ekologicznych. Praca odnosi się ponadto do procedur udziału społeczeństwa, uzyskania wymaganych ustawą opinii i uzgodnień, ustalenia zakresu raportu oraz kwalifikacji przedsięwzięcia do oceny oddziaływania na środowisko;2. uzyskania „Decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej”, która stanowi podstawową, ale nie jedyną możliwość realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. Tego rodzaju decyzja może być jednak wydana wyłącznie na podstawie wniosku właściwego zarządcy drogi publicznej. Jej rozstrzygniecie odnosi się zarówno do kwestii lokalizacji inwestycji, nabywania gruntów, jak i pozwolenia na budowę. Do kluczowych elementów decyzji należą oznaczenie nieruchomości lub ich części, które stają się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego (wywłaszczenie jest dopuszczalne wyłącznie na cele publiczne), wyznaczenie linii rozgraniczających teren inwestycji, zatwierdzenie projektu budowlanego i uwzględnienie wymagań dotyczących ochrony uzasadnionych interesów osób trzecich. Analiza obejmuje najistotniejsze i najbardziej kontrowersyjne elementy procedury, takie jak treść wniosku wszczynającego postępowanie, kwestie podmiotów uprawnionych do żądania wydania decyzji, właściwości organów administracji publicznej, udział stron postępowania, doręczanie pism w drodze publicznego ogłoszenia, a ponadto kwestie egzekucyjnego odebrania nieruchomości, postępowania przed organem wyższego stopnia oraz wybrane aspekty postępowania sądowoadministracyjnego. W pracy zostały omówione ponadto niektóre zagadnienia o charakterze materialnoprawnym, w szczególności związane z nabywaniem praw do nieruchomości;3. ustalenia odszkodowań za prawa do nieruchomości przejętych pod inwestycje drogowe. Ten etap procesu inwestycyjnego, choć pozostaje bez znaczenia dla samej budowy drogi, jest niezwykle istotny z punktu widzenia ochrony interesów osób pozbawionych praw do nieruchomości. Pamiętając bowiem, że ostateczna „Decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej" zatwierdza podział nieruchomości i stanowi podstawę do dokonania wpisu w księgach wieczystych, a wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie za „słusznym odszkodowaniem", w pracy zostały poruszone kwestie ustalenia odszkodowania we „właściwej”, czy też „sprawiedliwej” wysokości, uwzględniającej „wartość rynkową” nieruchomości, a także przewidziane w ustawie dodatki do odszkodowania w postaci 5% uzgodnionej wartości odszkodowania (jeśli nieruchomość zostanie wydana zarządcy drogi w stosownym, skróconym terminie), czy też w postaci dodatkowej kwoty 10.000 zł w przypadku, jeśli wywłaszczenie obejmuje nieruchomości wykorzystywane na cele mieszkalne. Rozdział 3 pracy został poświęcony analizie porównawczej rozwiązań obowiązujących na gruncie systemów prawnych innych państw Unii Europejskiej, w szczególności Niemiec, Hiszpanii oraz Wielkiej Brytanii. W tej części pracy ukazane zostały różne sposoby lokalizacji inwestycji (poprzez plany zagospodarowania przestrzennego lub decyzje indywidualne), a także nabywania praw do nieruchomości pod budowę inwestycji celu publicznego. Rozdział ten zawiera nie tylko analizę obowiązujących rozwiązań, ale i pewne wskazówki, co do ewentualnej możliwości zastosowania wybranych rozwiązań na gruncie prawa polskiego.The activities related to investments of public roads in Poland increased significantly during last years. Unprecedented scale of this phenomenon is a result of accession Poland to the European Union and related grants received. The various activities planned and executed last years revealed many shortages in the legal system. Experience has shown that the planning procedures and the compulsory acquisition of land for public purposes, such as public roads investments, need special procedures, taking into account the linear character of those investments. The detailed principles of preparing and executing public roads construction investment projects Act dated 10 April 2003 (Journal of Laws of 2008 no. 199, item 1227 with amendments) is the most important legal act regulating the procedure of preparing and executing public roads investments in Poland. It principally governs procedures combined of planning issues, property ownership and building permit matters. This act governs some special elements of the compensation payment procedures, in principle regulated by The Real Estate Management Act dated 21 August 1997 (Journal of Laws of 2010 no. 102, item 651). The regulation implemented sanctions for officials violating time limits while resolving cases.. The main aim was to enable start of the investment without delay by enforcing on officials making a quick decision In terms of Polish nomenclature the Act has an “incidental character” which means that it works only for a certain period of time. It was accepted in connection with a huge road building concerning many roads projects all over the country that had to be finished within specified dates. It is in force till December the 31st, 2020.The other important acts regulating the formal aspects of preparing and executing public roads investments are Code of Administrative Procedure dated 14 June 1960 (Journal of Laws of 2000 no. 98, item 1071 with amendments), shall govern proceedings in front of public administration bodies in cases that are within the jurisdiction of such bodies and individually decided by way of administrative decision and the Act on Providing Information on the Environment and Environmental Protection, Public Participation in Environmental Protection and on Environmental Impact Assessment dated 3 October 2008 (Journal of Laws of 2008 no. 193, item 1194 with amendments) that principally governs the procedures for assessing the investments environmental impact and public participation in those procedures.The subject of the study in Chapter 1 of the paper provides a description for basic terms as “public road”, “investments” and “investments of public roads” used in the the administrative proceedings.Chapter 2 presents the elements of the most important administrative procedures for preparing and executing public roads investments:1. “Decision on environmental conditions”, issuing procedure, which is always required for the projects having (or these which might have) a significant environmental impact. The analysis focuses on the most important elements of the procedure, such as application and other relevant documents (first of all an environmental report), competent authorities, person of applicant and participation of other interested entities including ecological organizations, public consultations procedures, competent authorities consultations and opinions, specification of environmental report (scoping) and procedure of determination whether a proposal requires an environmental impact assessmen or not (screening);2. “Decision on road investment implementation” issuing procedure, which is the main, but not the only one, possibility of preparing and executing public roads investments. That kind of decision may be issued only on the public road manager request. It contains various elements and its subject is not only planning issues, but also land acquisition and building permit matters. The key elements of decision is appointment of properties or their parts according to real estate cadastre, which will become the property of the State Treasury or the local authorities (expropriation may be allowed solely for public purposes), land demarcation lines, construction project approval andthe third parties legitimate interests protection requirements. The analysis focuses on the most important and controversial elements of the procedure, such as application and the entity authorized to request a decision, substantive and territorial jurisdiction of the public administration body, a party to proceedings (person whose legal interests or responsibilities are the object of the proceedings or who requires the intervention of a body in respect of their legal interests or responsibility), terms of delivery documents by an announcement, but also receiving property enforcement. The paper also treats about the second part of the procedure, appealing the decision to a higher degree authority (governor for decisions issued by the starost and the Minister of Infrastructure for decisions issued by the governor), and some aspects of administrative courts proceedings. There were also discussed some other aspects of substantive law, mainly acquiring real estate for linear public investments (as construction of public roads) according to legal regulations; 3. “Compensation decision” issuing procedure which is the most important part of the road construction process for those who have lost their rights to expropriated property. Remembering that the “Decision on road investment implementation” approves property division and that the final decision constitutes basis for changes in land registers and cadastre and that the expropriation may be allowed solely for “just compensation”, the analysis focuses around this issue. The analysis focuses on some aspects of the appropriate and fair compensation in the context of the value of the taken property depending on the objective current value (market value). The "special procedures" in some aspects raise doubts about the ownership protection basic rules, especially in terms of compensation payment. That fact does not change even with an implemented solution, where there is granted additional 5% over agreed value (if the real estate will be transferred to public road manger within 30 days from notification about road development permit delivery) and additional 10,000 PLN in a case whenthe expropriation includes resident areas.. The compensation value is usually questioned, as in many cases it is not sufficient to for buy another estate.The Chapter 3 is the comparative study of solutions adopted in the other of European Union countries, particularly Germany, Spain and the United Kingdom. It shows different ways of investment locating (through either zoning plans or individual decisions) and gaining the rights to a real estate on the basis of civil and administrative law. The chapter contains not only analysis of regulations enforced in different countries , but also a few suggestions that some of them could be implemented into in the Polish legal system.plpostępowanie administracyjneadministrative proceduredroga publicznapublic roadinwestycje w zakresie dróg publicznychinvestments of public roadsDysertacja