Kształtowanie się zasad odpowiedzialności sprawcy czynu zabronionego w kontekście art. 30 Kodeksu karnego

Matusiak, Marlena2022-07-152022-07-152021Zeszyt Prawniczy UAM, 2021, nr 11, s. 153-166.2720-2526https://hdl.handle.net/10593/26895Przekształcanie się treści przepisów prawnych kolejnych polskich kodyfikacji karnych, dotyczących error iuris, wskazuje wyraźną tendencję do łagodzenia zasad odpowiedzialności sprawcy przestępstwa, będącego w stanie nieświadomości bezprawności. Okoliczność ta unaocznia, że zawarte w art. 30 Kodeksu karnego określenie „błąd usprawiedliwiony” nie pokrywa się merytorycznie ze sformułowaniem „błąd, którego sprawca nie mógł uniknąć”. Obecnie podstawę do ekskulpowania sprawcy i zwolnienia go z odpowiedzialności mogą stanowić różnorodne okoliczności, dotyczące nie tylko właściwości samej osoby pozostającej pod wpływem błędu, ale też całokształtu warunków, w których dopuściła się czynu zabronionego, nawet jeżeli z punktu widzenia abstrakcyjnie ukształtowanego „wzorcowego obywatela”, dałoby się uniknąć błędu prawnego. W opracowaniu wskazano uwarunkowania historyczne, proces ewolucji error iuris, a także dokonana została próba systematyki katalogu okoliczności usprawiedliwiających nieświadomość bezprawności.The transformation of the content of legal provisions of subsequent Polish penal codifications, concerning error iuris indicates a clear tendency to mitigate the principles of liability of the perpetrator of an offence, who is ignorant of its unlawfulness. This circumstance reveals that the term “justified error” contained in Article 30 of the Criminal Code does not substantially coincide with the phrase “error which the perpetrator could not avoid”. Currently, the basis for exculpation of the perpetrator and exoneration from liability may be a variety of circumstances relating not only to the characteristics of the person under the influence of the error, but also the overall conditions under which they committed the offence, even if from the perspective of an abstractly formed “model citizen”, the legal error could have been avoided. The study indicates historical conditions, the process of evolution of error iuris, as well as an attempt to systematize the catalog of circumstances justifying ignorance of unlawfulness.polinfo:eu-repo/semantics/openAccessnieświadomość bezprawnościbłąd usprawiedliwionybłąd co do prawaart. 30 Kodeksu karnegoignorance of an unlawful actjustified errormistake of lawArticle 30 of the Criminal CodeKształtowanie się zasad odpowiedzialności sprawcy czynu zabronionego w kontekście art. 30 Kodeksu karnegoEvolution of the principles of criminal liability of the offender in the context of Article 30 of the Criminal CodeArtykuł