Doktoraty (WNGiG)
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Eksperyment w nauczaniu przez naukowe dociekanie (Inquiry Based Science Education) w kształceniu geograficznym(2023) Sypniewski, Jakub; Piotrowska, Iwona. Promotor; Cichoń, Małgorzata. PromotorTematyką podjętych badań w rozprawie doktorskiej jest wpływ metody eksperymentu na efektywność procesu kształcenia geograficznego. Praca szeroko traktuje o eksperymencie, który rozumiany jest zarówno jako metoda prowadzenia badań, jak i metoda kształcenia geograficznego. Eksperyment jest jedną z podstawowych metod badawczych dla geografii jak i innych dziedzin nauk ścisłych i przyrodniczych, a także dla dydaktyk przedmiotowych, które stosują metody typowe dla nauk przyrodniczych i społecznych. W nauczaniu przez naukowe dociekanie, które wyrosło na gruncie nauczania problemowego, stanowi element, który wyróżnia je spośród innych metod problemowych. Badania prowadzone w pracy obejmowały nauczycieli geografii, jak i uczniów klas siódmych szkoły podstawowej. Autor pracy klas siódmych szkoły podstawowej. Autor pracy przeprowadził rozpoznanie częstotliwości stosowania eksperymentów przez nauczycieli geografii i sprawdził znajomość nauczania przez naukowe dociekanie wśród tejże grupy. Z kolei na podstawie badań eksperymentalnych prowadzonych wśród uczniów szkoły podstawowej ustalono w jakim stopniu stosowanie nauczania przez naukowe dociekanie (Inquiry Based Science Education) wpływa na przyrost i trwałość wiedzy uczniów w toku kształcenia geograficznego. The subject of the research undertaken in the doctoral dissertation is the impact of the experimental method on the effectiveness of the geographical education process. The work broadly deals with experiment, which is understood as both a method of conducting research and a method of geographical education. Experiment is one of the basic research methods for geography and other fields of exact and natural sciences, as well as for subject teaching that uses methods typical of natural and social sciences. In teaching through scientific inquiry, which developed on the basis of problem-based teaching, it is an element that distinguishes it from other problem-based methods. The research conducted at work included geography teachers and seventh-grade primary school students. The author of the study examined the frequency of using experiments by geography teachers and checked the knowledge of teaching through scientific inquiry among this group. In turn, based on experimental research conducted among primary school students, it was determined to what extent the use of teaching through inquiry (Inquiry Based Science Education) affects the growth and durability of students' knowledge in the course of geographical education.Item Mikromorfologiczny zapis sedymentacji osadów korytowych i pozakorytowych dolnej Wisły(2023) Bielawska, Marta; Rachlewicz, Grzegorz. PromotorCelem badań była identyfikacja i ocena cech litologicznych charakterystycznych dla aluwiów dolnej Wisły oraz synteza wyników uzyskanych zarówno w wyniku prac makroskopowych, jak i pracochłonnych analiz mikromorfologicznych. Ogromną zaletą analizy mikromorfologicznej jest możliwość określenia szczegółowej charakterystyki osadów o nienaruszonej strukturze. Szczegółowa analiza pozwala wykryć m.in. poziom natężenia i nagłe zmiany energii środowiska fluwialnego. The aim of the research was to identify and assess the lithological features typical for alluvial sediments od Vistula River and synthesis of results obtained both with macroscopic and laborious micromorphological analyses. A great advantage of micromorphological analysis is the ability to determine detailed characteristics of sediments with non-disturbed structure. Detailed analysis allows to detect, among others: intensity level and sudden changes in the energy of the fluvial environment.Item Ekologia i tafonomia heterokorali z femenu z Jebel Bou Ifarherioun (Antyatlas, Maroko)(2023) Dworczak, Patrycja Genowefa; Berkowski, Błażej. PromotorDysertacja przedstawia wyniki badań na temat ekologii i tafonomii fameńskich heterokorali z Jebel Bou Ifarherioun (Antyatlas, Maroko). W proksymalnych częściach kolonii Oligophylloides maroccanus Weyer, 2016 zaobserwowano szkielety epibiontów, które stanowią pierwszą opisaną interakcję syn vivo pomiędzy Heterocorallia a innymi organizmami morskimi. Również po raz pierwszy opisano powierzchnie „regeneracji” świadczące o wstrzymaniu rozwoju i zdolności retrakcji ciała miękkiego u heterokorali. Masywny, pozbawiony ciała miękkiego szkielet stanowił idealne podłoże do osiedlenia się larw epibiontów. Analizom poddano również bioerozje, występujące na powierzchniach szkieletów O. maroccanus. Obserwacje wykazały, że liczne drążenia zostały wykonane przez pąkle z rzędu Acrothoracica. Drążenia te nie wykazują żadnego charakterystycznego ułożenia i orientacji, dlatego zasugerowano, że była to interakcja post mortem. Przeprowadzona rewizja badanych ichnoskamieniałości, podważyła zasadność synonimizacji bioerozji jako ichnorodzaj Rogerella. Ponadto, po raz pierwszy wykonano badania stosunków izotopów stabilnych tlenu i węgla w szkieletach Oligophylloides. Najmniej zmienione diagenetycznie części okazów wykazują ograniczoną zmienność wartości δ13C i δ18O, która jest charakterystyczna dla środowisk głębokomorskich preferowanych przez Heterocorallia. Uzyskane wyniki przypominają typowe, środowiskowe i metaboliczne efekty frakcjonowania zdominowanego przez CO2, charakterystyczne dla koralowców Rugosa, Hydrocorallia i Octocorallia.Item Studium sedymentologiczne osadów deponowanych z przepływów glacifluwialnych w czasie zlodowacenia warty i wisły(2022) Mleczak, Mateusz; Pisarska-Jamroży, Małgorzata. PromotorNa rozprawę składają się 3 recenzowane artykuły podejmujące tematykę przepływów glacifluwialnych zachodzących podczas zlodowaceń Warty i Wisły. W pierwszym z nich opublikowano wyniki badań z dwóch stanowisk badawczych, zlokalizowanych w obrębie moren czołowych, w których sukcesja osadowa zdominowana była przez osady pochodzące z zalewów warstwowych. Wykazano, że występujące na przedpolu lądolodu warunki peryglacjalne istotnie wpływały na styl sedymentacji, kiedy to na skutek ograniczonej erozji przepływy glacifluwialne przyjmowały postać przepływu nieskanalizowanego. W drugim z artykułów, przedstawiono wyniki badań ze stanowiska znajdującego się w obrębie sandru Gwdy. Uzyskane wyniki wykazały, że budowa wielkich sandrów jest znacznie bardziej skomplikowana niż do tej pory sądzono, a wysokoenergetyczne przepływy glacifluwialne, typowe dla stref proksymalnych sandrów, mogły występować także w strefie dystalnej. Z kolei wyniki badań ze stanowiska w Ujściu (3 artykuł) zwracają uwagę na redepozycyjną rolę przepływów glacifluwialnych. Wykazano, że szeroko opisana i zanalizowana drobnopiaszczysta sukcesja osadowa pochodzi z występującej w niedalekim sąsiedztwie formacji wieku mioceńskiego.Item Metodyka ocen georóżnorodności wybranych krajobrazów Polski(2022) Najwer, Alicja Joanna; Zwoliński, Zbigniew. PromotorGeoróżnorodność poprzez swój wkład w rozwój gospodarczy, geoturystykę i rekreację oraz geodziedzictwo zapewnia wiele korzyści społeczeństwu i środowisku naturalnemu. Ma fundamentalne znaczenie dla ochrony różnorodności biologicznej. Wprowadzony w ostatniej dekadzie XX wieku termin georóżnorodności bardzo szybko zyskał aprobatę naukową na całym świecie. Pomimo tego do dnia dzisiejszego, zauważalny jest brak ustalonych ram koncepcyjnych i metodologicznych jej oceny. Problemem badawczym pracy jest wypracowanie algorytmu służącego ocenie georóżnorodności zróżnicowanych morfometrycznie i morfogenetycznie krajobrazów, tj. obszarów nizinnych, wyżynnych i górskich, z wykorzystaniem systemów informacji geograficznej (GIS). Rozprawa doktorska ma formę spójnego cyklu pięciu oryginalnych, powiązanych tematycznie publikacji. Cele rozprawy dotyczą: 1) stanu badań nad georóżnorodnością oraz propozycji metodycznej badań nad jej oceną (Najwer, Zwoliński 2014), 2) systematyki metod badawczych ocen georóżnorodności (Zwoliński i in. 2018), 3) jakościowo-ilościowej oceny georóżnorodności na obszarze nizinnym, wyżynnym i górskim z wykorzystaniem globalnej i lokalnej ważonej kombinacji liniowej (Najwer i in. 2016, Jankowski i in. 2020, Najwer i in. 2022), 4) weryfikacji wypracowanej metodyki oceny georóżnorodności w oparciu o dane eksperckie i crowdsourcingowe (Jankowski i in. 2020, Najwer i in. 2022). W pracy zaproponowano nową, jakościowo - ilościową metodę oceny georóżnorodności, z wykorzystaniem przestrzennej analizy wielokryterialnej (S-MCA) w dwóch wariantach: Globalnie Ważonej Kombinacji Liniowej (G-WLC) oraz Lokalnie Ważonej Kombinacji Liniowej (L-WLC). Podstawą algorytmu analitycznego jest wybór czynników (komponentów abiotycznych środowiska przyrodniczego), reguł ich klasyfikacji oraz odpowiedni dobór wag map czynnikowych. W celu obiektywizacji wyników, do klasyfikacji elementów abiotycznych georóżnorodności oraz wag finalnych, aproponowano wykorzystanie crowdsourcingu. Informacje przy wykorzystaniu geoankiety zebrano dla trzech parków narodowych. Zaproponowaną w pracy metodę przetestowano na obszarach o zróżnicowanym krajobrazie tj.: (i) nizinnym: zlewnia Dębnicy i Woliński Park Narodowy; (ii) wyżynnym: Roztoczański Park Narodowy oraz (iii) górskim: Karkonoski Park Narodowy. W celu zweryfikowania wyników zastosowano wizję terenową, analizę niepewności lub walidację crowdsourcingowych map georóżnorodności.Item Partycypacja społeczna a edukacja geograficzna – znaczenie Partycypacyjnych Systemów Informacji Geograficznej w organizowaniu zajęć terenowych(2022) Abramowicz, Dawid; Piotrowska, Iwona. Promotor; Hejwosz-Gromkowska, Daria. PromotorBadania geograficzne obejmują zagadnienia przyrodnicze i społeczno-ekonomiczne. Geografia niezbędna jest w kształceniu odpowiedzialnego, aktywnego obywatela, dlatego istotą edukacji geograficznej jest odwoływanie się do globalnych wyzwań środowiskowych, społeczno-gospodarczych i poznawanie najbliższego otoczenia, zwłaszcza w formie zajęć terenowych. Zatem ważne jest uwzględnianie w badaniach geograficznych kontekstu partycypacji społecznej oraz stosowania nowoczesnych technologii, co w geografii znajduje swoje odniesienie poprzez wykorzystywanie Partycypacyjnych Systemów Informacji Geograficznej (PPGIS). Celem pracy jest określenie znaczenia partycypacji społecznej we współczesnej edukacji geograficznej ze szczególnym uwzględnieniem zastosowania PPGIS w organizowaniu zajęć terenowych z geografii. Praca rozszerza wiedzę w zakresie partycypacji społecznej w edukacji geograficznej zarówno poprzez analizę porównawczą podstaw programowych i opracowań geograficzno-dydaktycznych z Polski, Hiszpanii, Anglii i Finlandii, jak i badania sondażowe przeprowadzone wśród nauczycieli z Poznania, Madrytu, Londynu i Helsinek. Biorąc po uwagę znaczenie zajęć terenowych w edukacji geograficznej w pracy przedstawiono proces partycypacji nauczycieli w opracowaniu cyfrowej mapy wspierającej organizację zajęć terenowych przy wykorzystaniu geoankiety (przykład PPGIS). Studium przypadku z Poznania uwzględnia możliwość wykorzystania cyfrowej mapy na rzecz samodzielnego organizowania zajęć terenowych.Item Ocena dostępności przestrzeni turystycznej dla osób z niepełnosprawnościami(2022) Lubarska, Anna; Zajadacz, Alina. Promotor; Szymaniak, Adam. PromotorPraca doktorska podejmuje temat dostępności przestrzeni turystycznej dla osób z niepełnosprawnościami. Jej cele obejmują identyfikację założeń polityki w zakresie dostępności przestrzeni turystycznej dla osób z niepełnosprawnościami, identyfikację praktyk zwiększających dostępność przestrzeni turystycznej oraz rozwiązań zwiększających tę dostępność w Polsce. Oprócz tego praca ma również cel metodyczny, którym jest stworzenie katalogu kryteriów oceny dostępności przestrzeni turystycznej dla osób z niepełnosprawnościami, który 1) będzie narzędziem autoewaluacji dla gestorów obiektów turystycznych 2) wesprze proces poprawy uniwersalności oraz jakości oferty turystycznej. W aspekcie teoretycznym praca dostarcza rekomendacji w zakresie tworzenia modelu dostępności przestrzeni turystycznej. W badaniach zastosowano metody takie jak desk research, inwentaryzacja, metoda ekspertów oraz metoda wywiadu. Wyniki wskazują na potrzebę usystematyzowania kwestii związanych z dostępnością oraz współpracy pomiędzy interesariuszami przy wypracowywaniu kryteriów oceny dostępności, aby w tej ocenie uwzględniać elementy kluczowe i istotne.Item Modelowanie numeryczne plejstoceńskich struktur deformacyjnych w osadach glacigenicznych(2022) Bronikowska, Małgorzata; Pisarska-Jamroży, Małgorzata. PromotorPraca doktorska, złożona z trzech spójnych tematycznie artykułów opublikowanych w czasopismach z listy JCR oraz ich streszczenia (w języku polskim i angielskim), odnosi się do modelowania numerycznego plejstoceńskich struktur deformacyjnych w osadach glacigenicznych. W dysertacji przedstawiono dwa stworzone przez autorkę modele numeryczne: 1) model depozycji dropstonów w płytkich zbiornikach wodnych wraz z modelem powstawania struktur deformacyjnych formujących się wokół opadającego na dno żwiru oraz 2) model powstawania struktur deformacyjnych indukowanych sejsmicznie, tj. sejsmitów. Oba modele przedstawiono z uwzględnieniem ich zastosowań, potencjału predykcyjnego oraz graniczeń. Zostały one także porównane z obserwacjami terenowymi i pozytywnie przeszły walidację obserwacyjną. Na podstawie uzyskanych w symulacjach komputerowych wyników, wyciągnięto odpowiednie wnioski odnoszące się doprocesów powstawania wyżej wymienionych struktur.Item Mikrozanieczyszczenia organiczne w wodach powierzchniowych i infiltracyjnych ujęcia Mosina-Krajkowo zaopatrującego aglomerację poznańską(2022) Kruć-Fijałkowska, Roksana; Dragon, Krzysztof. Promotor; Drożdżyński, Dariusz.PromotorRozprawa składa się z czterech recenzowanych artykułów naukowych, które zostały poświęcone ocenie występowania mikrozanieczyszczeń organicznych (farmaceutyków, pestycydów, używek i środków kosmetycznych) w wodach powierzchniowych i infiltracyjnych ujęcia Mosina-Krajkowo oraz identyfikacji czynników i procesów warunkujących migrację zanieczyszczeń. Próbki wody pobierano z rzeki Warty, piezometrów, studni poziomej i studni pionowych. Wyniki badań dowiodły występowania mikrozanieczyszczeń organicznych w wodach rzecznych i ich migracji z rzeki do studni ujęcia. Mikrozanieczyszczenia organiczne na drodze przepływu ulegały redukcji. W studni poziomej, której dreny zlokalizowano 5 m pod dnem rzeki Warty odnotowano najniższy stopień redukcji zanieczyszczeń (~17%). Stopień redukcji wzrastał wraz ze wzrostem odległości studni od rzeki. Stopień redukcji >50% odnotowano w studniach pionowych położonych od 60 do 80 m od rzeki. Najwyższą redukcje osiągnięto w punktach badawczych zlokalizowanych powyżej 250 m od rzeki. W punktach tych występowały jedynie najtrwalsze substancje (karbamazepina, chlorotoluron). Za spadki stężeń zanieczyszczeń odpowiedzialne są procesy takie jak: sorpcja, biodegradacja tlenowa oraz rozcieńczenie w wyniku dopływu niezanieczyszczonych wód podziemnych. Wpływ mają także głębokość zafiltrowania studni, wydajność pracy studni oraz panujące warunki hydrogeologiczne.Item Zaburzenia torfowisk mszarnych w Środkowo-wschodniej Europie(2022) Łuców, Dominika; Lamentowicz, Mariusz. PromotorMinimalizowanie skutków zmian klimatu wskazuje na potrzebę ochrony torfowisk, a także przywracanie zaburzonym i zdegradowanym ekosystemom zdolności akumulacji węgla i odpowiednich warunków hydrologicznych. Dlatego celem rozprawy doktorskiej była próba oceny odporności torfowisk mszarnych na zaburzenia w ciągu ostatnich 300 lat z wykorzystaniem metod paleoekologicznych. W pracy przeanalizowano trzy główne lokalne rodzaje zaburzeń torfowisk o różnym stopniu intensywności: 1) zmiany użytkowania ziemi, 2) odwodnienie oraz 3) eksploatacje torfu wraz z efektem restytucji. Do badań wybrano trzy obiekty torfowiskowe zlokalizowane na obszarze Polski, Rosji oraz Estonii. Wykorzystano wysokorozdzielcze, wielowskaźnikowe analizy paleoekologiczne rdzeni torfowych wsparte danymi teledetekcyjnymi, monitoringowymi, historycznymi, badaniami prób powierzchniowych oraz chronologią opartą na datowaniu radiowęglowym i ołowiowym. W pierwszym artykule zbadano zmiany użytkowania ziemi wywołane działalnością człowieka oraz procesami naturalnymi (zręby zupełne oraz wycinki uszkodzonego drzewostanu po gradacji owadów i tornadzie). Z wykorzystaniem torfu zrekonstruowano pierwszy raz w Polsce paleoekologiczny zapis zniszczeń lasu spowodowanych przez tornado. Drugi artykuł ukazuje 300 letnią historię torfowiska oraz wpływ działalności człowieka na użytkowanie ziemi i meliorację torfowiska na terenie dzisiejszej zachodniej Rosji. Natomiast trzecia publikacja dotyka problematyki przemysłowej eksploatacji torfu wraz z etapem restytucji ekologicznej i jej wpływem na regenerację torfowiska.Item Cyrkulacja wód w polimiktycznych jeziorach przepływowych na przykładzie Jezior Swarzędzkiego i Wolsztyńskiego(2022) Tritt, Remigiusz; Młynarczyk, Zygmunt. Promotor; Sobczyński, Tadeusz. PromotorPraca dotyczy funkcjonowania jezior w kontekście dynamiki ruchów wody wywołanych wiatrem oraz przepływem rzeki. Omawiane jeziora są płytkimi zbiornikami polimiktycznymi, które są szczególnie podatne na działanie wiatru. Są to także jeziora przepływowe, narażone są na negatywny wpływ rzeki. W ostatnim czasie dużo uwagi poświęca się rekultywacji jezior eutroficznych, w celu przywrócenia im funkcji rekreacyjnych i gospodarczych. Rozpoznanie dynamiki wód może być pomocne przy planowaniu tego typu zabiegów. Zadania badawcze dotyczą określenia intensywności mieszania wód poprzez wyznaczenie poziomego zasięgu cyrkulacji i pionowego zasięgu falowania. W pracy dokonano ponadto próby korelacji cyrkulacji wód z przestrzennym zróżnicowaniem właściwości fizycznych i chemicznych. Badania wykazały, że działanie wiatru w połączeniu z morfometrią jeziora ma znaczący wpływ na jego funkcjonowanie. Rozbieg fali i niewielka głębokość powodują resuspensję osadów i zwiększenie mętności, a intensywne cyrkulacje poziome powodują rozszerzenie tego zjawiska na cały zbiornik. Wykonane obliczenia dowodzą, że charakter cyrkulacji zależy od występowania nawet niewielkich pionowych różnic temperatury wody. Nie zaobserwowano znaczącego zróżnicowania parametrów fizycznych i stężeń pierwiastków w obrębie jezior, natomiast odnotowano istotne ilości fosforanów dostarczane z wodami cieków w miesiącach jesiennych, związane z funkcjonowaniem stawów rybnych powyżej zbiorników. Przeprowadzone badania potwierdziły ponadto zalety wykorzystania metody akustycznej do pomiarów mętności z dużą rozdzielczością przestrzenną.Item Przewarstwienia klastyczne i popiół w węglu brunatnym eksploatowanym w okolicach Konina, Polska środkowa(2022) Chomiak, Lilianna; Widera, Marek. PromotorMoja rozprawa doktorska, przedstawiona Radzie Naukowej dyscypliny nauki o Ziemi i środowisku na stopień doktorski na Wydziale Nauk Geograficznych i Geologicznych (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza) składa się z czterech wybranych publikacji. Mój udział w ich przygotowaniu mieści się w przedziale 35–100%, co zostało poświadczone przez współautorów (oświadczenia współautorów). Dwie publikacje (pierwsza i druga) poświęcone są osadom klastycznym, które tworzą przewarstwienia w pokładzie węglowym. Natomiast dwie kolejne publikacje (trzecia i czwarta) obejmują badania popiołu występującego w węglu. Tak się składa, że w okolicach Konina eksploatowany jest aktualnie (lata 2015–2021, czas realizacji badań) wyłącznie 1. środkowopolski pokład węgla brunatnego. Jego eksploatacja odbywa się w trzech odkrywkach: Jóźwin IIB, Drzewce i Tomisławice. Ważną część badań stanowiły prace terenowe, w tym sedymentologiczne. Ponadto, z każdej odkrywki pobrano liczne próbki zarówno z osadów klastycznych, jak i z pokładu węglowego. Posłużyły one do następujących badań laboratoryjnych: uziarnienia klastyków, zawartości popiołu w węglu i określenia składu chemicznego popiołu, tj. składu pierwiastkowego i tlenkowego. W wyniku działalności Kopalni Węgla Brunatnego Konin (KWB Konin) w latach 2015–2016, między dwoma ławami węgla, odsłonięte zostały osady klastyczne w odkrywce Tomisławice. Miały one kształt soczewy o długości ok. 500 m i miąższości do 1,8 m, z warstwą węgla do 20 cm w części północnej odsłonięcia. Składały się one z głównie drobnoziarnistych i dobrze wysortowanych piasków, z wyjątkiem osadów znajdujących się w stropowej oraz spągowej części, które były wzbogacone w materię organiczną. Na podstawie analizy sedymentologicznej tych osadów klastycznych (tj. ich architektury i cech teksturalno-strukturalnych) zaproponowano model ich powstania. Osady te powstały, najprawdopodobniej w wyniku dwóch powodzi, na terenie zalewowym środkowowmioceńskiej rzeki meandrującej lub anastomozyjącej. Po przerwaniu wału brzegowego przez wody powodziowe osady piaszczyste, pochodzące głównie z koryta rzeki oraz wałów brzegowych były deponowane na obszarze torfowiska w postaci stożków krewasowych. W efekcie, w pokładzie węgla brunatnego z odkrywki Tomisławice występują przewarstwienia klastyczne, co uniemożliwiało wykorzystanie znacznej jego części do celów energetycznych – zbyt wiele popiołu.Item Mechanizmy powstawania wewnątrzławicowych struktur deformacyjnych w plejstoceńskich osadach glacigenicznych w południowej części obszaru perybałtyckiego(2022) Belzyt, Szymon; Pisarska-Jamroży, Małgorzata. Promotor; Woźniak, Piotr Paweł. Promotor pomocniczyRozprawa składa się z zestawu pięciu artykułów naukowych opublikowanych w czasopismach naukowych dotyczących struktur deformacyjnych (SSDS) w nieskonsolidowanych plejstoceńskich piaszczystych, piaszczysto-mułowych i mułowych osadach następujących środowisk sedymentacyjnych: limnicznego, glacilimnicznego i fluwialnego. Szczególną uwagę poświęcono deformacjom wewnątrzławicowym, czyli takim, których zasięg ogranicza się do poszczególnych ławic o wyraźnie zaznaczonym spągu i stropie. Głównym celem rozprawy było wyjaśnienie genezy ławic zawierających SSDS w wybranych stanowiskach badawczych zlokalizowanych w południowej części obszaru perybałtyckiego. Naprężenia pro- i subglacjalne, procesy peryglacjalne, aktywność sejsmiczna oraz nierównomierne obciążenie osadem zostały rozpoznane jako czynniki powodujące deformację osadów. Bezpośrednim procesem powodującym powstanie większości analizowanych wewnątrzławicowych SSDS było powtarzające się upłynnienie osadów zachodzące płytko pod powierzchnią sedymentacji. We wszystkich stanowiskach badawczych rozpoznano sejsmity. Ich liczba i rozmieszczenie wskazuje, że trzęsienia ziemi związane z rozwojem lub zanikiem pokrywy lodowej (spowodowane reaktywacją uskoków od założeniach przedczwartorzędowych wywołaną odprężeniem glaciizostatycznym lub lodowcowe trzęsienia ziemi) występowały częściej niż dotychczas sądzono. Ponadto aktywność sejsmiczna miała miejsce nie tylko w trakcie deglacjacji, ale także podczas glacjacji badanego obszaru. Zinterpretowane trzęsienia ziemi związane były nie tylko ze zlodowaceniem Wisły (MIS 2-5), ale także ze zlodowaceniem Odry (MIS 6).Item Modelowanie spływu powierzchniowego w aspekcie miejskich powodzi błyskawicznych (UFF) w zlewniach aglomeracji poznańskiej(2021) Jawgiel, Kamil; Graf, Renata. PromotorDo hydrologicznych skutków urbanizacji można zaliczyć m.in. powstawanie miejskich powodzi błyskawicznych (UFF) występujących na skutek gwałtownego formowania się spływu powierzchniowego będącego efektem opadów nawalnych. Przeprowadzone w pracy analizy pozwoliły na identyfikacje związanych z tym zagrożeń w zlewniach aglomeracji poznańskiej. Realizując założone cele badawcze stworzono autorski geoportal do gromadzenia danych, określono podatność obszaru na występowanie UFF i uwarunkowania przestrzenne je determinujące. Ponadto przeprowadzono modelowanie spływu powierzchniowego w ujęciu sekwencyjnym i występujących podtopień. Wyniki pracy pozwoliły na stworzenie zintegrowanej bazy danych UFF i opracowanie mapy zawierającej m.in. 91 hot–spotów, czyli obszarów problemowych charakteryzujących się wysokim ryzykiem wystąpienia miejskich powodzi błyskawicznych. Ponadto dokonano wyróżnień oraz charakterystyki form UFF związanych z występowaniem opadów nawalnych, zaliczono do nich zjawiska występujące w zagłębieniach bezodpływowych (typ BUFF), występujące na rzece (typ RUFF) oraz spowodowane niewydolnością kanalizacji (typ SUFF). Wyróżnione w pracy formy stanowią rozszerzenie genetycznej klasyfikacji powodzi Lambora (1954). Praca posiada wysoki wymiar aplikacyjny z punktu widzenia adaptacji miasta do zmian klimatu, dlatego wypracowano zbiór rekomendacji w zarządzaniu wodami opadowymi.Item Delimitacja mikroregionów fizycznogeograficznych województwa wielkopolskiego z wykorzystaniem wielokryterialnej analizy środowiska przyrodniczego(2020) Piniarski, Witold Grzegorz; Macias, Andrzej. Promotor; Bródka, Sylwia. Promotor pomocniczyGłównym celem pracy jest dokonanie podziału województwa wielkopolskiego na mikroregiony fizycznogeograficzne, a następnie pogrupowanie ich w jednostki regionalne wyższego rzędu rangi mezoregionów fizycznogeograficznych. Aspekt teoretyczny opracowania skupia się na analizie podstaw naukowych i formalnoprawnych regionalizacji przyrodniczych. Wymiar poznawczy pracy obejmuje z kolei wielokryterialną analizę środowiska przyrodniczego województwa wielkopolskiego, na podstawie której wyznaczono regiony fizycznogeograficzne na badanym obszarze. Najważniejszym krokiem metodycznym w przeprowadzonej analizie jest opracowanie warstwy danych dla mapy gęstości nałożeń, obrazującej miejsca i liczbę nakładających się granic wydzieleń przestrzennych dla wybranych cech środowiska przyrodniczego stanowiących kryteria delimitacji jednostek regionalnych. W badaniach uwzględniono: budowę geologiczną, genezę rzeźby terenu oraz jej cechy morfometryczne, a także wody, gleby i szatę roślinną. Na obszarze województwa wielkopolskiego wyznaczono 228 mikroregionów, dla których określono szczegółową charakterystykę przyrodniczą i wskazano ich dominujące cechy. Były one podstawą do wyznaczenia 48 mezoregionów fizycznogeograficznych. Przyjęte w pracy rozwiązania metodyczne są zgodne z wytycznymi zaproponowanymi w połowie lat 70-tych XX wieku przez Kondrackiego (1976). W pracy przetestowano możliwość wykorzystania metod statystycznych i GIS na potrzeby regionalizacji. Podczas badań napotykano na trudności techniczne związane z ograniczoną wydajnością dostępnych rozwiązań obliczeniowych, zwłaszcza w przypadku przetwarzania dużych zbiorów danych przestrzennych (Spatial Big Data). W związku z tym wiele miejsca w pracy poświęcono problemom metodycznym i wyzwaniom technologicznym związanym ze szczegółowymi podziałami przyrodniczymi dla rozległych obszarów. Określenie przebiegu granic jednostek fizycznogeograficznych na podstawie dostępnych materiałów źródłowych okazało się być niezwykle złożonym procesem. Ważną część rozprawy stanowi wypracowanie uniwersalnego schematu postępowania badawczego umożliwiającego wyznaczanie regionów fizycznogeograficznych. Wydzielone mikroregiony znalazły zastosowanie w pracach związanych z audytem krajobrazowym województwa wielkopolskiego.Item Wpływ responsywnego projektowania graficznego interfejsu użytkownika na efektywność mapy internetowej(2020) Horbiński, Tymoteusz; Medyńska-Gulij, Beata. Promotor; Cybulski, Paweł. PromotorCelem niniejszej rozprawy doktorskiej było określenie wpływu responsywnego projektowania graficznego interfejsu użytkownika na efektywność mapy internetowej. Autor w badaniu posłużył się metodą eye-trackingową, ankietową oraz oceną użyteczności. Badanie polegało na przetestowaniu 6 wariantów graficznego interfejsu użytkownika mapy internetowej na monitorze komputera stacjonarnego oraz smartfonie. Warianty graficznego interfejsu użytkownika mapy internetowej bazowane były na wcześniejszych badaniach autorach oraz na dwóch popularnych serwisach mapowych: Google Maps oraz OpenStreetMap. W badaniu wzięło udział 240 studentów kierunku Geodezja i Kartografia Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Badanie zostało przeprowadzone w warunkach kameralnych na Wydziale Nauk Geograficznych i Geologicznych przy pomocy e etrackera Tobii X2-60. Res ondenci od owiadali na pytania przed rozpoczęciem zadań, wykonywali 3 zadania oraz odpowiadali na pytania po wykonaniu zadań. Pytania przed wykonaniem zadań skupiały się na charakterystyce badanej osoby oraz określeniu jak często korzysta ona z Google Maps, OpenStreetMap lub innego serwisu mapowego na komputerze czy smartfonie. Trzy zadania, które ankietowany miał do wykonania skupione były na wyszukaniu trzech najważniejszych funkcji mapy internetowej. W ten sposób autor uzyskał szereg odpowiedzi ankietowy, a co istotne otrzymał 720 fragmentów filmów odpowiadające każdemu zdaniu wykonanemu przez respondentów. Następnie autor przeszedł do analizy statystycznej uzyskanych danych. Wykorzystał on test normalizacji danych, test korelacji danych, test rho Spearmana dla danych nieparametrycznych oraz test Kruskala-Wallisa. Zauważono wiele istotnych statystycznie korelacji pomiędzy odpowiedziami ankietowymi a uzyskanymi wynikami czasowymi. Wyniki czasowe jakie zostały otrzymane lub obliczone to: czas do pierwszej fiksacji, czas do pierwszego kliknięcia oraz czas identyfikacji przycisku. Na podstawie tych wartości czasowych autor skonstruował współczynniki jako zależność trzech czasów. Współczynnik ten w sposób kompleksowy określa efektywność zaproponowanych wariantów graficznych interfejsów użytkownika map internetowych. Autor na podstawie całego badania doszedł do kilku kluczowych wniosków. Wnioski te tworzyły bezpośrednio wytyczne do tworzenia kolejnych map internetowych, a w szczególności graficznego interfejsu użytkownika. Najbardziej efektywnym wariantem okazało się rozmieszczenie przycisków według wcześniejszych badań autora, a nie według popularnych serwisów ma o Ch.Item Holoceńskie zmiany środowiska okolic Poznania (środkowa Wielkopolska) w świetle badań paleolimnologicznych jezior: Strzeszyńskiego, Kierskiego i Glinnowieckiego(2019) Pleskot, Krzysztof; Szczuciński, Witold. PromotorNiniejsza praca przedstawia szczegółową analizę zapisu osadowego z trzech jezior: Strzeszyńskiego, Kierskiego i Glinnowieckiego, a główny problem jaki podejmuje to zmiany środowiska w Wielkopolsce w trakcie holocenu. Rekonstrukcja przedstawiona w pracy opiera się przede wszystkim na wynikach uzyskanych ze skanowania XRF i jest uzupełniona analizą podatności magnetycznej, gęstości objętościowej, azotu całkowitego, pierwiastków śladowych, izotopów stabilnych węgla i azotu, pyłku i okrzemek. Modele wieku analizowanych rdzeni zostały opracowane na podstawie 64 dat radiowęglowych. Wyniki pokazują, że osady Jeziora Strzeszyńskiego zawierają najbardziej szczegółowy zapis zmian środowiska, który sugeruje że po okresie dynamicznych przekształceń jezior i ich zlewni przed ~10,2 tys. lat BP nastąpiła faza długotrwałej stabilizacji. Faza ta zakończyła się ok. 1,7 tys. lat BP z powodu zaburzeń środowiska związanych z działalnością człowieka. Zapis XRF z osadów Jeziora Strzeszyńskiego ujawnia 9 krótkotrwałych zaburzeń sedymentacji (10,1; 9,3; 6,4–6,1; 5,5–5,1; 4,7–4,5; 2,7–2,4; 1,3–1,2; 0,8– 0,6; 0,4–0,2 tys. lat BP) wynikających pradwdopodobnie z wahań poziomu wody wywołanych zmianami klimatycznymi. W celu oszacowania skutków upadku Meteorytu w Morasku, który miał miejsce na terenie dzisiejszego Poznania ok. 5,5 tys. lat temu, osady rdzeni korespondujące ze środkowym holocenem zostały poddane wielowskaźnikowej analizie przeprowadzonej w wysokiej rozdzielczości. Brak wyraźnego zapisu tego zdarzenia w osadach wskazuje, że zdarzenie to miało niewielki wpływ na środowisko badanego obszaru.Item Roczna zmienność areału gleb ornych nie pokrytych roślinnością w skali globalnej(2019) Ceglarek, Jakub; Cierniewski, Jerzy. PromotorArable land around the world has a 12% share of the global land area. This thesis was created as a part of a project aimed at estimation of shortwave radiation reflected from those surfaces according to various scenarios based on the farming methods. This thesis was created as a part of a project aimed at estimation of shortwave radiation reflected from those surfaces according to various scenarios based on the farming methods. Its key element was the estimation of the bare soil area, defined for its spectral properties, as the area of arable land not covered by vegetation on more than 15% on its surface. In conventional agriculture, during the period immediately following the planting of crops, the soil stays bare until the newly planted crops reach defined above share of surface cover. This work focuses on estimating the periods of bare soil that occur after the planting of 13 major crops at the global scale; those selected crops are wheat, maize, barley, sorghum, soybeans, millet, cotton, rapeseed, groundnuts, potato, cassava, rye, and sugar beet. The supplementary objective of the study was to determine which soil groupings, and in what proportions, were bare during those periods. Arable land, divided into extensive agricultural regions located on six continents, was analyzed. The estimation of bare soil acreage was performed based on publicly available spatial datasets including the distribution of arable land in the world, crop calendars containing planting dates and the geographic distribution of crops. The arable land in the world was first divided into agricultural regions inspired by the division proposed by United States Department of Agriculture. For each region, average daily temperatures were used to predict plant growth stages. For each crop within a region, the planting date was used as the beginning of the bare soil period, which ended when it reached a stage where at least 15% of the surface was covered by vegetation. The aggregated periods concerning every crop within any given region resulted in an annual variation of bare soil area. The acreages of soil grouping used in agriculture for any region were then extracted based on the location of arable land and the region’s boundaries.The global annual variation of bare soil area shows that the maximum level occurs around the 140th day of the year (DOY) (middle of May), influenced primarily by the planting of crops occurring in the northern hemisphere. Up to 1.5 million km2of soil surface stays bare at that time. Centered on that maximum is a period of bare soil lasting for almost four months, between the 92nd DOY and the 200th DOY (early April and end of July), when two lesser maxima were observed, of around 900,000 and 700,000 km2, respectively. The equivalent of that period, resulting from planting in the southern hemisphere, starts around the 330th DOY (middle of November) and lasts for about a month, reaching almost 400,000 km2. The other distinguishable episode of bare soil in the southern hemisphere was noted between the 15th and the 25th DOY (second half of January) when its area reached 100,000 km2. Asia is the super region with by far the largest area of arable land and consequently, it sports the highest acreage of bare soil. During the aforementioned maximum in the northern hemisphere occurring around the 140th DOY, the Asian super region contributes around 700,000 km2 of bare soil, which is almost half of the bare soil area for the whole northern hemisphere at that time, with Lithosols, Cambisols, and Gleysols being the major soil groupings that stay bare. In Europe, two distinct periods of bare soil were found; during the first, starting around the 40th DOY (middle of February) and lasting until the 150th DOY (end of May), the steady increase of the bare soil area lasts until the 140th DOY (middle of May) when it reaches almost 500,000 km2, after which a rapid decline was observed. The second, manifesting two and a half months later, lasts between around the 230th and the 290th DOY (middle of August to middle of October), and exceeds 100,000 km2. Chernozems, Cambisols, and Luvisols are dominant soil groupings on arable land in Europe. Similar trends, related to the European bare soil areas, were found in the North American super region, where a period of maximum bare soil area occurs in late spring, and a second period, characterized by a much smaller area, follows the main one three months later. The maxima coincide with the aforementioned ones in Asia and Europe, reaching 300,000 km2 of bare soil around the 140th DOY. Similar to Europe, the second period sports a much smaller bare soil area, short of 30,000 km2. The dominant soil groupings in agricultural use in North America are Kastanozems, Luvisols, and Chernozems. Africa is a super region whose area is divided between both northern and southern hemispheres, which shows in the annual variation of its bare soil area. Three distinct periods were found there, the major one around the middle of a year lasted for about two and a half months, between the 167th and the 230th DOY (middle of June to middle of August) with the bare soil area being up to almost 400,000 km2. The other peak occurs about a month and a half earlier, between the 95th and the 115th DOY (roughly the month of April) and is characterized by a bare soil area exceeding 120,000 km2. The last notable episode of bare soil in Africa manifests itself between the 317th DOY and the 10th day of the following year (middle of November to the middle of January), with the area of soil uncovered by vegetation reaching almost 100,000 km2. Luvisols together with Arenosols, followed by Vertisols, are the most extensively farmed soil groupings in Africa. The majority of arable land in the southern hemisphere is found in the South American super region, which is reflected in the annual variation of bare soil area, which is similar to that of the whole southern hemisphere. The maximum lasts for around two weeks, between the 330th and the 345th DOY (end of November to the middle of December), when almost 500,000 km2 of arable soil is bare. A secondary peak was observed between the 15th and the 30th DOY (second half of January), sporting around 100,000 km2 of bare soil area. Ferrasols is the most commonly farmed soil grouping in the region, followed by Phaozems and Luvisols. In Oceania, the maximum area of bare soil slightly exceeds 25,000 km2 for about two weeks in the first half of June, followed by a rapid decline. A secondary period is characterized by a longer duration but the smaller area, lasting between the 313th and the 14th DOY (middle of November to middle of January) with about 5,000 km2 of arable land which is not covered by vegetation at that time. Luvisols are the dominant soil grouping under cultivation in Oceania, followed by Planosols, Solonetz, and Vertisols. The obtained variations of bare soil areas together with the corresponding share of soil groupings for all regions were used in other work in order to estimate the amount of shortwave radiation reflected from those surfaces according to various scenarios based on the farming methods.Item Turystyka przyjazdowa mieszkańców Niemiec do Poznania(2019) Stroik, Ewa Jolanta; Zajadacz, Alina.PromotorDysertacja stanowi pierwsze tak obszerne opracowanie tematu turystyki przyjazdowej mieszkańców Niemiec do Poznania, przedstawione na szerokim tle zagranicznej turystyki wyjazdowej mieszkańców Niemiec oraz zagranicznej turystyki przyjazdowej do Polski, Wielkopolski i do Poznania. Dostarcza wiedzy o cechach przyjazdów, głównych segmentach turystów przyjeżdżających do Poznania, a także o aktualnych cechach popytu turystycznego mieszkańców Niemiec. Stanowi źródło informacji o zadowoleniu z pobytu w Poznaniu, postrzeganiu miasta oraz o cechach jakościowych turystyki przyjazdowej z Niemiec – ich sposobie podróżowania i upodobaniach. Z perspektywy Polski przyjazdy mieszkańców Niemiec dominują w strukturze przyjazdów zagranicznych do Polski, Wielkopolski oraz do Poznania w okresie 2005-2017. W przeprowadzonych analizach wykazano istnienie różnic w turystyce przyjazdowej mieszkańców Niemiec do Poznania ze względu na wiek, główny cel przyjazdu, sposób organizacji przyjazdu, liczbę i długość pobytów w mieście. W części aplikacyjnej dysertacji zaproponowano rekomendacje w zakresie tworzenia uniwersalnego modelu monitorowania zagranicznej turystyki przyjazdowej w mieście z zapewnieniem ciągłości badań (w aspekcie diachronicznym) oraz ich jednorodności (w aspekcie synchronicznym).Item Typy cyrkulacji nad atlantyckim regionem Arktyki i ich wpływ na warunki pogodowe na Spitsbergenie(2019) Piękny, Miłosz; Bednorz, Ewa. PromotorCyrkulacja atmosferyczna jest, oprócz dopływu promieniowania słonecznego, najważniejszym czynnikiem kształtującym klimat poszczególnych obszarów Ziemi. Główny cel pracy to wskazanie regionalnych barycznych centrów oddziaływania atmosfery nad atlantyckim regionem Arktyki oraz ich wpływ na zmienność elementów pogody na Spitsbergenie. W pracy przeanalizowano przebieg i zakresy zmienności podstawowych elementów meteorologicznych na stacji Svalbard Lufthavn w okresie 1976-2010. Następnie zbadano związek dobowych anomalii wybranych elementów meteorologicznych z ciśnieniem atmosferycznym. Analiza składowych głównych (PCA) przeprowadzona na znormalizowanych średnich dobowych wartościach SLP pozwoliła na wyróżnienie 7 typów cyrkulacji, które łącznie wyjaśniają około 80% całkowitej zmienności (wariancji) pola ciśnienia nad obszarem badań. Najważniejsze są trzy pierwsze typy cyrkulacyjne, PC1-3, które łącznie odpowiadają za około 57% zmienności pola ciśnienia. Wyznaczone typy cyrkulacji PC1-7 w największym stopniu wpływają na zmiany termiczne na Spitsbergenie, ich najmniejszy wpływ jest na wilgotność względną powietrza. Zmienność wybranych elementów meteorologicznych jest determinowana przez cyrkulację atmosfery, przede wszystkim w miesiącach zimowych (grudzień). W znacznie mniejszym stopniu jej wpływ widoczny jest w okresie letnim (czerwiec).