Browsing by Author "Forycki, Maciej. Promotor"
Now showing 1 - 5 of 5
Results Per Page
Sort Options
Item Myśl polityczna Kelemena Mikesa w świetle jego „Listów z Turcji” (1717-1758)(2017) Szabelski, Adam; Forycki, Maciej. PromotorKelemen Mikes był siedmiogrodzkim szlachcicem seklerskiego pochodzenia i sługą Franciszka II Rakoczego. Wraz ze swoim panem w 1717 roku przyjął on zaproszenie sułtana Turcji, aby osiedlić się w tym kraju. Wtedy to Kelemen Mikes postanowił rozpocząć korespondencję z wyimaginowaną ciotką, która zachowała się pod nazwą Listy z Turcji. Pisał od października 1717 aż do grudnia 1758. Sekler relacjonował swoje przeżycia, dzielił się swoimi przemyśleniami na temat możliwości wyzwolenia Siedmiogrodu i reform w nim, ale także przekazywał własne odczucia, wspominał również swoje rodzinne strony. Przeprowadzając analizę źródła, jakim są Listy z Turcji, w kontekście myśli politycznej Kelemena Mikesa, w sposób szczególny autor skupił się na następujących problemach badawczych: Roli kobiet, jaką seklerski pisarz przypisywał im w społeczeństwie; sposób w jaki sposób Kelemen Mikes budował obraz księcia Franciszka II Rakoczego; jego postulaty dotyczące rezygnacji z walki zbrojnej i podjęcie działań modernizacyjnych w celu wyzwolenia ojczyzny spod panowania Habsburgów; kwestii jansenizmu w budowaniu jego naracji wokół wydarzeń historycznych oraz stosunek siedmiogrodzkiego szlachcica wobec stosunków panujących w Imperium Osmańskim. Kelemen Mikes was a Transylvanian nobleman of Székely origin and a chamberlain to Francis II Rákóczi. In 1717 he and his master accepted an invitation from the Turkish Sultan to settle in his country. Beginning with October 1717, Kelemen Mikes began writing letters to his imaginary aunt, which are known as Letters from Turkey. He continued the correspondence incessantly for several decades. At first he produced the letters quite frequently, but as years went by they became more sporadic. The correspondence ceased only in December 1758. Kelemen Mikes reported on his own experience, described life in the Ottoman Empire, shared his views on the prospects of liberating Transylvania and reforming the country, and presented his thoughts on history, as well as personal reflections and memories of his native land, landscapes, nature and life in noblemen’s households. In analysing Letters from Turkey by Kelemen Mikes in the context of his political thought, the author of the research focuses on the following issues: Mikes’s view on the social role of women; his methods of creating an image of Prince Francis II Rákóczi; his appeals to resign from armed struggle and begin modernisation in order to liberate his homeland from the reign of the Habsburgs; the role of Jansenism in building his narration of historical events and his attitude towards social relations in the Ottoman Empire.Item Peryferie absolutyzmu? Kształtowanie władzy intendentów Kanady w czasach Ludwika XIV (do roku 1700)(2022) Bzdawka, Marcin; Forycki, Maciej. PromotorW drugiej połowie XVII wieku administrację francuskich prowincji zdominowali nowi urzędnicy: intendenci. Pojawili się oni we wszystkich regionach Francji, a także – od 1663 roku – w jej amerykańskiej kolonii, Nowej Francji (Kanadzie). Postrzegani przez historyków jako narzędzie ścisłej kontroli prowincji przez Ludwika XIV, posiadali szerokie kompetencje w sprawach wymiaru sprawiedliwości, finansów i porządku publicznego. Celem prezentowanej rozprawy jest ukazanie ewolucji roli tego królewskiego emisariusza działającego w szczególnych, kolonialnych uwarunkowaniach – od chwili osadzenia intendentów w Kanadzie do 1700 roku. W tym celu przeanalizowano korespondencję wymienianą między dworem, a jego kanadyjskimi wysłannikami i zbadano powierzone im kompetencje i zadania, ich charakter i kształtowanie w czasie. Wyniki tego badania, ustalenie pewnej specyfiki sprawowania władzy nad Kanadą (oddalenie od metropolii, niespotykane w Europie relacje społeczne i ekonomiczne, współistnienie kolonistów z rdzennymi mieszkańcami) pozwalają skonstatować istnienie w siatce urzędniczej Króla-Słońce funkcji intendenta sui generis: intendenta Nowej Francji. Ponadto, ustalenia dotyczące efektywności nadzoru nad Kanadą sprawowanego przez króla, jego ministrów, jak i przez samych intendentów, podważają lansowaną niegdyś w historiografii tezę o kolonii amerykańskiej, jako terenie, gdzie władza króla absolutnego nie jest skrępowana dawnymi instytucjami i historycznymi uwarunkowaniami. Przeciwnie, Kanada okazuje się nie tylko geograficznie leżeć na peryferiach władzy deklarowanej jako absolutna.Item Protektorat polski przy Stolicy Apostolskiej (1503-1589)(2022) Hirsch, Michał; Forycki, Maciej. PromotorProtektorat narodowy był formą reprezentowania politycznych interesów władców przy papieżu przez tzw. kardynałów-protektorów z Kurii rzymskiej, opłacanych przez głowy państw. Za początki funkcjonowania tego urzędu uznaje się przełom XV i XVI w., kiedy większość europejskich monarchów opłacało wybranych purpuratów. Pierwsi kardynałowie pozyskiwani przez polskich królów pojawili się za czasów Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka. Wówczas dyplomacja polska utrzymywała kontakt z kilkoma purpuratami, lecz dopiero były legat na Węgrzech i w Polsce Pietro Isvalies (1505-1513) został pierwszym źródłowo potwierdzonym protektorem Polski. Jego następcą został kolejny exlegat w krajach jagiellońskich Achilles de Grassi (1513-1523). W przypadku dwóch pierwszych protektorów polski władca postawił na znanych sobie purpuratów, byłych wysłanników papieskich, którzy sprzyjali królestwu i byli obeznani z jego sprawami. Przy kolejnych wyborach król Zygmunta stawiał na wpływowych kardynałów należących do najbliższych współpracowników papieża: Lorenzo Pucciego (1523-1531), którego zastąpił później jego bratanek Antonio Pucci (1531-1545). Następnym protektorem został mianowany wnuk papieża Pawła III, kardynał Alessandro Farnese, który przez kolejne 44 lata sprawował pieczę nad polskimi sprawami w Stolicy Apostolskiej. Za czasów jego protektoratu upowszechnił się zwyczaj powoływania tzw. wiceprotektorów, którzy zastępowali go w pełnieniu obowiązków. W czasie protektoratu Farnesego było ich pięciu: Francesco Sfondrati (1545-1550), Bernardino Maffei (1550-1553), Giacomo Puteo (1553-1563) oraz Giacomo Savelli (1562-1587) oraz Enrico Caetani (1588-1589).Item Sarmaci i uczeni. Spór o pochodzenie Polaków w historiografii doby staropolskiej(2015-10-16) Paszyński, Wojciech; Forycki, Maciej. PromotorPrzedmiotem rozważań jest analiza sporu o pochodzenie Polaków w historiografii staropolskiej (ok. 1200-1795), przejawiającego się w konfrontacji koncepcji wandalskiej i sarmackiej. W znaczeniu węższym cezura obejmuje przełomowe XVI stulecie, gdzie zogniskował się ów spór oraz dalsze barokowe kontynuacje (ok. 1500-1740). Zwieńczenie dyskursu badawczego stanowi zarys porozbiorowych recepcji staropolskich koncepcji. W świetle analizy literatury przedmiotu należy uznać, że omawiany zakres problematyki w niniejszym opracowaniu jest nowatorski pod tym względem, że koncentruje się na samych poszukiwaniach etnogenetycznych w czasach staropolskich. Nie było dotąd w literaturze przedmiotu takiego ujęcia interesującego nas zagadnienia zarówno w sensie chronologicznym jak i merytorycznym. Tak zakrojona dysertacja stanowi nie tylko drobiazgową analizę ogromnego materiału źródłowego, ale przede wszystkim próbę uporządkowania ostatniego półwiecze badań nad etnogenezą Polaków w staropolskim dziejopisarstwie. Niniejsze rozważania oparte są na dziełach o charakterze dziejopisarskim i częściowo chorograficznym. W pierwszej kolejności wymienić tu należy traktat geograficzny Klaudiusza Ptolemeusza, Roczniki Jana Długosza i Opis Sarmacji Macieja z Miechowa. Z kolei niezwykle ważne były dzieła: Bernarda Wapowskiego, Marcina Bielskiego i szczególnie Marcina Kromera, który ostatecznie sformułował sarmacką tezę. Przedmiotem badań były także mniej lub bardziej uczone kontynuacje: Aleksandra Gwagnina, Macieja Stryjkowskiego, Stanisława Sarnickiego, Stanisława Orzechowskiego, Szymona Starowolskiego, Krzysztofa Warszewickiego, Wojciecha Dębołęckiego. Po przeanalizowaniu staropolskich kronik pod kątem zagadnienia etnogenezy, należy z całą stanowczością oddzielić dociekania uczonych (zwłaszcza szesnastowiecznych) od późniejszych kontynuacji, pozostających w służbie ideologii sarmackiej. Co za tym idzie, trzeba oddzielić raz na zawsze funkcję ideologiczną od pierwotnej, czysto naukowej. Efektem pogłębionych studiów nad niniejszą problematyką są przedstawione niżej konkluzje. Miechowita nie był twórcą koncepcji sarmackiej, lecz kamień węgielny koncepcji położył Długosz. Ten ostatni, sam jednak pozostawał w rozdarciu między nią a wcześniejszą wandalską tezą. O samych początkach utrwalania etnicznego aspektu Sarmacji – tym samym, w pełni nowej wizji etnogenetycznej – możemy mówić dopiero od I połowy XVI wieku (Decjusz i prawdopodobnie Wapowski, którego pierwsza część kroniki nie zachowała się). Dopiero Kromer i Bielski skutecznie spopularyzowali koncepcję sarmacką (połowa XVI wieku). Pierwszy w „ortodoksyjnej” (ta się ostatecznie przyjęła) drugi zaś w umiarkowanej wersji. Kromera należy uznać za głównego orędownika i propagatora tezy sarmackiej, a co za tym idzie wręcz za „ojca” późniejszego sarmatyzmu. Pamiętajmy jednak, że koncepcja była znana już w średniowieczu – także w Polsce (w XV wieku odwołał się do niej jako pierwszy Długosz). Teza sarmacka stanowiła zaś nawiązanie do niemal nieprzerwanej tradycji nazewnictwa, datującej się jeszcze na przełom pogańskiej i chrześcijańskiej ery. Polscy uczeni nie ograniczali się do bezkrytycznego powielania dawnych twierdzeń, lecz twórczo je wykorzystali. Ich erudycja i metodologia badawcza jeszcze dzisiaj może budzić podziw. Do schyłku XVI wieku nie można było mówić o całkowitym zwycięstwie koncepcji sarmackiej, której pełna hegemonia przypada dopiero na stulecie następne. Została ona wówczas wykorzystana wtórnie w celu ideologicznego podparcia polityki ekspansywnej oraz asymilacyjnej (polonizacja ruskich rodów, unifikacja „potomków” Sarmatów w obrębie jednej Sarmacji Europejskiej, którą należało odzyskać). Sama megalomania szlachecka stanowiła natomiast zwyrodnienie pierwotnej pięknej idei pojednania, zjednoczenia Słowian (Sarmatów), czynu zbrojnego w myśl wojny sprawiedliwej (odbicie i repatriacja „utraconej” przed wiekami ziemi). W świadomości większości renesansowych uczonych, Słowianie byli identyczni z Sarmatami. W zamyśle pierwotnym, zadaniem koncepcji było ustalenie okoliczności etnogenezy tychże Sarmatów-Słowian. Sarmaci nie byli utożsamiani jedynie ze szlachtą, lecz z ogółem Polaków/Słowian. Przodkami członków herbowego stanu uznani zostali dopiero w baroku, a i wówczas nie było na ten temat pełnej zgodności. Koncepcja sarmacka nie została również obalona w czasach stanisławowskich, lecz wciąż była traktowana całkiem poważnie (Naruszewicz, Kołłątaj). Obiektem krytyki była sama ideologia szlachecka (sarmatyzm) w której widziano: konserwatyzm, obskurantyzm i zacofanie. Święcąca triumfy popularności w XIX (jeszcze w połowie XX wieku nie pozbawiona znaczenia), teoria o wenedzkich korzeniach Polaków nie stanowiła twór samorodny, lecz była naturalną kontynuacją renesansowych badań. Wenetowie/Henetowie uznawani byli już bowiem przez Kromera i Bielskiego za lud sarmacki/słowiański. Jednocześnie wielu szesnastowiecznych uczonych podchwyciło te hipotezy, celem potwierdzenia starożytności i znaczenia, tak języka jak i samego narodu polskiego, który jako sąsiadujący niegdyś (Henetowie mieli pochodzić z Azji Mniejszej) z najznamienitszymi ludami antycznymi (Hellenowie) nie mógł być pomawiany o „barbarzyńskość”. Współcześnie wciąż istnieją uczeni, próbujący bronić koncepcji sarmackiej czy nawet wandalskiej. W pierwszym przypadku jest to archeolog Tadeusz Sulimirski (1979) i historyk Piotr Makuch (2013), w drugim zaś Zdzisław Skrok (2006). Należy stwierdzić, że fenomen znany potocznie pod nazwą „sarmatyzmu” jest niezwykle złożony i na jego triumf wpływ miało bardzo wiele odmiennych czynników. Przede wszystkim koncepcja ta zwyciężyła, bo znalazła się w odpowiednim miejscu i w odpowiednim czasie. Gdyby nie było tak sprzyjających okoliczności, na pewno nie spotkałaby się z równie życzliwym przyjęciem, nie tylko środowisk uczonych, ale i później ogółu mas szlacheckich. Niestety, kolejne generacje uczonych nie rozwinęły zbyt twórczo tez postawionych w renesansie. Wiązało się to zresztą ze zdominowaniem życia publicznego przez szlachtę, w tym także ośrodków myśli twórczej. XVII wiek był nadto wiekiem niezliczonych niepokojów, które utrwalały ksenofobię i wiele negatywnych cech natury polsko-szlacheckiej. Powstała cała sarmacka mitologia narodowa istniejąca w świadomości Polaków po dziś dzień. Rozwijająca się w takiej atmosferze nauka musiała znacznie utracić samokrytycyzm. Sarmatyzm zakrzepł, zasklepił się w sobie, powoli dojrzewając do rozpadu. W realiach XIX i XX-wiecznych, w świetle zmian politycznych i obyczajowych, nie było już miejsca na tą koncepcję.Item Stronnictwo saskie na Litwie w pierwszym okresie panowania Augusta II(2017) Grala, Tomasz; Forycki, Maciej. PromotorPraca wykorzystuje metodę powszechnie przyjętą dla prezentacji historii stronnictw politycznych. Pierwszy rozdział przedstawia tło historyczne skupiając się na sposobach funkcjonowania stronnictw królewskich w czasie wcześniejszych panowań: Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego. Opisane są w nim również wydarzenia rozgrywające się w czasie interregnum: początek litewskiej wojny domowej, oraz proces formowania się stronnictwa saskiego na polu elekcyjnym. Kolejny rozdział pokazuje różne aspekty organizacji stronnictwa: powiązania pomiędzy jego członkami, wpływ jaki miało na kariery popleczników króla, oraz dzielące je konflikty wewnętrzne pomiędzy poszczególnymi fakcjami. W opisywanym okresie to właśnie podziały i konflikty wewnętrzne najbardziej wpływały na słabość stronnictwa saskiego na Litwie. W rozdziale trzecim omówione są powiązania pomiędzy stronnictwem saskim na Litwie a wojskiem i dyplomacją. Ostatni z rozdziałów śledzi proces rozpadu stronnictwa saskiego na Litwie po abdykacji Augusta II w wyniku traktatu altranstadzkiego. Pracę uzupełniają trzy aneksy. Opublikowane w nich tabele prezentują w sposób przejrzysty listy stronników Augusta II w czasie różnych wydarzeń z jego panowania oraz jego przeciwników którzy wystąpili przeciw niemy po rozdwojonej elekcji.