Communities in AMUR
Select a community to browse its collections.
Recent Submissions
Częstość i fazowość występowania zjawisk lodowych na rzekach Przymorza w aspekcie zmian klimatycznych i oddziaływań antropogenicznych w latach 1951-2015
(2024) Łukaszewicz, Jan Tadeusz; Graf, Renata. Promotor
Celem pracy było określenie cech zmieniającego się reżimu termiczno-lodowego rzek Przymorza i analiza tych zmian. Przedmiotem badań była identyfikacja form zjawisk lodowych utrzymujących się na rzekach oraz stopnia ich zróżnicowania w latach 1951-2015. Szczegółowej analizie poddano czas trwania, częstość i fazowość występowania zjawisk lodowych. Zastosowanie analiz statystycznej, geostatystycznej i przestrzennej danych umożliwiło opracowanie modeli opisujących rozkład przestrzenny i czasowy zjawisk lodowych oraz relacje zachodzące między nimi, a czynnikami je warunkującymi, jak również modeli prognostycznych. Określono zmiany struktury zlodzenia rzek spowodowane wyraźnym wzrostem udziału sezonów, w których wskaźnik Oscylacji Północnoatlantyckiej NAO znajdował się w pozytywnej fazie cyklu. Opisano czynniki, które znacznie skróciły czas trwania zjawisk lodowych lub doprowadziły do ich całkowitego zaniku na wybranych odcinkach rzek. Zdefiniowano w jakiej skali i jakie zjawiska występują w obecnych warunkach klimatycznych najczęściej. Na podstawie przeprowadzonej analizy opracowano obszerną bazę danych o zjawiskach lodowych na rzekach Przymorza.
The aim of the work was to determine the features of the changing thermal and ice regime of the Coastal rivers and to analyze these changes. The subject of the research was to identify the forms of ice phenomena occurring on rivers and the degree of their diversity in the years 1951-2015. The duration, frequency and phasing of ice phenomena were analyzed in detail. The use of statistical, geostatistical and spatial analyzes of data enabled the development of models describing the spatial and temporal distribution of ice phenomena and the relationships between them and the factors conditioning them, as well as forecast models. Changes in the ice structure of rivers were determined due to a significant increase in the share of seasons in which the NAO North Atlantic Oscillation index was in the positive phase of the cycle. The factors that significantly shortened the duration of ice phenomena or led to their complete disappearance on selected river sections were described. It was defined on what scale and what phenomena occur most often in current climatic conditions. Based on the analysis, an extensive database of ice phenomena on the rivers of the Coast was developed.
Interpretacja danych geoprzestrzennych przy użyciu wyjaśnialnych metod uczenia maszynowego
(2024) Dyba, Krzysztof; Jasiewicz, Jarosław. Promotor; Interpretation of geospatial data using explainable machine learning methods
Uczenie maszynowe niewątpliwie stało się wszechobecne w różnych dyscyplinach naukowych uwzględniając nauki o Ziemi i środowisku, rewolucjonizując przy tym sposób analizy i interpretacji danych geoprzestrzennych. Rozwój złożonych modeli typu czarnej skrzynki spowodował nowe wyzwania związane z przejrzystością ich działania oraz interpretowalnością wyników.
Przedstawiona dysertacja analizuje przydatność wyjaśnialnych metod uczenia maszynowego do interpretacji danych geoprzestrzennych, odpowiadając na pytanie czy niniejsze metody mogą wspomagać proces interpretacji czynników prowadzących do uzyskania wyniku. Cel dysertacji został zrealizowany przez trzy eksperymenty badawcze związane z zastosowaniem:
1) analizy regresji do estymacji temperatury jezior;
2) klasyfikacji nadzorowanej do automatycznego kartowania form geomorfologicznych;
3) klasyfikacji nienadzorowanej do wyznaczenia i interpretacji typów powierzchni terenu.
Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że zastosowane metody wyjaśniające są przydatne do interpretacji działania modeli typu czarnej skrzynki. Pozwoliły one na lepsze zrozumienie decyzji podejmowanych przez modele i ujawnienie relacji pomiędzy zmiennymi wyjaśniającymi a wynikiem modelu. Wykorzystane metody wyjaśniające wskazały, nie tylko, które cechy są istotne, ale przede wszystkim, w jaki sposób wpłynęły na wynik predykcji.
Machine learning has undoubtedly become widespread in various scientific disciplines, including Earth and environmental sciences, revolutionizing the way of analyzing and interpreting geospatial data. The development of complex black-box models has brought new challenges related to the transparency of their operation and the interpretability of the results.
The presented dissertation examines the usefulness of explainable machine learning methods for interpreting geospatial data, answering the question of whether these methods can support the process of interpreting factors leading to a result. The objective of the thesis was achieved through three research experiments involving the application of:
1) regression analysis for estimating the surface temperature of lakes;
2) supervised classification for automatic mapping of landforms;
3) unsupervised classification for determining and interpreting land surface types.
Based on the obtained results, the applied explainability methods were found to be useful for interpreting the operation of black-box models. They allowed for a better understanding of the decisions made by the models and revealing the relationships between the explanatory variables and the model output. These methods indicated not only which features were significant, but more importantly, how they affected the prediction result.
Mity dotyczące dziecka i dzieciństwa. Studium socjopedagogiczne
(2024) Kiszka, Monika Anna; Segiet, Katarzyna. Promotor
W społecznej świadomości pojawia się wiele przekonań na temat dziecka i dzieciństwa. Często wzajemnie się one różnią, bowiem istnieje trudność zrozumienia tego „innego” świata. Powodem może być to, że człowiek dorosły wynosi z tego okresu fragmentaryczne i różnorodne wspomnienia. W tworzeniu wiedzy o dzieciństwie i w relacji dorosłego z dzieckiem widoczne jest trzymanie się odwiecznych mitów, które automatycznie przejmujemy z pokolenia na pokolenie i nie poddajemy ich weryfikacji. Często je rozbudowujemy, a nawet na bieżąco tworzymy. Konieczność „odmitologizowania” potocznej refleksji o dziecku i dzieciństwie jest ważnym zadaniem stojącym dziś przed pedagogami i osobami dorosłymi.
Zasadniczym założeniem przedłożonej pracy jest zbadanie wiedzy i ustalenie faktów dotyczących dziecka i dzieciństwa oraz mitów funkcjonujących w potocznej refleksji dorosłych. Myślenie mityczne stanowi ważny obszar analizy poznawczej, który pozostaje nadal nieodkryty. W opisywanej koncepcji badań zasadniczą rolę odgrywają mity, czyli fałszywe założenia lub półprawdy obecne w opinii publicznej. W tej narracji mit traktowany jest jako iluzyjność czy błędna prawda na temat dziecka i dzieciństwa funkcjonująca w potocznej refleksji dorosłych. Mit jest często reakcją na coś mało znanego i niezrozumiałego. Każdy z nich jednak jest próbą wyjaśnienia lub ustosunkowania się wobec czegoś. Występowanie zaś mitycznego myślenia w funkcjonowaniu każdego człowieka stanowi niezaprzeczalny fakt i zapewnia mu jednocześnie poczucie bezpieczeństwa i podejmowanie aktywności w rzeczywistości społecznej. Nasuwa się wniosek, że potrzebom obecnych czasów jest odnalezienie oraz opis obiektywnych prawd dotyczących dzieciństwa, które pozostają w sprzeczności z oficjalnymi prawdami dyskursów publicznych. Mityczne myślenie o dzieciństwie utrwala schematyczne sposoby postępowania dorosłych wobec dzieci. Ważną rolę odgrywają wyobrażenia zapośredniczone z mitów, a w konsekwencji konstytuujące miejsce oraz status społeczny dzieci.
Prezentowane badania strategicznie oparto na fundamentalnych założeniach pedagogiki społecznej i wynikającym z tego epistemologicznym paradygmacie zarówno w sferze poznawczej, jak i metodologicznej. Badaniami objęto 350 osób dorosłych. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, która była procedurą wiodącą, natomiast grupowe studium przypadku w liczbie sześciu stanowiło strategię dopełniającą. Głównym efektem przeprowadzonych badań jest próba wskazania rekomendacji i konieczności „odmitologizowania” potocznej refleksji o dziecku i dzieciństwie, która jest odpowiedzią na potrzebę zmiany myślenia o dziecku oraz dzieciństwie.
In human consciousness, there are existing beliefs about child and childhood. They are different from each other because adults have problems with understanding children's world. The main reason for this is that adults have fragmented memories from their childhood. Myths have a powerful influence on creating knowledge about childhood and relationship-building between children and adults. Myths are also seen as generational knowledge. Adults accept this type of knowledge and never get it under verification. Myths are usually extended and even created by adults. It is essential to start demythologizing the colloquial reflection about child and childhood. This unique mission applies to pedagogues and adults.
The subject of my doctoral dissertation was myths about children and childhood. This study aimed to explore the knowledge and facts about children and childhood. Furthermore, the main goal was to explore myths about children and childhood that existed in a colloquial human consciousness. Mythical thinking is a significant field of cognitive analysis which is still undiscovered. The prime assumption about myths is that they are untrue or half-facts that are still a part of human consciousness. My doctoral dissertation comprehends myths as oppositional to scientific thoughts about child and childhood. It is important to emphasize that myths are also erroneous truths about child and childhood. Myths are often used when adults come upon a situation unknown to them, but they can also be seen as an adult's reaction to searching or taking a position. It is essential to point out that mythical thinking, which is a part of human consciousness, is an undeniable fact. The main reason adults use mythical thinking is that it comforts them and is a security blanket for them.
What is more, mythical thinking helps adults to be active. In virtue of the above thesis, it is essential to conclude that exploring and describing objective thoughts about childhood is necessary. Those thoughts will need to be consistent with public discourses. Mythical thinking about childhood is the main reason that strengthens the formulaic relationship between adults and children.
The fundamental strategy of this showcase research was based on social pedagogy and her epistemological paradigm. The research of this doctoral dissertation was carried out among 350 adults. The diagnostic survey had the lead role, but the group case study was used as a complement to that. The most important effect of the presented research was an attention to presentational recommendation and the process of demythologizing the colloquial reflection about child and childhood, which is a response to the need to change ways of thinking about children and childhood.
Nicholas Trevet’s Commentary on the Psalms (1317 – c. 1321): A Publishing History
(Brepols, 2024-03) Kujawiński, Jakub
How did medieval authors publish their works in the age before print? This study seeks to achieve new insights into the publishing strategies of medieval authors by focusing on Nicholas Trevet, an English Dominican friar and Oxford master. Shortly after 1317, Trevet was commissioned by his provincial prior to write a literal commentary on the Psalter. He chose as his reference version the less commonly used Latin translation by Jerome from the Hebrew, and delivered his work before 1321/22. The first book-length examination of Trevet’s commentary, this detailed study traces the ways in which the work was circulated by the author and his proxies. Through a combined analysis of codicological, textual, and historical features of the nine extant fourteenth-century manuscripts, this study identifies contemporary efforts to make Trevet’s work available to readers within and without the Dominican Order, in England and on the Continent. Even during the author’s lifetime the commentary was copied in Paris and reached readers in Avignon and likely in Naples.
Established Libraries as a Destination for Newly Published Works in a Manuscript Culture. Medieval Authors’ Perspectives
(Brepols, 2023-10) Kujawiński Jakub
The chapter argues that established book repositories were part of medieval authors’ intentions and practices when aiming for a home for a newly composed work. The main concern of authors publishing in manuscript may have been for simple preservation of their writings. Institutional repositories must have appeared a safer bet than many private book collections. They were also seen as conveyers of authority and prestige, as suggested by statements made by John of Capua or Arnau de Vilanova. Finally, the words of Gregory the Great, Arnau de Vilanova, Jacopo Stefaneschi, Giovanni Boccaccio, Jean Gerson, or Thomas Gascoigne show that libraries were further assigned the role of distributor, if not publisher.
A good number of works that were deposited with corporate bodies that were neither the commissioners nor dedicatees of that work invites to acknowledge the role of external institutions and their libraries, which were equally expected and able to support medieval authors in their endeavours.
Rywalizacja USA-Chiny na obszarze Indo-Pacyfiku w XXI wieku w ujęciu modelu supercykli
(2024) Araszkiewicz, Adam; Wojciechowski, Sebastian. Promotor
Przeprowadzona przez autora analiza funkcjonowania modelu supercykli od powstania systemu światowego na przełomie XV-XVI w. do początków XXI w. pozwoliła na dokonanie szeregu obserwacji. Zgodnie z modelem supercykli każdy kolejny supercykl charakteryzuje się większą złożonością, a mocarstwo, które wygrało wojnę hegemoniczną dysponuje wyraźną przewagą ilościową oraz jakościową zasobów, będących w danym okresie rozwoju gospodarki i wojskowości niezbędne do sprawowania hegemonii. Każdy kolejny hegemon wychodzi z wojny hegemonicznej dysponując relatywnie większą potęgą względem innych mocarstw w systemie, niż to miało miejsce w poprzednim supercyklu. Model supercykli zakłada, iż po wygranej wojnie hegemonicznej, wraz z upływem czasu oraz w wyniku słabnących (relatywnie w stosunku do pozostałych mocarstw) możliwości ekonomicznych oraz politycznych hegemona, zmniejsza się również jego sprawczość w systemie co skutkuje erozją pozycji hegemona. Powyższe czynniki, w połączeniu ze spiralą zadłużenia, doprowadzają do sytuacji, gdy w systemie zaczynają się pojawiać pretendenci do hegemoni. W pierwszym rozdziale dysertacji: „Teoretyczne podstawy rywalizacji hegemonicznej”, zaprezentowano podstawowe założenia teorii Roberta Gilpina, George’a Modelskiego, Andrzeja Gałganka oraz Johna Mearsheimera dotyczące rywalizacji wielkich mocarstw. W rozdziale tym ukazano też rolę oraz znaczenie modelu supercykli w kształtowaniu systemu światowego, dowodząc jego relewantności w obszarze analizy rywalizacji hegemonicznej oraz aplikowalności również w kontekście relacji USA-ChRL w pierwszej połowie XXI w. W drugim rozdziale rozprawy zatytułowanym „Oddziaływanie supercyklu portugalskiego oraz holenderskiego na system światowy” polem badawczym uczyniono dwa pierwsze supercykle – portugalski oraz holenderski. W rozdziale tym przedstawiono rolę oraz znaczenie Portugalii oraz Zjednoczonych Prowincji w rozwoju systemu światowego w pierwszych dwóch wiekach jego funkcjonowania. Trzeci rozdział pracy: „Dwa supercykle brytyjskie oraz ich rola w kształtowaniu ładu światowego”, poświęcony został analizie funkcjonowania Wielkiej Brytanii w jej okresie imperialnym tj. w XVIII-XX w. W rozdziale tym przedstawiono główne powody, dla których mocarstwo to dwukrotnie wyszło zwycięsko z wojny hegemonicznej przeciwko Francji, jak również ukazano zasady funkcjonowania systemu określanego mianem Pax Britannica. W rozdziale czwartym rozprawy: „Rekonceptualizacja chronologii modelu supercykli”, przedstawiona została nowa koncepcja modelu supercykli. Zamiast chronologii wprowadzonej przez A. Gałganka zakładającej istnieje jednego supercyklu amerykańskiego, autor dysertacji zaproponował wprowadzenie drugiego supercyklu amerykańskiego. Piąty rozdział rozprawy: „Geneza rywalizacji strategicznej USA-Chiny”, poświęcony został analizie stosunków amerykańsko-chińskich po 1979 r. i narodzinom XXI-wiecznej rywalizacji hegemonicznej pomiędzy obydwoma mocarstwami. W ramach tego rozdziału ukazana została rola USA oraz ChRL w regionie Indo- Pacyfku. W rozdziale szóstym dysertacji: „Płaszczyzny rywalizacji USA-Chiny”, dokonano analizy potencjału USA oraz Chin w siedmiu kluczowych dla sprawowania hegemonii w systemie światowym obszarach. Należą do nich odpowiednio: dogodne położenie geopolityczne, ludność o odpowiedniej strukturze demograficznej, sprawny oraz efektywny system polityczny, prężna gospodarka o globalnym zasięgu i znacznych mocach produkcyjnych, zdolność do wdrażania innowacyjnych rozwiązań, skuteczny aparat dyplomatyczny, umiejętność rozwiązywania kluczowych dla społeczności międzynarodowej problemów oraz sprawowania przywództwa w systemie światowym. Siódmy rozdział rozprawy został zatytułowany: „Wojna hegemoniczna pomiędzy USA a Chinami – militarne scenariusze dalszej rywalizacji”. W rozdziale tym dokonano analizy potencjałów militarnych USA oraz ChRL ze szczególnym uwzględnieniem sił powietrznych oraz morskich, które ze względu na charakterystykę geograficzną obszaru Indo-Pacyfiku.
The analysis conducted by the author on the functioning of the supercycles model from the emergence of the world system at the turn of the 15th and 16th centuries to the beginning of the 21st century has allowed for several observations. According to the supercycles model, each successive supercycle is characterized by greater complexity, and the hegemonic power that wins the hegemonic war enjoys a clear quantitative and qualitative advantage in resources necessary for hegemony in a given period of economic and military development. Each successive hegemon emerges from the hegemonic war with relatively greater power compared to other powers in the system than was the case in the previous supercycle. The supercycles model assumes that after winning the hegemonic war, over time and as a result of the weakening (relative to other powers) economic and political capabilities of the hegemon, its agency in the system also decreases, resulting in the erosion of the hegemon's position. In the first chapter of the dissertation titled "Theoretical Foundations of Hegemonic Rivalry," the basic assumptions of the theories of Robert Gilpin, George Modelski, Andrzej Gałganek, and John Mearsheimer regarding the rivalry of great powers are presented. This chapter also demonstrates the role and significance of the supercycles model in shaping the world system, proving its relevance in the analysis of hegemonic rivalry and its applicability in the context of US- China relations in the first half of the 21st century. The second chapter of the thesis, entitled "The Impact of the Portuguese and Dutch Supercycles on the World System," focuses on the two initial supercycles - Portuguese and Dutch. In this chapter, the role and significance of Portugal and the United Provinces in the development of the world system in its first two centuries of functioning are presented. The third chapter of the work, "Two British Supercycles and Their Role in Shaping the World Order," is dedicated to analyzing the functioning of Great Britain during its imperial period, i.e., in the 18th-20th centuries. This chapter presents the main reasons why this power emerged victorious twice from hegemonic wars against France, as well as the principles of operation of the system referred to as Pax Britannica. In the fourth chapter of the dissertation titled "Reconceptualization of the Chronology of Supercycles Model," a new concept of the supercycles model is presented. Instead of the chronology introduced by A. Gałganek assuming the existence of a single American supercycle, the dissertation author proposed introducing a second American supercycle. The fifth chapter of the dissertation, "Genesis of US-China Strategic Rivalry," is dedicated to analyzing US-China relations after 1979 and the emergence of 21st-century hegemonic rivalry between the two powers. Within this chapter, the role of the USA and China in the Indo-Pacific region is depicted, as well as the regional interests of both powers. In the sixth chapter of the dissertation, titled "Realms of US-China Rivalry," an analysis is made of the potential of the USA and China in seven key areas crucial for exercising hegemony in the world system. These areas include: favorable geopolitical location, population with suitable demographic structure, efficient and effective political system, robust economy with global reach and significant production capacities, ability to implement innovative solutions, effective diplomatic apparatus, ability to resolve key problems for the international community, and leadership in the world system. The seventh chapter of the dissertation is titled "Hegemonic War between the USA and China - Military Scenarios of Further Rivalry." In this chapter, an analysis is made of the military potentials of the USA and China, with particular emphasis on the air and naval forces, which, due to the geographical characteristics of the Indo- Pacific region.
Chronology and distribution of Pleistocene woolly rhinoceros: A review of the archival data from Poland
(Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2024) Pawłowska, Kamilla; Dedła, Kajetan; Płonka, Katarzyna
This work provides a review of the state of knowledge of woolly hinoceroses in Poland. We compile research results from the 19th century to the present day and consider the collected data not only quantitatively, but above all qualitatively. Here we present a list of 215 sites from Poland where the remains of the woolly rhinoceros have been found. Studies of woolly rhinos from Poland usually employ small samples. Our compilation of data also reveals that there is currently no basis for drawing conclusions regarding the geographical distribution pattern of the species in Poland. Only a small number of works have focused on matching the places where remains occurred with the geological conditions of the area and their depositional history. Moreover, the results show that the resolution of the radiocarbon dates that are currently published is insufficient to allow conclusions about the chronology of woolly rhinoceroses in Poland to be drawn. No works to date have dealt with any aspect of palaeopopulation research. The woolly rhinoceros is not present in Palaeolithic art in Poland. A summary of our knowledge of this taxon is the starting point for our multi-aspect research into this topic.
Struktura zbiorowisk grzybów ektomykoryzowych w gradiencie środowiskowym
(2024) Durska, Anna; Mucha, Joanna. Promotor; Kurek, Przemysław. Promotor
Występowanie roślin w gradiencie środowiskowym jest ograniczone czynnikami abiotycznymi oraz biotycznymi i często zależy od kierunkowych zmian zachodzących w drobnych korzeniach (< 2 mm średnicy) a w szczególności od zmian w obrębie zbiorowisk grzybów mykoryzowych, umożliwiających wzrost roślin w różnych warunkach siedliskowych. Wśród korzeni drobnych możemy rozróżnić dwa funkcjonalne segmenty: 1) korzenie pełniące role strukturalne i transportowe oraz 2) drobne korzenie chłonne, które biorą udział głównie w pozyskiwaniu i wchłanianiu substancji pokarmowych z gleby. Ze względu na zdolność wchłaniania wody i składników odżywczych drobne korzenie chłonne są najbardziej dynamicznym i najważniejszym funkcjonalnie elementem systemu korzeniowego drzew. Natomiast grzyby mykoryzowe stanowią integralną ich część, istotną ze względu na funkcję pozyskiwania składników pokarmowych, w tym azotu i fosforu.
Celem niniejszej pracy była analiza zmienności zbiorowisk grzybów ektomykoryzowych (ECM) zasiedlających drobne korzenie sosny zwyczajnej w gradiencie szerokości geograficznej oraz związanej z tym zmienności warunków klimatycznych i dostępności składników pokarmowych (transekt: Szwecja). Grzyby ECM zidentyfikowano za pomocą sekwencjonowania fragmentu ITS. W dalszej części pracy zbadano zmienność zawartości makroelementów (C, N, P, Mg, K, Ca) oraz mikroelementów (Fe, Na, Zn, Cu, B i Al) w drobnych korzeniach sosny zwyczajnej, pełniących odmienną funkcję: absorpcyjną – pierwszy rząd i transportową – siódmy rząd (transekt: Szwecja, Finlandia i Polska).
Wykazano, że w gradiencie szerokości geograficznej, wraz ze wzrostem odległości od równika, obserwowane bogactwo gatunków ECM nie różniło się istotnie pomiędzy badanymi regionami Szwecji. Wyniki pozwalają na odrzucenie hipotezy o zmniejszeniu bogactwa gatunkowego grzybów ECM wraz z obniżeniem się średniej temperatury rocznej. Ponadto, w gradiencie malejącej średniej rocznej temperatury zaobserwowano zmianę głównego komponentu zbiorowisk grzybów ECM – od rodzaju Suillus na południu, do zbiorowisk zdominowanych przez obecność grzybów z rodzaju Piloderma na północy. Głównymi czynnikami abiotycznymi, które kształtują zbiorowiska grzybów ECM sosny zwyczajnej w Szwecji są: średnie roczne opady, pH gleby i stężenie żelaza (Fe) w glebie.
Istotnym elementem pracy było określenie zmienności zbiorowisk grzybów ektomykoryzowych zasiedlających korzenie drobne buka zwyczajnego w gradiencie dostępności składników pokarmowych (transekt: Polska). W celu zminimalizowania wpływu warunków klimatycznych na badaną zmienność, do badań wytypowano drzewostan umieszczony na zboczu rynny polodowcowej o 30% nachyleniu. Ukształtowanie terenu na powierzchni badawczej wytworzyło naturalny gradient składników pokarmowych i mineralnych. Zaobserwowano istotną zmienność gatunkową grzybów mykoryzowych oraz zmianę ilości korzeni I rzędu skolonizowanych przez symbionty ECM w gradiencie dostępności składników pokarmowych. Wyniki pracy wskazują, że struktura taksonomiczna grzybów ECM związanych z bukiem jest determinowana przez właściwości fizyko-chemiczne gleby jak wartość pH oraz zasobność w tlenek fosforu (V).
The distribution of plants along environmental gradients is constrained by abiotic and biotic factors and often depends on directional changes occurring in fine roots diameter (< 2 mm) in particular on changes within mycorrhizal fungal communities, enabling plant growth in diverse habitats. Fine roots consist of compartments that perform different functions: absorptive fine roots are mainly involved in acquiring and absorbing soil resources, while transporting fine roots play structural and transportation roles. Due to their capacity in the absorption of water and nutrients, they are the most dynamic and functionally most important element of the tree root system. Mycorrhizal fungi are an integral part of the fine roots due to their potential to foraging nutrients, including nitrogen and phosphorus.
The aim of the doctoral dissertation was to determine the variability of diversity and composition of ectomycorrhizal (ECM) fungal communities inhabiting fine roots of Scots pine along the latitude gradient and the related variability of climatic conditions and nutrient availability in Sweden. ECM taxa were identified using internal transcribed spacer (ITS) sequencing from ECM root tips. Further in this study, it has been examined the variability of contents of important biogenic elements (such as macroelements (C, N, P, Mg, K, Ca) and microelements (Fe, Na, Zn, Cu, B, and Al)) in fine roots of Scots pine which perform a different function: absorption (first order) and transport (seventh order). For these purpose samples were collected in an extended transect covering Sweden, Finland and Poland.
Results showed that along the latitude gradient, with increasing distance from the equator, the observed ECM species richness did not substantially change across the research regions. This allows us to reject the hypothesis that a decrease in the average annual temperature would result in a decline in the species richness of the ECM fungi. Additionally, across the MAT gradient, there was a noticeable shift from ECM fungal community dominated by the genus Suillus to community where fungi from the genus Piloderma predominated. The result indicated that the main abiotic factors that affect and shape the ECM fungal communities of Scots pine across Sweden are the mean annual precipitation, soil pH and soil Fe concentration.
Moreover, the characterization of ECM fungal communities associated with European beech along local nutrient availability gradient was determined. Soil and roots samples were taken from beech forest located on 30% slope formed by glacial erosion in Poland. Slope location impact the spatial distribution of moisture and soil chemical properties, which give the opportunity to investigate the influencing factors of ECM fungi community in reduced impact of climate conditions. The research findings indicated the significant species variability and an alteration in the number of beech first-order roots colonized by ECM symbionts and revealed that soil pH and phosphorus content had the crucial impact on the diversity and composition of root fungal communities of European beech at the tested location.
Identyfikacja nowych modyfikatorów niekanonicznej biosyntezy toksycznego białka poliglicynowego ze zmutowanego mRNA FMR1
(2024) Tutak, Katarzyna; Sobczak, Krzysztof. Promotor; Baud, Anna. Promotor pomocniczy
Choroby związane z premutacją łamliwego chromosomu X (FXPAC) wynikają z mutacji w genie FMR1 na chromosomie X, który odpowiada za produkcję białka FMRP. Rejon regulatorowy genu FMR1 zawiera między 25–35 powtórzeń trójki nukleotydowej CGG, natomiast patologiczna ekspansja w zakresie od 55 do 200 powtórzeń leży u podstaw FXPAC, prowadząc do chorób takich jak zespół drżenia/ataksji związanej z łamliwym chromosomem X (FXTAS) i przedwczesne wygasanie funkcji jajników (FXPOI). Patomechanizmy zaangażowane w wywołanie i progresję FXPAC obejmują sekwestrację białek do toksycznego RNA tworzącego struktury drugorzędowe, kotranskrypcyjne powstawanie tzw. pętel R powodujących uszkodzenie DNA oraz związaną z powtórzeniami translację typu RAN, która prowadzi do produkcji toksycznych białek, zwłaszcza białek poliglicynowych FMRpolyG agregujących w mózgu pacjentów. Głównym celem pracy doktorskiej była identyfikacja nowych modyfikatorów translacji RAN. W badaniu zidentyfikowano ponad 60 białek wiążących się ze zmutowanym mRNA FMR1 i wśród nich scharakteryzowano czynniki regulujące translację RAN. W szczególności zubożenie niektórych białek, w tym RPS26, RPS25, DHX15, DDX21 i ALYREF, wpłynęło na poziom i agregację FMRpolyG, podkreślając ich rolę w patologii FXPAC. Praca to dostarcza wglądu w mechanizmy FXPAC i identyfikuje nowe modyfikatory translacji RAN, co sugeruje, że skład podjednostki 40S ma kluczowe znaczenie w regulacji tego procesu.
Fragile X-premutation-associated conditions (FXPAC) stem from mutations in the FMR1 gene on the X chromosome, which affects the fragile X messenger ribonucleoprotein 1 protein (FMRP) production. Normal FMR1 genes have 25–35 CGG repeats, but expansions to 55–200 repeats cause FXPAC, leading to conditions like fragile X-associated tremor/ataxia syndrome (FXTAS) and primary ovarian insufficiency (FXPOI). FXPAC pathology involves toxic RNA forming secondary structures, co-transcriptional R loops causing DNA damage, and repeat-associated non-ATG (RAN) translation producing harmful proteins, notably FMRpolyG, which aggregates in the brain. The main aim of PhD thesis was to identify novel RAN translation modifiers. The study identified over 60 proteins binding to mutant FMR1 mRNA, with some regulating RAN translation. Specifically, depletion of certain proteins, including RPS26, RPS25, DHX15, DDX21, and ALYREF, impacted FMRpolyG levels and aggregation, highlighting their role in FXPAC pathology. This research provides insights into FXPAC mechanisms and identifies novel RAN translation modifiers, suggesting the 40S subunit's composition is crucial in CGG-related RAN translation regulation.
Dyskurs pedagogiczny w kobiecej prozie rosyjskiej XXI wieku w aspekcie genderowym
(2024) Terno-Jeleńska, Weronika; Popiel-Machnicki, Wawrzyniec. Promotor
Niniejsza rozprawa poświęcona jest charakterystyce dyskursu pedagogicznego w kobiecej prozie rosyjskiej XXI wieku w aspekcie genderowym. Głównym celem pracy stała się analiza-interpretacja czterech dzieł współczesnej literatury rosyjskiej autorstwa kobiet, a więc: noweli "Okolicznik czasu" (2012) Anny Matwiejewej; dziennika-życiorysu "Jak dziennik. Opowiadania nauczycielki" (2012) Mariny Aromsztam; współczesnej powieści "Nauczycielka" (2013) Natalji Tierientjewej; powieści-dziennika "Choinka. Ze szkoły z miłością, lub Dziennik nauczycielki" (2013) Olgi Kamajewej. Rozprawa składa się z trzech rozdziałów, Wstępu, Zakończenia, Streszczenia w języku rosyjskim, polskim i angielskim i Bibliografii.
This dissertation is devoted to the characteristics of pedagogical discourse in Russian women's prose of the 21st century in the gender aspect. The main purpose of the work was the analysis-interpretation of four works of modern Russian literature by
female authors, that is: the novella "The of four works of modern Russian literature by female authors, that is: the novella "The Circumstance of Time" (2012) by Anna Matveeva; the life diary "Like a diary. Stories of the teacher" (2012) by Marina Aromshtam; the contemporary novel "Teacher" (2013) by Natalya Terenteva; the diary novel "Christmas Tree. From School with Love, or Diary of a Teacher" (2013) by Olga Kamaeva.The dissertation consists of three chapters, Introduction, Conclusion, Summary in Russian, Polish and English and Bibliography.
Диссертация посвящена характеристике педагогического дискурса в русской женской прозе XXI века в гендерном аспекте. Основной целью работы стал анализ-интерпретация четырех произведений современной русской литературы женского авторства, то есть: новеллы "Обстоятельство времени" (2012) Анны Матвеевой; дневника-жизнеописание "Как дневник. Рассказы учительницы" (2012) Марины Аромштам; современного романа "Училка" (2013) Натальи Терентьевой; романа-дневника "Елка. Из школы с любовью, или Дневник учительницы" (2013) Ольги Камаевой. Диссертация состоит из трех глав, Введения, Заключения, Резюме на русском, польском и английском языках и Библиографии.