Communities in AMUR
Select a community to browse its collections.
Recent Submissions
Zależna od FUS obróbka snoRNA do sdRNA i regulacja modyfikacji potranskrypcyjnych rybosomowego RNA - powiązania ze stwardnieniem zanikowym bocznym (ALS)
(2023) Gawade, Kishor; Raczyńska, Katarzyna Dorota. Promotor
FUS jest białkiem wiążącym DNA/RNA, zaangażowanym w wiele etapów metabolizmu RNA. Mutacje w obrębie sygnału lokalizacji jądrowej (NLS, ang. nuclear localization signal) białka powodują błędną lokalizację FUS w cytoplazmie i w konsekwencji tworzenie agregatów cytoplazmatycznych, co jest powiązane z chorobą neurodegeneracyjną stwardnienie zanikowe boczne, ALS (ang. amyotrophic lateral sclerosis). Małe jąderkowe RNA (snoRNA) to rodzina małych niekodujących RNA, które są zaangażowane w 2'-O-metylację (2'-O-Me) i pseudourydylację rybosomowego RNA (rRNA) i małych jądrowych RNA (snRNA). Te modyfikacje epitranskryptomiczne zapewniają stabilność i zachowanie wiernej struktury rybosomów. Co ciekawe, wbrew wcześniejszemu przekonaniu, około dwie trzecie miejsc w rRNA jest zmodyfikowanych częściowo; zapewnia to dodatkowy poziom generowania heterogeniczności rybosomów.Oprócz funkcji w nadawaniu modyfikacji rRNA i U snRNA, snoRNA klasy C/D i H/ACA mogą być procesowane do mniejszych, stabilnych fragmentów, zwanych sdRNA (ang. snoRNA-derived RNAs, RNA pochodzące ze snoRNA). Cząsteczki sdRNA mogą działać jako mikroRNA i regulować ekspresję genów na poziomie transkrypcji i translacji. Co istotne, rola FUS w biogenezie mikroRNA jest znana i dobrze udokumentowana, nie ma natomiast danych na temat udziału białka FUS w regulacji ekspresji snoRNA i ich dalszej obróbce do sdRNA. W niniejszej pracy, z zastosowaniem technik wysokoprzepustowego sekwencjonowania RNA, wykazano, że FUS reguluje poziom snoRNA w komórkach linii ludzkiej neuroblastomy SH-SY5Y. Następnie, ponieważ snoRNA biorą udział w potranskrypcyjnych modyfikacjach rRNA i snRNA, wykorzystano ilościowe techniki oparte na sekwencjonowaniu nowej generacji (NGS, ang. next generation sequencing) typu RiboMeth-seq i HydraPsiSeq, do mapowania zmian w poziomach 2'-O-Me i pseudourydyny, w komórkach typu dzikiego i komórkach pozbawionych białka FUS. W wielu miejscach 2’-O-Me w rybosomowych RNA, które były zmodyfikowane częściowo, obserwowano wzrost poziomu modyfikacji w komórkach pozbawionych FUS. Równocześnie podwyższonej ekspresji ulegała też grupa snoRNA klasy C/D, biorąca udział we wprowadzaniu tych modyfikacji. Ponadto, zaobserwowano drobne zmiany w poziomie pseudourydylacji w komórkach pozbawionych FUS, które również wykazywały tendencję wzrostową, podobnie jak zmiany w ekspresji odpowiedzialnych za te modyfikacje snoRNA klasy H/ACA. W kolejnych analizach, w których wykorzystano komórki SH-SY5Y niosące mutację FUS R495X związaną z ALS, prowadzącą do syntezy białka pozbawionego sygnału NLS, również obserwowano znaczące zmiany w poziomach snoRNA oraz 2’-O-Me i pseudourydyny, w porównaniu z kontrolą typu dzikiego. W badaniach wykorzystano również fibroblasty pochodzące od pacjentów z ALS z mutacjami FUS oraz, jako kontrole, fibroblasty pochodzące od dopasowanych wiekiem i płcią osób zdrowych. Zgodnie z oczekiwaniami, w fibroblastach pochodzących od osób z „silną” mutacją FUS P525L, zaobserwowano największą liczbę znacząco zmienionych miejsc 2’-O-Me, podczas gdy w fibroblastach pochodzących od osób z „łagodnymi” mutacjami FUS R521C i R521L, zmienionych miejsc było mniej. Wyniki te uzupełniono danymi dotyczącymi 2’-O-Me z izogenicznej pary indukowanych pluripotencjalnych komórek macierzystych z mutacją FUS P525L, różnicowanych następnie do neuronalnych komórek progenitorowych i neuronów ruchowych. Co ciekawe, większość miejsc ze zmienionym profilem 2’-O-Me i pseudourydylacji położona jest w zewnętrznych partiach rybosomu 80S, sugerując, że te częściowo zmodyfikowane miejsca, w zależności od poziomu ich modyfikacji, mogą wpływać na oddziaływania z białkami rybosomalnymi i z innymi czynnikami. Jak wspomniano wyżej, analiza danych pochodzących z sekwencjonowania małych cząsteczek RNA wykazała, że wiele cząsteczek snoRNA ulega zróżnicowanej ekspresji w komórkach SH-SY5Y z wyciszeniem białka FUS. Ponadto, zidentyfikowano liczną grupę sdRNA powstających ze snoRNA klasy C/D i H/ACA. Wiele sdRNA pochodzących ze snoRNA klasy C/D zawierało zakonserwowane motywy „C” lub „D”. Co więcej, z jednego snoRNA mogły powstawać różne sdRNA, wykazujące różne poziomy ekspresji. Profil sdRNA był inny w przypadku proliferujących i zróżnicowanych komórek SH-SY5Y, co sugeruje, że zewnętrzne sygnały, takie jak traktowanie kwasem retinowym, mogą również wpływać na produkcję sdRNA ze snoRNA. Wyniki te wskazują, że białko FUS wpływa na ekspresję snoRNA i modyfikację rybosomalnego RNA. Co więcej, snoRNA są procesowane do sdRNA w sposób zależny od FUS. Jednakże, funkcja tych sdRNA pozostaje wciąż niezbadana. Konieczne są dalsze badania funkcjonalne, aby określić wpływ poszczególnych miejsc modyfikacji rRNA na translację i wpływ mutacji FUS związanej z ALS na ten proces.
FUS is a DNA/RNA binding protein involved in many aspects of RNA metabolism. Moreover, mutations within the nuclear localization signal (NLS) of FUS result in the mislocalization of this protein into the cytoplasm, resulting in the formation of cytoplasmic aggregates, and it is associated with amyotrophic lateral sclerosis, a neurodegenerative disease. Small nucleolar RNAs (snoRNAs) are a family of small non-coding RNAs that guide site-specific 2’-O-methylation (2'-O-Me) and pseudouridylation of ribosomal RNAs (rRNAs) and small nuclear RNAs (snRNAs). These epitranscriptomic modifications provide stability and maintain the structural fidelity of the ribosomes. Additionally, contrary to the previous belief, about two-thirds of these sites on the rRNA are fractionally modified; this provides another layer of generating ribosomal heterogeneity. Not limited to only guiding rRNA and snRNA modifications, both C/D and H/ACA box types of snoRNAs can be processed into smaller, stable fragments called sdRNAs (snoRNA-derived RNAs). These sdRNAs may function as microRNAs and regulate gene expression at transcriptional and translational levels. Moreover, the role of FUS in the biogenesis of microRNAs is known and well documented, but its role in regulating snoRNA expression and processing into sdRNAs is not explored. In this work, using high-throughput sequencing, it was identified that FUS regulates snoRNAs in SH-SY5Y (neuroblastoma) cells. Since snoRNAs are involved in guiding rRNA and snRNA modifications, quantitative, next-generation sequencing (NGS)-based techniques, RiboMeth-seq and HydraPsiSeq were used to map changes in 2’-O-Me and pseudouridine levels in wild-type and FUS-depleted cells (FUS KO). Many fractionally modified 2’-O-Me sites on ribosomal RNAs showed a higher proportion of modification in FUS-depleted cells, and a subset of guide C/D box snoRNAs were also upregulated. Furthermore, pseudouridine changes in the FUS-depleted cells were subtle, but an overall increase in the modification of rRNAs was noticeable, along with changes in guide H/ACA box snoRNAs. Next, SH-SY5Y cells carrying ALS-associated FUS R495X mutation that lack an NLS also displayed significant changes in snoRNAs and 2’-O-Me and pseudouridine levels compared to wild-type control. In addition, ALS-patient-derived fibroblasts with FUS mutations and age-sex-matched controls were used to explore if 2’-O-Me changes are also observed in ALS patients with FUS mutations. As expected, fibroblasts carrying ‘strong’ FUS P525L mutation displayed the highest number of significantly changed 2’-O-Me sites, whereas ‘mild’ FUS mutations R521C and R521L displayed fewer sites. These results were complemented by 2’-O-Me data from an isogenic pair of induced pluripotent stem cells, neural progenitor cells and motor neurons carrying FUS P525L mutation. Interestingly, most of the 2’-O-Me and pseudouridine sites mapped to the outer periphery of the 80S ribosome, suggesting that depending on their modification levels, these fractionally modified sites may regulate the binding of ribosomal proteins or other factors. As mentioned above, small RNA sequencing data showed that some snoRNAs were differentially expressed in SH-SY5Y FUS KO cells and, that many sdRNAs are generated from C/D and H/ACA box snoRNAs. In the case of the C/D box snoRNAs, these sdRNAs showed conserved box C or box D motifs. Moreover, a single snoRNA produced multiple sdRNAs with varying levels of expression. The sdRNA profile was different for proliferating and differentiated SH-SY5Y cells, suggesting that external cues such as retinoic acid treatment can also influence the processing of snoRNAs into sdRNAs. These results indicate that FUS influences snoRNA expression and ribosomal RNA modification. Secondly, some snoRNAs are processed into sdRNAs in a FUS-dependent manner. However, the function of these sdRNAs remains to be explored. Functional studies are necessary to explore the effects of individual rRNA modification sites on translation and how ALS-associated FUS mutation influences this process.
Zmiany konformacyjne wywołane temperaturą i ciśnieniem w kryształach molekularnych i polimerach koordynacyjnych
(2023) Półrolniczak, Aleksandra; Katrusiak, Andrzej. Promotor
Właściwości fizyczne związków chemicznych, takie jak siły spójności czy konformacje, są kluczowe dla ich właściwości. W serii 5 artykułów przedstawiony został wpływ temperatury i wysokiego ciśnienia na struktury i właściwości kryształów, zbudowanych z elastycznych cząsteczek/ligandów. Badania kryształu molekularnego ukazują, że pod wysokim ciśnieniem można zaobserwować dwie fazy tego samego kryształu w zależności od prędkości ściskania. Drugi związek – porowaty kryształ molekularny wykazał anizotropową kompresję związaną z konformacją cząsteczek. Badania nad porowatym MOF pokazują, że może on samonaprawiać swoją strukturę po uszkodzeniu wywołanym ciśnieniem. Jest także wrażliwy na rodzaj cząsteczek gościa i warunki kompresji. Podobnie drugi MOF, poddawany ściskaniu w różnych mediach hydrostatycznych, wykazuje elastyczne, ale odwrotne zmiany wywołane ciśnieniem. Elastyczny polimer koordynacyjny pod wpływem ciśnienia ulega reakcji topochemicznej. Badania nad różnorodnością efektów wywołanych temperaturą lub ciśnieniem mają zastosowanie w projektowaniu nowych materiałów o kontrolowanych właściwościach konformacyjnych pod wpływem warunków zewnętrznych.
The physical properties of chemical compounds, such as cohesive forces and conformations, are crucial for their characteristics. In a series of 5 articles, the effects of temperature and high pressure on the structures and properties of crystals built from flexible molecules/ligands is presented. Studies on molecular crystals show that under high pressure, two phases of the same crystal can be observed depending on the compression speed. Another compound, a porous molecular crystal, exhibited anisotropic compression related to the conformation of its molecules. Porous MOF demonstrates its ability to self-repair their structure after pressure-induced damage, and also is sensitive to the type of guest molecules and compression conditions. Similarly, another MOF, under compression in different hydrostatic media, shows flexible but inverse changes induced by pressure. A flexible coordination polymer undergoes a topochemical reaction under pressure. Studies on the diversity of effects induced by temperature or pressure are desirable for designing new materials with tunable conformational properties.
Improwizowane Materiały Wybuchowe (HME) - Opracowanie procedur oceny zagrożenia, zabezpieczenia próbek i unieszkodliwiania
(2023) Otłowski, Tomasz; Gierczyk, Błażej. Promotor
We współczesnym świecie tematyka zagrożeń bombowych jest bardzo aktualna. Nieustający wyścig służb oraz ludzi, których celem jest wywołanie zagrożenia dla otoczenia, wymusza u tych pierwszych podjęcie działań, aby w tym wyścigu być o krok przed tymi drugimi. Ponieważ świadomość przestępców na temat działań rozpoznawczych służb bezpieczeństwa jest duża, próbują oni ominąć systemy bezpieczeństwa korzystając ze wszystkich dostępnych metod, które im to umożliwiają. Z uwagi na fakt, iż materiał wybuchowy jest podstawowym elementem każdego zamachu bombowego, jest on ciągłym obiektem zainteresowania osób poszukujących metody skrytego jego pozyskiwania, gdzie jedną z nich jest wytworzenie materiału wybuchowego od podstaw. Materiały wybuchowe typu „HomeMade Explosives”, wytwarzane są przez syntezę chemiczną lub, co bardziej preferowane, mieszanie gotowych składników. Część, z tych składników to substancje powszechnie dostępne w legalnym obrocie, co pokazują wydarzenia mające miejsce na świecie. Dlatego celem rozprawy doktorskiej było przybliżenie przedmiotowej tematyki w sposób dostępny dla osób biorących udział w walce z zagrożeniami powodowanymi przez improwizowane materiały wybuchowe, w tym nieposiadających wykształcenia stricte chemicznego. Przeprowadzono analizę literatury naukowej, opracowań branżowych oraz informacji zawartych w literaturze nieformalnej, tzw. „black books”. Wykonano badania mające na celu weryfikację podanych w literaturze informacji w praktyce.
In today's world, the issue of bomb threats is very topical. The constant race of services and people whose goal is to create a threat to the environment forces the former to take action to be one step ahead of the latter in this race. Since criminals are aware of the security services' reconnaissance activities, they try to bypass security systems using all available methods. Due to the fact that the explosive is the basic element of every bomb attack, it is a constant object of interest for people looking for methods of secretly obtaining it, one of which is the production of the explosive from scratch. HomeMade Explosives are produced by chemical synthesis or, more preferably, mixing ready-made ingredients. Some of these ingredients are substances commonly available in legal trade, as shown by events taking place around the world. Therefore, the aim of the doctoral dissertation was to present the subject in a way accessible to people involved in the fight against threats caused by improvised explosives, including those without a strictly chemical education. An analysis of scientific literature, industry studies and information contained in informal literature, the so-called "black books". Research was carried out to verify the information provided in the literature in practice.
Tautomeria protonowa i stereoizomeria pochodnych 1,3-tiazolidinonu
(2023) Pyrih, Andrii; Jaskólski, Mariusz. Promotor
W ramach pracy doktorskiej przeprowadzono syntezę oraz badania strukturalne i spektroskopowe serii nowych pochodnych C5-ylidenowych 4-fenyloamino-1,3-tiazol2(5H)-onu o dużym znaczeniu farmakologicznym, zawierających podstawniki ylidenowe o odmiennych właściwościach elektronowych, to jest podstawnik dimetyloaminometylidenowy o właściwościach elektrono-donorowych i podstawnik metoksykarbonylometylidenowy o właściwościach elektrono-akceptorowych, a także pochodnych 5-dimetyloaminometylideno-4-fenyloamino-1,3-tiazol-2-onu z pierścieniem fenylowym podstawionym grupami -OH, -OCH3 względnie -CF3. Osobną podgrupę pochodnych 5-ylideno-4-fenyloamino-1,3-tiazol-2(5H)-onu stanowiły 5-ylideno-4-(p-R-fenylo)amino-1,3-tiazol-2(5H)-ony otrzymane na drodze syntezy, której celem było wprowadzenie do cząsteczek wraz z podstawnikiem ylidenowym innych heterocykli. Badania zostały podjęte głównie w celu lepszego zrozumienia wpływu zmian strukturalnych i elektronowych na zjawisko tautomerii protonowej oraz stereoizomerii pochodnych 5-ylideno-4-fenyloamino-1,3-tiazol-2(5H)-onu. Struktury analizowanych związków zostały określone za pomocą spektroskopii 1H i 13C NMR i FT-IR oraz analizy rentgenograficznej. Przeprowadzono również obliczenia teoretyczne potwierdzające obserwacje eksperymentalne. Uzyskane wyniki badań odnoszących się do zjawiska aminowo-iminowej tautomerii protonowej w grupie pochodnych 5-ylideno-4- fenyloamino-1,3-tiazol-2(5H)-onu wyjawiły wyjątkowo dużą trwałość formy tautomerycznej aminowej oraz brak wpływu na zjawisko aminowo-iminowej tautomerii protonowej obecnych w pierścieniu fenylowym podstawników zarówno o charakterze elektrono-donorowym (-OH, -OCH3), jak i o charakterze silnie elektrono-akceptorowym (CF3). Wykazano pojawienie się znaczących efektów rezonansowych w obrębie grupy amidynowej i podstawnika ylidynowego o charakterze elektrono-donorowym, wywierających wpływ na kształt i właściwości cząsteczek. Jednocześnie stwierdzono, że reszta fenyloaminowa ustawia się w cząsteczkach badanych związków synperiplanarnie zarówno w ciele stałym, jak i w roztworze (DMSO), zaś podstawnik ylidenowy przyjmuje konfigurację Z.
The thesis presents the synthesis and structural analysis of a series of hybrid 1Hpyrazolin/thiazolidinones as well as of 5-ylidene derivatives of 4-phenylamino-1,3-thiazol2(5H)-ones with the phenyl ring variously substituted with the -OH, -OCH3, and -CF3 groups. The aim of the structural analyses was to elucidate the structural changes and tautomeric effects in the amidine system caused by the various chemical modifications of the thiazolidinone core. The solid phase structures were characterized by single-crystal and powder X-ray diffraction, and by FT-IR spectroscopy. To examine the tautomeric effect as a possible dynamic phenomenon, the liquid phase (DMSO solution) behavior of theinvestigated compounds was studied by 1H and 13C NMR spectroscopy. As a major conclusion, the exceptional stability of the amino tautomeric form with synperiplanar conformation of all the title compounds has been established both in the solid and liquid phase. The structures were analyzed from the point of view of the electronic effects and conformational freedom of the molecules. The differences in electronic structure resulting from substituent swapping were also analyzed. In addition, the intermolecular interactions and supramolecular architecture of the crystal lattices were highlighted. Computational analyses (density functional, DFT; and atoms-in-molecules, AiM; theory) were carried out to theoretically explain the experimental data. The antiproliferative activity of selected compounds was evaluated and the most susceptible cancer cell lines (renal cancer) were identified.
Współczesne elity tubylcze i ich rola w procesie transformacji wspólnot lokalnych w regionie Los Altos de Chiapas, meksyk na przykładzie tzotzilow z gminy (San Pedro) Chenalhó
(2023) Kozłowski, Marcin Jacek; Posern-Zieliński, Aleksander. Promotor
Celem rozprawy doktorskiej jest przedstawienie tubylczych liderów (tzotzili), tudzież ich grup – elit – biorących udział w kształtowaniu społeczności lokalnej (Chenalhó). Praca ma charakter analizy antropologicznej wykorzystującej dane etnograficzne zebrane podczas intensywnych badaniach terenowych przeprowadzonych w latach 2012-2015 oraz późniejszych studiów źródeł i wywiadów z lat 2015-2022. Podejście teoretyczne prezentowane w pracy doktorskiej opiera siȩ na ujęciu dramaturgicznym obecnym w myśli K. Burke’a, E. Goffmana i V. W. Turnera, wzbogaconym także o idee zawarte w późnej filozofii L. Wittgensteina. Wybór ten ma wpływ nie tylko na rozważania teoretyczne, lecz również na sposób analizowania materiału empirycznego i kompozycję samej pracy. Główna teza podkreśla istotną rolę liderów w procesie transformacji społeczności lokalnej. Mimo długotrwałej ingerencji państwa meksykańskiego w życie społeczne wspólnot indiańskich z których wywodzą siȩ liderzy (indygenizm), współczesne czasy przynoszą nowe formy organizacji społecznej. Życie społeczne wspólnot lokalnych kształtuje siȩ dziś inaczej pod wpływem kościołów protestanckich, nowych partii politycznych, organizacji pozarządowych, czy alternatywnych ruchów społecznych jak neozapatyzm czy autonomizm. Wszystko to przekłada się, pośrednio i bezpośrednio, na kompozycję oraz zmiany w ramach organizacji władzy lokalnej, gdzie porządek tradycyjny współgra z nowymi elementami, z czego wyłania siȩ dotychczas nieznana, hybrydowa całość. Proces transformacji prowadzi ścieżkami dramatów społecznych przechodzących przez takie fazy jak naruszenie ładu, kryzys, włączenie procedur naprawczych, schizma lub reintegracja na wyższym poziomie.
The doctoral dissertation aims to present indigenous leaders (Tzotziles) and their groups – elites - involved in the shaping of their community (Chenalhó). The work represents an anthropological analysis based on ethnographic data collected during intensive field research in 2012-2015 and subsequent primary source studies and interviews carried out in 2015-2018. The theoretical approach presented in the thesis is based on the dramaturgical concept elaborated by K. Burke, E. Goffman, and V. W. Turner, and enriched with some ideas of L. Wittgenstein's later philosophical work. This choice affects not only the theoretical explanations, but also the way the empirical material is analyzed, and the work is composed in general. The general thesis affirms the crucial role of the leaders in the transformation of the local society. Despite the long-term influence of the Mexican state in shaping the fate of local communities, processes through which these indigenous leaders have emerged (indigenism), modernity has fostered alternative forms of social organization. Social life has been evolving in different way under the impacts of the Protestant churches, new political parties, non-governmental organizations, or alternative social movements such as neo-Zapatismo, or autonomismo. All this has effected, directly and indirectly, the composition and transformations within local government organizing, where the traditional order combines with the new elements forming a hybrid entity never known before. This process of transformation runs through the varied social dramas, which pass through distinct phases such as: breach, crisis, redress, schism or integration.
El objetivo de la tesis doctoral es presentar a los líderes indígenas (tzotziles) y sus grupos, o sea- las élites- involucradas en la formación de su comunidad local (Chenalhó). El trabajo está constituido por un análisis antropológico basado en los datos etnográficos recopilados durante una intensa investigación de campo en 2012-2015 además de estudios de fuentes y entrevistas posteriores llevados a cabo en el periodo 2015-2022. El enfoque teórico presentado en esta tesis se basa en la concepción dramatúrgica presente en el pensamiento de K. Burke, E. Goffman y V. W. Turner además de estar inspirado en algunas ideas procedentes de la filosofía tardía de L. Wittgenstein. Esta elección repercute no solo en las elucidaciones teóricas sino también en la forma de analizar el material empírico y manera de componer la obra. En la tesis principal se afirma el preponderante papel de los líderes en el proceso de transformación de la sociedad local. A pesar de la intervención constante del Estado mexicano en la vida social de las comunidades indígenas de las cuales provienen los líderes (indigenismo), los tiempos modernos generan formas alternativas de la organización. La vida social en las comunidades locales se desenvuelve de manera diferente bajo la influencia de iglesias protestantes, nuevos partidos políticos, organizaciones no gubernamentales o nuevos movimientos alternativos como el neozapatismo, o el autonomismo. Todo esto se traduce, directa e indirectamente, en la composición y transformación dentro de la organización del gobierno local en el que el orden tradicional se combina con los nuevos elementos formando una entidad híbrida, antaño desconocida. El proceso de transformación conduce por los caminos de los dramas sociales, pasando por tales etapas como brecha, crisis, acción reparadora, cisma o reintegración.
Ludzie i nie-ludzie: ontologia andyjska w ujęciu antropologicznym na przykładzie keczuańskiej społeczności Q'eros z Peru
(2023) Przytomska-La Civita, Anna; Posern-Zieliński, Aleksander. Promotor
Przedmiotem rozprawy jest antropologiczna interpretacja ontologii społeczności Q’eros z Kordyliery Vilcanota (Andy peruwiańskie) w kontekście koncepcji ciała i osoby oraz schematów relacji autorstwa Philippe’a Descoli. Materiały do pracy zostały zebrane podczas długoterminowych badań terenowych trwających 22 miesiące. Praca złożona jest z 5 rozdziałów. W rozdziale pierwszym, który stanowi wprowadzenie do ontologii Q’eros, przedstawiam oryginalne ujęcie andyjskiej koncepcji ciała i osoby. Wykorzystując teorię indywiduum i dywiduum, analizie poddaję proces stawania się osobą oraz ukazuję w jaki sposób ciało w ontologii Q’eros jest jednocześnie indywidualne i kolektywne. W rozdziale 2 przedstawiam omówienie ontologii nie-ludzkich istot osobowych: apus i pachamamas. Zwracam tutaj szczególną uwagą nie tylko na narracje o tych istotach, ale także na wydarzenia, w których ujawniają one swoją obecność i wpływ na ludzkie życie. Kolejna część pracy poświęcona jest specjalistom rytualnym (szamanom) u Q’eros. Omawiam inicjację szamańską, szamańskie atrybuty mocy, relacje szamanów i nie-ludzi w kontekście rytuałów, sesji leczniczych czy podróży paqos do świata podziemnego. Rozdział 4 to szczegółowa analiza praktyk rytualnych wpisujących się w ontologiczny schemat wymiany. Ten typ relacji pomiędzy ludźmi i osobami nie-ludzkimi manifestuje się za pośrednictwem różnych typów praktyk rytualnych w ramach następujących obszarów: rolnictwo, pasterstwo, łowiectwo, mobilność (podróżowanie), praktyki żywieniowe, pieśni rytualne, praktyki szamańskie i lecznicze. W tej części śledzę jak te praktyki wymiany zapewniają cyrkulację substancji i zasobów pomiędzy różnymi grupami istot osobowych. Rozdział 5 to z kolei analiza drapieżności, która obok wymiany jest drugim modelem ludzko-nie-ludzkich relacji. W tej części przyglądam się różnym wariantom tej relacji, biorąc pod uwagę kontekst i źródło ich ustanowienia. W rozdziale podsumowującym niniejszą rozprawę refleksje końcowe skupiają się wokół takich zagadnień jak: koncepcja osoby w ontologii andyjskiej, ontologiczne schematy wymiany i drapieżności oraz ogólny zarys ontologii andyjskiej, którą charakteryzują dwie logiki organizujące – analogia i fraktalność.
The subject of this dissertation is an anthropological interpretation of the ontology of the Q'eros community from the Vilcanota Cordillera (Peruvian Andes) in the context of the concept of body and person and relationship models of Philippe Descola. Ethnographic materials were collected during long-term field studies lasting 22 months. The work consists of 5 chapters. In the first chapter, which is an introduction to the Q’eros ontology, I present an original approach to the Andean concept of body and person. Using the theory of the individual and dividual person, I analyze the process of becoming a person and I show why the body in the Q’eros ontology should be understood as individual and collective at the same time. In Chapter 2 I discuss the ontology of non-human persons: apus and pachamamas. I pay special attention not only to the narratives about these beings, but also to the events in which they reveal their presence and influence on human life. The next part of the dissertation is devoted to ritual specialists (shamans) among Q'eros. I discuss shamanic initiation, shamanic attributes of power, the relationship of shamans and non-humans in the context of rituals, healing sessions or their journeys to the underworld. Chapter 4 is a detailed analysis of ritual practices that represent the ontological scheme of exchange. This type of relationship between humans and non-human persons manifests through different types of ritual practices within the following areas: agriculture, pastoralism, hunting, mobility (travel), food practices, ritual songs, shamanic and healing practices. In this part, I follow how these exchange practices ensure the circulation of substances and resources between different groups of personal beings. Chapter 5 is an analysis of predation, which, next to exchange, is the second model of relationships between humans and non-humans. In this chapter, I analyze the different variants of this relationship, taking into account the context and the source of their establishment. In the final chapter, the concluding reflections focus on such topics as: the concept of a person in Andean ontology, ontological schemes of exchange and predation, and the general outline of Andean ontology, which is characterized by two organizing logics – analogy and fractality.
Ikonograficznoprawne aspekty malarstwa Jana Matejki w świetle założeń historycznej szkoły prawa
(2023) Kostecka, Jolanta; Gulczyński, Andrzej. Promotor
Głównym celem badań było wyjaśnienie ikonograficznoprawnych aspektów malarstwa Jana Matejki oraz ich ocena w świetle założeń przyjętych przez historyczną szkołę prawa. Analiza ikonograficznoprawna dzieł Matejki dotyczyła zobrazowanych w nich instytucji prawnych, postaci, miejsc, budynków i przedmiotów mających doniosłość prawną, jak również kwestii odtworzenia ich zgodnie z historią bądź w sposób odzwierciedlający twórczą wyobraźnię i idee artysty. Struktura rozprawy doktorskiej jest następująca. Rozdział 1 dotyczy ikonografii prawnej jako nauki, zawiera rozważania na temat możliwości i metod przedstawiania normy prawnej za pomocą obrazu. Rozdziały 2 i 3 odnoszą się do szkoły historycznej prawa w Europie i w Polsce. W tym miejscu omówione zostały również zagadnienia związane z krakowską szkołą historyczną i jej oddziaływanie na Matejkę. W rozdziale 4 zaprezentowany został rozwój polskiego malarstwa w XIX wieku, na tle malarstwa europejskiego. W rozdziale 5 przedstawione zostały cechy charakterystyczne malarstwa historycznego Jana Matejki, jego wyjątkowy styl i historiozofia, a także wpływ środowiska artystycznego na jego twórczość oraz ówczesna sytuacja polityczna i prawna Galicji. W ostatnim rozdziale rozprawy przedstawiona została analiza stylistyczno-porównawcza i ikonograficznoprawna wybranych obrazów Jana Matejki.
The main purpose of the dissertation is presenting iconographical and legal aspects of Jan Matejko’s paintings in the view of the assumptions of the Historical School of Law. The legal and iconographical analysis of Jan Matejko’s paintings in the study pertains legal institutions, figures, places and objects having legal relevance depicted in his artworks, as well as their reconstruction pursuant to the history or in a creative way (reflecting originative imagination and ideas of the artist). The structure of the dissertation is as follows. The first chapter concerns the legal iconography as science and contains information about possibilities and methods of presenting legal precepts by means of picture. The second and third chapters refer to the Historical School of Law in Europe and Poland. Further, the author elaborates also next issues, such as the Historical School in Cracow and its influence on Matejko’s works. In the fourth chapter the development of the Polish historical painting in the 19th century is presented (in the context of European painting). The fifth chapter of the study considers the specific features of Matejko’s historical paintings. The author describes Matejko’s artistic style and his philosophy of history. The sixth chapter pertains stylistic and comparative as well as iconographical and legal analysis of Matejko’s oily paintings.
Zastosowanie teorii kolektywów myślowych i stylów myślowych Ludwika Flecka do badania zmian kulturowych
(2023) Dersley, Stephen; Rotengruber, Przemysław. Promotor
Praca ma na celu ukazanie, że teoria kolektywów myślowych i stylów myślowych Ludwika Flecka może posłużyć do wyjaśnienia aspektów zmiany kulturowej, które umykają alternatywnym teoriom i modelom. Rozprawa krytykuje teorie jednoznacznie determinujące zmiany kulturowe (np. ekonomiczny determinizm Marksa, nacisk Kuhna na czynniki percepcyjno-epistemiczne jako wyzwalacze rewolucji naukowych, oraz koncepcję Foucaulta na temat praktyk niedyskursywnych vs dyskursywnych). Praca odtwarza teorię Flecka, skupiając się na interaktywnej kognicji i komunikacji między społecznościami naukowymi, oraz opracowuje metodologię jej zastosowania do szerszych transformacji kulturowych. Badanie proponuje modyfikacje teorii Flecka, takie jak włączenie koncepcji produkcji kulturowej Bourdieu oraz różnicujących praktyk artykulacji Laclau i Mouffe, aby rozwiązać jej ograniczenia. Rozprawa stosuje teorię Flecka do następujących transformacji kulturowych: wyłonienia się filozofii jako praktyki kulturowej w antycznych Atenach; przywłaszczenia i adaptacji filozofii ateńskiej w późnej Republice Rzymskiej; Heglowskiego ujęcia paidei jako wczesnej formy Bildung; wyłonienia się fakultetu filozofii na uniwersytecie niemieckim; jak również wielowymiarowych konfliktów w ramach europejskiego oświecenia.
The thesis aims to show how Ludwik Fleck’s theory of thought collectives and thought styles can be applied to shed light on aspects of cultural change that elude alternative theories and models. The thesis critiques singular determinant theories of cultural change (e.g. Marx's economic determinism, Kuhn's emphasis on perceptual-epistemic factors as triggers of scientific revolutions, and Foucault's conception of non-discursive vs. discursive practices. The thesis reconstructs Fleck’s theory, focusing on interactive cognition and communication between scientific communities, and develops a methodology for its application to broader cultural transformations. The thesis proposes modifications to Fleck’s theory, such as incorporating Bourdieu’s concept of cultural production and Laclau and Mouffe’s differential articulatory practices to address its limitations.The thesis applies Fleck’s theory to the following cultural transformations: the emergence of philosophy as a cultural practice in ancient Athens; the appropriation and adaptation of Athenian philosophy in the late Roman Republic; Hegel’s treatment of paideia as an earlier form of Bildung; the rise of the philosophy faculty in the German University; and the multidimensional conflicts of the European Enlightenment.
Rola menedżerów mediów społecznościowych na przykładzie youtuberów w procesie facylitowania rozwoju młodych dorosłych
(2023) Wnuk, Kamil; Futyma, Sławomir. Promotor; Rudnicki, Zbigniew. Promotor pomocniczy
Niniejsza rozprawa doktorska przedstawia formy społecznej współpracy młodych dorosłych w mediach społecznościowych dla osiągnięcia przez nich zysku finansowego. W takim odniesieniu istotne jest rozpoznanie w erze postcyfrowej roli menedżerów mediów społecznościowych na przykładzie youtuberów. Jednocześnie celem rozprawy jest ukazanie, że rola youtubera zapoczątkowała i sformalizowała tego typu działania, określając nowe formy partycypacji w mediach społecznościowych. Projekt podjętego studium przypadku z youtuberem Adamem Wawrzyńskim (Fanggotten) i tiktokerem Janem Marciniakiem (PasiekOfficial), w którym porównywane są doświadczenia wyuczonych praktyk internetowych z analizą procesów facylitacji rozwoju młodych dorosłych w mediach społecznościowych. W ten sposób została ilustrowana między innymi strategia wzmocnienia wspólnotowej roli menedżera mediów społecznościowych.
This thesis introduces the forms of social collaboration of young adults in social media for their financial benefit. In reference to this, it is relevant to acknowledge the role of social media managers in the post-digital era using the example of youtubers.At the same time, the aim of the thesis is to show that the role of the youtuber has initiated and formalized such activities, defining new forms of social media participations. This research presents the undertaken case studies of the youtuber Adam Wawrzynski (Fanggotten) and of the tiktoker Jan Marciniak (PasiekOfficial). These examples compare the experience of learned online practices with the analysis of the facilitation processes of young adults development in social media. In this way, the strategy of empowering the collaborative role of the social media manager was illustrated.
Doświadczenie endometriozy jako choroby przewlekłej w biografiach studentek
(2023) Kaźmierska, Marlena; Cybal-Michalska, Agnieszka. Promotor; Peret-Drążewska, Paulina. Promotor pomocniczy
Endometrioza jest nieuleczalną chorobą przewlekłą, która dotyka w Polsce około 2 milionów dziewcząt i kobiet, a na świecie ok. 180 milionów osób. Endometrioza występuje w czasie realizacji głównych zadań rozwojowych „wschodzącej dorosłości” i dokonywaniu kluczowych wyborów życiowych. Celem pracy doktorskiej jest przedstawienie doświadczania endometriozy jako choroby przewlekłej w kontekście trajektorii chorowania w biografiach młodych kobiet, percepcji siebie w różnych rolach społecznych oraz funkcjonowania na co dzień w mikro-, mezo-, egzo- i makrostrukturach społecznych. Aby tego dokonać, zbadano metodą narracyjno-biograficzną 23 studentki, u których zdiagnozowano endometriozę. Praca składa się z czterech części: teoretycznej, metodologicznej analizy wyników badań własnych oraz rekomendacji. Warto zaznaczyć, iż doświadczenie choroby determinowało ich ścieżkę kształcenia oraz kariery zawodowej. Wskazano również wpływ endometriozy na percepcję siebie w rolach społecznych, poczucia własnej atrakcyjności, kobiecości i seksualności oraz wystąpienie zaburzeń w sferze psychicznej. Ponadto choroba odmieniała jakość relacji rodzinnych oraz interpersonalnych. W dysertacji sformułowano również potrzeby, problemy, oczekiwania, postulaty oraz luki w systemie opieki zdrowotnej i wsparcia osób chorych na endometriozę w Polsce.
Endometriosis is an incurable chronic disease that affects around 2 million girls and women in Poland, and approximately 180 million individuals worldwide. It occurs during the realization of the main developmental tasks of 'emerging adulthood' and involving pivotal life choices. The aim of the doctoral thesis is to present the experience of endometriosis as a chronic disease in the context of illness trajectories within the biographies of young women, self-perception in various social roles, and daily functioning within micro-, meso-, exo-, and macrosocial structures. To achieve this, a narrative-biographical method was used to examine 23 female students diagnosed with endometriosis. The thesis consists of four parts: theoretical, methodological, analysis of research results, and recommendations. It's worth mentioning that the experience of the disease determined their educational path and professional career. The impact of endometriosis on self-perception in social roles, feelings of self-attractiveness, femininity, and sexuality was also indicated, along with the occurrence of psychological disturbances. Furthermore, the illness also altered the quality of family and interpersonal relationships. The dissertation also formulated needs, issues, expectations, demands, and gaps in the healthcare and support system for individuals with endometriosis in Poland.