2014, Vol. 75. Dostępność studiów wyższych dla młodzieży wiejskiej
Permanent URI for this collection
Jeśli chcesz przejrzeć artykuły znajdujące się w tej kolekcji wybierz przycisk Tytuł
Browse
Recent Submissions
Item Dostępność studiów wyższych dla młodzieży wiejskiej (CPP RPS 75/2014)(Center for Public Policy Research Papers Series, 2014) Wasielewski, KrzysztofPytanie o to, dlaczego należy badać nierówności w dostępie do wykształcenia młodzieży wiejskiej, jest tylko z pozoru pytaniem prostym i oczywistym. Warto zatem na wstępie wymienić chociaż kilka argumentów przemawiających za koniecznością prowadzenia tego typu badań. Pierwszym jest niedostateczny stan opracowań nad tym zagadnieniem we współczesnych naukach społecznych (i szerzej humanistycznych). Wystarczy pobieżny przegląd literatury nad dostępem młodzieży wiejskiej do wykształcenia, aby stwierdzić, że brak obecnie wiedzy nie tylko o poważniejszych i pewniejszych wskaźnikach (o nich później), lecz również o głównych tendencjach i prawidłowościach w tym obszarze [zob. Szafraniec, 2001; Wasielewski, 2004]. Zadecydowało o tym kilka czynników: zmiana zainteresowań badaczy wynikająca z intensywnych przemian społeczno-gospodarczych po transformacji systemowej i pojawienia się innych, nowych pól badawczych i zainteresowań; naznaczenie pewną „ideologicznością” badań nad dostępem do wykształcenia młodzieży wiejskiej przed 1989 rokiem i wynikająca stąd niechęć do problematyki poruszającej zagadnienia równości społecznej; rozrost szkolnictwa wyższego i liczby studentów oraz wynikające stąd problemy finansowo-organizacyjne w prowadzeniu badań (m.in. kłopoty z doborem prób) i wreszcie obowiązywanie ustawy o ochronie danych osobowych, która przynajmniej pośrednio przyczyniła się do kłopotów z uzyskaniem danych o pochodzeniu społecznym studentów i realizowaniu badań wymagających zbierania od respondentów tzw. danych osobowych. Drugim silnym argumentem na rzecz badania dostępu do edukacji wydaje się konieczność śledzenia funkcji (jawnych i ukrytych) systemu oświatowego. Warto bowiem zwrócić uwagę, że, z jednej strony funkcjonuje on w zmiennej i płynnej rzeczywistości społecznej, z drugiej zaś, sam podlega obecnie częstym i znaczącym zmianom (ingerencjom). Proces transformacji systemowej wciąż można uznawać za niezakończony, o czym świadczy wciąż pewna niestabilność polskiej gospodarki, jak i przemiany wynikające ze zmian w makroskali (np. wejście Polski do Unii Europejskiej). Nieco inaczej należy interpretować przemiany w łonie systemu oświatowego, których w ciągu ostatnich 18 lat można się doliczyć przynajmniej kilkunastu (wliczając w to reformę strukturalną, jak i szereg zmian mających charakter ustawowy). Jednak ich celów można doszukiwać się zarówno w obszarze niezbędnych zmian systemowych, jak i ingerencji politycznych (ideologicznych). W kontekście młodzieży wiejskiej na przemiany te można patrzeć z perspektywy jednostki – wówczas ważne byłoby analizowanie kogo (społecznie rzecz ujmując) kształcą polskie szkoły. Przykładowe pytania, które się w tym kontekście pojawiają mogą brzmieć: Czy młodzież wiejska ma takie same szanse przejścia przez system edukacyjny co młodzież z innych grup społecznych? Jaką proporcję stanowi młodzież wiejska w obrębie poszczególnych poziomów edukacji? Można również na to zagadnienie spojrzeć z perspektywy systemowej, wówczas interesować nas będą systemowe funkcje edukacji: czy szkoła wiejska uczy na tym samym poziomie co miejska, czy jednostki wyposażane są w porównywalne kompetencje? Czy młodzież wiejska kształcona jest „dla” wsi czy „dla” miasta? W tym też obszarze lokują się mechanizmy alokacji jednostek w społecznej strukturze: jakie czynniki decydują o zajmowanych przez jednostki pozycjach społecznych? Czy szanse na zajęcie wysokiej pozycji społecznej są jednakowe dla jednostek z różnych grup i środowisk społecznych? Jaka jest w tym rola wyższej uczelni, a jaka edukacji na wcześniejszych poziomach? Można również spojrzeć na dostęp do edukacji z perspektywy drożności systemu edukacji. Wówczas interesujące są pytania o to czy system edukacyjny umożliwia ruchliwość pionową, którędy przebiegają ścieżki „awansu społecznego” – czy wszystkie trajektorie szkolne są tak samo drożne, czy dają takie same szanse młodzieży z różnych środowisk? Wreszcie niebagatelne znaczenie ma również pytanie o równość i sprawiedliwość społeczną w edukacji, zwłaszcza w kontekście zapisów konstytucyjnych, praw człowieka czy zwykłej społecznej uczciwości. Czy jednostki z różnych warstw, grup społecznych, środowisk mają równe szanse w dostępie do edukacji? Z pewnością tych argumentów i wynikających z nich pytań jest znacznie więcej, jednak te kilka przytoczonych wydaje się wystarczającymi, żeby spróbować zdiagnozować współczesne główne tendencje w dostępie młodzieży wiejskiej do edukacji na poziomie akademickim oraz poddać krytycznej analizie dotychczasowe badania i opracowania na ten temat.