Przegląd Politologiczny, 2020, nr 2
Permanent URI for this collectionhttps://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/25640
Browse
Recent Submissions
Item Partie polityczne i ich elektoraty. Od sympatii do antagonizmu. Na przykładzie Platformy Obywatelskiej i Prawa i Sprawiedliwości(Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2020) Zagała, ZbigniewOd 2005 roku życie polityczne w Polsce w znaczącym stopniu zdominowane jest przez spór dwóch partii: Platformy Obywatelskiej (PO) oraz Prawa i Sprawiedliwości (PiS). Spór ten nie jest tylko rywalizacją liderów i członków partii na programy polityczne. To konfrontacja antagonistycznych światopoglądów wyborców oraz sympatyków obu partii. Jej symbolicznym początkiem są nieudane rozmowy między gremiami przywódczymi obu partii, które nie doprowadziły do powstania koalicyjnego rządu w 2005 roku. Intensywność sporu, toczonego w wielu środowiskach, skłania obserwatorów życia publicznego do formułowania tezy o dwóch metaforycznych Polskach, o dwóch obcych sobie plemionach. Autorzy naukowych i publicystycznych analiz tego fenomenu często wskazują na różnice w zakresie cech demograficznych i społecznych, jakimi charakteryzują się elektoraty obu partii. Odmienności te mają jednak drugorzędne znaczenie w stosunku do różnic w poglądach zwolenników PO i PiS na temat wydarzeń, problemów, zjawisk i osób istotnych dla partyjnych tożsamości. Istotną rolę w podtrzymywaniu i reprodukcji odmiennych światopoglądów sympatyków obu partii odgrywają media. Celem tekstu jest dokonanie charakterystyki cech oraz podzielanych poglądów sympatyków obu partii oraz analiza ewolucji ich sympatii i antypatii politycznych w ostatnich kilkunastu latach. Wnioski formułowane są na podstawie wtórnej analizy danych zebranych w latach 2001–2019 przez Centrum Badania Opinii Społecznej oraz przez innych badaczy.Item Profiles of International Relations in 2020. Interview with Professor Robert Jervis at Columbia University in New York, November 15, 2019(Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, UAM, 2020) Fiedler, RadoslawItem Poland’s policy towards membership in the Economic and Monetary Union(Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, UAM, 2020) Kołodziejczyk, KatarzynaPoland’s accession to the European Union determines future membership in the Economic and Monetary Union (EMU). The subject of the research is the analysis of Polish policy towards EMU membership during the first 15 years of Poland’s membership in the EU. The research is political nature and intentionally does not focus on the economic benefits and challenges associated with Poland’s membership in the EMU. The aim of research is to focus on changes taking place in the policy towards Poland’s membership in the EMU conducted by the ruling parties, successively by the coalition of the Civic Platform (PO) and the Polish People’s Party (PSL) – PO-PSL in years 2007–2015 and then by the Law and Justice (PiS) in years 2005–2007 in consultation with the Self-Defence (Samoobrona RP) and the League of Polish Families (LPR) as well as 2015–2019 in the coalition with the Jarosław Gowin’s Agreement (Porozumienie Jarosława Gowina) and Zbigniew Ziobro’s Solidary Poland (Solidarna Polska). The main research questions relate to how has Poland’s membership in the EMU been perceived by the ruling parties since 2004 and what are the reasons for the fact that joining the eurozone by Poland until recently had been the strategic goal of the ruling elite of the country, and nowadays the strategic goal has become non-entry into the EMU. The main research methods were the analysis of the content of documents and a comparative method. The first method allowed presenting the perspective of Poland’s entry into the euro area from the side of the ruling parties policy. That is why the text was mainly based on source materials, i.e. reports, government documents, political speeches, party election programs and press articles. The second research method allowed to compare the concept of Poland’s membership in the EMU presented in various programs of the ruling political parties. The result of the conducted research indicates the radicalisation of the views of the Polish political scene. It also proves that date of adoption of the single European currency depends not only on meeting the convergence criteria, but also on which political option will rule in Poland.Item Między wolnością a upolitycznieniem mediów publicznych(Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, UAM, 2020) Szot, LucynaZjawisko polityzacji mediów publicznych w Polsce, stanowi istotne zagrożenie dla ich niezależności. Media publiczne odgrywają zasadniczą rolę w zakresie reprezentacji interesów społecznych m.in. różnorodność, niezależność oraz rzetelność i kompletność informacji. Publiczna radiofonia i telewizja realizuje misję publiczną i kształtuje społeczeństwo obywatelskie. Obowiązek realizacji misji społecznej przez media publiczne wynika z treści ustawy o radiofonii i telewizji. Wobec zjawiska komercjalizacji i polityzacji, w rzeczywistości brak materialnych gwarancji realizacji misji społecznej. Media publiczne umożliwiają legitymizację medialną polityków, co zderza się z niezależną pozycją organizacji medialnych. Tendencja uwolnienia się mediów od jakiejkolwiek politycznej kontroli, pozostaje w sprzeczności z tendencją do wywierania wpływu przez polityków na zawartość mediów (polityzacja mediów). Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym. W sferze komunikowania społecznego fundamentalne jest prawo do wolności prasy i wolności słowa. Zasadniczą rolę w zakresie reprezentacji interesów społecznych odgrywają autonomiczne media publiczne i niezależni dziennikarze. Artykuł stanowi wprowadzenie do analizy związanej z mechanizmami nadmiernego upolitycznienia mediów publicznych w Polsce. Autorka posługuje się podejściem normatywnym oraz metodą badań empirycznych ilościowych – kwestionariusza anonimowego przeprowadzonego wśród dziennikarzy mediów regionalnych. Podstawowym celem badawczym jest analiza uwarunkowań niezależności mediów publicznych i dziennikarzy w Polsce, w kontekście procesu polityzacji. Konstytucyjne deklaracje wolności prasy nie znajdują odzwierciedlenia w rzeczywistości, w szczególności w odniesieniu do mediów publicznych. Obecny status prawny i finansowy mediów publicznych skazuje z góry ich organy, na uzależnienie polityczne i balansowanie pomiędzy realizacją misji a koniecznością osiągania zysków.Item Inicjatywa ustawodawcza jako konstytucyjna kompetencja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej(Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, UAM, 2020) Wicherek, DamianW artykule przeprowadzono analizę realizacji inicjatywy ustawodawczej przez Prezydentów Rzeczypospolitej Polskiej (RP) w latach 1990–2019. W publikacji przedstawione zostały podstawy prawne obowiązujące w poszczególnych ustawach konstytucyjnych z lat 1989–1992 oraz w obecnej Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r., na mocy których Prezydenci RP korzystali z konstytucyjnych prerogatyw, wśród których jest inicjatywa ustawodawcza. W artykule poddano analizie wykonywanie tej kompetencji przez poszczególnych Prezydentów RP. Celem artykułu jest przedstawienie realizacji inicjatywy ustawodawczej Prezydentów w Trzeciej Rzeczypospolitej z uwzględnieniem zadań Kancelarii Prezydenta jako organu pomocniczego. Celowo pominięto zapowiedzi programowe kandydatów ubiegających się o urząd prezydenta, stanowiące realną realizację inicjatywy ustawodawczej w przypadku objęcia urzędu prezydenta, w tym także okresu kohabitacji, ponieważ kwestie te wymagają podjęcia odrębnych badań i analiz. W zakończeniu niniejszego artykułu dokonano podsumowania realizacji inicjatywy ustawodawczej przez poszczególnych Prezydentów RP z uwzględnieniem ich aktywności na przestrzeni ostatnich 29 lat.Item The 1988–1989 transformation in Poland. The authorities, the opposition, the Church(Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, UAM, 2020) Stachowiak, PawełThe events that took place in Poland in 1988–1989 established a transformation model of which various elements tended to be replicated in other countries of the Soviet Bloc. Nevertheless, certain elements of the Polish transformation model were specific and unique, having sprouted from a specific historical context. The author of the paper proposes that the triad formed by “the authorities, the opposition and the Church” be considered a uniquely Polish aspect of the political and social transformation that took place after August 1980. The goal of this paper is to present this transformation with respect to each of the above three actors. An analysis of their concepts and actions leads to the conclusion that Poland should be considered an exceptional model of transformation in Central and Eastern Europe. The Polish transformation model featured a key and unique element, the Catholic Church – an institution that played a considerable role in making the 1988–1989 transformation non-confrontational.Item Działalność Straży Miejskiej Miasta Poznania w latach 2015–2019(Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, UAM, 2020) Antkowiak, Paweł; Radzioch, JoannaIstotnym elementem modelu samorządowego w Polsce jest niewątpliwie funkcjonująca od początku jego restytucji w Polsce straż gminna. Obchodzona w tym roku okrągła rocznica przywrócenia w Polsce samorządu terytorialnego jest okazją do wielu podsumowań i wyciągania wniosków na przyszłość. O ile w przypadku dyskusji na temat funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce próżno poszukiwać głosów, które mówiłyby o próbie wycofania się z reformy samorządowej, o tyle w dyskusji publicznej coraz częściej pojawia się postulat likwidacji straży gminnych z polskiego systemu bezpieczeństwa publicznego. Warto jednak, dyskutując na temat zasadności funkcjonowania straży gminnych, oprzeć się na materiale źródłowym, który w jasny i klarowny sposób obrazuje zakres jej działań i tym samym opisuje pełnioną rolę w systemie bezpieczeństwa publicznego na poziomie lokalnym. Celem niniejszego opracowania jest przede wszystkim scharakteryzowanie działań jednostki we wskazanych latach, które świadczą o zasadności jej istnienia w mieście wojewódzkim, jakim jest Poznań.Item Władza lokalna nie dla partii? Przypadek Pawła Adamowicza w rywalizacji 2018 roku(Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, UAM, 2020) Drzonek, MaciejPrzedmiotem badań podjętych w artykule jest rywalizacja o władzę lokalną w Gdańsku w 2018 r. Cztery wcześniejsze elekcje lat 2002–2014 w rywalizacji o prezydenturę miasta wygrywał Paweł Adamowicz, który zawsze oficjalnie reprezentował bardzo popularną w Gdańsku partię polityczną – PO. W 2018 r. Adamowicz wystartował jednak z własnego komitetu (KWW Pawła Adamowicza Wszystko dla Gdańska) i konkurował o fotel prezydenta miasta zarówno z kandydatem PO (Jarosław Wałęsa), jak i pretendentem PiS (Kacper Płażyński). Wybory z 2018 r. w Gdańsku były zatem interesującym casusem: do walki przystąpił „ten sam” Paweł Adamowicz, ale już jako reprezentant własnego, pozapartyjnego komitetu wyborczego, co więcej, wystąpił przeciwko partii, którą dotychczas zawsze reprezentował. Był to więc ciekawy przypadek do poszukiwania odpowiedzi na pytanie co w tej rywalizacji stanie się elementem przeważającym: jej upartyjnienie czy personalizacja? Po drugie frapujące było sprawdzenie czy przenoszenie dominującego podziału ogólnopolskiego (dawny podział my–oni, a w wersji z 2018 r.: anty-PiS vs. PiS) przynosi partiom politycznym efektywność w rywalizacji o władzę lokalną? Poczyniono następujące założenia: a) opcja personalna jest ważniejsza w rywalizacji o władzę lokalną od sympatii partyjnych; b) nowa wersja podziału „my–oni” (PiS–antyPiS) nie przynosi efektywności w walce o władzę na miejskiej scenie politycznej. Wartością badań jest wykorzystanie w nich nie tylko źródeł publikowanych, ale również niepublikowanych badań jakościowych – anonimowych wywiadów z lokalnymi politykami.Item Self-government in the political system of Poland(Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, UAM, 2020) Kmieciak, RobertOne of the greatest achievements in the process of political transformation in Poland involves the broad decentralization of the public authorities, where a larger number of independent entities with public competences exist alongside a single center. Decentralization is embodied by self-government, which has therefore become an important element of the democratic regime co-creating a network of links related to the distribution of power, property and resources across society. Undoubtedly, self-government which works in favor of citizens’ groups being organized as corporations contributes to the increased efficiency of public authorities in the territorial and special dimension. Based on this, self-government should be understood not as a unidimensional entity involved only in territorial relations. There is also special self-government, established according to different criteria, which plays an important role in the system of the representation of the interests of defined circles. It is divided into professional self-government and, first and foremost, business self-government. Importantly, self-governments should be approached from a slightly different angle – not only in the administrative and institutional context, but also from the point of view of the realization of the interests of organized social groups, that is in terms of governance, which can improve the functioning of local authorities, for instance as concerns the emergence of metropolitan areas. The harmonious development of all forms of self-government, irrespective of the type of bonds connecting its members, as well as the consolidation of participatory processes, is one of the prerequisites for a stable democratic regime.Item Voter turnout at the national level in Poland – selected aspects(Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, UAM, 2020) Rachwał, MarcinThe article addresses the issue of voter turnout at the national level in Poland in 1990–2019. In particular, the author focused on 2019, when the turnout in parliamentary elections was the highest throughout the period under analysis. The aim of the study is to determine the reasons for this increase in the electoral activity of Polish citizens. The analysis leads to the conclusion that after the Law and Justice party took power in 2015, significant modifications of the social system, including the political system, ensued, thereby altering selected features of the electoral situation and raising the level of political emotions. The outcome involved a significant increase in voter turnout in 2019, when the elections to the European Parliament, as well as to the Polish parliament (the Sejm and Senate) were held. The study employs the following methods: analysis and criticism of literature (sources), the systemic method, and statistical methods.Item The circular and linear structure of political values and the three stereotypes about the left, center and right(Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2020) Maj, PrzemysławThe aim of the article is to give arguments against the presence of three stereotypes in political science concerning leftism, centrism and rightism. The first one involves the classification of political entities by indicating their place on the left-centre-right axis. The second is based on the belief that leftism, centrism and rightism can be narrowed down to specific levels of competition (e.g. views on the economy or religion). The third stereotype is “dogma” that the conflict over political values was initiated during the French Revolution. The author explains his position with reference to the psychological theory of Shalom H. Schwartz and the circular matrix of meta-value.Item Migration policy and national minorities in the Republic of Lithuania: lessons for Ukraine(Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, UAM, 2020) Shulga, TaisiyaThe purpose of the article is to determine the factors that influenced the process of the development and implementation of Lithuania’s foreign and domestic policies in the field of migration within the framework of the EU rules (dispositive and imperative) and identify those factors that may have a similar effect on the stability of migration processes in Ukraine with regard to its accession to the EU. The task is to determine the problems (negative preconditions and consequences) of the migration sector based on the analysis of more than a decade of experience of Lithuania as an EU member and the influence of the latest European crisis. Lithuania’s strategies with regard to the following issues are relevant to Ukraine’s European integration aspirations: the migration crisis in the EU, in terms of overcoming it through a “relocation plan;” and the integration of the national minorities of Lithuania, including the Roma minority, into the country’s civil society. Furthermore, some of Lithuania’s efforts actively support Ukraine’s European integration aspirations, such as the attempt to model how current problems can be predicted and resolved by Ukraine if it acquires EU membership, on the basis of Lithuania’s experience, which has relevance for Ukraine due to the fact that Lithuania and Ukraine – along Poland and other countries – inherited the Soviet system of government, and because of their similar mentality and current bilateral relations. After the Ukrainian crisis in 2014, and the subsequent EU migration crisis in 2015, Lithuania reviewed its national policy priorities taking into account that its state boundary is the part of the EU boundary, without any “buffer zone.”Item West Side Story in a Post-Communist Parliament: Effect of Gender on Legislative Behaviour of MPs(Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2020) Hájek, LukášThere is vast evidence that gender influences the legislative behaviour of MPs. Nonetheless, as most of the findings come from Western Europe, one may ask whether such effects take place similarly also in post-communist parliaments. Since the two regions experienced different gender-related history, a negative answer suggests itself. By contrast, this first complex research on the issue conducted in a post-communist country demonstrates the opposite. It employs parliamentary activity of representatives in the Czech Republic between 1993 and 2017 as a research case. Results of the analysis show that although female MPs speak less, they receive more positions in intra-parliamentary bodies than male deputies. Moreover, a majority of committees are far from being gender-neutral as male and female legislators have significantly different chances of becoming their members. Overall, the results suggest that gender influences MPs’ parliamentary behaviour even in post-communist countries, and surprisingly similarly to Western Europe.Item Europejskie dylematy na XXI wiek: między chaosem a ładem międzynarodowym(Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, UAM, 2020) Łoś-Nowak, TeresaAutorka tekstu koncentruje, zwraca uwagę Czytelnika na problemie fundamentalnym dla kondycji Europy i stanu bezpieczeństwa świata XXI wieku, w którym mechanizmy – do niedawna stabilizujące relacje międzynarodowe na różnych poziomach systemu międzynarodowego – zostały rozregulowane. Swoista „apolarność” systemu międzynarodowego z jakim jesteśmy konfrontowani niepokoi, rodzi pytania i dylematy co do przyszłości, kierunków zmian i mechanizmów potrzebnych do „poradzenia” sobie z rzeczywistością radykalnie różną od tej w jakiej przynajmniej od półwiecza – z lepszym lub gorszym bilansem strat i zysków – zwykliśmy funkcjonować. Wysoki stopień niepewności co do kierunków zmian, zasad jakie w tej niepewnej i niedookreślonej rzeczywistości zdominują myślenie o bezpieczeństwie i stabilizacji, o ładzie międzynarodowym wymusza pytania o kształt ładu światowego, jego możliwe projekcje oraz dylematy z jakimi trzeba się zmierzyć, aby jego ostateczny kształt stanowił silne „oparcie” dla bezpieczeństwa europejskiego. Na dzisiaj takiego projektu nie ma, podobnie jak uderzający jest brak wizji ładu, który odzwierciedlałby „adekwatne” oczekiwania, marzenia i racje Europy oraz innych regionów świata, ich mieszkańców, elit politycznych. Przyjmuję hipotetycznie, iż „ład”/„porządek” europejski w jakim tkwi kontynent jawi się bardziej jako oksymoron, w rodzaju „nieuporządkowanego” porządku europejskiego, „chaotycznego ładu” lub – co wydaje się brzmieć nieco optymistyczniej – „stan” przed uporządkowaniem elementów świata. Jest to jednak wciąż nośnik rozwiązań bardziej zorientowanych do wnętrza kontynentu i jego „wątpliwej” spójności aniżeli do systemu międzynarodowego. Co więcej proponowane rozwiązania zdają się trwać „…w zawieszeniu między przeszłością, którą pragnie przezwyciężyć, a przyszłością której jeszcze nie zdefiniowała” (Kissinger, 2016, s. 95). Przekroczenie tego progu jest niezbędne. Wymaga jednak, aby Europejczycy odpowiedzieli sobie na ponadczasowe pytanie: „ile jedności jest potrzebne i jak dużą różnorodność kulturowo-cywilizacyjną jest w stanie zaakceptować (tolerować) społeczność międzynarodowa (i rządy), aby porozumienie zapewniające pokój na kolejne stulecia przestało być efemerydą” (Kissinger, 2016, s. 95). Elementem ważnym w zaprezentowanej narracji jest próba uporządkowania istoty i sensu pojęciowego takich konstrukcji jak „ład”, „porządek”, „chaos”, semiotycznie nieostrych a przez to wieloznacznych. To istotny zabieg analityczny. Czytelne i kluczowe dla wywodu pojęcia konkretyzują przedmiot badań, treść badanych zjawisk i procesów oraz ich funkcje, a przez to umożliwiają budowanie rozwiązań, które łączą różne racje, interesy, oczekiwania.