Europejska polityka naukowa i Strategia „Europa 2020” w dziedzinie badań naukowych i rozwoju. Analiza politologiczno-instytucjonalna

Abstract

W zakresie nauki i badań naukowych Unia Europejska respektuje odpowiedzialność państw członkowskich za system nauki, jej organizację, a także jej różnorodność profilową i tematyczną. Unijna wspólna polityka w tej dziedzinie ma przede wszystkim na celu rozwój i wspieranie nauki, wymianę studentów i badaczy, współpracę pomiędzy instytucjami naukowymi, wymianę informacji i doświadczeń, rozwój instrumentów badawczych oraz rozwój kształcenia naukowego. Wyzwania związane z globalizacją, kryzysem finansowym i politycznym Unii Europejskiej, polityką spójności oraz zmianą hierarchii celów w ramach poszczególnych funkcji nauki spowodowały konieczność przeprowadzenia szeregu zmian w systemie badawczym zarówno na poziomie UE, jak i państw członkowskich. Na uwagę zasługuje próba przyspieszenia wdrożenia Europejskiej Przestrzeni Badawczej podjęta przez Komisję Europejską w połowie 2012 r. Jej priorytety zdefiniowano w sposób następujący: zwiększenie skuteczności krajowych systemów badawczych; optymalizacja współpracy i konkurencji transnarodowej; otwarcie rynku pracy dla naukowców; propagowanie równości płci i uwzględniania tego aspektu w dziedzinie badań naukowych; optymalizacja przepływu wiedzy naukowej. Najważniejszym sposobem na przezwyciężenie problemów z konkurencyjnością gospodarki UE jest doprowadzenie do syntezy europejskiej polityki naukowej ze strategicznymi celami rozwojowymi UE na poziomie supranarodowym, a nie jak dotychczas międzyrządowym. Do tego potrzebna będzie zmiana filozofii funkcjonowania w tym zakresie całej Unii Europejskiej i uczynienie z polityki naukowej/badawczej kompetencji wyłącznej UE.

As concerns science and research, the European Union observes the principle of member states’ accountability for the system of education, its organisation, profile and thematic diversity. The main goal of EU collaboration in this area concerns the advancement and support for academia, exchange of students and scholars, collaboration of academic institutions, exchange of information and experience, development of research tools and development of academic training. The challenges related to globalisation, financial and political crisis in the European Union, cohesion policy and altered hierarchy of goals within the framework of different functions of science have enforced a number of changes in the research system conducted both at EU level and the level of member states. The attempt to accelerate the implementation of the European Research Area made in mid-2012 by the European Commission should be mentioned in this context. Its priorities were defined as follows: increasing the effectiveness of national research systems; optimisation of transnational co-operation and competition; opening up the labour market to researchers; promotion of gender equality and taking this aspect into account in the area of academic research; optimisation of the flow of academic knowledge. The most important tool serving the purpose of overcoming the problems related to the competitiveness of EU economy involves the merger of the European Science Policy with EU strategic development goals at the supranational level, instead of the present - intergovernmental - level. This change is going to require a change in the philosophy of the entire European Union and making science/research policy the exclusive competence of the EU.