Imperialista skolonizowany. O rosyjskim paradoksie kolonialnym na przykładzie “Generation P” W. Pielewina i „Rosja w zapaści” A. Sołżenicyna

Abstract

Artykuł podejmuje próbę wykazania podstawowych ograniczeń teorii postkolonialnej, jakie wynikają z jej dwóch ważnych aspektów: moralnego i politycznego. Istnienie pierwszego powoduje, że postkolonializm wpisuje się w nurt myśli lewicowej, drugi natomiast czyni zeń narzędzie swoistej walki politycznej - o prestiż i uznanie. Przypadkiem rozważanym w szczególności jest imperializm rosyjski, którego wpływ na literaturę daje się odczuć nie tylko w przeszłości (np. w klasyce dziewiętnastowiecznej), ale i współcześnie. Dla potwierdzenia swoich spostrzeżeń natury ogólnej autor skupił uwagę na dwóch dziełach – „Rosji w zapaści” Aleksandra Sołżenicyna i „Generation P” Wiktora Pielewina. Oba ujawniają, jakkolwiek na zupełnie różne sposoby (tradycyjny i „ponowoczesny”), istnienie tego, co autor określa jako rosyjski paradoks imperialny, polegający na tym, iż podjęcie na gruncie literatury rosyjskiej dyskursu tożsamościowego skutkuje mniej czy bardziej uświadomionym powrotem do myślenia w kategoriach imperialnych.

The article aims at indicating the major limits of the post-colonial theory that result from its two important aspects: the moral and the political one. The existence of the first reason leads to the fact that postcolonialism is included into the leftist line of thought. The other reason makes it a sort of a weapon for a political fight for prestige and recognition. The case analysed in details is Russian imperialism whose influence on literature can be noticed not only in the past (e.g. in the 19th century classics) but also contemporarily. In order to corroborate the general remarks the author focuses on two works – Russia Under Avalanche by Aleksander Solzhenitzyn and Generation P by Victor Pielewin. The author underscores that both reveal the existence of the Russian paradox that consists in the fact that the identity discourse on the grounds of Russian literature results in a more or less conscious return to thinking in imperialistic categories.