Biblioteka, 2014, nr 18 (27)
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Wdrożenie depozytu cyfrowego w Bibliotece Narodowej Norwegii(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2014) Solbakk, Svein Arne; Olszewski, TomaszArtykuł omawia pokrótce strategie przyjęte w Bibliotece Narodowej (Norwegia) dotyczące gromadzenia i zdobywania publikacji tworzonych oryginalnie w wersji elektronicznej bezpośrednio od wydawców, nawet jeśli sama publikacja została wydana drukiem lub zapisana na innych nośnikach. Ponadto przedstawiono zasady wprowadzania tych strategii w bibliotece, a także doświadczenia z faktycznego procesu implementacyjnego. Proces ten obejmuje zarówno stały kontakt i dialog z wydawcą, rozwiązania techniczne stosowane w cyfrowym odwzorowaniu materiału, jak i obsługę opracowania publikacji cyfrowych w samej bibliotece. W artykule omówione zostały konkretne procesy implementacyjne dotyczące czasopism. Warto jednak odnotować, że opisane zasady działania mają charakter uniwersalny. Zaprezentowano skrótowo, w jaki sposób najważniejsze strony WWW z domeny „.no” (Norwegia) przechwytywane są obecnie z myślą o ich indeksacji i zachowaniu w zbiorach. Na koniec omówione zostały zasady egzemplarza obowiązkowego dotyczące materiałów cyfrowych oraz tzw. web harvesting (technika gromadzenia materiałów w internecie na potrzeby ochrony zasobów cyfrowych), przedstawione w kontekście ambitnego programu digitalizacyjnego prowadzonego w Bibliotece Narodowej.Item Dorota Degen, Polityka wydawnicza w sferze nauki w latach 1944–1959, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2014, ss. 261(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2014) Nowak, PiotrItem Łukasz Kołodziejczyk, Prywatność w Internecie: postawy i zachowania dotyczące nieujawniania danych prywatnych w mediach społecznych, Warszawa: Wydawnictwo SBP, ss. 152(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2014) Wojciechowski, JacekItem Leonard Rosadziński, Poszukiwacz, czyli niezwykli ludzie i stare książki, Poznań: „Rosa” Dom Różności 2014, s. 244(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2014) Nowakowski, AndrzejItem Magdalena Przybysz-Stawska, Książki na łamach wybranych czasopism w Polsce u progu XXI wieku, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2013, ss. 720(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2014) Olszewska, HelenaItem Kodeks magistra Hieronima Szwarca. Przyczynek do dziejów najstarszego księgozbioru bernardynów w Krakowie(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2014) Szulc, AlicjaArtykuł ma na celu pokazanie na przykładzie jednego kodeksu średniowiecznego wartości i znaczenia badań proweniencyjnych księgozbiorów historycznych. Przedmiotem charakterystyki jest średniowieczny kodeks ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu − XV-wieczny odpis Catholiconu Giovanniego Balbi da Genova, popularnego w średniowieczu podręcznika gramatyki łacińskiej. Rękopis ukończony w 1457 roku, skromnie iluminowany, jest jedynym w zbiorach Biblioteki przykładem rękopiśmiennej księgi łańcuchowej (liber catenatus). Kodeks ten jest unikatowy i cenny ze względu nie tyle na treść, ile na osobę pierwszego właściciela (być może także kopisty księgi) – Hieronima Szwarca, magistra atrium Uniwersytetu Jagiellońskiego i późniejszego zakonnika w klasztorze franciszkanów obserwantów (bernardynów) w Krakowie na Stradomiu. Jak wynika z analizy zapisków proweniencyjnych odnotowanych na przedniej części wyklejki oprawy Catholiconu oraz ze źródeł historiograficznych, uniwersyteckich i zakonnych, Hieronim był synem znanego mieszczanina krakowskiego Jerzego Szwarca, który na przełomie 1453 i 1454 roku gościł w swojej kamienicy przy rynku sławnego włoskiego kaznodzieję pokutnego i reformatora zakonu franciszkanów Jana Kapistrana oraz towarzyszących mu braci. Powyższe badania źródłowe dowiodły, że prezentowany kodeks był własnością (może nawet dziełem rąk) absolwenta Uniwersytetu Jagiellońskiego, a zarazem reprezentanta kapistrańczyków, tj. licznego grona krakowskich studentów, którzy pod wpływem kazań Jana Kapistrana wstąpili do zakonu franciszkanów obserwantów i pierwszego na ziemiach polskich klasztoru bernardynów, założonego w Krakowie w 1453 roku. Druga zapiska własnościowa na oprawie księgi przynosi z kolei informację, iż w 1466 roku kodeks magistra Hieronima został przekazany (przez właściciela?) do biblioteki krakowskiego klasztoru. Należy więc do najstarszego księgozbioru bernardyńskiego w Polsce.Item „Pedagog” – zapomniana inicjatywa wydawnicza Kazimierza Szulca(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2014) Jazdon, Artur; Jazdon, KrystynaOd lat 40. XIX wieku sporo uwagi w Poznaniu poświęcano problemowi oświaty. Działania w tym zakresie podjęło i zrealizowało Towarzystwo Pedagogiczne, wspierane przez redakcje wielu czasopism i Ligę Polską. Zgłaszano postulaty pod adresem kadry nauczającej, dbając o odpowiedni poziom ich przygotowania. Kadrze pedagogicznej, rodzicom dzieci oraz księżom miały służyć inicjatywy wydawnicze, dostarczające im właściwych książek lub czasopism systematycznie publikujących artykuły o treściach wychowawczych, pedagogicznych, metodycznych, a także literackich i historycznych. Do tej grupy należały np. „Pismo dla Nauczycieli Ludu”, „Szkoła Polska”, „Szkółka dla dzieci”, „Szkółka dla młodzieży”, które jednak przestano wydawać w połowie wieku. Zaradzić tej sytuacji postanowił Kazimierz Szulc, poznański pedagog i wydawca. Zainicjował wydawanie czasopisma „Pedagog” mającego wypełnić lukę na rynku w zakresie tematyki oświatowej. Szulc wydał trzy numery i zakończył działalność. Wyruszył do Królestwa Polskiego w celu wzięcia udziału w powstaniu styczniowym.Item Polskie biblioteki i problemy polskiego bibliotekarstwa w niemieckim piśmiennictwie fachowym(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2014) Kessler, WolfgangCzasopisma bibliotekoznawcze nie odgrywają znaczącej roli w niemieckim bibliotekarstwie, jednak dość wiernie odzwierciedlają najważniejsze zagadnienia współczesnego bibliotekarstwa niemieckiego. Wybór tematów, jakie pojawiają się w ogólnokrajowych czasopismach fachowych, jest bardzo bogaty i wewnętrznie zróżnicowany: budownictwo i technika biblioteczna, katalogowanie, przetwarzanie danych, automatyzacja, szeroki dostęp do wszechstronnej informacji, a obok tego – przyjazne podejście do użytkowników, wszechstronne zaspokajanie ich potrzeb, kształcenie i doskonalenie umiejętności bibliotekarzy. Marginalnie i niesystematycznie ukazują się teksty dotyczące problemów współczesnego bibliotekarstwa zagranicznego, nie wyłączając bibliotekarstwa polskiego. Znajdziemy natomiast w piśmiennictwie niemieckim informacje na temat dziejów polskiej książki i bibliotek, zwłaszcza gdy chodzi o wczesne lata nowożytne. Dla niemieckich germanistów szczególnie interesujące są historyczne księgozbiory niemieckie w Europie Środkowo-Wschodniej.Item Z dalekiej Galicji do Wiednia. Siegfried Lipiner – bibliotekarz niepospolity(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2014) Wiśniewska, AleksandraCelem artykułu jest przybliżenie sylwetki Siegfrieda Lipinera (1876– –1911) – poety, admiratora Nietzschego, przyjaciela i doradcy Mahlera, tłumacza dzieł Mickiewicza, a także świetnego bibliotekarza. Urodzony w Jarosławiu Siegfried Lipiner w 1875 roku przeniósł się do Wiednia, gdzie z wyróżnieniem zdał maturę i skończył studia na Wydziale Filozoficznym. Na lata gimnazjalne przypadają jego pierwsze próby poetyckie. Już jako student Lipiner skupił wokół siebie grono przyjaciół, w tym Gustava Mahlera, na którego twórczość jako najbliższy przyjaciel i doradca wywarł znaczny wpływ. Opublikowany w 1876 roku epos Der entfesselte Prometheus wzbudził duże uznanie Nietzschego i zainteresował Wagnera. Późniejsze utwory Lipinera nie spotkały się już z tak pozytywnym odzewem. W 1881 roku dzięki rekomendacji dr. Franciszka Smolki, przewodniczącego Izby Posłów, otrzymał pracę w Bibliotece Parlamentu Wiedeńskiego, w której przepracował z zaangażowaniem 30 lat. Do jego zasług należy zwiększenie dotacji dla biblioteki oraz pozyskanie nowych współpracowników naukowych, w tym Karla Rennera – późniejszego kanclerza i prezydenta Austrii. Dzięki współpracy z nimi możliwe było opracowanie nowych katalogów systematycznych, w tym katalogu kartkowego, który był w użyciu do 1995 roku. Starania Lipinera doprowadziły do uzyskania dodatkowej powierzchni bibliotecznej (obecnej czytelni). Po 30 latach jego urzędowania biblioteka parlamentu zaliczana była do najlepszych. Oprócz pracy bibliotecznej Lipiner dalej tworzył, a także podnosił swoje kwalifikacje. W 1894 uzyskał doktorat na podstawie dysertacji Homunculus, eine Studie über Faust und die Philosophie Goethes. Oprócz tego pracował za namową hr. Karola Lanckorońskiego nad przekładami dzieł Adama Mickiewicza: Pana Tadeusza oraz Dziadów – wydane w 1883 i 1887 roku do dziś uważane są za wybitne.Item Poznań i jego mieszkańcy XIX wieku w pamiętnikarskim dziele Przechadzki po mieście Marcelego Mottego(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2014) Wyszowska, IzabelaArtykuł prezentuje jedno z najważniejszych polskich dzieł pamiętnikarskich powstałych w XIX wieku – Przechadzki po mieście autorstwa Marcelego Mottego, zwanego „piewcą XIX-wiecznego Poznania” – w kontekście przedstawionego w nim obrazu miasta i jego mieszkańców. Autor w swych wspomnieniach na pierwszym miejscu postawił opowieść o ludziach, natomiast miasto, jego ulice i place jako teren kolejnych przechadzek są niejako kanwą narracji. Niezwykłe walory dzieła, takie jak komunikatywność, bogactwo języka, poczucie humoru, anegdota w przekazie, wraz z ogromem informacji na temat miasta i jego obywateli (wszystkich funkcjonujących w nim narodowości), w tym zwłaszcza warstw ziemiaństwa, inteligencji, mieszczaństwa sprawiają, że dzieło stanowi wyjątkowe źródło pamiętnikarskie, z którego głębi, ujawniającej się w każdorazowej lekturze, czerpią historycy, przewodnicy miejscy oraz wszyscy zainteresowani dziejami stolicy Wielkopolski XIX stulecia.Item Likwidacja Zbiornicy Księgozbiorów Zabezpieczonych w Poznaniu(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2014) Nowicki, RyszardPo II wojnie światowej, 1 lutego 1947 roku, w Polsce powstało siedem zbiornic-segregatorni. Jedną z nich była Zbiornica Księgozbiorów Zabezpieczonych w Poznaniu. Zgromadziła ona liczne zbiory zwłaszcza z terenów Wielkopolski, Dolnego Śląska oraz Pomorza Zachodniego. Woluminy przekazywane były, za zgodą władz państwowych, przede wszystkim instytucjom naukowym. Formalna likwidacja Zbiornicy nastąpiła 31 grudnia 1949 roku. Jej zasoby, liczące około 286 000 tomów, przejęła Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, która kontynuowała prace związane z segregacją, repartycją oraz zwożeniem książek z terenu. W 1953 roku w magazynach byłej poznańskiej Zbiornicy pozostawało ponad 250 000 tomów, głównie poniemieckiej proweniencji. Dzieła te zostały przekazane Zbiornicy Księgozbiorów Zabezpieczonych w Katowicach oraz Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu. Część książek, uznanych za zbędne, przeznaczono na makulaturę.Item Kriegsbeute-Ausstellung Posen 1917. Propagandowa wystawa dla szerokiej publiczności(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2014) Skutecki, JakubW zbiorach ikonograficznych Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu znajduje się seria widokówek dokumentujących zorganizowaną w 1917 roku Wystawę Zdobyczy Wojennych (Kriegsbeute-Ausstellung Posen 1917), jedną z serii propagandowych ekspozycji prezentujących sukcesy armii niemieckich na wszystkich frontach wielkiej wojny. W czasie trwania wystawy w pobliżu belgijskiego Passchendaele toczyła się jedna z najkrwawszych bitew, a w Poznaniu – codzienne życie w wojennej rzeczywistości.Item Spuścizna rodziny Flatauów w zbiorach Biblioteki Raczyńskich(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2014) Domańska, AlinaArtykuł przedstawia życie i działalność poszczególnych członków inteligenckiej rodziny Flatauów, żydowskiego pochodzenia, od 1921 roku związanej z Poznaniem. Są wśród nich: Julian Flatau (1870–1935) – profesor chemii na Uniwersytecie Poznańskim i w Wyższej Szkole Handlowej w Poznaniu, jego żona Fanny z domu Landau (1880–1973) – z wykształcenia prawnik, tłumaczka i prywatna nauczycielka języków obcych, ich syn Kazimierz (1910–2000) – z wykształcenia chemik, wykładowca fizyki na Uniwersytecie Poznańskim i twórca klasy klawesynu w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Poznaniu, córka Aleksandra (Kowalska, Shuster 1914–1978) – prawnik i jej syn Krzysztof Flatau-Kowalski (ur. 1938) – inżynier elektronik, rodzice Fanny: Anna z domu Lévy (1858–1942) i Michał (1848–1919) Landauowie oraz Zenaida Myszcyn-Flatau (1909–2000) – żona Kazimierza Flataua. Celem artykułu jest opisanie przede wszystkim zawartości spuścizny rodziny Flatauów przechowywanej w zbiorach Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu: dokumentów osobistych, majątkowych, fotografii, korespondencji oraz innych materiałów związanych z ich zainteresowaniami i działalnością zawodową. Mogą one być cennym materiałem źródłowym dla badaczy historii Żydów w Polsce oraz ich roli w nauce i kulturze Poznania. Na końcu tekstu osobną uwagę poświęcono załączonym do spuścizny rodziny Flatauów papierom zaprzyjaźnionej z nimi rosyjskiej arystokratycznej rodziny Korostowców, ale ze względu na ograniczoną objętość artykułu zasygnalizowano zaledwie ich zawartość. Mogą one stanowić wartościowy materiał do dziejów tzw. białej emigracji rosyjskiej po 1917 roku.Item Kolekcja muzykaliów z księgozbioru rodziny Maltzanów z Milicza w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2014) Wronkowska, SoniaCelem artykułu jest prezentacja nieznanej dotychczas kolekcji muzykaliów pochodzącej z biblioteki rodziny Maltzanów z Milicza (Militsch) na Śląsku. Księgozbiór pałacowy w 1945 roku został zabezpieczony i przewieziony do Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, gdzie przechowywany jest do dziś. Należąca do niego kolekcja źródeł muzycznych dokumentuje patronat muzyczny członków rodziny Maltzanów, szczególnie czasy panowania hr. Joachima Carla Maltzana (1786–1817) oraz hr. Joachima Alexandra Kasimira Maltzana (1817–1850). W księgozbiorze Maltzanów zachowały się muzykalia pochodzące z XVIII i XIX wieku: dwa duże zbiory utworów, 11 pojedynczych rękopisów oraz dwa druki zawierające łącznie 110 utworów. Analiza źródłowa i repertuarowa pozwala na wskazanie cech wyróżniających muzykę na dworze Maltzanów. Było to charakterystyczne instrumentarium: solowo wykorzystywana viola da gamba, waltornia i viola d’amore.Item O poznańskich rękopisach i starych drukach w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Uppsali(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2014) Szulc, Alicja; Wilgosiewicz-Skutecka, RenataThe present article aims at presenting a concise overview of the results of an initial search query and investigation carried out at the University Library in Uppsala between May 14–18, 2012. Its main goal was to get acquainted with the oldest part the library’s book collection in view of manuscripts and old books that came into possession of the library as spoils of war after they had been looted in Poznań-based libraries of the Jesuits, the Bernardines and the Dominicans in 1656. The introductory part of the article provides an outline of the history of the lootings by the Swedish armies of book collections in the seventeenth century, attempts at the restitution of the materials by the authorities of the Republic of Poland and the research on the Polish book collections currently held in Sweden that has been going on since the nineteenth century. The source base for the query was the unpublished bibliographical notes written by the Polish linguist, bibliographer of the material concerning Poland or Polish affairs kept in Sweden, and a long-term professor of the Uppsala University, Józef Trypućko (1910–1983) currently held in the archive material of the University Library in Poznań. The above material, the result of Trypućko’s investigations on the resources of Carolina Rediviva, contains valuable information concerning old prints and manuscripts of Poznań provenience. Regrettably, the collections from Greater Poland that are currently held in Uppsala have not been yet properly researched and no all-inclusive study has been published. The present article attempts to provide tentative directions in future studies on the subject along with appropriate relevant methodology.