Tożsamość u progu dorosłości. Wizerunek uczniów szkół ponadgimanzjalnych
Loading...
Date
2017
Authors
Advisor
Editor
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM
Title alternative
Abstract
Projekt badawczy dotyczył funkcjonowania młodzieży w późnej fazie adolescencji, a przedmiotem analizy była tożsamość u progu dorosłości i jej korelaty społeczno-kulturowe (płeć, rodzaj szkoły ponadgimnazjalnej, wykształcenie rodziców) oraz psychologiczne (style poznawcze uwikłane w formowanie się tożsamości; trzy wybrane emocje samoświadomościowe: poczucie dumy, wstydu i winy; moratoryjna i tranzytywna orientacja życiowa oraz typ partycypacji społecznej). Proces dorastania, w tym formowania się tożsamości, istotnie różni się dzisiaj w stosunku do poprzednich pokoleń. Jest to konsekwencja przemian społecznych, demograficznych i ekonomicznych, jakie zaszły w ostatnich latach tak w wymiarze lokalnym, jak i globalnym. Niektórzy badacze identyfikują wśród młodych ludzi grupy z tendencją do świadomego unikania podejmowania zobowiązań typowych dla osób dorosłych.
Badania zrealizowano w Poznaniu w sześciu zespołach szkół zawodowych i trzech liceach ogólnokształcących w latach 2012-2015. Uzyskany w trakcie trzech lat badań materiał pozwolił na dokonanie porównań poprzecznych wyników sześciu grup uczniów z sześciu kolejnych etapów badania, porównań ukośnych (trzy kolejne roczniki uczniów klas I i II) oraz podłużnych (zmiany w okresie trzech lat pobytu w szkole ponadgimnazjalnej). Ich unikatowy charakter wiązał się z tym, iż (1) badano uczniów zasadniczych szkół zawodowych i techników, bardzo rzadko stanowiących przedmiot zainteresowań psychologii, (2) badania miały charakter podłużny (sześć pomiarów co pół roku), (3) w każdym z sześciu pomiarów zbadano około 2 tysięcy uczniów.
Zastosowano baterię ośmiu kwestionariuszy, w tym jeden własnej konstrukcji (KPS – Kwestionariusz Partycypacji Społecznej dla dwóch grup wiekowych w wersji pełnej i skróconej) i siedem zagranicznych po adaptacji kulturowej i opracowaniu psychometrycznym (w badaniach pilotażowych). Jednym w wymiernych efektów projektu było przygotowanie zrewidowanej wersji podstawowego narzędzia badań, czyli kwestionariusza pozwalającego na ustalenie poziomu natężenia wymiarów rozwoju tożsamości i rodzaju statusu tożsamości (DIDS/PL-R).
Analiza wyników pokazała, że czynnikami mało istotnymi dla formowania się tożsamości były płeć i wiek uczniów oraz wykształcenie ich rodziców. Spośród czynników psychologicznych największe pozytywne znaczenie miał rodzaj orientacji życiowej (orientacja tranzytywna), poczucie dumy oraz informacyjny styl przetwarzania problemów tożsamościowych. Charakterystyki psychologiczne (w tym status tożsamości) uczniów liceów ogólnokształcących są zdecydowanie bardziej pozytywne niż uczniów techników i zasadniczych szkół zawodowych. Wyniki wyraźnie pokazują, że środowisko edukacyjne szkół o profilu zawodowym nie sprzyja rozwojowi ku dojrzałej postaci tożsamości, a najmniej korzystne warunki rozwoju – z punktu widzenia normatywnego przebiegu faz kształtowania się tożsamości – tworzy środowisko edukacyjne zasadniczych szkół zawodowych. Jest to tym bardziej niepokojące, że rodzice uczniów zasadniczych szkół zawodowych częściej mają wykształcenie podstawowe i zawodowe niż rodzice uczniów liceów. Wyniki dowodzą zatem, że w wymiarze psychologicznym, czyli przygotowania do dorosłości, szkoły o profilu zawodowym nie realizują w pełni swej funkcji wychowawczej i pogłębiają istniejące między uczniami różnice.
Description
Monografia jest rezultatem realizacji projektu badawczego pt. Mechanizmy formowania się tożsamości w okresie przejścia z adolescencji do dorosłości: regulacyjna rola emocji samoświadomościowych (NCN OPUS 2 na lata 2012-2017; kierownik: prof. dr hab. Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). Ponadto została dofinansowana ze środków na działalność statutową Instytutu Psychologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Sponsor
Keywords
adolescencja, wkraczanie w dorosłość, formowanie się tożsamości, orientacja życiowa, typ partycypacji społecznej, poczucie dumy, style przetwarzania problemów tożsamościowych, wymiary rozwoju, status tożsamości, poczucie wstydu, poczucie winy
Citation
Brzezińska, A.I., Tożsamość u progu dorosłości. Wizerunek uczniów szkół ponadgimanzjalnych, Poznań 2017, s.331.
ISBN
978-83-64902-43-7