Lektura twórcza w edukacji humanistycznej

Abstract

Rozprawa poświęcona jest zagadnieniu twórczej interpretacji tekstów w praktyce edukacyjnej. Autorka nazywa lekturą twórczą interpretację tekstu, którą cechuje nowość i wartość, konstytutywne cechy twórczości. Możliwość zaistnienia nowej interpretacji warunkuje wielość i różnorodność, zdolność czytania tekstu w odmiennych kontekstach. Autorka analizuje zewnętrzne uwarunkowania lektury twórczej: rozwojowe, kulturowe, środowiskowe, edukacyjne. Badania przeprowadziła wśród studentów i uczniów: szkół podstawowych, gimnazjów, liceów; w Polsce i za granicą (m.in.: w USA, Chinach, Meksyku). Autorka przedstawia możliwość wspierania czytania twórczego dzięki stosowaniu metody kontekstualnej, którą można realizować zarówno w wymiarze podmiotowym jak i międzypodmiotowym. Według niej, różnicowanie kontekstów odbioru w procesie nauczania może mieć charakter: transgresyjny (przekraczający) i heurystyczny (poszukujący). W rozprawie omówiono sposoby otwierania interpretacji poprzez zmianę jednego wybranego kontekstu. Jest nim sama wypowiedź interpretacyjna. Autorka podkreśla, że rozumienie tekstu rozpoznać można wyłącznie poprzez wypowiedź, która powstaje w określonym języku. Język wypowiedzi interpretacyjnej jest zatem pierwszym nieodłącznym kontekstem czytania, projektuje poznanie. Jego zmiana może mieć wpływ na otwieranie znaczeń tekstu. Po drugie, wypowiedź interpretacyjną, która sama staje się przedmiotem poznania (tekstem), można odbierać w rozmaity sposób. Otwieranie znaczeń wypowiedzi interpretacyjnej pośrednio prowadzi do otwierania sensu tekstu interpretowanego.The dissertation explores the question of a creative interpretation of texts in educational practice. By creative reading, Wróż-Prusiewicz means the interpretation of text that is characterised by novelty and value, constitutive qualities of creativity. The possibility of a new interpretation is contingent upon multiplicity, diversity, and the ability to read the text in various contexts. Wróż-Prusiewicz analyses external conditions of creative reading: developmental, cultural, environmental and educational. Her research was conducted among students of various age groups, both in Poland and abroad (USA, China, Mexico). Wróż-Prusiewicz shows the possibility of enhancing creative reading through the use of a contextual method, which can be applied both in the subjective and inter-subjective way. Differentiating the context in the teaching process may have either a transgressive or a heuristic character. The dissertation discusses ways of opening an interpretation through a change of one selected context, which is the interpretative utterance itself, called the implicative context. Wróż-Prusiewicz emphasises that understanding the text can be shown exclusively through the utterance. The language of an interpretative utterance is then the first and inseparable context of reading, which projects cognition. Changing the language may influence the opening of meanings. Secondly, an interpretative utterance, which itself becomes the subject of cognition (the text), may be received in various ways. Opening the meanings of an interpretative utterance leads indirectly to opening the meaning of the interpreted text.