Przykład tekstualny: Deleuze’a i Klossowskiego filozof tworzący tekst (francuski Nietzsche)

Abstract

Między Heglem a Nietzschem nie istnieje kompromis, uważa pokolenie Foucaulta i Derridy, Deleuze’a i Klossowskiego. Jest to jednak wciąż powojenny Hegel francuski i na nowo odczytywany we Francji Nietzsche, dwa metakonstrukty, potrzebne zwłaszcza owemu drugiemu pokoleniu, a ostatnio wręcz trzeciemu (młodszym filozofom wychowanym w cieniu mistrzów „myśli różnicy”) do ustalenia swoich relacji z poprzednikami. Trochę racji ma Vincent Descombes, kiedy powiada w swojej krótkiej historii powojennej myśli francuskiej, że oto zmienił się w latach sześćdziesiątych znak stawiany przy Heglu i przy Nietzschem: tam, gdzie był minus, pojawił się plus, i odwrotnie. Paradoksalnie, tak jak pokolenie Foucaulta chciało „uwolnić się od Hegla”, tak pokolenie Ferry’ego, Renauta czy Descombesa pragnie „uwolnić się od Nietzschego” - i może przede wszystkim od nietzscheanistów. Metakonstrukty zaczynają szeroko funkcjonować: skoro francuska myśl ponowoczesna (zwana w Ameryce poststrukturalizmem) ma być „nietzscheańska”, to występująca przeciwko niej nowa postać dyskursu ma być antynietzscheańska”, a zbierać ma wspólne siły pod sztandarami sloganu „dlaczego nie jesteśmy nietzscheanistami". Cały czas poruszamy się jednak w sferze konstrukcji myślowych, dlatego i Hegla, i Nietzschego trzeba by wciąż oznaczać cudzysłowem. W prezentowanym tu przeze mnie odczytaniu tego znaku nie używam, ale podkreślam często, że specyficzny to Hegel i specyficzny Nietzsche. Na przykładzie rozważań Alexandre’a Kojeve’a starałem się pokazać, co rozumiem przez powojenny francuski heglizm - i kogo Francuzi uważali za swojego Hegla. Chodziło mi nie tyle o wierność czy niewierność tego odczytania, co raczej o konsekwencje płynące z niego dla miejsca przyznawanego filozofowi w kulturze. Kojeve określił je jasno - filozof wedle heglowskiego modelu zaprezentowanego w Introduction a la lecture de Hegel, Tyrannie et sagesse oraz w licznych tekstach rozproszonych miał, zwyczajnie i po prostu, rewolucjonizować świat, a od przedstawianych przez niego interpretacji dzieł filozoficznych miało zależeć już nie tylko nasze ujęcie przeszłości, nie tylko nasze spojrzenie na aktualność, ale wręcz nasza przyszłość. Przyszłość kultury i społeczeństwa, przyszły kształt polityki. Filozofia miała stanowić „być albo nie być” europejskiej przyszłości. Tekst ten kjoncentruje się na Gilles Deleuze'ie i Pierre Klossowskim.