O wartości natury z perspektywy pluralistycznej etyki środowiskowej

Abstract

Rozprawa podejmuje zagadnienie pluralizmu w kontekście etyki środowiskowej oraz jest próbą ustosunkowania się do paradoksu leżącego u podstaw tej dyscypliny, wyrażonego na poziomie normatywnym dychotomią podmiotowo-przedmiotową, a na poziomie metaetycznym napięciem między uniwersalizmem i partykularyzmem. Powyższa problematyka ukazana została na tle transformacji dyscypliny. Przenosi ona punkt ciężkości debat ku decentralizacji warstwy teoretycznej, jak również zwiększonej kooperacji i połączenia wysiłków w adresowaniu konfliktów wartości. Aktualnie zaciera się ostra granica między tradycyjnymi podziałami etyki środowiskowej (np. antropocentryzm, biocentryzm, ekocentryzm), wyznaczając dynamikę i pluralizm dyskursów ekologicznych. Zadaniem podjętym w pracy jest metoda adresowania konfliktów wartości między nimi. W szczególności podjęte zostało pytanie o status i rolę koncepcji wartości wewnętrznej natury oraz o niewspółmierność jej ujęć. Głównym celem rozprawy jest wypracowanie modelu etyki praktycznej, która jest alternatywą wobec monizmu oraz relatywizmu etycznego. Stanowisko rozwijane w pracy reprezentuje słabą interpretację pluralizmu teoretycznego i silną wersję pluralizmu metodologicznego. Zaproponowano model etyki środowiskowej jako pluralistycznej, bardziej pragmatycznej i uczestniczącej w demokratycznym dyskursie z przedstawicielami środowisk spoza kręgu filozofów. Drugim celem jest prezentacja tematyki wartości natury w świetle pluralizmu aksjologicznego oraz przedstawienie pluralistycznego ujęcia koncepcji wartości wrodzonej. This dissertation addresses the issue of moral pluralism in the context of environmental ethics and attempts to respond to the paradox inherent in the discipline, expressed on the normative level in the subject-object dichotomy, and on the metaethical level in the tension between universalism and particularism. The above issues are analyzed in the context of the transformation of environmental ethics as a discipline. The focus of debates has been shifting toward a decentralization of theory, increased interdisciplinary cooperation, and joint efforts to address value conflicts. Currently, the sharp divisions between traditional positions within environmental ethics (e.g., anthropocentrism, biocentrism, and ecocentrism) are being blurred, demonstrating the dynamic and pluralistic character of ecological discourses. The task undertaken in this work is that of developing a method of addressing value conflicts between the differing ecological discourses. In particular, I investigate the role and status of competing, and often incommensurable concepts of the intrinsic value of nature. I develop, as an alternative to both ethical monism and relativism, a model of practical ethics that includes a weak version of theoretical pluralism and a strong version of methodological pluralism. I propose a model of pluralistic, pragmatic environmental ethics that engages in democratic discourse with representatives from outside professional circles. Another goal is to present the issue of axiological pluralism and to develop a pluralistic account of the concept of intrinsic value in nature.