Outsider w prozie chorwackiej drugiej połowy XX wieku

Abstract

Przedmiotem zainteresowania niniejszej pracy jest outsider jako typ semantycznie ujętej postaci literackiej. Analizie i interpretacji w perspektywie hermeneutycznej poddane zostały trzy pierwszoosobowe powieści: Mirra, kadzidło i złoto (1968) Slobodana Novaka, Crni smiješak (1969) Petara Šegedina oraz Niespokojne wiosny (1957) Vladana Desnicy. Oddanie głosu bohaterowi o wyraźnie outsidersko nacechowanej postawie intelektualnej i duchowej (którą wyznacza potrzeba dawania świadectwa o sobie i świecie, obrona poczucia odrębności i wierność własnym wartościom z jednej, a spór z rzeczywistością i wycofanie się w obserwację i myśl oraz swoiście się kształtujące relacje z innymi z drugiej strony) ma swe egzystencjalne, estetyczne i etyczne implikacje. Odtworzenie portretów trzech outsiderów przebiegnie na płaszczyznach: egzystencjalnej (próba rekonstrukcji formatu duchowego w warstwach: biograficznej, epistemicznej, relacyjnej i aksjologicznej) oraz estetycznej (omówienia sposobu kształtowania wypowiedzi i wyłaniającego się z niej obrazu świata przedstawionego ów format współtworzących). W ramach etycznej płaszczyzny analizy, na mocy implikacji autobiograficznej cechującej utwory z pierwszoosobową narracją, bohater literacki zostanie odniesiony do realnego autora, a omawiana powieść umieszczona w kontekście jego całej twórczości. Rekonstrukcja portretów trzech outsiderów (oraz ich postawienie w kontekst autobiograficzny) jest próbą nakreślenia dyskursu antropologicznego, sposobu mówienia o człowieku u Slobodana Novaka, Petara Šegedina i Vladana Desnicy.

This work deals with the outsider as a literary form. Three first person novels are subjected to analysis and hermeneutic interpretation: Gold, Frankincense and Myrrh (1968) by Slobodan Novak, Crni smiješak (1969) by Petar Šegedin and Proljeća Ivana Galeba (1957) by Vladan Desnica. The choice of a distinct outsider as a first person narrator, whose intellectual and spiritual outlook is marked by a need to bear witness to himself and the world, a defence of his sense of distinctness and a faithfulness to his own values, on one hand, and by a dispute with reality, a retreat into observation and thought, and peculiar relationships with others, on the other, carries existential, aesthetic and ethical implications. The portraits of these three outsiders are reconstructed on two levels: existential (an attempt to reconstruct the protagonists’ spiritual stature in the biographical, epistemic, relational and axiological layers) and aesthetic (a description of the way in which the authors shape the protagonists’ utterances and the view of the represented world that help to create that spiritual stature). Within the ethical scope of analysis, on the strength of the autobiographical implication of works with a first person narrative, the literary hero will be referred to the author and the discussed novel placed within the context of his entire work. The reconstruction of the portraits of these three outsiders (and their placement in an autobiographical context) represents an attempt to outline the anthropological discourse, the way of speaking about man, in the works by Slobodan Novak, Petar Šegedin and Vladan Desnica.