Doktoraty (WFPiK)
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Czeska inteligencja katolicka w dążeniu do wolności od Praskiej Wiosny do Aksamitnej Rewolucji(2024) Brodniewicz, Joanna; Zieliński, Bogusław. PromotorRozprawa stanowi studium zaangażowania czeskiej inteligencji katolickiej na rzecz wolności w okresie od Praskiej Wiosny do Aksamitnej Rewolucji. Jej fundamentem są krytyczne opracowania dotyczące lat 1968–1989, piśmiennictwo (auto)biograficzne i teksty publicystyczne oraz narracje świadków i uczestników wydarzeń zebrane podczas wywiadów. Oddanie im głosu intelektualistom pozwoliło zbadać ich aktywność i wkład w ruchy opozycyjne oraz w kształtowanie przestrzeni demokratycznej w Czechosłowacji, szczególnie w kontekście współpracy z innymi środowiskami dysydenckimi. Wyniki badań przedstawiono w dwóch częściach. W Rozdziale I: „Milczący Kościół już nie milczy” – zmagania czeskiej inteligencji katolickiej w Czechosłowacji z komunistami nakreślono losy czeskiej inteligencji katolickiej na tle dziejów Kościoła katolickiego w Czechosłowacji. Skonfrontowanie relacji świadków z ustaleniami historycznymi pozwoliło na pokazanie, w jaki sposób te osoby postrzegały i interpretowały wydarzenia, a także jak ich pamięć osobista współistniała z faktycznym przebiegiem zdarzeń. Zaprezentowano również przykłady współpracy z przedstawicielami innych środowisk, m.in. w działalności samokształceniowej. W konsekwencji powstały narracje, które niejednokrotnie łączą subiektywne wspomnienia z analizą historyczną. W Rozdziale II: „Mówiący swoim głosem” – narracje uczestników i świadków wydarzeń 1968 narracje uczestników i świadków wydarzeń 1968-1989 od pamięci indywidualnej do zbiorowej na podstawie modelu deskrypcyjnego oraz bazując na narracjach modelu deskrypcyjnego oraz bazując na narracjach wytworzonych podczas podczas wywiadów, przedstawiono i poddano analizie zaangażowanie czeskiej inteligencji katolickiej w katolickiej w wydarzenia, które odegrały kluczową rolę w procesie odzyskiwania niepodległości przez obywateli Czechosłowacji: Praską Wiosnę, Kartę 77 i Aksamitną Rewolucję. Zaprezentowano również również aktywność przedstawicieli innych grup działających na rzecz obrony praw człowieka i demokracji. Ukazanie kluczowych wydarzeń z perspektywy różnych środowisk umożliwiło stworzenie bardziej środowisk umożliwiło stworzenie bardziej kompleksowego obrazu lat 1968–1989. W rozprawie starano się uwypuklić zarówno indywidualny charakter wspomnień, jak i ich uniwersalny kontekst historyczny, co przekłada się na zachowanie równowagi między pamięcią zbiorową a naukową analizą.Item Bajarz gminny. Życie i twórczość artysty ludowego Wacława Zabłockiego(2024) Bartoszek, Dorota; Łuszczykiewicz, Piotr. PromotorZasadniczym celem rozprawy było ukazanie regionalnego artysty, Wacława Zabłockiego, tworzącego w obszarze literatury, rzeźbiarstwa, wycinankarstwa, gawędziarstwa, postaci mocno osadzonej w historii i środowisku społeczno-kulturowym subregionu sieradzkołęczyckiego. Aby przedstawić twórcę w różnych obszarach jego funkcjonowania, wykorzystałam metodę pogłębionego wywiadu biograficznego. Wieloletnia obserwacja jego dokonań oraz analiza i wnikliwa selekcja obszernych zbiorów dokumentów pozwoliły na uszczegółowienie badań i pełniejsze przedstawienie znacznego dorobku artysty, którego twórczość wyrasta z założeń starego regionalizmu, odzwierciedla jednak również jego nowe oblicze. Wiele materiałów wykorzystanych w dysertacji po raz pierwszy ujrzało światło dzienne, np. nieliczne rękopisy tekstów poetyckich (oryginały niezwykle ważkie w biografistyce, zwłaszcza w kontekście permanentnego ich niszczenia przez autora) czy fotografie nawiązujące do wydarzeń znaczących, przełomowych w życiu prywatnym i zawodowym, np. zawarcie związku małżeńskiego, wstąpienie w szeregi OSP, pierwsze publikacje książkowe tekstów poetyckich i prozatorskich, otwarcie w muzeum wystawy sztuki ludowej rodziny Zabłockich. Bezpośrednia obserwacja różnorodnych form aktywności ludowego twórcy (wydarzenia kulturalne, praca w warsztacie rzeźbiarskim, spotkania z młodzieżą) pozwoliła dostrzec regionalną aktywność w nowym świetle, lepiej zrozumieć twórczość, a zwłaszcza zależności i powiązania z lokalnym środowiskiem, którego wpływy stanowią determinantę wielu jego dokonań. Jednocześnie długotrwałe, osobiste kontakty z obiektem moich badań znacząco utrudniały obiektywny ogląd jego życiowych i zawodowych osiągnięć. Dysertację tworzą cztery rozdziały, wstęp i zakończenie oraz zamieszczone w aneksach dokumenty osobiste, fotografie prac artysty oraz materiały na temat lokalnych instytucji i grup działania. W rozdziale pierwszym ukazano tło historyczne oraz uwarunkowania geograficzne rodzinnej miejscowości bohatera dysertacji, z uwzględnieniem specyfiki 5 języka regionu. Rozdział drugi zawiera informacje nt. funkcjonowania najważniejszych miejscowych instytucji i organizacji społeczno-kulturalnych, które w sposób szczególny zaznaczyły swą obecność w biografii twórcy ludowego i wpłynęły na całokształt jego dorobku. Rozdział trzeci skupia się na materiale wykraczającym poza wymiar regionalistyczny, który rzuca nowe światło na miejsce Lututowa w historii literatury polskiej poprzez zobrazowanie śladów obecności takich osobistości świata literatury jak Stefan Żeromski, Jan Brzechwa i Jan Szancer oraz Tadeusz Różewicz. Rozważania zawarte w rozdziale czwartym przybliżają sylwetkę i twórczość lututowskiego bajarza, przedstawioną w kontekście jego życiowych doświadczeń oraz aktywności w obszarze pisarstwa i regionalistyki. W podsumowaniu podkreślam, iż przedstawione dzieje jednostki nie wyczerpują tematu ze względu na kontynuację twórczości W. Zabłockiego i dla badaczy literatury mogą stanowić przyczynek do kontynuacji i pogłębionych badań, uwzględniających w przyszłości całość dorobku artysty. The main goal of the dissertation was to present a regional artist, Wacław Zabłocki, who created in the field of literature, sculpture, paper cut-outs, and storytelling, a figure deeply embedded in the history and socio-cultural environment of the Sieradz-Łęczyca subregion. In order to present the artist in various areas of functioning, I utlized the method of in-depth biographical interview. Many years of observation of his achievements, an analysis and thorough selection of extensive collections of documents allowed for a more detailed research and a more complete presentation of the significant achievements of the artist, whose work stems from the assumptions of old regionalism, but also reflects its new face. Many materials used in the dissertation saw the light of day for the first time, such as the few manuscripts of poetic texts (originals extremely important in biography studies, especially in the context of their permanent destruction by the author) or photographs referring to significant, groundbreaking events in private and professional life, e.g. getting married, joining the volunteer fire department, the first book publications of poetic and prose texts, the museum opening of an exhibition of folk art by the Zabłocki family. Direct observation of various forms of activity of the folk artist (cultural events, work in the sculpture workshop, meetings with young people) allowed me to see regional activity in a new light, better understand the work, and especially the dependencies and connections with the local environment, the influence of which determines many of his achievements. At the same time, long-term, personal contacts with the subject of my research significantly hindered an objective view of his life and professional achievements. The dissertation consists of four chapters, an introduction and conclusion, and personal documents, photographs of the artist’s works, and materials on local institutions and action groups included in the annexes. 7 The content of the first chapter presents the historical background and geographical conditions of the hometown of the hero of the dissertation, taking into account the specificity of the language of the region. The second chapter contains information on the functioning of the most important local institutions and sociocultural organizations, which in a special way marked their presence in the biography of the folk artist and influenced the entirety of his output. The third chapter focuses on material that goes beyond the regional dimension, which sheds new light on the place of Lututów in the history of Polish literature by illustrating the traces of the presence of such personalities of the world of literature as Stefan Żeromski, Jan Brzechwa and Jan Szancer, as well as Tadeusz Różewicz. The considerations included in the fourth chapter present the figure and work of Lututów’s storyteller, presented in the context of his life experiences and activity in the field of writing and regional studies. In the conclusion, I emphasize that the presented history of the individual does not exhaust the subject due to the continuation of W. Zabłocki’s work and for literature researchers it may constitute a contribution to the continuation and future indepth research, which would take into account the entirety of the artist’s achievements.Item Nowoczesność i egzotyka. Praktyki podróżopisarskie w dwudziestoleciu międzywojennym(2024) Paczkowski, Mikołaj; Kopeć, Zbigniew. PromotorCelem rozprawy doktorskiej jest zaprezentowanie szerokiej panoramy podróżopisarstwa polskiego z lat 1918-1939 oraz przeanalizowanie związków nowoczesności i egzotyki uwidaczniających się w rozmaitych praktykach podróżopisarskich tego okresu. W centrum pracy znalazły się relacje z podróży do Afryki, Azji oraz Ameryki Południowej, różnorodne genologicznie, poetologicznie czy jakościowo. Uwzględniono zarówno utwory do dziś obecne w obiegu czytelniczym, jak i kompletnie zapomniane, pozostające poza świadomością badaczy literatury. Część pierwsza poświęcona została praktykom podróży, które wiązały się z rozwojem turystyki masowej oraz pojawieniem się nowych środków transportu, takich jak kajak, samochód czy samolot. W części drugiej scharakteryzowano praktyki kolonialne, związane z mocarstwowymi aspiracjami Drugiej Rzeczpospolitej. Uwzględniono przy tym propagandową funkcję literatury zaangażowanej w popularyzowanie idei imperium. Część trzecia dotyczy natomiast praktyk pisarskich – wskazano tu źródła społecznych wyobrażeń o pozaeuropejskich krainach, a także omówiono najpowszechniejsze mity i stereotypy dotyczące Innego. Analiza i interpretacja międzywojennej literatury podróżniczej wymagała wykorzystania narzędzi wypracowanych przez różne metody i teorie, takie jak analiza literaturoznawcza, antropologia podróży, studia postkolonialne, komparatystyka czy imagologia. Stąd interdyscyplinarny charakter rozprawy. The aim of this doctoral dissertation is to present a broad panorama of Polish travel writing from 1918–1939 and to analyze the interplay between modernity and exoticism as manifested in the various practices of travel writing during this period. The dissertation focuses on travel accounts of journeys to Africa, Asia, and South America, which are diverse in terms of genre, poetics, and quality. It takes into account works that remain part of the contemporary literary canon as well as those that have been entirely forgotten and overlooked by literary scholars. The first part of the dissertation examines travel practices linked to the development of mass tourism and the emergence of new modes of transportation, such as kayaks, automobiles, and airplanes. The second part characterizes colonial practices associated with the imperial aspirations of the Second Polish Republic, highlighting the propagandistic role of literature in promoting the idea of empire. The third part focuses on writing practices, identifying the sources of social imaginaries about non- European regions and discussing the most common myths and stereotypes regarding the Other. The analysis and interpretation of interwar travel literature required employing tools developed across various methodologies and theories, including literary analysis, the anthropology of travel, postcolonial studies, comparative literature, and imagology. This interdisciplinary approach defines the character of the dissertationItem Doświadczenie braku w liryce kobiet urodzonych w latach 70. i 80. XX wieku(2024) Wielanek-Wojtowska, Paulina; Łuszczykiewicz, Piotr. PromotorTematem pracy doktorskiej jest “Doświadczenie braku wliryce kobiet urodzonych w latach 70. i 80. XX wieku”.Praca podzielona jest na trzy zasadnicze części. Wprowadzonych badaniach korzystam z dorobku hermeneutów, zwłaszcza z myśli przedstawiciela hermeneutyki radykalnej, którym jest John Caputo. W pierwszym rozdziale wyjaśniam co oznacza słowo brak i w jaki sposób można to pojęcie rozumieć. Staram się dokonać dokładnej analizy tego pojęcia w ujęciu lingwistycznym. Opisuję także, w jaki sposób kategoria braku funkcjonuje w filozofii. Rozważania te rozpoczynam od myśli filozofów starożytnych. Najbardziej skupiam się na tym, czym jest i co oznacza brak w filozofii nowożytnej, np. w dziełach Marquarda. Wyjaśniam także, czym jest pojęcie pustki i w jaki sposób to pojęcie funkcjonuje w kulturze. Odnoszę się również do Pisma Świętego oraz do rozważań filozofów i ojców Kościoła a także świętych. Chcę wyjaśnić również, czym jest istotna dla kategorii braku - kategoria śladu. Sięgam więc między innymi po myśli prof. Andrzeja Zawadzkiego i prof. Barbary Skargi. W tym rozdziale wyjaśniam też, czym jest są nostalgia i melancholia. Rozdział drugi poświęcam kategorii pokolenia. Staram się wyjaśnić, czym jest pokolenie literackie i w jaki sposób pojęcie to zmieniało swoje znaczenie. Wskazuję, że w ostatnich, latach badacze i krytycy literatury najnowszej niechętnie używają tego terminu. Staram się dociec przyczyn tego zjawiska. Próbuję jednak wykazać przydatność tego terminu w moich badaniach i ukazać możliwość rehabilitacji tegoż pojęcia. W tym rozdziale poruszam również pewne kwestie, ukazuję problemy i zjawiska, które - moim zdaniem - pozwalają myśleć o opisywanych poetkach w kategoriach pokolenia rozproszonego. Jednym z tych zagadnień, istotnych z perspektywy prowadzonych przeze mnie badań - jest zjawisko, które określam “paradoksem braku w świecie nadmiaru”. Wyjaśniam też, dlaczego nazywam poetki ostatnimi dziewczętami PRL-u. W rozdziale trzecim przedstawiam, w jaki sposób poetki opisują rozmaite doświadczenia braku, np. brak, nieobecność drugiego człowieka, brak wartości, Boga, śmierć, utratę dzieciństwa, niewinności; utratę dziecka - doświadczenie śmierci, aborcji, czy poronienia. Staram się wskazać, w jaki sposób poetki piszą o doświadczeniu braku, utraty, nieobecności. Próbuję pokazać, jakiego języka i jakich środków stylistycznych, chwytów retorycznych używają, by wyrazić tytułowy brak. The topic of doctoral thesis is “Experience of lack in women’s lyric poetry born in the seventies and eighties of XX century”. The thesis is divided into three chapters. During conducting my research I use the literary output of hermeneutics, especially I was inspired by John Caputo who was a representative of radical hermeneutics. In the first chapter I explain the meaning of the word lack and how it could be understandable in various ways. I am trying to carry out a close analysis this phenomenon in the context of linguistic. I am also describing how the lack definition works in philosophy. I start my ponderation from the ancient philosophers’ thoughts. I mainly focus on the meaning of the word lack in modern philosophy, for example in Marquarda’s creation. I explain additionally, what means nothingness and how this term rolls in culture. I as well refer to the Bible or to the considerance of philosophers Church’s fathers and Saints. I would like to explain too what is the trace category. I reach for prof. Andrzeja Zawadzkiego i prof. Barbary Skargi’ thoughts. Moreover I define the definition of nostalgia and melancholy in this chapter. The second chapter is devoted to the generation’s category. I am trying to illustrate what is the literary generation and how this concept has changed its significance. I justify that recently researchers and critics of modern literature have used this term willingly. I am struggling to find out the reasons of this apparition. However I am striving to show the usefulness of this terminology in my researches. In this chapter likewise I concentrate on some issues that show problems and uniqueness that in my opinion let think about described poetesses in the category of distracted generation. One of the most important issue in my thesis is a phenomenon that I call “lack ‘paradox in the world ‘excess”. I also explain why I call poetesses the PRLU girls. Anther essential concern is justification why I focus only on woman and why I totally exclude the poets ‘works in my doctoral thesis. The third chapter is the most crucial part of my dissertation. In this part I present how artists describe different experience of lack for example: absence od another person, lack of value, God, death, child and childhood’s loss, innocence’s decline-the experience of death, abortion and miscarriage. I am trying to present how the poetesses write about their experience of lack, loss and absence. I am undertaking to demonstrate which language and stylistic devises they use to express their definition of lack.Item Sprzedane. Polskie i żydowskie narracje o prostytucji kobiet z ziem polskich od początku XX wieku do roku 1939(2024) Gluba, Aleksandra; Degler, Joanna. Promotor; Gluba, AleksandraCelem mojej pracy jest analiza literackiego motywu prostytucji i handlu kobietami w literaturze polskiej i żydowskiej oparta o badania porównawcze fikcjonalnych i niefikcjonalnych utworów literatury polskiej i jidysz w kontekście historycznym, społecznym oraz w świetle dyskursów: feministycznego, antysemickiego oraz studiów genderowych. W centrum moich rozważań stawiam marginalizowane i instrumentalizowane bohaterki literackie zaangażowane w prostytucję Rozbieżności, które prócz kwestii językowych dzieliły obie, rozwijające się tuż obok siebie literatury (polską i jidyszową), można zidentyfikować także na gruncie analizy dyskursu. W ten sposób krystalizuje się główna teza mojej pracy, mówiąca o tym, że literatura jidysz i literatura polska podejmują nacechowany ideologicznie i angażujący społecznie temat prostytucji, włączając się do kolektywnej, toczącej się wśród obu grup etnicznych i narodowych dyskusji na najważniejsze tematy i wyzwania związane z nowoczesnością – poczynając od emancypacji kobiet i ich edukacji, poprzez migracje ludności, urbanizację i industrializację, bezrobocie, modernizacja życia społecznego. Tak, jak skomplikowane były wówczas stosunki polsko-żydowskie, a tym samym – relacje obu literatur, tak splątane i uwikłane w owe zależności są narracje o prostytucji i handlu kobietami. Odwołując się również do judeochrześcijańskiej tradycji religijnej, nie unikam także wskazywania podobieństw oraz wpływu opierających się o zakorzenione i podkreślane w kulturze żydowskiej i chrześcijańskiej dychotomie pomiędzy światem kobiet a światem mężczyzn. The aim of my work is to analyze the literary motif of prostitution and trafficking in women in Polish and Jewish literature based on comparative research of fictional and non-fictional works of Polish and Yiddish literature in the historical and social context and in the light of feminist, anti- Semitic and gender studies discourses. I place marginalized and instrumentalized literary heroines involved in prostitution at the center of my considerations. The differences that, apart from linguistic issues, divided the two literatures (Polish and Yiddish), which developed right next to each other, can also be identified on the basis of discourse analysis. In this way, the main thesis of my work is crystallized, stating that Yiddish and Polish literature take up the ideologically charged and socially engaging topic of prostitution, joining the collective discussion among both ethnic and national groups on the most important topics and challenges related to modernity – starting with the emancipation of women and their education, through population migration, urbanization and industrialization, unemployment, and the modernization of social life. Just as complicated were the Polish-Jewish relations at that time, and thus the relations of both literatures, so tangled and entangled are the narratives about prostitution and trafficking in women. Referring also to the Judeo-Christian religious tradition, I do not avoid pointing out the similarities and influences based on the dichotomies between the world of women and the world of men, rooted and emphasized in Jewish and Christian culture.Item Intermedialność Jane Austen. Filmowe i Telewizyjne Adaptacje Dumy i uprzedzenia(2024) Fiłonowicz, Adrianna Marta; Kozłowski, Krzysztof. PromotorRozprawa poświęcona jest zagadnieniu adaptacji filmowych i telewizyjnych prozy Jane Austen, ze szczególnym uwzględnieniem Dumy i uprzedzenia. Autorka, odwołując się do koncepcji recepcji produktywnej i estetyki filmu (Wernera Faulsticha) oraz seryjności wielokrotnej adaptacji filmowej (Alicji Helman), by dokonać analizy porównawczej kolejnych ogniw łańcucha adaptacyjnego powieści Austen. Praca składa się z czterech części. Pierwsza z nich ma charakter teoretyczny i wprowadza podstawowe pojęcia oraz metody badawcze. Druga część jest poświęcona analizie komparatystycznej adaptacji Dumy i uprzedzenia z lat 1938-1967, natomiast trzecia część stanowi kontynuację badań, uwzględniając realizacje filmowe z lat 1980-2005. Ostatni rozdział pracy pełni funkcję syntezy dotychczasowych rozważań, na przykładzie motywu epistolarnego ukazując różnice pomiędzy tendencjami produkcyjnymi poszczególnych adaptacji filmowych i telewizyjnych. The dissertation is dedicated to the issue of film and television adaptations of Jane Austen's prose, with a particular focus on Pride and Prejudice. The author draws on Werner Faulstich's concepts of productive reception and film aesthetics, as well as Alicja Helman's theory of seriality in multiple film adaptations, to conduct a comparative analysis of successive links in the adaptive chain of Austen's novel. The work is divided into four parts. The first part is theoretical in nature, introducing basic concepts and research methods. The second part is devoted to a comparative analysis of the Pride and Prejudice adaptations from 1938 to 1967, while the third part continues this research by examining film productions from 1980 to 2005. The final chapter serves as a synthesis of the previous discussions, using the epistolary motif to highlight differences in production tendencies across various film and television adaptationsItem Tradycja świętowacławska i husycka w czeskim dyskursie tożsamościowym pierwszej połowy XX wieku(2024) Pešina, Jan; Gawarecka, Anna. Promotor; Łazarz, Radosław. PromotorW centrum uwagi pracy znalazły się dwie rozbieżne tradycje historyczne o rodowodzie religijnym, które w trakcie formowania nowoczesnego narodu czeskiego zostały napełnione nową treścią znaczeniową. Tradycje te rozpatrujemy w ujęciu przedmiotowym (dziedzictwo) oraz podmiotowym (pamięć). Główną część materiału badawczego stanowią teksty publicystyczne, zwłaszcza publicystyka pozaprasowa (broszury, teksty popularyzatorskie, publikacje jubileuszowe). Reprezentacje literackie i artystyczne pełnią funkcję kontekstualną, niezbędną dla usytuowania omawianej problematyki na szerszym tle kulturowym. Badany okres charakteryzuje się znaczną dynamiką dziejową, co pociągnęło za sobą kilkukrotne przewartościowanie katalogu istotnych tradycji tożsamościotwórczych. Wspólnym mianownikiem zmieniającego się przekazu pozostawała jednak nacjonalizacja pamięci. Fakt ten w znacznym stopniu zniwelował historyczną rozbieżność omawianych tradycji. W tej perspektywie można wyróżnić kilka wspólnych, istotnych funkcji, które tradycje te pełniły w czeskim dyskursie tożsamościowym, choć nie występowały w badanym okresie w równym natężeniu, a mianowicie: funkcję integracyjną, emancypacyjną oraz legitymizacyjną. Ważna wydaje się także funkcja reprezentacyjna, skierowana na zewnątrz wspólnoty narodowej, której zadaniem było wskazanie i podkreślenie czeskiego udziału w ogólnoeuropejskim rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym. The focus of this dissertation is on two divergent historical traditions of religious origin, which were filled with new semantic content during the formation of the modern Czech nation. We consider these traditions from an object (heritage) and subject (memory) perspective. The main part of the research material consists of journalistic texts, especially non-press journalism (brochures, popularisation texts, anniversary publications). Literary and artistic representations perform a contextual function, which is necessary to situate the subject matter in question against a broader cultural background. The period under study is characterised by considerable historical dynamics, which entailed a re-evaluation of the catalogue of important identity-forming traditions several times. The common denominator of the changing message, however, remained the nationalisation of memory. This fact has to a large extent erased the historical divergence of the traditions in question. From this perspective, it is possible to distinguish several common, important functions that they performed in the Czech identity discourse, although they did not occur with equal intensity in the period under study: integrative, emancipatory and legitimising. The representational function, directed towards the outside of the national community, also seems to have been important, with the task of indicating and emphasising the Czech participation in the pan-European cultural and civilisational development.Item Dane Polskiej Bibliografii Literackiej jako dane badawcze. Perspektywa humanistyki cyfrowej i studium przypadku(2024) Eichler, Jakub; Dominas, Konrad. PromotorPraca przedstawia zasoby Polskiej Bibliografii Literackiej jako źródła otwartych danych badawczych, łącząc tematykę literaturoznawczą z opisem zastosowania kompetencji oraz praktyk informatycznych i informacji naukowej. PBL to bibliografia dziedzinowa, rozwijana jako baza danych. Dokumentuje produkcję kulturalną w obszarze literatury, filmu i teatru. Pierwsza część pracy relacjonuje poszukiwanie pola badawczego dla humanistyki cyfrowej i referuje stan badań w dwóch zakresach: humanistyka cyfrowa jako całość oraz dane badawcze w humanistyce. Druga część zawęża zakres działania do projektu cyfrowego z wykorzystaniem danych bibliograficznych, jako dowodu na użyteczność przedstawionych źródeł. Głównym wytworem pracy jest zbiór danych (dataset) związany z przekładami twórczości J. L. Borgesa na język polski. Forma pracy łączy interdyscyplinarny szkic teoretycznoliteracki z elementami raportowania oraz dokumentacji pracy projektowej: odwołuje się do opowiadania za pomocą danych (data storytelling). Z jednej strony opiera się na narracji, z drugiej na zbieraniu i analizie faktów wyrażonych poprzez dane. Formułowane są hipotezy odnośnie uprawiania kształtu literaturoznawstwa w przyszłości. Przywołane zostają konteksty z obszarów komunikacji, kultury mediów i zarządzania. Praca porusza również wątki zaangażowania społecznego humanistyki i jej wpływu na życie społeczne. The work focuses on presenting the resources of the Polish Literary Bibliography (PBL) as a source of open research data, combining literary topics with a description of the application of IT and scientific information competences and practices. PBL is a domain bibliography developed as a database. It documents cultural production in the areas of literature, film and theatre. The first part reports on the search of a research field for digital humanities and informs on the state of research in two areas: digital humanities as a whole and research data in the humanities. The second part narrows the scope to a minimal digital literary project using bibliographic data as evidence of the usefulness of the presented sources. The main output is a dataset related to Polish translations of works by J. L. Borges. In its form, the work combines an interdisciplinary literary theory essay with elements of reporting and documentation of project work. It refers to data storytelling. On the one hand it is based on narrative and on the other on the collection and analysis of facts expressed through data. Hypotheses are also formulated regarding the development of literary studies in the future. Non-literary contexts mentioned include areas such as communication, media culture and management. The work also touches on the social responsibilities of humanities and humanities’ impact on social life.Item ,,Król z narodem, naród z królem”? Polski władca jako figura seria dyskursu politycznego w dramatach oświecenia polskiego (1760-1792)(2024) Śrama, Marcin; Judkowiak, Barbara. PromotorCelem niniejszej pracy było dokonanie charakterystyki reprezentacji literackich przekształceń idei monarchicznej realizowanych na gruncie dramatu w dobie oświeceniowego teatru narodowego jako znaczącego (obok czasopiśmiennictwa) kanału komunikacyjnego służącego dyskusji, która dotyczyła między innymi projektów reformy ustrojowej i postulatów odnośnie roli króla w państwie. Zrealizowano to poprzez interpretację pojawiających się w kolejnych dramatach figur monarchy, które nawiązywały do opisów znanych z europejskiej myśli filozoficznopolitycznej począwszy od czasów Arystotelesa przez św. Tomasza z Akwinu, hiszpańskich teoretyków monarchii z XVI i XVII wieku po autorów oświecenia polskiego (np. Cezar Pyrrhys de Varille, Stanisław Konarski). Kolejne rozdziały poświęcone są dramatom: ,,Władysław pod Warną" (Wacława Rzewuskiego – 1760 i Juliana Ursyna Niemcewicza – 1787), ,,Casimir le Grand" Jeana Baptiste’a Dubois (1775), ,,Kazimierz Wielki" Juliana Ursyna Niemcewicza (1792) i ,,Zygmunt August" Józefa Wybickiego (1783). The aim of this paper was to characterize the representation of literary transformations of the monarchical idea realized on the basis of drama in the era of enlightenment national theatre as a significant (next to periodicals) communication channel for discussion, which concerned, among other things, projects of political reform and postulates concerning the role of the king in the state. This was achieved through the interpretation of the figures of the monarch appearing in dramas, which referred to descriptions known from the European philosophical and political thought, starting from the times of Aristotle, through st. Thomas Aquinas, Spanish theoreticians of monarchy from the 16th and 17th centuries, to authors of the Polish Enlightenment (e.g. Caesar Pyrrhys de Varille, Stanisław Konarski). The chapters are devoted to the dramas: Władysław at Varna (by Wacław Rzewuski – 1760 and Julian Ursyn Niemcewicz – 1787), Casimir le Grand by Jean Baptiste Dubois (1775), Casimir the Great by Julian Ursyn Niemcewicz (1792) and Zygmunt August by Józef Wybicki (1783).Item Życie codzienne na jedwabnym szlaku w świetle relacji Benedykta Polaka, Giovanniego da Pian del Carpine, Marca Polo i Ibn Battuty(2024) Pempera, Ernest; Dymczyk, Rafał. PromotorPraca doktorska koncentruje się na analizie sposobu, w jaki wybitni podróżnicy średniowieczni, tacy jak Ibn Batutta, Marco Polo, Giovanniego da Pian del Carpine i Benedykt Polak, postrzegali przedmioty codziennego użytku w trakcie podróży wzdłuż Jedwabnego Szlaku. Badanie to ma na celu przedstawienie indywidualnego podejścia i oryginalnej interpretacji, jaką podróżnicy przyjęli wobec otaczającego ich świata w trakcie swoich podróży. Mimo że opisywali te same przedmioty, ich spojrzenia często różniły się ze względu na odmienne kultury, z których pochodzili. Praca skupia się na kilku kluczowych obszarach, w tym relacjach podróżniczych jako źródle wiedzy, percepcji przedmiotów, oraz kontekście kulturowym. Analiza relacji podróżniczych poprzez przedmioty stanowi główne źródło informacji dotyczących życia codziennego na Jedwabnym Szlaku. Badanie skupia się także na tym, w jaki sposób podróżnicy opisywali i interpretowali przedmioty, z którymi mieli styczność, obejmując aspekty takie jak wartość, użyteczność, ymbolika i unikalność tych przedmiotów oraz ich wpływ na życie codzienne. Wyniki tej pracy doktorskiej dostarczają głębszego zrozumienia kulturowego kontekstu Jedwabnego Szlaku oraz sposobów, w jakie przedmioty stawały się integralną częścią życia codziennego na tym historycznym szlaku handlowym. Analiza perspektyw podróżników przyczynia się również do szerszych rozważań nad wpływem przedmiotów na naszą percepcję otaczającego nas świata oraz na naszą własną kulturę. The doctoral thesis focuses on analyzing how prominent medieval travelers such as Ibn Battuta, Marco Polo, Giovanni da Pian del Carpine, and Benedikt Polak perceived everyday objects during their journeys along the Silk Road. This study aims to present the individual approaches and original interpretations these travelers adopted regarding the world around them during their travels. Despite describing the same objects, their perspectives often differed due to their diverse cultural backgrounds. The thesis primarily centers on several key areas, including travel narratives as a source of knowledge, the perception of objects, and cultural context. Analyzing travel narratives through objects serves as the main source of information about daily life on the Silk Road. The study also delves into how travelers described and interpreted the objects they encountered, encompassing aspects such as value, utility symbolism, and uniqueness, as well as their impact on daily life. The results of this doctoral work provide a deeper understanding of the cultural context of the Silk Road and how objects became an integral part of daily life on this historical trade route. The analysis of travelers' perspectives also contributes to broader considerations regarding the influence of objects on our perception of the surrounding world and our own culture.Item Leksyka z zakresu pola tematycznego WYPOSAŻENIE WNĘTRZ DOMU WIEJSKIEGO w języku mieszkańców okolic Poddębic(2024) Zagłoba, Katarzyna; Osowski, Błażej. PromotorCelem rozprawy jest charakterystyka leksyki dotyczącej wyposażenia wnętrz wiejskich domów w języku mieszkańców okolic Poddębic (woj. łódzkie; pogranicze małopolsko-wielkopolskie) oparta na klasyfikacji tematycznej. Szczególną uwagę poświęcono frekwencji słów ogólnopolskich i dyferencyjnych oraz zróżnicowaniu pokoleniowemu. Materiał stanowią nagrane rozmowy z mieszkańcami pow. poddębickiego, które przeprowadzono na podstawie kwestionariusza (460 pytań). Z materiału wyekscerpowano 2779 leksemów dotyczących wyposażenia domów. Rozprawa składa się z trzech części i wprowadzenia. Część pierwsza przedstawia najważniejsze zagadnienia teoretyczne, metody i narzędzia badawcze wykorzystane w pracy. Opisano w niej m.in. najważniejsze klasyfikacje tematyczne, podstawowe terminy i stan badań. Drugą częścią jest „Część analityczna”, która zawiera analizę zebranego materiału z podziałem na 11 subpól tematycznych i 66 mikropól. W analizie skupiono się na znaczeniu słów w kontekstach oraz relacjach semantycznych. Wykorzystano też metodę ilościową do ukazania dynamiki zmian zachodzących w języku. Ostatnią część stanowi „Zakończenie” będące podsumowaniem przeprowadzonych badań. Zawiera także refleksje na temat opisu dawnych i współczesnych desygnatów oraz zmian zachodzących w języku i kulturze mieszkańców wsi. The aim of the thesis is to describe the lexis concerning the furnishings of rural houses in the language of the inhabitants of the Poddębice area (Łódź voivodeship; Małopolska-Wielkopolska borderland) based on thematic classification. Special attention was paid to the frequency of general and differential words and generational differentiation. The material consists of recorded interviews with residents of Poddębice district, which were conducted on the basis of a questionnaire (460 questions). From the material, 2779 lexemes concerning home furnishings were extracted. The thesis consists of 3 parts and an introduction. The first part presents the main theoretical issues, methods and research tools used in the work. It describes, a.o. the most important thematic classifications, basic terms and the state of research. The second part is the “Analytical Part”, which contains an analysis of the collected material divided into 11 thematic subfields and 66 microfields. The analysis focuses on the meaning of words in the contexts and semantic relationships. A quantitative method was also used to show the dynamics of changes occurring in the language. The last part is the “Conclusion” which is a summary of the research conducted. It also includes reflections on the description of ancient and modern designators and the changes taking place in the language and culture of villagers.Item Chorwackie inspiracje piśmienniczej działalności bułgarskich katolików w XVIII i na początku XIX wieku(2024) Radaković, Ninoslav; Mikołajczak, Mariola. PromotorCelem dysertacji jest opisanie, zdefiniowanie oraz analiza chorwackich wpływów na bułgarskie piśmiennictwo katolickie XVIII i początku XIX wieku. Literaturę paulicjańską stanowią dzieła pisane na potrzeby współwyznawców przez bułgarskich księży katolickich od XVII wieku. Do podstawowego korpusu analizy należą następujące dzieła: (1) Petar Bogdan Bakšić, Bogoglivbna razmiscglianya od otaystva odkupglienya csoviçanskoga, (2) Filip Stanislavov, Abagar, (3) Krsto Pejkić, Zarcalo istine med carkve istočne i zapadne, (4) Pavao Duvanlija Gajdadžijski, poezja (w tym religijna), (5) Petar Kovačev Carski, rękopisy modlitewników, (6) dzieła anonimowych autorów z końca XVIII i początku XIX wieku. W dysertacji przedstawiono biografie wszystkich autorów, a każde dzieło zostało wpisane w ramy przestrzenno-czasowe i genologiczne oraz usytuowane w kontekście historycznego rozwoju języka i literatury bułgarskiej. Przeprowadzenie ukierunkowanej analizy językowej umożliwiło wskazanie oraz szczegółowy opis elementów iliryjskich obecnych w ówczesnym języku bułgarskich katolików, uwzględniający płaszczyznę leksykalną, gramatyczną i ortograficzną. Pozwala to zauważyć, że autorzy pierwszego okresu – przedstawiciele cziprowskiej szkoły literatury paulicjan (Petar Bogdan Bakšić i Krsto Pejkić) – posługują się językiem iliryjskim lub korzystają z własnej redakcji tego języka (Filip Stanislavov), podczas gdy autorzy drugiego okresu, tj. szkoły płowdiwskiej (Pavao Duvanlija Gajdadžijski, Petar Kovačev Carski i anonimowi autorzy), tworzą język literacki na podstawie dialektu paulicjańskiego, z włączaniem mniejszej liczby iliryzmów. The aim of the dissertation is to describe, define and analyze Croatian influences on Bulgarian Catholic writing in the 18th and early 19th centuries. Bulgarian Catholic literacture consists of the works written by Bulgarian Catholic priests since the 17th century for the needs of the Catholic faithful. The corpus of this study includes: (1.) Petar Bogdan Bakšić, Bogoglivbna razmiscglianya od otaystva odkupglienya csoviçanskoga, (2.) Filip Stanislavov, Abagar, (3.) Krsto Pejkić, Zarcalo istine med carkve istočne i zapadne, (4.) Pavao Duvanlija Gajdadžijski, spiritual and other poems, (5.) Petar Kovačev Carski, handwritten prayer books, (6.) works by anonymous authors from the end of the 18th and the beginning of the 19th century. All the authors’ biographies are presented and each of the works is defined in terms of space, time and genre, while special attention is paid to their place in the historical development of the Bulgarian language and literature. Following the focused linguistic analysis, the Illyrian elements in terms of spelling, grammar and lexis in the language of Bulgarian Catholics of the day are enumerated and described. It is evident that the authors of the first phase, that is, members of the Chiprovtsi School of Paulitian literature (Petar Bogdan Bakšić and Krsto Pejkić) use the Illyrian language or their own version of the Illyrian language (Filip Stanislavov), while the authors of the second phase, i.e., the authors of the Plovdiv School (Pavao Duvanlija Gajdadžijski, Petar Kovačev Carski and anonymous authors), create a standard language based on the vernacular with the inclusion of a small number of words derived from Illyrian.Item Tekst slamerski w świetle genologii lingwistycznej(2024) Świerkowska-Kobus, Dagmara; Rybka, Małgorzata. PromotorPraca wpisuje się w nurt badań językoznawczych związanych z tekstologią i genologią lingwistyczną. Celem pracy jest rekonstrukcja wzorca gatunkowego tekstu slamerskiego na bazie korpusu wypowiedzi zgromadzonych w formie danych audiowizualnych. Podjęta procedura umożliwiła wskazanie obligatoryjnych i fakultatywnych elementów badanych komunikatów, określenie zależności związanych z ich nasileniem oraz wyjaśnienie relacji poszczególnych czynników wpływających na kształt wypowiedzi slamerskich. We wprowadzeniu scharakteryzowałam sytuację funkcjonowania scen slamerskich w Polsce, określiłam założenia metodologiczne oraz zdefiniowałam kluczowe terminy. Część pierwszą pt. „Perspektywa badawcza i metodologiczna opisu” poświęciłam na przedstawienie uwarunkowań badań nad językiem tekstu slamerskiego jako gatunku. Część druga rozprawy pt. „Slam poetycki – wypowiedź slamerska” przedstawia analizę genologiczną tekstu slamerskiego. Przeglądu reprezentatywnych dla gatunku wypowiedzi dokonałam wykorzystując czteroaspektową procedurę M. Wojtak (m.in. 1999, 2004, 2013, 2014, 2019). W zakończeniu przedstawiłam wnioski z badań oraz zalecenia nawiązujące do postulatów genologii stosowanej. Pokazałam możliwe drogi wykorzystania tekstu slamerskiego oraz podkreśliłam znaczenie perspektywy genologicznej w badaniach nad nowymi, multimodalnymi formami z pogranicza literatury, sztuki współczesnej i nowych mediów. The work is part of the current of linguistic research related to textology and linguistic geneology. The aim of the work is to reconstruct the genre pattern of slam poetry text on the basis of a corpus of poems collected in the form of audiovisual data. The procedure undertaken has made it possible to identify the obligatory and optional elements of the studied messages, to determine the relations related to their intensity and to clarify the relations of the individual factors influencing the shape of slammer utterances. In the introduction I have characterised the situation of slam scenes in Poland, defined methodological assumptions and defined key terms. The first part ‘Research and methodological perspective of description’ I have devoted to present the conditions of research on the language of slammer text as a genre. Part two of the dissertation ‘Slam poetry - a slamer utterance’ presents a genological analysis of the slam poetry text. I have reviewed statements representative of the genre using the four-facet procedure of M. Wojtak (e.g. 1999, 2004, 2013, 2014, 2019). In the conclusion, I presented the conclusions of the research and recommendations referring to the postulates of applied genology. I have demonstrated possible avenues for the use of the slam poetry text and emphasise the importance of the genological perspective in the study of new, multimodal forms at the junction of literature, contemporary art and new media.Item Bóg – szatan – zło. W kręgu byronicznych fascynacji Juliusza Słowackiego(2023) Nowak, Małgorzata; Borkowska-Rychlewska, Alina. PromotorRozprawa traktuje o problematyce zła w twórczości Juliusza Słowackiego rozpatrywanej w odniesieniu do dzieł George’a Gordona Byrona – jednego z poetów, który miał największy wpływ na kształtowanie się twórczości polskiego romantyka. Najważniejsze jest jednak nie to, jak Słowacki korzystał z utworów Anglika pod względem warsztatowym, ale jak rozpatrywał podobne wątki i motywy (szczególnie związane z demonizmem i wizją Boga) oraz jak dalece Byron uformował jego intelektualne postrzeganie zła. Opis tych mechanizmów jest głównym celem rozprawy. Dysertacja podzielona jest na cztery rozdziały. Pierwszy z nich poświęcony jest powieściom poetyckim Słowackiego i Byrona. Analizy utworów takich jak "Jan Bielecki", "Arab" i "Lambro", wykorzystujące jako kontekst "Korsarza" i "Larę", skupiają się głównie na najistotniejszych modyfikacjach wprowadzanych przez Słowackiego w bezpośrednim intertekstualnym dialogu z Byronem oraz wnioskach co do natury zła. Rozdział drugi zawiera porównanie "Kordiana" z "Kainem", natomiast trzeci – "Horsztyńskiego" z "Manfredem". Obie partie rozprawy skupiają się na sposobach, w jaki poeci próbują odpowiedzieć na pytania o teodyceę, niezawinione cierpienie, możliwości poznawcze człowieka, a także obecność Boga i Szatana w procesie dziejowym (i prawdziwą naturę tego drugiego). Rozdział czwarty jest próbą prześledzenia ewolucji wcześniej analizowanych wątków w dziełach Słowackiego z okresu genezyjskiego ("Księdzu Marku" i "Samuelu Zborowskim"), a tym samym roli Byrona w twórczości polskiego poety po tzw. przełomie mistycznym. Zaplecze metodologiczne pracy stanowią, prócz komparatystyki i close readingu, koncepcje Odona Marquarda oraz Paula Ricoeura, dotyczące odpowiednio teodycei oraz symboliki zła. The dissertation discusses the problem of evil in the works of Juliusz Słowacki examined in relation to the works of George Gordon Byron – one of the poets who had the greatest influence on the development of the literary creativity of the Polish Romantic. The most important thing, however, is not how Słowacki used the Englishman’s works in terms of technique, but how he considered similar themes and motifs (especially those related to demonism and the vision of God) and how far Byron formed his intellectual perception of evil. The description of these mechanisms is the main goal of the dissertation. The dissertation is organized into four chapters. The first is dedicated to the poetic novels of Słowacki and Byron. Analyses of works such as "Jan Bielecki", "Arab" and "Lambro", using "Corsair" and "Lara" as a context, focus mainly on the most significant modifications made by Slowacki in his direct intertextual dialogue with Byron and his conclusions about the nature of evil. The second chapter compares "Kordian" with "Cain", while the third compares "Horsztyński" with "Manfred". Both parts of the dissertation focus on how the poets attempt to answer questions about theodicy, uncaused suffering, man’s cognitive capacity, and the presence of God and Satan in the historical process (and the true nature of the latter). The fourth chapter attempts to trace the evolution of previously analyzed themes in Słowacki’s works from the Genesis period ("Ksiądz Marek" and "Samuel Zborowski"), and thus the role of Byron in the work of the Polish poet after the so-called mystical breakthrough. The methodological background of the work is provided, in addition to comparative literature and close reading, by Odon Marquard’s and Paul Ricoeur’s concepts on theodicy and the symbolism of evil, respectively.Item Komunikacja w firmach IT. Leksyka profesjonalna i specjalistyczna(2023) Ganushchak, Iurii; Lisowski, Tomasz. PromotorPraca pod tytułem Komunikacja w firmach IT. Leksyka profesjonalna i specjalistyczna opisuje badania przedmiotem których, było słownictwo, obsługujące relacje interpersonalne w firmach IT. W trakcie badań szczególną uwagę zwrócono na leksemy, będące specyficznymi dla obserwowanego środowiska pracowników branży IT, głównie zapożyczenia i neosemantyzmy. Dostrzeżono, że leksyka kodu wspólnotowego pracowników firm IT podlegać będzie dynamicznym zmianom i ewolucji, zmianom, które w pełni uchwytne będą wyłącznie dla specjalistów. W wyniku badań ustalono, że kod wspólnotowy pracowników firm IT to kod specjalistyczny, o cechach profesjonalnych, w większym stopniu ukierunkowany na komunikację wewnętrzną, funkcjonujący w formie mówionej i pisanej, na płaszczyźnie leksykalnej, ale także pragmatycznej, kształtujący się w relacji silnej zależności od języka angielskiego, przejmujący elementy leksyki innych odmian środowiskowych, a pod względem ekolingwistycznym podlegający presji globalizacyjnej, przedkładający potrzeby komunikacyjne (w tym precyzyjność i skrótowość komunikatu) nad skodyfikowane zasady poprawnościowe i podlegający nieustannej ewolucji. The thesis under the title Communication in IT companies. Professional and specialized lexis describes the research subject of which, was the lexis, serving interpersonal relations in IT companies. In the course of the research, special attention was paid to lexemes, which are specific to the observed environment of IT employees, mainly borrowings and neosemantisms. It was recognized that the lexis of the community code of employees of IT companies will undergo dynamic changes and evolution, changes that will be fully grasped only by specialists. As a result of the research, it was established that the community code of employees of IT companies is a specialized code, with professional characteristics, more oriented to internal communication, functioning in spoken and written form, on the lexical, but also pragmatic level, forming in a relationship of strong dependence on English, taking over elements of lexis of other environmental varieties, and, in terms of ecolinguistics, subject to globalization pressures, prioritizing communicative needs (including precision and abbreviation of the message) over codified rules of correctness, and subject to constant evolution.Item Rozpoznawanie i badanie śladów języka pierwotnie oralnego w tekstach staropolskich (na materiale apokryfów Nowego Testamentu)(2023) Deskur, Aleksandra; Mika, Tomasz. Promotor; Masłej, Dorota. Promotor pomocniczyCelem pracy jest stworzenie metody badawczej służącej rozpoznawaniu i badaniu śladów języka pierwotnie oralnego w tekstach staropolskich. Na podstawie literatury z zakresu teorii oralności i piśmienności oraz opracowań historycznojęzykowych wskazano hipotetyczne cechy języka pierwotnie oralnego: dominację treści nad formą, bliski związek z rzeczywistością pozajęzykową oraz redundancję. Ten konstrukt został następnie odniesiony do badanego materiału – staropolskich apokryfów Nowego Testamentu, co umożliwiło stworzenie katalogu śladów języka pierwotnie oralnego, gromadzącego konkretne fakty językowe o potencjalnie oralnej genezie. W katalogu znalazły się: predykacja holofrastyczna, apozycja, dopowiedzenie, współrzędność, swobodne rozwijanie treści, zdania wielokrotnie złożone zachowujące pozajęzykową chronologię zdarzeń, rozdrobnienie treści, powtórzenie oraz zaimek o nielinearnym odniesieniu. Narzędzie, jakim jest katalog, posłużyło do odnalezienia w badanych tekstach śladów oraz ich wiązek, które następnie zostały poddane analizie językowej. W rozprawie zaproponowano również metody weryfikacji hipotez. Praca ma charakter przede wszystkim metodologiczny, prezentuje ona wieloetapową procedurę badawczą, obejmującą poziomy: teorii (cechy języka pierwotnie oralnego), języka (katalog śladów języka pierwotnie oralnego) oraz tekstu (konkretne wiązki śladów i ich weryfikacja). The aim of this study is to develop a research method for identifying and investigating traces of primary oral language in Old Polish texts. On the basis of the literature on the theory of orality and literacy, as well as historical linguistic studies, hypothetical features that the primary oral language might have been characterised by were identified: the dominance of content over form, a close relationship with extra-linguistic reality and redundancy. This construct was then applied to the material under study – Old Polish New Testament apocrypha. This made it possible to create a catalogue of traces of primary oral language, collecting specific linguistic facts with a potentially oral genesis. The catalogue included holophrastic predication, apposition, adding, co-ordination, free development of content, multiple compound sentences preserving the extra-linguistic chronology of events, fragmentation of content, repetition and a pronoun with non-linear reference. The catalogue was used to find traces and bundles of traces in the texts under study, which were then analysed linguistically. The dissertation also proposes how to verify hypotheses about the oral origins of particular facts. The dissertation is foremost methodological in nature, presenting a multi-stage research procedure involving the levels of: theory (features of primary oral language), language (catalogue of traces of primary oral language) and text (specific bundles of traces and their verification).Item Tropami Oskara Kolberga. Pogranicza i metamorfozy kultur oraz gatunków w piśmiennictwie polskim(2023) Kotlarska, Izabela; Nowicka, Elżbieta. PromotorPraca składa się z cyklu artykułów, w którym zajmuję się tekstami o zróżnicowanej formie przekazu (druk, rękopis, formy słowno-muzyczne i słowno-obrazowe). Ramę prezentowanych tu analiz stanowi dorobek Oskara Kolberga. Całość, obudowana Wstępem i Zakończeniem składa się z trzech części. Pierwszą i najobszerniejszą z nich jest rozdział poświęcony relacji oralności i piśmienności, a także warsztatowi Oskara Kolberga podczas prac terenowych i gabinetowych nad kujawskimi bajkami ludowymi. Kolejna część prezentowanego cyklu poświęcona jest tropom apokryficznym i religijności ludowej na przykładzie różnorodnych tekstów o dwóch świętych – Dyzmasie i Annie. Ostatni rozdział prezentuje dwie analizy interdyscyplinarne, wkraczające na grunt relacji tekstów folkloru z muzyką i obrazem na przykładzie kantaty i komiksu. W pracy odnoszę się do materiału pochodzącego z folkloru i ze zróżnicowanych obiegów piśmienniczych. Posługując się materiałem zebranym na podstawie szerokiej kwerendy, wybieram z niego określone wątki, starając się włączać je w szersze konteksty badawcze. The work consists of a series of articles in which I address texts that have various forms of communication (print, manuscript, verbal-musical and verbal-image forms). The framework of the analyzes presented here is the work of Oskar Kolberg. Surrounded by the Introduction and the Conclusion, the work consists of three parts. The first and the most extensive of them is the chapter devoted to the relationship between orality and literacy, as well as Oskar Kolberg's way of working during field and office work on folk tales from Kuyavia. The next part of the presented cycle is devoted to apocryphal tropes and folk religiosity, in which you can see texts about two saints - Dismas and Anna. The last chapter presents two interdisciplinary analyses, entering into the field of the relationship between folklore texts, music and images, on example of cantata and comics. In my work, I refer to material from folklore and various literary circulations. Using the material collected on the basis of a broad query, I select specific themes from it, trying to include them in broader research contexts.Item Tożsamość, ideologia, przemoc. Centrum i peryferie we współczesnych tekstach kultury w Serbii(2023) Czachowska-Aleksić, Nadia; Koch, Magdalena. PromotorNiniejsza praca poddaje analizie specyfikę współczesnej serbskiej polityki pamięci z punktu widzenia układów zależności pomiędzy władzą centralną a dwiema największymi mniejszościami etnicznymi występującymi na terenie Republiki Serbii. Obie grupy zamieszkują peryferyjne tereny należące do państwa serbskiego, ale swoje duchowe (narodowe) centra posiadają poza jego granicami. Jest to zatem próba zdefiniowania charakteru relacji pomiędzy serbską pamięcią kulturową a pamięcią kulturową mniejszości węgierskiej zamieszkującej Wojwodinę oraz mniejszości boszniackiej, zamieszkałej w regionie Sandżak. Na podstawie analizy tych relacji podjęta została próba zrekonstruowania geografii wyobrażonej, czyli nakreślenia mapy stosunków, które panują w przestrzeni współczesnego państwa serbskiego. Zarówno Wojwodina jak i Sandżak została opisana jako podwójne peryferie, czyli terytoria posiadające dwa centra. Dla obu jednym z centrów wewnętrznych jest oczywiście Belgrad, natomiast każda z tych społeczności ma również swoje drugie, zewnętrzne centrum – dla Węgrów jest to Budapeszt, a dla Boszniaków – Sarajewo. Ramy czasowe podjętych badań obejmują okres od 2001 do 2022 roku. This dissertation analyses the singularities of contemporary Serbian politics of memory from the perspective of the dependencies between the central government and the two largest ethnic minorities living in the Republic of Serbia. Both groups live in peripheral areas of the Republic but have their spiritual (national) centres outside its borders. Therefore, this dissertation represents an attempt to define the nature of the relationship between the Serbian cultural memory and the cultural memory of the Hungarian minority living in Vojvodina and the Bosniak minority living in the Sandžak region. An analysis of these relations provided the starting point for an attempt to reconstruct an imaginary geography, i.e. to draw a map of the relations that prevail within the contemporary Serbian state. Both Vojvodina and Sandžak have been described as double peripheries, i.e. territories with two centres. Of course, Belgrade represents one of the internal centres for both, but each of these communities also has a second, external centre: Budapest for the Hungarians and Sarajevo for the Bosniaks. The timeframe of the research spans from 2001 to 2022.Item W prześwicie i pod światło. Dramaturgia wyobraźni Bolesława Leśmiana(2023) Kłosowski, Mateusz; Krajewska, Anna. PromotorPraca poświęcona jest performatywnym kategoriom estetycznym, takim jak prześwit, światłocień, echo i pogłos w twórczości Bolesława Leśmiana. Płaszczyzną analiz jest wyobraźnia, ponieważ praca przedstawia wskazane kategorie jako sposoby myślenia o świecie oraz figury/narzędzia filozofii poznania charakteryzujące światopogląd Leśmiana. Pierwsza część rozprawy prezentuje spojrzenie na dorobek Leśmiana w świetle badań dramaturgicznych. Poświęcona jest widzeniu Leśmiana jako dramaturga – dramat bowiem posiada w tej twórczości szczególne znaczenie. Drugi rozdział poddaje pod refleksję prześwit gatunków literackich. Kolejny fragment przedstawia interpretację dramaturgiczną wizualno-fonicznych przeobrażeń Leśmianowskiej twórczości. Ważnym komponentem tych rozważań jest również dramaturgia badań przedstawiająca, jak kształtowały się odczytania omawianego dorobku. W drugiej części przedstawione zostają wybrane zagadnienia filozoficzno-literackie. Fragment otwiera analiza prześwitu wywodzącego się z prac Martina Heideggera poświęconych liryce Friedricha Hölderlina. Następny rozdział omawia figurę światłocienia obecną również w myśli niemieckiego filozofa, lecz czerpiącą swój rodowód dodatkowo z malarstwa oraz historii sztuki. Trzeci rozdział proponuje wymianę kategorii wizualnych na foniczne, wydobywając akustyczne aspekty Leśmianowskiej twórczości z perspektywy echa i pogłosu. Trzecia część dokonuje analizy omawianych kategorii z punktu widzenia deprywacji sensorycznej oraz somatoestetyki. Wychodząc od zdolności generowania przez umysł obrazów mentalnych bez udziału doświadczenia, pyta o to, jak literatura wytwarza obrazy i dźwięki poza językiem. Następnie rozważany jest somatyczny aspekt istnienia zjawisk estetycznych w poezji autora "Dziewczyny". The work is devoted to performative aesthetic categories such as clearance, chiaroscuro, echo and reverberation in the texts of Bolesław Leśmian. The plane of analysis is imagination, because the work presents the indicated categories as ways of thinking about the world and figures/tools of the philosophy of knowledge characterizing Leśmian's worldview. Preludium describes the author of "Łąka" as a poet of image and sound, pointing to the anti-binary model of this work, which constantly interweaves and transforms visual and phonic values in perception. The first part of the dissertation presents a look at Leśmian's output in the light of dramaturgical research. It is devoted to seeing Leśmian as a playwright – drama has a special meaning in this work. The second chapter reflects on the opening of literary genres. The next fragment presents a dramaturgical interpretation of the visual and phonic transformations of Leśmian's work. In the second part selected philosophical and literary issues are presented. The next chapter discusses the figure of chiaroscuro, also present in the thought of the German philosopher, but also drawing its origin from painting and art history. The third chapter proposes replacing visual categories with phonic ones, extracting the acoustic aspects of Leśmian's work from the perspective of echo and reverberation. The third part analyzes the discussed categories from the point of view of sensory deprivation and somaesthetics. Starting from the mind's ability to generate mental images without experience, he asks how literature produces images and sounds outside of language. Then, the somatic aspect of the existence of aesthetic phenomena in the poetry of the author of "The Girl" is considered.Item Rock, The Rolling Stones, Scorsese – jego filmy, jego ścieżki dźwiękowe(2023) Bitka, Stanisław; Kozłowski, Krzysztof. Promotor; Pławuszewski, Piotr. Promotor pomocniczyPraca poświęcona jest muzyce rockowej w kinie Martina Scorsese, ze szczególnym uwzględnieniem muzyki zespołu The Rolling Stones. W rozdziale I zarysowano problematykę obecności muzyki rockowej w kinie fabularnym i dokumentalnym. Myślą przewodnią tego rozdziału jest założenie, że rock jako gatunek muzyki popularnej od samych początków był bardzo mocno związany z kinem, pośrednio i bezpośrednio. Rozdział II poświęcono Martinowi Scorsese i jego związkom z szeroko rozumianą muzyką rockową. Omawia się tu film fabularny Kto puka do moich drzwi (1969) i dokumenty muzyczne (rockumentaries) Scorsesego. W rozdziale III, kluczowym dla całej pracy, scharakteryzowano relację The Rolling Stones – Scorsese. Przedmiotem analiz i rozważań uczyniono następujące filmy: Ulice nędzy (1973), Chłopcy z ferajny (1990), Kasyno (1995) i Infiltracja (2006), a także dokument Rolling Stones w blasku świateł (2008). W zakończeniu rozprawy doktorskiej zostały wyodrębnione funkcje muzyki, a przede wszystkim muzyki The Rolling Stones i jej wyjątkowej obecności w kinie Scorsesego; muzyka ta jest inherentnym składnikiem jego estetyki filmowej. The doctoral dissertation is dedicated to rock music in Martin Scorsese's cinema, with a particular focus on the music of The Rolling Stones. Chapter I outlines the issue of the presence of rock music in both narrative and documentary cinema. The main idea of this chapter is the assumption that rock, as a genre of popular music, has been closely associated with cinema, both indirectly and directly, from its very beginnings. Chapter II is devoted to Martin Scorsese and his connections to rock music in a broader sense. It discusses the film Who's That Knocking at My Door (1969) and Scorsese's music documentaries (rockumentaries). In Chapter III, which is crucial to the entire thesis, the relationship between The Rolling Stones and Scorsese is characterized. The following films are analyzed and discussed: Mean Streets (1973), Goodfellas (1990), Casino (1995), The Departed (2006), as well as the documentary Shine a Light (2008). In the conclusion, the functions of music, especially The Rolling Stones' music, and its unique presence in Scorsese's cinema are delineated; this music is an inherent component of his film aesthetics.