Quaestiones Sarbievianae Selectae: krytyka tekstu – interpretacja – recepcja

Abstract

Praca stanowi zbiór szczegółowych studiów na temat poezji lirycznej Macieja Kazimierza Sarbiewskiego SJ (1595-1640). Ze szczególnym zainteresowaniem przeanalizowano historię powstania różnych utworów, zbiorów i wydań w twórczości poety. Nacisk położono zwłaszcza na ich ocenę krytyczną. W pierwszej części zostały omówione różne przykłady recepcji wierszy Sarbiewskiego. Stanowią one wyjątkowe świadectwo popularności poety i jego twórczości w wiekach XVII i XVIII. Dowodów na to dostarczają wypisy z jego wierszy znalezione w różnych rękopisach. Utwory Sarbiewskiego wykorzystywano również w sztukach plastycznych w formie inskrypcji. Przykładów naśladownictwa Liryków dostarcza twórczość okolicznościowa poetów minorum gentium. W zakończeniu tej części przedstawiono opinie, jakie wydawano o twórczości poety. Punkt zwrotny w historii pochwał Sarbiewskiego odegrała krytyka kardynała Angela Marii Duriniego (1725–1796). Paradoksalnie przyczyniła się ona do jeszcze większego i pogłębionego zainteresowania poetą i jego wierszami, szczególnie w środowisku polskim. Druga część pracy została poświęcona ocenie krytycznotekstowej poszczególnych wierszy i całego zbioru Liryków. Przeanalizowane zostały poszczególne wydania. Autentyczność niektórych spośród nich została podana w wątpliwość. W przypadku pozostałych szczegółowo omówiono ich zawartość. Różne przykłady wariantów tekstowych ilustrują problemy związane z transmisją tekstu wierszy. W większości przypadków czynnikiem decydującym o zmianach tekstowych były błędy drukarskie. Historia wydań Liryków to także losy edycji, które nigdy się nie ukazały. Wzmianki w prasie lub w przedmowach innych wydań są jedynymi świadectwami niezrealizowanych planów. Ostatnia część pracy dotyczy znaczenia zbiorów poetyckich w twórczości Sarbiewskiego. Pochodzące z nich wiersze stanowiły trzon editio princeps Liryków. Szczególną uwagę poświęcono zbiorom powstałym w okresie pobytu poety w Rzymie (1622-1625). W tym czasie na poetę silnie oddziaływało środowisko twórcze Collegium Romanum. Wiele jego utworów powstało w związku z konkretnymi wydarzeniami życia szkoły. W tej części omówione zostały również losy ód pośmiertnych.

The book is a collection of detailed studies on the lyrical poetry of Maciej Kazimierz Sarbiewski SJ (1595-1640). The history of the creation of various works, collections and editions in the poet's oeuvre has been analysed with particular interest. Emphasis has been placed especially on their critical evaluation. The first part discusses various examples of the reception of Sarbiewski's poems. These provide exceptional testimony to the popularity of the poet and his work in the 17th and 18th centuries. Evidence of this is provided by extracts from his poems found in various manuscripts. Sarbiewski's poems were also used in the visual arts in the form of inscriptions. Examples of imitations of the Lyricorum libri are provided by the occasional works of poets minorum gentium. This section concludes with the opinions that were given about the poet's work. A turning point in the history of Sarbiewski's praise was the criticism of Cardinal Angelo Maria Durini (1725-1796). Paradoxically, it contributed to an even greater and deeper interest in the poet and his poems, especially in Polish circles. The second part of the work was devoted to a critical-text evaluation of individual poems and the entire collection of Lyricorum libri. Individual editions have been analysed. The authenticity of some of them has been questioned. For others, their contents have been discussed in detail. Various examples of textual variants illustrate the problems associated with the transmission of the text of the poems. In most cases, printing errors were a factor in the textual changes. The history of editions of the Lyricorum libri also includes the fate of editions that never appeared. Mentions in the press or in the prefaces of other editions are the only testimonies of unrealised plans. The final part of the dissertation concerns the importance of poetic collections in Sarbiewski's oeuvre. Poems derived from them formed the core of the editio princeps of the Lyricorum libri. Particular attention was paid to the collections written during the poet's stay in Rome (1622-1625). During this period, the poet was strongly influenced by the creative milieu of the Collegium Romanum. Many of his works were written in connection with specific events in the life of the school. This section also discusses the fate of the posthumous odes.