Doktoraty 2010-2024 /dostęp otwarty/
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Nierówności społeczne w edukacji. Przypadek nauczycielek matematyki w Izraelu(2024) Noriany, Orli; Banaszak, Sławomir. PromotorRzoprawa bada, w jaki sposób społeczne postrzeganie i przekonania na temat płci wpływają na zachowania nauczycieli, sugerując, że te zróżnicowane pod względem płci postrzeganie może albo podtrzymywać, albo kwestionować nierówności edukacyjne. Autorka koncentruje się na nauczycielkach matematyki w Izraelu, badając, czy ich przekonania na temat umiejętności uczniów w matematyce odzwierciedlają uprzedzenia społeczne i w jaki sposób te postawy wpływają na osiągnięcia uczniów. Badania pokazują, że uprzedzenia dotyczące płci w edukacji są głęboko zakorzenione i wpływają na ścieżki akademickie i zawodowe uczniów. Uprzedzenia te mają długofalowe skutki wykraczające poza klasę, ponieważ wybory uczniów w szkole średniej i dążenia naukowe są uwarunkowane ich doświadczeniami i oczekiwaniami w szkole podstawowej. Rozwiązanie tego problemu wymaga wieloaspektowego podejścia, w tym szkolenia nauczycieli w zakresie identyfikowania swoich uprzedzeń, rewizji programów nauczania i tworzenia bardziej inkluzywnego i wspierającego środowiska edukacyjnego. Kształcenie na rzecz równych szans oznacza umożliwienie zarówno uczniom, jak i uczennicom rozwijania ich pełnego potencjału, bez ograniczających stereotypów. The thesis "Social Inequalities in Education: The Case of Math Women Teachers in Israel" examines how social perceptions and beliefs about gender influence teachers' behaviours, suggesting that these gendered perceptions can either maintain or challenge educational inequalities. The study focuses on female math teachers in Israel, exploring whether their beliefs about students' abilities in mathematics reflect societal biases and how these attitudes impact student achievement. The research concludes that gender biases in education are profoundly ingrained and affect students' academic and career paths. These biases have long-term effects beyond the classroom, as students' choices in high school and scholarly pursuits are influenced by their experiences and expectations in primary school. Addressing this issue requires a multifaceted approach, including training educators to identify their biases, revising curricula, and creating a more inclusive and supportive educational environment. Educating for equal opportunities means allowing both male and female students to develop their full potential, free from limiting stereotypes.Item Application of speech datasets management methods for the evaluation of Automatic Speech Recognition systems for Polish(2024) Junczyk, Michał; Jassem, Krzysztof. PromotorAutomatic Speech Recognition (ASR) systems convert speech to text, supporting virtual assistants and transcription. The effectiveness of ASR depends on extensive and diverse speech data sets. The Polish language, spoken by over 50 million people, poses unique challenges for ASR systems due to its complex phonetic and morphological structure. This study examines issues with the accessibility and interoperability of public speech data sets, which hinder ASR system verification. It reviewed 53 public data sets, organizing 24 of them to create a quality assessment process. The selected sets contain nearly 400,000 recordings and 800 hours of speech from 5,000 speakers, used to compare 7 ASR systems and 25 models. The results revealed significant performance differences. The study improved data management and comparative analysis, enhancing the practical usability of Polish ASR data sets. Organized data sets BIGOS and PELCRA were used for comprehensive tests. Improved documentation and data analysis, along with available testing tools, facilitate test replication and validation of other studies using the same data sets. In summary, the research supports the practical application of Polish ASR data sets, promoting methods, tools, and best practices in ASR system evaluation. Systemy automatycznego rozpoznawania mowy (ASR) konwertują mowę na tekst, wspierając wirtualnych asystentów i transkrypcje. Skuteczność ASR zależy od obszernych i różnorodnych zbiorów danych mowy. Język polski, używany przez ponad 50 milionów ludzi, stawia unikalne wyzwania systemom ASR ze względu na złożoną strukturę fonetyczną i morfologiczną. Badanie analizuje problemy z dostępnością i interoperacyjnością publicznych zbiorów danych mowy, co utrudnia weryfikację systemów ASR. Zbadano 53 publiczne zbiory danych, uporządkowano 24 z nich, tworząc proces oceny jakości. Wyselekcjonowane zbiory zawierają prawie 400 000 nagrań i 800 godzin mowy od 5000 mówców, użytych do porównania 7 systemów ASR i 25 modeli. Wyniki ujawniły znaczne różnice w wydajności. Badanie poprawiło zarządzanie danymi i analizę porównawczą, zwiększając praktyczną użyteczność dostępność polskich zbiorów danych ASR. Uporządkowane zbiory BIGOS i PELCRA zostały wykorzystane do przekrojowych testów. Udoskonalona dokumentacja i analiza danych oraz dostępność narzędzi do testowania ułatwia powtórzenie testów, oraz walidację wyników innych badań z użyciem tych samych zbiorów danych. Podsumowując, badania wspierają praktyczne zastosowanie polskich zbiorów danych ASR, promując metody, narzędzia i dobre praktyki w ocenie systemów ASR.Item Asylum Procedures and Forced Labour of Asylum Seekers and Refugees in Italy(2024) Szulc, Natalia Maria; Consoli, Maria Teresa. PromotorThis dissertation investigates the relationship between asylum procedures and forced labor among ARs in Italy. The primary research question asks: To what extent do asylum procedures reduce or facilitate forced labor? The study analyzes stages of asylum procedures, including registration, identification, and reception conditions, through the lens of structural injustice theory. It also develops a theory of change offering practical recommendations for stakeholders. A mixed-methods approach was employed, starting with a two-phase systematic review followed by qualitative data from seven focus groups with asylum and anti-trafficking network representatives. Thematic analysis using MAXQDA supported the development of a substantive grounded theory. Asylum procedures have a dual impact, both protecting and exposing ARs to forced labor. Procedural elements such as process length, access to information, and reception conditions play a critical role in these outcomes. The research emphasizes the avoidable nature of structural injustice within asylum systems, proposing the concept of a "safe host country" (SHC) as a potential solution. W rozprawie eksploruje się relację między procedurami azylowymi a pracą przymusową wśród osób ubiegających się o azyl i uchodźców we Włoszech. Główne pytanie badawcze to w jakim stopniu procedury azylowe redukują lub ułatwiają pracę przymusową? Przeanalizowano etapy poszczególnych procedur azylowych, w tym rejestracji, identyfikacji i recepcji, przez pryzmat teorii niesprawiedliwości strukturalnej. Rozprawa rozwija również teorię zmiany, proponując praktyczne zalecenia dla interesariuszy. Zastosowano podejście mieszane, rozpoczynając od dwuetapowego przeglądu systematycznego, a następnie analizując dane jakościowe z siedmiu grup fokusowych z przedstawicielami sieci ds. azylu i walki z handlem ludźmi. Tematyczna analiza danych za pomocą MAXQDA umożliwiła rozwój zasadniczej teorii ugruntowanej. Procedury azylowe mają dualny charakter, mogą zarówno chronić jak i narażać osoby ubiegające się o azyl i uchodźców na pracę przymusową. Takie elementy proceduralne, jak długość procesu, dostęp do informacji i warunki recepcyjne, odgrywają kluczową rolę w tych wynikach. Badanie podkreśla naturę niesprawiedliwości strukturalnej możliwej do uniknięcia w systemach azylowych, proponując koncepcję "bezpiecznego kraju goszczącego" jako potencjalne rozwiązanie.Item Innowacyjne metody nauczania świadomości metajęzykowej języka drugiego(2024) Łodzikowski, Kacper; Gąsiorowski, Piotr. PromotorNiniejsza rozprawa doktorska bada innowacyjne metody nauczania świadomości metajęzykowej u osób uczących się języka angielskiego jako drugiego języka, ze szczególnym uwzględnieniem wymowy. Praca osadzona jest w kontekście bezpośredniego nauczania wymowy (Baker 2018) oraz modelu przyswajania mowy Flege i Bohn (2021). Główna część rozprawy składa się z trzech artykułów naukowych. Pierwsza publikacja (Łodzikowski i Jekiel 2019) pokazuje, że gry planszowe typu wydrukuj-i-graj mogą zwiększyć zaangażowanie na zajęciach i poprawić wiedzę o prozodii. Druga publikacja (Łodzikowski 2021) wskazuje, że narzędzie do transkrypcji oparte na międzynarodowym alfabecie fonetycznym (IPA) może poprawić świadomość metafonologiczną. Trzecia publikacja (Łodzikowski, Foltz i Behrens 2024) bada zastosowanie generatywnej sztucznej inteligencji (SI) w nowym podejściu do spersonalizowanego nauczania i uczenia się. Praca podkreśla potencjał nowoczesnych technologii w nauczaniu świadomości metajęzykowej oraz szerszej edukacji. Autor wskazuje na konieczność rozwijania kompetencji nauczycieli L2 w zakresie SI, aby w pełni wykorzystać potencjał tych technologii do dalszych innowacji w nauczaniu. This doctoral dissertation investigates innovative methods for teaching metalinguistic awareness to learners of English as a second language, with a particular focus on pronunciation. The work is set in the context of direct pronunciation teaching (Baker 2018) and the Speech Learning Model by Flege and Bohn (2021). The main part of the dissertation consists of three research papers. The first publication (Łodzikowski and Jekiel 2019) demonstrates that print-and-play board games can enhance classroom engagement and improve knowledge of prosody. The second publication (Łodzikowski 2021) indicates that a transcription tool based on the International Phonetic Alphabet (IPA) can improve metaphonological awareness. The third publication (Łodzikowski, Foltz, and Behrens 2024) explores the applications of generative artificial intelligence (AI) in a new approach to personalised teaching and learning. The dissertation highlights the potential of modern technologies in teaching metalinguistic awareness and broader education. The author emphasises the need to develop L2 teachers’ competencies in AI to fully leverage these technologies for further innovation in teaching.Item Wieloskalowe modelowanie systemów biologicznych: obliczeniowe podejście do badania zjawisk naturalnych od poziomu komórki po ekosystemy(2024) Kokosza, Andrzej; Dyczkowski, Krzysztof. PromotorBadanie zjawisk naturalnych za pomocą symulacji komputerowych oferuje szerokie możliwości ze względu na złożoność, dynamiczną naturę wzorców obserwowanych w tych procesach. Te zjawiska, począwszy od mechanizmów komórkowych, po szeroko zakrojone dynamiki ekologiczne kształtujące nasze środowisko, prezentują unikalne zachowania i wyzwania. Niniejsza praca doktorska prezentuje rozwój i walidację kilku modeli obliczeniowych symulujących procesy biologiczne na różnych skalach. Celem dysertacji jest po pierwsze wykazanie, że modele obliczeniowe mogą dokładnie odtwarzać i przewidywać złożone systemy biologiczne na różnych skalach; po drugie zilustrowanie konieczności zastosowania różnorodnych podejść do modelowania zjawisk biologicznych; oraz po trzecie, pokazanie, że modele matematyczne można wykorzystać do walidacji lub kwestionowania istniejących teorii biologicznych oraz identyfikacji obszarów wymagających dalszych badań. Przedstawiam trzy modele specyficznych zjawisk naturalnych, które zostały zwalidowane na podstawie danych empirycznych. Obejmują one dyskretny model formowania wzorca naczyniowego w Arabidopsis thaliana, ciągły model długodystansowego przesyłania sygnału w drzewach oraz zaawansowaną hybrydową symulację pożarów lasów. Wyniki potwierdziły postawione założenia oraz pozwoliły ocenić przydatność stosowanych paradygmatów modelowania w różnych scenariuszach. The study of natural phenomena gives rich opportunities for those interested in modelling and simulations. The challenge they present lies in the complexity and dynamic nature of such patterns. These processes, ranging from the cellular mechanisms to the environmental or ecological dynamics challenge our understanding and push the boundaries of traditional scientific disciplines. This thesis shows the development and validation of several computational models that simulate complex biological processes. The goal of this dissertation is first to demonstrate that computational models can accurately replicate and predict complex biological systems across different scales; second to illustrate the necessity of diverse modelling approaches to address distinct biological phenomena; and third, to illustrate that mathematical models can be utilized to validate or challenge existing biological theories and identify areas requiring further investigation. I present three models of specific natural phenomena validated against empirical data. These include a discrete model for vascular pattern formation in Arabidopsis thaliana, a continuous model of long-distance signalling in birch trees, and an advanced hybrid simulation of wildfires. The results supported the assumptions posed, Additionally, they allowed us to assess the applicability of modelling paradigms used in different scenarios.Item Badzaryna Szirendewa: Historia rewolucji mongolskiej(2024) Dohnal, Adam; Pietkiewicz, Krzysztof. PromotorPraca poświęcona jest analizie myśli historycznej B. Szirendewa. Praca podzielona jest na pięć rozdziałów. Pierwszy rozdział to przedstawienie skróconego kontekstu historycznego regionu. Rozdział drugi stanowi biografię Szirendewa. W rozdziale trzecim omówiona została analiza stworzonej przez Szirendewa myśli historycznej. Pierwsza część przedstawia poglądy Szirendewa na naturę relacji feudalnych panujących na stepie oraz roli jaką przyszło im odegrać w historii regionu. W tej części rozdziału omówiono początek drogi Mongolii do rewolucji narodowej. Część następna dotyczy roli, którą Szirendew przypisuje działaniom barona Ungern-Sternberg w szerzeniu rewolucji komunistycznej. Piąta część dotyczy działań podjętych przez władze mongolskie w ramach tzw. rewolucji demokratycznej i tak zwanego przeskakiwania kapitalizm. Czwarty rozdział omawia myśl historyczną Szirendewa poświęconą Mongolii Wewnętrznej. Piąty rozdział to podsumowanie pracy. Przedstawiono tutaj schemat postrzegania historii oraz społeczeństwa mongolskiego przez Szirendewa oraz sposób w jaki dokonał on adaptacji systemu marksistowsko-leninowskiego do lokalnych warunków i jak wykorzystał go do nakreślenia historii Mongolii jako nowoczesnego państwa. The work is devoted to the analysis of the historical thought of B. Shirendev. The work is divided into five chapters. The first chapter presents a shortened historical context of the region. The second chapter is a biography of Shirendev. The third chapter discusses the analysis of historical thought created by Shirendev. The first part presents Shirendev's views on the nature of feudal relations prevailing in the steppe and the role they played in the history of the region. This part of the chapter discusses the beginning of Mongolia's road to national revolution. The next part concerns the role that Szirendew attributes to the actions of Baron Ungern-Sternberg in spreading the communist revolution. The fifth part concerns the actions taken by the Mongolian authorities as part of the so-called democratic revolution and the so-called leapfrogging capitalism. The fourth chapter discusses Shirendev's historical thought on Inner Mongolia. The fifth chapter is a summary of the work. Presented here is Shirendev's pattern of perception of Mongolian history and society, how he adapted the Marxist-Leninist system to local conditions and how he used it to outline the history of Mongolia as a modern state.Item Benefaktywność w języku polskim: Analiza współdziałania z powiązanymi funkcjami(2024) Wyroślak, Piotr; Nau, Nicole. Promotor; Glynn, Dylan. PromotorNiniejsza praca doktorska podejmuje zagadnienie benefaktywności w języku polskim – czyli tego, w jaki sposób użytkownicy języka polskiego wyrażają znaczenie ‘pożytku’ czy ‘odnoszenia korzyści’ przez uczestników opisywanych przez nich zdarzeń. Celem projektu jest opis zróżnicowania benefaktywności oraz analiza jej współdziałania z innymi funkcjami. Praca skupia się na trzech zagadnieniach: i). Przyczasownikowe użycia celownika i fraz przyimkowych z dla w kontekstach, w których te konstrukcje cechują się wysokim stopniem wymienności. W pracy przedstawiona jest próba identyfikacji takich kontekstów, ich interpretacja jako wyraziście benefaktywnych – oraz opis różnorodności semantycznych scenariuszy „przekazywania”, jakie wyrażają. ii). Użycia benefaktywne celownikowej formy zaimka zwrotnego, sobie/se, w rejestrach mówionych polszczyzny – analizowane jako łączące benefaktywność z wolitywnością i funkcjami aksjonormatywnymi. iii). Konstrukcje nieosobowe z formami -ne/-te imiesłowu biernego i ich użycia benefaktywne w polszczyźnie mediów społecznościowych (np. pochodzone, będzie grane). W ich kontekście praca analizuje relacje pomiędzy benefaktywnością a semantyką konstrukcji nieosobowych z osobową referencją. Wykorzystując ilościowe i jakościowe metody korpusowe, rozprawa przedstawia złożony charakter wyrażania benefaktywności, w odniesieniu do danych z różnych rejestrów polszczyzny. The present dissertation is dedicated to benefaction in Polish, that is, how users of Polish can describe a situation in which someone is positively affected. The project aims to explore the variation in the expression of benefaction and of its interplay with other functions. The dissertation focuses on three problems: i). The Polish dative and dla ‘for’ prepositional phrases in the contexts where they can be used near-interchangeably. The dissertation describes an identification procedure for these contexts, their interpretation as clearly benefactive, and an analysis of the variation in the transfer scenarios that they convey. ii). Benefactive uses of the Polish dative reflexive pronoun sobie/se in spoken, conversational registers of Polish. In the dissertation, they are analysed as integrating a benefactive interpretation with the expression of volitionality and axionormative functions. iii). Impersonal constructions of the -ne/-te forms of the passive/resultative participle and their benefactive uses in online registers. (e.g. pochodzone ‘walking:done’, będzie grane ‘there’s gonna be gaming’). In this context, the benefactive potential of “impersonal constructions with personal reference” is considered. Through qualitative and quantitative corpus analysis of data from different registers, the dissertation demonstrates the diversity in the expression of benefaction in Polish.Item Zwalczanie nieuczciwej konkurencji instrumentami prawa karnego(2024) Pająk, Maciej; Zawłocki, Robert. PromotorAutor pracy założył, że przy tworzeniu przepisów karnych regulujących różne aspekty życia gospodarczego, zbyt mało uwagi poświęca się zagadnieniu prawidłowej kryminalizacji. Głównym problemem poruszonym w pracy jest proporcjonalność zwalczania nieuczciwej konkurencji instrumentami prawa karnego. Przedmiotem szczegółowej analizy uczyniono przepisy karne ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W pracy wykazano, że ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 1994 r. jest zasadniczo odwzorowaniem ustawy historycznej z 1926 r., tak w zakresie wybranego modelu (dualizm środków cywilnych i karnych) oraz typów czynów zabronionych. Aby rozważyć konieczność ingerencji prawnokarnej z punktu widzenia zasady subsydiarności prawa karnego, przedstawiono środki cywilnoprawne i administracyjnoprawne. Poruszono też problemy interpretacyjne znamion czynów zabronionych, wskazując na brak precyzji ustawodawcy. Stąd wynikają dalsze rozważania, związane z zasadą nullum crimen sine lege certa. W pracy omówiono również relacje przepisów określających delikty cywilnoprawne oraz przepisy karnoprawne ustawy. Posłużono się wybranymi modelami prawidłowej kryminalizacji, oceniając według nich skuteczność, proporcjonalność i konieczność funkcjonowania przepisów penalnych ustawy. Konkluzją pracy jest postulat de lege ferenda o konieczności uchylenia przepisów karnych ustawy. W ocenie autora, przepisy prawnokarne ustawy nie spełniają postulatu ultima ratio i niekorzystnie wpływają na stosunki gospodarcze, zatem konieczne jest ograniczenie prawa karnego pozakodeksowego w gospodarce. It was assumed by the author that when creating provisions of criminal law regulating various aspects of economic life, too little attention is paid to the issue of proper criminalization. The main problem addressed in the thesis is the proportionality of combating unfair competition with criminal law instruments. While the subject of detailed analysis are the criminal provisions of the Act on Combating Unfair Competition (Polish: ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji). The thesis presents that the 1994 Act on Combating Unfair Competition essentially constitutes a reproduction of the historical act of 1926, both in terms of the selected model (dualism of civil and criminal measures) and types of criminal acts. Civil and administrative law measures were presented to consider the necessity of criminal law interference from the criminal law subsidiarity principle’s perspective. Problems of interpretation of the elements of criminal acts were also raised, pointing to the lack of precision of the legislator. Further considerations arose therefrom, related, in particular, to the nullum crimen sine lege certa principle. The relationship between the provisions defining civil law torts and the criminal law provisions of the Act was also described. Selected models of proper criminalization were used to evaluate the effectiveness, proportionality and necessity of the criminal provisions of the Act. The conclusion of the thesis is a de lege ferenda postulate on the necessity to repeal the criminal provisions of the Act. According to the author's opinion, the criminal law provisions of the Act do not meet the ultima ratio postulate and adversely affect economic relations. Therefore, it is crucial for the economy to limit the criminal law provisions not regulated directly in the Criminal Code.Item Zastosowanie arteterapii w systemie edukacyjnym sektora arabskiego w Izraelu w pracy terapeutycznej z dziećmi doświadczającymi przemocy: perspektywa arteterapeutów(2024) Mussa, Amani; Jankowiak, Barbara. PromotorNiniejsze badanie dotyczyło sposobu w jaki arteterapeuci postrzegają swoją pracę w szkołach specjalnych w arabskim sektorze edukacji w Izraelu z dziećmi, które doświadczyły przemocy. Badania prowadzono w paradygmacie jakościowym przy użyciu zbiorowego studium przypadku. Metodą zbierania danych był pogłębiony częściowo ustrukturyzowany wywiad. W celu dokonania analizy dane zostały poddane transkrypcji, kodowaniu i kategoryzacji. Badanie obejmowało piętnaście pogłębionych wywiadów przeprowadzonych z arabskimi arteterapeutami. Główny wniosek tego badania podkreśla znaczną rozbieżność pomiędzy akceptacją przemocy wobec dzieci w arabskich systemach edukacji a rolą zawodową arteterapeutów, szczególnie w odniesieniu do obowiązkowego zgłaszania przemocy wobec dzieci. W związku z tym sformułowano dwie ważne implikacje. Po pierwsze, istnieje potrzeba specjalistycznych programów szkoleniowych dla arabskich arteterapeutów, aby pomóc wypełnić lukę kulturową w metodach terapeutycznych i ułatwić skuteczne przekazywanie informacji o terapii artystycznej pracownikom szkół i szerszej społeczności. Po drugie, uzyskane wnioski podkreślają znaczenie dyskusji na temat ustawodawstwa mającego na celu alternatywne podejścia do obowiązkowego zgłaszania, takie jak utworzenie społeczności szkolnej, która będzie w stanie odpowiednio zająć się incydentami przemocy i na nie zareagować. This study examined how art therapists perceive their work in special schools in the Arab education sector in Israel with children who have experienced violence. The research was conducted in a qualitative paradigm using a collective case study. The data collection method was an in-depth semi-structured interview. For analysis, the data were transcribed, coded and categorized. The study included fifteen in-depth interviews conducted with Arab art therapists. The main finding of this study highlights the significant discrepancy between the acceptance of violence against children in Arab education systems and the professional role of art therapists, particularly with regard to mandatory reporting of violence against children. As a result, two important implications were formulated. First, there is a need for specialized training programs for Arab art therapists to help bridge the cultural gap in therapeutic methods and facilitate the effective communication of art therapy information to school staff and the wider community. Second, the findings underscore the importance of discussing legislation aimed at alternative approaches to mandatory reporting, such as creating a school community that can adequately address and respond to violent incidents.Item Estymacja i testowanie macierzy kowariancji należących do podprzestrzeni kwadratowych(2024) John, Mateusz; Filipiak, Katarzyna. PromotorCelem rozprawy doktorskiej jest zaproponowanie testów dotyczących struktur kowariancyjnych w modelach podwójnie wielowymiarowych. Ze względu na hierarchiczny charakter rozważanych eksperymentów odpowiednimi strukturami są macierze blokowe. W pracy rozważa się struktury blokowe należące do podprzestrzeni kwadratowych. Proponowane testy obejmują test ilorazu wiarogodności, test wynikowy Rao oraz test Walda. Wymienione testy porównywane są ze sobą ze względu na szybkość zbieżności do granicznego rozkładu chi-kwadrat oraz moc. Do porównania użyto metod symulacyjnych. Ponadto, ponieważ w każdym rozważanym teście istotną rolę odgrywają estymatory największej wiarogodności nieznanych parametrów, w pracy pokazano, że estymatory te można uzyskać przez rzutowanie na odpowiednią podprzestrzeń kwadratową. Przedstawione wyniki zilustrowano na przykładzie danych rzeczywistych. The aim of the Ph. D. dissertation is to propose tests for covariance structures in doubly multivariate models. Due to the hierarchical nature of the considered experiments, block matrices are appropriate structures. The work considers block structures belonging to the quadratic subspaces. The proposed tests include the likelihood ratio test, the Rao score test and the Wald test. The mentioned tests are compared with each other in terms of the speed of convergence to the limiting chi-square distribution and the power. For the comparison simulation methods were used. Moreover, since the maximum likelihood estimators of unknown parameters have an important role in each considered test, the work shows that these estimators can be obtained by projecting onto an appropriate quadratic subspace. Presented results are illustrated using real data example.Item Charakterystyka mechanizmów różnicowania elementów przewodzących floemu u roślin(2024) Michalak, Kornel; Bagniewska-Zadworna, Agnieszka. Promotor; Wojciechowska, Natalia. Promotor pomocniczyW toku ewolucji rośliny wykształciły tkanki przystosowane do efektywnego transportu substancji. Drewno (ksylem) przewodzi wodę i sole mineralne przez elementy trachealne, natomiast komórki przewodzące łyka (floemu) to elementy sitowe rozprowadzające produkty fotosyntezy. Różnicowanie tych komórek polega na ich dostosowaniu do niezakłóconego przepływu roztworów przez redukcję cytoplazmy i modyfikację ściany komórkowej. W rozwój komórek przewodzących ksylemu zaangażowane są mechanizmy programowanej śmierci komórki (PCD – ang. Programmed Cell Death), prowadzącej do powstania martwych elementów trachealnych o silnie zgrubiałych ścianach. Co ciekawe, analogicznie komórki ze zubożałym protoplastem wykształcane są także podczas floemogenezy. Na drodze różnicowania elementy sitowe pozbawiane są większości organelli, w tym jądra komórkowego, jednak pozostają żywe, zachowując część cytoplazmy skupionej blisko ściany komórkowej. Dotychczas niewiele było wiadomo na temat procesów odpowiedzialnych za częściową i wysoce selektywną redukcję protoplastu podczas floemogenezy. Głównym procesem odpowiedzialnym za usuwanie struktur cytoplazmatycznych jest autofagia, a jej występowanie podczas ksylogenezy potwierdziły liczne prace naukowe. Niewiele wiadomo jednak o roli autofagii selektywnej w rozwoju łyka. Celem pracy była weryfikacja hipotezy badawczej zakładającej, że w różnicowanie komórek przewodzących łyka zaangażowane są procesy degradacyjne, ale ich działanie jest selektywne i nie prowadzi do lizy całego protoplastu, tak jak w przypadku PCD podczas rozwoju komórek przewodzących drewna. Materiałem badawczym były korzenie roślin modelowych. W oparciu o analizy anatomiczne, cytologiczne i molekularne scharakteryzowano mechanizmy odpowiedzialne za redukcję cytoplazmy w elementach sitowych korzeni topoli kalifornijskiej (Populus trichocarpa Torr. et A. Gray ex Hook.). Zidentyfikowano także cytologiczne i molekularne markery autofagii występujące podczas floemogenezy. Ponadto, analizując korzenie innych gatunków oddalonych ewolucyjnie, od paproci do dwuliściennych, udowodniono, że autofagia to proces specyficzny dla różnicowania zarówno drewna i łyka roślin naczyniowych. Nie stwierdzono natomiast specyficznego wzorca ewolucji dla składu ściany komórkowej tkanek przewodzących. W porównaniu do konserwatywnego charakteru autofagii, formowanie ściany komórkowej tkanek przewodzących jest bardzo zmienne. Dla każdego z badanych gatunków udokumentowano różny skład ściany komórkowej dla ksylemu bądź floemu. W pracy zaproponowano także wzory mechanizmów degradacyjnych u roślin w warunkach ich prawidłowego rozwoju oraz w reakcji na stres abiotyczny i biotyczny. Różnicowanie ksylemu i floemu zachodzące w wyniku śmierci komórki lub tylko częściowego zaniku organelli stanowi bardzo dobry model badawczy dla mechanizmów odpowiedzialnych za intensywne zmiany w składzie cytoplazmy i ściany komórkowej. Uzyskane wyniki znacząco poszerzyły dotychczasową wiedzę na temat różnych ścieżek selektywnej degradacji cytoplazmy oraz metod ich badania. In the course of evolution, plants have developed tissues adapted to the efficient transport of substances. Xylem conducts water and mineral salts through tracheal elements, while phloem conducting cells known as sieve elements, distributing products of photosynthesis. The differentiation of these cells involves the adaptation to ensure the uninterrupted flow of solutions by reducing the cytoplasm and modifying the cell wall. Programmed Cell Death (PCD) mechanisms are involved in the development of xylem conducting cells. In the case of xylogenesis, tracheary elements become dead, therefore empty, and their walls become extensively thickened. Interestingly, analogically cells with reduced protoplast are formed during phloemogenesis as well. In the course of differentiation, sieve elements are deprived of most organelles, including the nucleus, but they remain alive, retaining part of the cytoplasm concentrated close to the cell wall. So far, little has been known about the processes responsible for the partial and highly selective reduction of the protoplast during phloemogenesis. The main process responsible for the removal of cytoplasmic structures is autophagy, and its occurrence during xylogenesis has already been confirmed. However, little is known about the role of selective autophagy in the development of phloem. The aim of the work was to verify the research hypothesis, assuming that degradative processes are involved in the differentiation of phloem conductive cells, but their operation is selective and does not lead to the lysis of the entire protoplast, as is the case of PCD during the development of xylem conducting cells. The research material consisted of the roots of model plants. Using the black cottonwood (Populus trichocarpa Torr. et A. Gray ex Hook.) as well as anatomical, cytological and molecular analyses, the mechanisms responsible for the reduction of cytoplasm in sieveelements were characterized. Cytological and molecular markers of autophagy occurring during phloemogenesis were also identified. Moreover, by analyzing the roots of other evolutionarily distant species, ranging from ferns to dicotyledons, it was proven that autophagy is a process specific to the differentiation of both the xylem and phloem in vascular plants. However, no specific evolutionary pattern was found for the composition of the cell walls of conducting tissues. Compared to the conserved nature of autophagy, cell wall formation is very variable. For each examined species, different cell wall composition for xylem or phloem were documented. The thesis also proposes patterns of degradation mechanisms in plants under conditions of their normal development and in response to abiotic and biotic stresses. The differentiation of xylem and phloem, undergoing in the result of cell death or just partial reduction of organelles, is a very good research model for the mechanisms responsible for intensive changes in the composition of the cytoplasm and cell wall. The obtained results significantly extended the current knowledge on different pathways of cytoplasmic selective degradation and methods of their study.Item Jungowska transformacja alchemiczna w tomie poezji Breytena Breytenbacha w drodze do kû (2019)(2024) Kuhn, Karen; Koch, Jerzy. Promotor; Wet de, Karen. PromotorW niniejszej rozprawie doktorskiej zbadano możliwość alchemicznej interpretacji jungowskiej wierszy Breytena Breytenbacha ze zbioru poezji: w drodze do kû (2019). Twórczość poety charakteryzuje się zarówno głębokim zaangażowaniem w zagadnienia społeczne, polityczne, jak i eksploracją wierzeń buddyzmu zen. Jungowska psychologia analityczna sugeruje, że alchemia jest symbolicznym mostem pomiędzy gnostycyzmem a współczesną psychologią, kładąc nacisk na indywiduację i realizację prawdziwego „Ja”. Cel przeprowadzonych badań był dwojaki: zbadanie możliwości alchemicznej jungowskiej interpretacji wierszy oraz ocena potencjału postrzegania ich jako alchemii literackiej. Pogląd Junga na alchemię jako reprezentację psychicznej transformacji i na literacką alchemię posłużyły jako teoretyczne ramy interpretacji wierszy. Jungowska krytyka literacka, która nawiązuje do tzw. uważnego czytania (close reading), została wykorzystana jako metoda analizy i interpretacji wierszy. W badaniu eksplorowano także jungowską teorię reakcji czytelnika. W wielu wierszach zbioru procesy i znaki alchemiczne zostały jednoznacznie zidentyfikowane. Podróż poetycka jest w nich równoznaczna z podróżą alchemiczną, ze względu na etapy: nigredo (dominujące), albedo i rubedo wskazujące na circulatio w alchemii, co można także interpretować jako transformację jungowską. Badając wzajemne oddziaływanie teorii alchemicznej i ekspresji poetyckiej, niniejsza praca przedstawia alchemiczną jungowską interpretację wersów z tomu Breytenbacha w drodze do kû (2019) i wykazuje, że mogą być one uznane za alchemię literacką. This PhD dissertation examines the possibility of a Jungian alchemical interpretation of Breyten Breytenbach's verses in the poetry collection: on the way to kû (2019). Breytenbach’s works are characterized by both a deep engagement with social and political themes, as well as an exploration of his Zen Buddhist beliefs. Jungian analytical psychology suggests that alchemy serves as a symbolic bridge between Gnosticism and modern psychology, emphasizing individuation and the realization of the true 'Self'. The purpose of the research is twofold in nature: firstly, to investigate a Jungian alchemical interpretation of the verses in Breytenbach's collection on the way to kû (2019) and secondly, to evaluate the potential perception of these poems as literary alchemy. Jung’s view of alchemy as representative of psychic transformation and literary alchemy serve as a theoretical framework. Jungian literary criticism, which connects to close reading, are used as a method for analysing the verses. A Jungian reader response theory was also explored. Alchemical processes and signs have been clearly identified within a number of verses in the collection. The poetic journey is synonymous with an alchemical journey, with reference to the steps: nigredo as dominant, albedo and rubedo indicating the circulatio in alchemy, which can also be interpreted as Jungian transformation. By examining the interplay between alchemical theory and poetic expression, this thesis offers a Jungian alchemical interpretation of verses in Breytenbach's volume on the way to kû (2019) and thus can these verses also be considered as literary alchemy. Hierdie PhD-verhandeling ondersoek die moontlikheid van ʼn Jungiaanse alchemistiese interpretasie van Breyten Breytenbach se verse in die digbundel: op pad na kû (2019). Breytenbach se werke word gekenmerk deur sowel ʼn diepgaande betrokkenheid by sosiale en politieke en temas, as ʼn verkenning van sy Zen-Boeddhistiese oortuigings. Jungiaanse analitiese sielkunde stel voor dat alchemie dien as ʼn simboliese brug tussen gnostisisme en moderne sielkunde, wat individuasie en die verwesenliking van die ware “Self” beklemtoon. Die doel van die navorsing is tweërlei van aard: eerstens, om ʼn Jungiaanse alchemistiese interpretasie van die verse in op weg na kû (2019) te ondersoek en tweedens, die potensiële beskouing van hierdie gedigte as literêre alchemie te evalueer. Jung se beskouing van die alchemie as verteenwoordigend van psigiese transformasie en literêre alchemie dien as teoretiese raam. Jungiaanse literêre kritiek wat by stiplees aansluit, word as metode gebruik vir die analisering van die verse. ʼn Jungiaanse lesersreaksieteorie is ook verken. Daar is binne ʼn aantal verse alchemistiese prosesse en tekens geïdentifiseer. Die digterlike reis is sinoniem met ʼn alchemistiese reis, met verwysing na die stappe: nigredo as dominant, albedo en rubedo wat die circulatio in alchemie aandui, wat ook as Jungiaanse transformasie geïnterpreteer kan word. Deur die wisselwerking tussen alchemistiese teorie en poëtiese uitdrukking te ondersoek, bied hierdie proefskrif ʼn Jungiaanse alchemistiese interpretasie van verse in Breytenbach se bundel op weg na kû (2019) en sodoende kan hierdie verse ook as literêre alchemie beskou word.Item Akumulacja, mobilność i biodostępność radioizotopów oraz ich wpływ na wybrane elementy ekosystemu supraglacjalnego(2024) Buda, Jakub; Zawierucha, Krzysztof. Promotor; Łokas, Edyta. PromotorAntropogeniczny wpływ na ekosystemy znacznie wzrósł od II wojny światowej. Nawet odległe regiony górskie i polarne nie są już wolne od zanieczyszczeń. Szczególnym zagrożeniem powstałym w wyniku działań wojskowych i energetycznych są radioizotopy. Biogeniczny osad na powierzchni lodowców (kriokonit) gromadzi atmosferyczne zanieczyszczenia, w tym radioizotopy. Kriokonit jest istotnym komponentem funkcjonowania lodowców, natomiast stężenie radioizotopów w kriokonicie są wyższe niż w otaczających siedliskach. Głównym celem jest zrozumienie, czy podwyższone stężenia radioizotopów mogą zagrażać organizmom zamieszkującym lodowce i otaczające ekosystemy. Uzyskane wyniki zapewniają kompleksowy przegląd rozmieszczenia przestrzennego, bioakumulacji, mobilności i zagrożeń promieniowania jonizującego na organizmy lodowcowe w Alpach. Badania te są jednymi z niewielu, które odpowiadają na pytanie, czy antropogeniczna radioaktywność wpływa na organizmy poza miejscami katastrof i miejscami testowania broni jądrowej. Ponadto, teza zawiera pierwsze dowody na to, że wysokie stężenia radioizotopów na lodowcach są efektem bioakumulacji co może zagrażać bioróżnorodności i funkcjonowaniu tego ekosystemu. Jest to ważne, ponieważ małe alpejskie lodowce znikną w ciągu 50 lat, uwalniając radioizotopy stanowiąc intensywną presję abiotyczną na ekosystemy związane z lodowcami. Anthropogenic pressure on ecosystems have increased significantly since World War II. Even remote mountain and polar regions are no longer free from pollution. Radioisotopes pose a particular threat resulting from military and energy activities. Biogenic sediment on the surface of glaciers (cryoconite) accumulates atmospheric pollutants, including radioisotopes. Cryoconite is an essential component of glacier functioning, and the concentrations of radioisotopes in cryoconite are higher than in the surrounding habitats. The main goal is understanding whether elevated radioisotope concentrations may threaten organisms inhabiting glaciers and surrounding ecosystems. The results provide a comprehensive overview of the spatial distribution, bioaccumulation, mobility and risks of ionising radiation to glacial organisms in the Alps. This research is one of the few that answers the question of whether anthropogenic radioactivity affects organisms outside disaster sites and nuclear weapons testing sites. Moreover, the thesis contains the first evidence that high radioisotope concentrations on glaciers result from bioaccumulation, which may threaten biodiversity and the functioning of this ecosystem. This is important because small alpine glaciers will disappear within 50 years, releasing radioisotopes and intensifying abiotic pressure on glacier-related ecosystems.Item Podejścia w nauczaniu języka angielskiego uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Studium komparatystyczne(2024) Puzia-Sobieska, Olga; Siek-Piskozub, Teresa. PromotorOd ponad dwudziestu lat uczniowie ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (STU) są kształceni w szkołach publicznych. Przyjęte przez wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej podejście włączające zakłada wspólną edukację wszystkich uczniów, niezależnie od ich możliwości poznawczych oraz zdolności. Aby osiągnąć ten cel, rządy poszczególnych państw podjęły szereg kroków dotyczących zmian w organizacji systemu szkolnictwa, reformy kształcenia nauczycieli, rozwoju usług diagnostycznych i różnych form wsparcia. Pomimo rządowych wysiłków na rzecz upowszechnienia podejścia włączającego w polskiej edukacji, w tym wprowadzenia obowiązkowej nauki języka obcego dla wszystkich uczniów, sytuacja dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE) w polskich szkołach jest nadal mało komfortowa. Z literatury specjalistycznej można dowiedzieć się, że zamiast dywersyfikacji metod pracy, wdraża się jedynie pewne kroki zaradcze, podczas gdy zasada indywidualizacji procesu edukacyjnego nie jest w rzeczywistości respektowana. Zasygnalizowane problemy, jak również badanie pilotażowe autorki rozprawy, wskazują na utrzymujący się stan integracji, a nie inkluzji, w edukacji językowej polskich dzieci. Celem niniejszej rozprawy doktorskiej jest analiza obecnie stosowanych podejść do nauczania języka angielskiego uczniów z STU, przeprowadzona w oparciu o porównanie warunków edukacji językowej dzieci z trzech krajów: Austrii, Czech i Polski. Osiem problemów badawczych obejmowało: opis badań naukowych nad STU w każdym z porównywanych krajów; analizę rozwiązań systemowych ukierunkowanych na edukację inkluzyjną; analizę podstaw prawnych kształcenia uczniów z STU; opis przyjętych procedur diagnostycznych STU; ustalenie form pomocy uczniom z STU oferowanych przez instytucje edukacyjne i organizacje wsparcia; analizę standardów kształcenia nauczycieli; analizę metod nauczania języków obcych w grupach inkluzyjnych; a także materiałów dydaktycznych w pracy z uczniami z STU. Dodatkowo, na potwierdzenie wyników studium komparatystycznego opracowano badanie uzupełniające dotyczące sytuacji edukacyjnej uczniów z STU w Polsce, gdzie poruszonych zostało sześć z ośmiu przyjętych problemów badawczych. Wyniki badań podjętych w rozprawie doktorskiej stanowią odpowiedź na pytanie o obecny kształt edukacji obcojęzycznej w kraju, wskazują dobre praktyki edukacyjne, jak również pozwalają dostrzec słabości stosowanych obecnie rozwiązań. For over the past twenty years learners with specific learning disorders (SLDs) have been educated at the public schools on the basis of integration, and more recently inclusion. Adopted by all European Union member states approach assumes common education of all learners regardless of their abilities which warrants them equal opportunities for well-balanced development. In order to achieve this goal several steps have been undertaken by national governments, concerning the changes in the organisation of the system of schooling, reforms of teacher education, a development of diagnosing and support services. Despite the governmental efforts to popularise the inclusive approach in Polish education, encompassing an introduction of obligatory foreign language education for all learners, the situation of students with special educational needs (SEN) in Polish schools is reported to be still uncomfortable. In the specialist literature, it can be found that instead of adjustment of the applied methods of teaching to learners SEN, only certain remedial steps are implemented, and the principle of individualization of the educational process is not in fact respected. The reported problems indicate that instead of inclusion, Polish education is still deeply rooted in integration, what was also suggested by the results of a pilot study conducted by the author of the dissertation. In view of the above, the principal aim of the present work was formed to analyse the presently applied approaches towards English language teaching to learners with SLDs. A comparative study was developed concerning eight aspects of foreign language teaching to learners with SLDs in Austria, Czechia and Poland. The analysed problems referred to what follows: the historically developed scientific interest in SLDs; systemic solutions introduced to the national systems of education with the view to inclusion; legal basis for educating learners with SLDs; diagnostic procedures of SLDs; the organisation of educational institutions and support services for learners with SLDs; education of early education teachers and their (self) development; the use of language teaching methods; and the application of various teaching materials. Additionally, a supplementary study was developed, concerning the educational situation of learners with SLDs in Poland, which addressed six out of eight set research questions. The results of the dissertation respond to a question about the present shape of foreign language education in the country. They also indicate the good educational practices, as well as allow to notice the weakness of the applied solutions.Item Od strony do panelu – komiksowe adaptacje sztuk Williama Shakespeare’a(2024) Wołosz-Sosnowska, Anna; Fabiszak, Jacek. PromotorNiniejsza rozprawa analizuje wybrane komiksowe adaptacje sztuk Shakespeare’a wydane po roku 2000 w amerykańsko-europejskim obszarze kulturowym, które są pracami autorskimi, niebędącymi częścią serii. Praca obejmuje i łączy trzy duże dziedziny: badania nad Shakespeare’em, badania nad adaptacją, oraz badania komiksowe. Celem pracy było odpowiedzenie na pytania badawcze, w jaki sposób adaptacje komiksowe sztuk Shakespeare’a tworzą narrację i znaczenie. Próba odpowiedzi na pytania badawcze wymagała odpowiedzi także pytania dodatkowe dotyczące ogólnego zagadnienia definicji komiksu. W analizie wykorzystano teorię semiotyki komiksu, teorię adaptacji, teorię reader-response criticism. Schemat teorii wizualnej narracji, która został stworzony, by analizować komiksy adaptacyjne, może być także wykorzystany przy analizowaniu innych publikacji. Analiza wybranych komiksów wykazała zróżnicowanie w stylach adaptacji sztuk Shakespeare’a, jednakże co zaskakuje to ortodoksyjny sposób prowadzenia narracji. Twórcy adaptacji i zawłaszczeń szekspirowskich nie eksperymentują z formą, kompozycją paneli, ramą narracyjną i chmurką. Wyrazistość tych adaptacji leży w warstwie estetyczno-artystycznej, a nie semiotycznej. Zaskakuje podtrzymywanie związku adaptacji i zawłaszczeń komiksowych z tekstem Shakespeare’a, nawet jeśli jest to jedna linijka tekstu czy też tytuł; naturalnie nazwisko słynnego dramatopisarza może nobilitować komiks oraz przyciągać czytelników. Mimo, że komiksy najczęściej przekładają tekst sztuki na obraz komiksowy, to wiele z nich podtrzymuje związek z teatrem, osadzają narrację na scenie teatralnej bądź używają znaków sugerujących taki związek. The dissertation analyses 15 adaptations of Shakespeare plays in comics which were published in the 21st century. They were created in the Anglo-American or Franco-Belgian (European) style and are examples of auteur comics, i.e. not belonging to a series. The thesis oscillates between and combines three areas: Shakespeare studies, comics studies and adaptation studies. The aim is to analyse the comics and attempt to answer the question of the manner in which meaning in Shakespeare comics is created. The dissertation comprises five chapters, three of which establish theoretical aspects and definitions, which are adopted in the analytical part. The analysis of the selected adaptations and appropriations allows to reach a general conclusion of the complexity of Shakespeare comics, their history, themes, aesthetics. However, comics creators adopt only a limited number of semiotics elements, they neither experiment with the formal semiotic elements, nor introduce new ones to meet their artistic purpose. Shakespeare comics, in majority of cases, adopt the same semiotic elements as other comics. However, as the medium matures the authors are more open to experiment with the form. A surprising conclusion is sustaining the link with the source text in every example, the link can be a single line from the text or the title, but the authors preserve the link. This is particularly surprising in case of appropriations which are known for altering the plot, the characters and the language. The theoretical framework might be used in Shakespeare studies, comics studies, and adaptation studies.Item Wspólny dyskurs online jako formatywna informacja zwrotna służąca poprawie osiągnięć uczniów z trudnościami w matematyce w siódmej klasie w miejskim sektorze arabskim(2024) Hatoum, Maha Abu; Krauze-Sikorska, Hanna. Promotor; Przybyła, Tomasz. Promotor pomocniczyGłównym założeniem quasi-eksperymentalnych badań podjętych w dysertacji było to, że wspólny dyskurs matematyczny oparty na środowiskach cyfrowych pomoże uczniom z trudnościami w uczeniu się matematyki osiągnąć sukces edukacyjny w tym obszarze i zwiększy efektywność pracy nauczyciela. W związku z tym w badaniu podjęto próbę zdefiniowania cech dyskursu opartego na współpracy online i zbadanie jego wpływu na osiągnięcia uczniów, postrzeganie własnej skuteczności, motywację do nauki matematyki oraz zmianę strategii uczenia się. Aby pogłębić analizę danych, zdecydowano się na przeprowadzenie badania zgodnie z podejściem ilościowo-jakościowym. W procesie badawczym zastosowano różne techniki badawcze oparte na metodach mieszanych, aby uzyskać spójną i wyczerpującą odpowiedź na pytania badawcze. Analiza wyników badań wykazała, że potraktowanie dyskursu opartego na współpracy online jako istotnej części programu nauczania promowało uczniów z trudnościami, zarówno pod względem poznawczym, jak i emocjonalno-społecznym. Wspólny dyskurs matematyczny online przyczynił się do poprawy osiągnięć uczniów z trudnościami w uczeniu się matematyki. Zmiany dostrzeżono także w funkcjonowaniu społeczno-emocjonalnym tych uczniów, ich motywacji wewnętrznej oraz ich poczuciu własnej skuteczności. Dyskurs matematyczny online wspierał i poprawiał strategie uczenia się i radzenia sobie z problemami z pamięcią. The main assumption of the quasi-experimental research undertaken in the dissertation was that collaborative mathematics discourse based on digital environments would help students with learning disabilities in mathematics to achieve educational success in this area and increase teacher effectiveness. Accordingly, the study attempted to define the features of online collaborative discourse and examine its impact on student achievement, perceived self-efficacy, motivation to learn mathematics and change in learning strategies. To deepen the data analysis, it was decided to conduct the study according to a quantitative-qualitative approach. In the research process, various mixed-methods research techniques were used to obtain a consistent and comprehensive answer to the research questions. Analysis of the research results showed that treating online collaborative discourse as an important part of the curriculum promoted students with difficulties, both cognitively, emotionally and socially. Online collaborative math discourse helped improve the achievement of students with learning disabilities in mathematics. Changes were also seen in the social-emotional functioning of these students, as well as their intrinsic motivation and sense of self-efficacy. Online math discourse supported and improved learning and coping strategies for students with memory problems.Item Zarządzanie dziedzictwem archeologicznym Sudanu w ramach dyskursu archeologicznego (teorie, praktyki i perspektywy)(2024) Elmoubark, Elmontaser D. M. E.; Rączkowski, Włodzimierz. Promotor; Drzewiecki, Mariusz. Promotor pomocniczyNapięcia pomiędzy archeologią a projektami budowlanymi są łatwo zauważalne. Aktualnie rozwój infrastruktury, urbanistyki, rolnictwa, leśnictwa i górnictwa zagraża stanowiskom archeologicznym. Archeologia ratownicza (ang. salvage archaeology) jest często niezbędna, by zebrać dane, zanim postępy w pracach budowlanych wyrządzą nieodwracalne szkody dziedzictwu archeologicznemu. W ramach niniejszej dysertacji podejmuję kwestię, jak archeologia ratownicza jest stosowana w ramach struktur i projektów państwowych oraz międzynarodowych w kontekście sudańskiego dziedzictwa archeologicznego. W pracy zaprezentowałem przegląd technik oraz metod zastosowanych podczas największych archeologicznych projektów ratowania dziedzictwa starożytnej Nubii, przeprowadzonych w związku z konstrukcją zapór na Nilu. Studia przypadku stanowią dwa projekty: Akcja Nubijska UNESCO (ang. The Nubian Campaign) oraz Merowe Dam Archaeological Salvage Project. W dysertacji przedstawiam analizę i ocenę dwóch wymienionych archeologicznych akcji ratowniczych. Wyniki badań pozwoliły mi na opracowanie nowych i optymalnych rozwiązań dla archeologii ratowniczej oraz podobnych projektów w przyszłości. Głównym celem rozprawy jest zaprezentowanie nowego modelu archeologii ratowniczej w Sudanie, który miałby charakter uniwersalny i mógłby być zastosowany w przyszłych wielkoskalowych archeologicznych akcjach ratowniczych. Podstawą modelu jest dogłębna analiza studiów przypadku oraz moje doświadczenie jako pracownika Sudańskiej Służby Starożytności (National Corporation for Antiquities and Museums). Nowadays, it is easily perceived that there is always a cultural tension between archaeological works and construction projects. Development as a result of urban, agricultural, forestry or mining activities has drastically threatened archaeological sites. Salvage archaeology is often necessary in order to collect data before works’ progress destroys an archaeological site forever. This thesis investigates how salvage archaeology has been used nationally and internationally in the context of archaeological resource management in Sudan. The study reviews applied techniques, methodologies and equipment used whilst conducting the salvage work at the archaeological sites in Sudanese Nubia connected with construction of dams on the Nile. The case study of Ancient Nubia is focused around the Nubian Campaign and Merowe Dam Archaeological Salvage Project (MDASP). The research aimed at conducting a comprehensive analysis, evaluation and comparison of two rescue campaigns: during the establishment of the Aswan Dam and the Merowe Dam. The conclusions of the research allowed to develop new and optimal solutions for salvage archaeology and similar campaigns in the future. The ultimate goal of the dissertation was presenting a new model for salvage archaeology in Sudan, that could be universally used in any case of future large-scale archaeological rescue projects. It was based on thorough analysis of case studies and on my experience as NCAM employee.Item Prawa człowieka w perspektywie kulturoznawczej: poza uniwersalizm(2024) Nalewajko, Alicja; Kuligowski, Waldemar. Promotor; Peno, Michał. Promotor pomocniczyW pracy poruszam temat praw człowieka w perspektywie kulturoznawczej. Perspektywa ta pozwala mi na nowe ujęcie praw człowieka - nie jako zbioru gotowych do zastosowania reguł, za które odpowiedzialne są państwa oraz międzynarodowa społeczność (ujęcie takie nazywam statycznym), ale jako norm, za które odpowiedzialni jesteśmy wszyscy, negocjując i wspólnie projektując prawa człowieka (ujęcie takie nazywam dynamicznym). W rozdziale pierwszym nakreślam kontekst do dalszych rozważań. Rozdział drugi to perspektywa prawnicza. Opowiadam w nim pokrótce historię praw człowieka oraz rekonstruuję spór zwolenników prawa naturalnego i pozytywistów prawnych o podstawy ważnościowe. Rozdział trzeci prezentuje perspektywę filozoficzną. Poszukuję w nim filozoficznych korzeni praw człowieka. Rozdział czwarty opowiada o kontrowersjach związanych z prawami człowieka. W jego pierwszej części podsumowuję dotychczasowe rozważania i wskazuję na mankamenty perspektywy prawnej i filozoficznej. W drugiej części rozdziału posługuję się metaforą muru oraz wojny w celu wskazania na problem implementowania i egzekwowania koncepcji praw człowieka w praktyce. Piąty rozdział to propozycja ujęcia praw człowieka w perspektywie dynamicznej, w której odpowiedzialność za prawa człowieka spoczywa na każdym z nas. To także możliwość budowania kultury praw człowieka, z czym już mamy do czynienia. In my thesis, I consider the subject of human rights from the cultural perspective. This outlook allows me to ponder human rights - not as a set of readyto-use rules for which states and the international community are responsible (I call this a static approach), but as norms for which we are all responsible while negotiating and jointly designing human rights ( I call this a dynamie approach). In the first chapter, I outline the context for further considerations. The second chapter is a legal perspective. In it, I briefly tell the history of human rights and reconstruct the dispute between natural law supporters and legal positivists over the basis of validity. The third chapter presents a philosophical perspective. I search in it for the philosophical roots of human rights. The fourth chapter is about human rights controversies. In its first part, I summarize the previous considerations and point out the shortcomings of the lega I and philosophical perspective. In the second part of the chapter, I use the metaphor of the wall and war to point to the problem of implementing and enforcing the concept of human rights in practice. The last, fifth chapter is a proposal to frame human rights in a dynamie perspective, in which the responsibility for human rights rests with each of us. lt is also an opportunity to build a culture of human rights, which we are already dealing with.Item Odzwierciedlenia tożsamości we współczesnej poezji afrokolumbijskiej z Palenque de San Basilio(2024) Curzytek, Barbara; Rodríguez, Amán Rosales. PromotorCelem pracy jest analiza odzwierciedleń tożsamości w poezji czterech współczesnych autorów z Palenque de San Basilio w Kolumbii; są to: Uriel Cassiani Pérez, Rubén Hernández Cassiani, Solmery Cásseres Estrada i Mirian Díaz. W pierwszej części pracy przytoczone są teorie na temat tożsamości opisane przez intelektualistów karaibskich, takich jak Édouard Glissant, Antonio Benítez Rojo, Stuart Hall i Manuel Zapata Olivella, a także wcześniejsze tendencje intelektualne, które stawiały w centrum kwestię afrykańskości. W drugim rozdziale przybliżamy historię Palenque de San Basilio oraz najważniejsze aspekty kulturowe tego miejsca. W trzeciej części przedstawione zostały tendencje oraz autorzy wyprzedzający literaturę afrokolumbijską oraz dokonana jest próba zdefiniowania tej literatury. Część ostatnią stanowi analiza tekstów. W pracy wykazano, że autorzy nawiązują bardzo silną relację z tradycjami swojego miejsca pochodzenia w dynamicznym procesie refleksji nad swoją tożsamością i stosują m. in. powtarzalność tematyczną, aby podkreślić swoją odrębność kulturową. The aim of the dissertation is to analyze the representations of the identity in the poetry of four contemporary authors from Palenque de San Basilio (Colombia): Uriel Cassiani Pérez, Rubén Hernández Cassiani, Solmery Cásseres Estrada and Mirian Díaz. In the first chapter theories about identity by Caribbean authors, such as Édouard Glissant, Antonio Benítez Rojo, Stuart Hall and Manuel Zapata Olivella, are described, as well as previous Afro-centered intellectual movements. The second chapter gives an overview on history and the most important cultural aspects of Palenque de San Basilio. In the third part the historical background and a definition of Afro-Colombian literature are presented. It is concluded that the authors establish a very strong relationship with the traditions of their place of origin in the dynamic process of identity search and reflection. They resort, among others, to a thematic repetition to emphasize their cultural difference. El trabajo tiene como objetivo analizar las representaciones identitarias en la poesía de cuatro autores contemporáneos de Palenque de San Basilio en Colombia: Uriel Cassiani Pérez, Rubén Hernández Cassiani, Solmery Cásseres Estrada y Mirian Díaz. En la primera parte se presenta una aproximación a las teorías en torno a la identidad de los intelectuales caribeños, tales como Édouard Glissant, Antonio Benítez Rojo, Stuart Hall o Manuel Zapata Olivella, así como las tendencias intelectuales que giraban en torno a la africanidad. En la segunda parte se expone la historia de Palenque de San Basilio y sus referentes culturales más significativos. En la tercera parte presentamos los antecedentes de la literatura afrocolombiana y aportamos un intento de su definición. La última parte consiste en el análisis de los poemas elegidos. Se llega a la conclusión de que los autores establecen una relación muy fuerte con las tradiciones de su lugar de origen en el proceso dinámico de la búsqueda y reflexión identitarias y recurren, entre otros, a la repetición temática para enfatizar su diferencia cultural.Item Dezinformacja w dyskursie nowych mediów(2024) Halagiera, Denis; Stępińska, Agnieszka. Promotor; Jakubowski, Jakub. Promotor pomocniczyW części teoretycznej pracy wykorzystano metodę analizy i krytyki piśmiennictwa. W pierwszym rozdziale przegląd definicji dezinformacji zawartych w słownikach i publikacjach naukowych nie tylko zapewnił głębszy wgląd w istotę dezinformacji, ale również umożliwił jej zdefiniowanie. W drugim rozdziale praca z literaturą przedmiotu pozwoliła na przybliżenie pojęć pokrewnych dezinformacji (tj. propaganda, misinformacja, malinformacja, fake news, deepfake) oraz na ich porównanie z terminem dezinformacji. Stanowiło to punkt wyjścia do ustalenia zależności między tymi terminami oraz do zobrazowania tych zależności za pomocą map pojęć. W trzecim rozdziale kwerenda bibliograficzna, oprócz zaprezentowania terminów nowych mediów i fact-checkingu, umożliwiła wskazanie potencjału wykorzystania nowych mediów w tworzeniu, rozpowszechnianiu i konsumpcji nieprawdziwych treści. W części empirycznej rozprawy doktorskiej zastosowano analizę treści z elementami dyskursywnymi. Wykorzystanie tej metody w pracy nad materiałem badawczym, który obejmował przekazy medialne opublikowane w polskich internetowych serwisach informacyjnych w latach 2016-2020, umożliwiło w czwartym rozdziale przybliżenie, w jaki sposób dezinformacja jest obrazowana w nowych mediach. In the theoretical part of the thesis, the method of literature analysis and critique was employed. In the first chapter, a review of disinformation definitions found in dictionaries and research papers not only provided insight into the essence of disinformation but also enabled its definition. In the second chapter, the literature review allowed for a deeper understanding of related terms (e.g., propaganda, misinformation, malinformation, fake news, deepfake) and their comparison with disinformation. That was a starting point for establishing relationships among these terms and for illustrating these relationships using concept maps. In the third chapter, the bibliographic query, in addition to presenting the new media and fact-checking terms, highlighted the potential of the new media in creating, disseminating, and consuming false information. In the empirical part of the thesis, content and discourse analysis methods were employed. Applying these methods in analyzing research material covering media content published on Polish news websites from 2016 to 2020 provided, in the fourth chapter, insight into how disinformation is portrayed in the new media.