Życie oraz działalność społeczno-pedagogiczna Romany Pachuckiej (1886-1964)

Abstract

Rozprawa jest interdyscyplinarną, holistyczną biografią edukacyjną Romany Pachuckiej (1886-1964), będącą również rekonstrukcją drogi zawodowej i społecznej ww. postaci. Cel badawczy rozprawy stanowi ukazanie wielowymiarowego wpływu Romany Pachuckiej na stan oświaty w czasie jej całożyciowej aktywności edukacyjnej oraz dostrzeżenie i analiza prekursorskich, nowatorskich założeń metodycznych oraz dydaktycznych w kontekście dążeń edukacyjnych kobiet żyjących w jej czasach. Biografia Romana Pachucka jako istotny punkt rozważań naukowych wpisuje się również w koncepcję role model – wzoru do naśladowania (jako obecność jej teorii we współczesnej metodyce dydaktyki, dążeniach równościowych, aktywności osób nauczycielskich i działających społecznie). Koncepcyjnie praca podzielona jest na cztery części. Pierwsza dotyczy realiów społeczno-kulturowych w kontekście edukacji kobiet od powstania styczniowego do I wojny światowej (1863-1918), na okres dwudziestolecia międzywojennego (1919- 1939), czas II wojny światowej (1939-1945) oraz Polskę powojenną (po 1945). Druga poświęcona jest biografii Romany Pachuckiej z chronologicznym podziałem na dzieciństwo oraz lata szkolne, studia Uniwersyteckie, działalność społeczno- oświatową i okres pracy zawodowej. Część drugą zamyka podrozdział traktujący o ostatnich latach życia Romany Pachuckiej. W trzeciej części rozprawy znajduje się zebrany i przeanalizowany dorobek edukacyjny oraz publicystyczny Romany Pachuckiej. Część czwarta obejmuje wspomnienia uczennic oraz osób, które znały ww. osobę osobiście. Pracę zamyka zakończenie, streszczenie oraz bibliografia. Literatura, stanowiąca podstawę teoretyczną rozprawy odnosi się do metodologii naukowej, tj. przede wszystkim do badań jakościowych w pedagogice. Ponadto nawiązuje do publikacji umożliwiających rekonstrukcję kontekstu historycznego, edukacyjnego i społecznego z lat 1863-1964. Bardzo ważny punkt stanowi publicystyka Romany Pachuckiej (w szczególności II tomy pamiętników), a ponadto szkice, broszury, czasopisma i konspekty lekcji jej autorstwa. W pracy podjęłam się również analizy badawczej prasy (Ster, Muzeum, Dziecko). Metodologia zastosowana w pracy jest właściwa naukom humanistycznym (głównie historii), przede wszystkim ze względu na krytyczną analizę źródeł historycznych, ale także tekstów kultury (krytyczna analiza dokumentu) oraz prasy związanej z badanym przeze mnie okresem. Korzystam z metody etnobiografii. Podstawą pracy są źródła archiwalne. Istotną metodę badawczą w prezentowanej rozprawie stanowi wywiad narracyjny, Pedagogika wyznacza cel moich badań (edukacja, oraz emancypacja przez edukację), natomiast metodologię, ze względu na badania archiwalne wyznacza historia.

The dissertation is an interdisciplinary, holistic educational biography of Romana Pachucka (1886-1964), also serving as a reconstruction of her professional and social path. The research objective of the dissertation is to present the multifaceted influence of Romana Pachucka on the state of education during her lifelong educational activity, and to identify and analyze the pioneering, innovative methodological and didactic concepts in the context of educational aspirations of women living in her time. Romana Pachucka’s biography, as a significant point of scientific reflection, also fits into the concept of role model—serving as a model to follow (in terms of the presence of her theories in contemporary didactics, equality aspirations, and the activities of teachers and social activists). Conceptually, the work is divided into four parts. The first part addresses the socio- cultural realities of women's education from the January Uprising to World War I (1863-1918), the interwar period (1919-1939), World War II (1939-1945), and postwar Poland (1945). The second part is dedicated to the biography of Romana Pachucka, with a chronological division into childhood and school years, university studies, socio-educational activities, and her professional career. The second part concludes with a subchapter on the last years of Romana Pachucka's life. The third part of the dissertation presents the collected and analyzed educational and journalistic work of Romana Pachucka. The fourth part includes testimonies from her students and those who knew her personally. The dissertation concludes with a final statement, summary and bibliography. The literature forming the theoretical basis of the dissertation refers to scientific methodology, primarily to qualitative research in pedagogy. Additionally, it draws on publications that allow for the reconstruction of the historical, educational, and social context from the years 1863-1964. A crucial part is Romana Pachucka's journalistic work (especially the second volumes of her memoirs), as well as her essays, pamphlets, journals, and lesson plans. The research also includes an analysis of the press (Ster, Muzeum, Dziecko). The methodology applied in the dissertation is suitable for the humanities (mainly history), especially due to the critical analysis of historical sources, as well as texts of culture (critical analysis of documents) and the press related to the period under study. I employ the method of ethnobiography. The basis of the work consists of archival sources. An important research method in this dissertation is the narrative interview. Pedagogy sets the goal of my research (education and emancipation through education), while the methodology, due to archival research, is determined by history.