Doktoraty 2010-2024 /dostęp otwarty/

Permanent URI for this collection

https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/357

Browse

Now showing 1 - 20 of 908

Struktura zbiorowisk grzybów ektomykoryzowych w gradiencie środowiskowym
(2024) Durska, Anna; Mucha, Joanna. Promotor; Kurek, Przemysław. Promotor
Występowanie roślin w gradiencie środowiskowym jest ograniczone czynnikami abiotycznymi oraz biotycznymi i często zależy od kierunkowych zmian zachodzących w drobnych korzeniach (< 2 mm średnicy) a w szczególności od zmian w obrębie zbiorowisk grzybów mykoryzowych, umożliwiających wzrost roślin w różnych warunkach siedliskowych. Wśród korzeni drobnych możemy rozróżnić dwa funkcjonalne segmenty: 1) korzenie pełniące role strukturalne i transportowe oraz 2) drobne korzenie chłonne, które biorą udział głównie w pozyskiwaniu i wchłanianiu substancji pokarmowych z gleby. Ze względu na zdolność wchłaniania wody i składników odżywczych drobne korzenie chłonne są najbardziej dynamicznym i najważniejszym funkcjonalnie elementem systemu korzeniowego drzew. Natomiast grzyby mykoryzowe stanowią integralną ich część, istotną ze względu na funkcję pozyskiwania składników pokarmowych, w tym azotu i fosforu. Celem niniejszej pracy była analiza zmienności zbiorowisk grzybów ektomykoryzowych (ECM) zasiedlających drobne korzenie sosny zwyczajnej w gradiencie szerokości geograficznej oraz związanej z tym zmienności warunków klimatycznych i dostępności składników pokarmowych (transekt: Szwecja). Grzyby ECM zidentyfikowano za pomocą sekwencjonowania fragmentu ITS. W dalszej części pracy zbadano zmienność zawartości makroelementów (C, N, P, Mg, K, Ca) oraz mikroelementów (Fe, Na, Zn, Cu, B i Al) w drobnych korzeniach sosny zwyczajnej, pełniących odmienną funkcję: absorpcyjną – pierwszy rząd i transportową – siódmy rząd (transekt: Szwecja, Finlandia i Polska). Wykazano, że w gradiencie szerokości geograficznej, wraz ze wzrostem odległości od równika, obserwowane bogactwo gatunków ECM nie różniło się istotnie pomiędzy badanymi regionami Szwecji. Wyniki pozwalają na odrzucenie hipotezy o zmniejszeniu bogactwa gatunkowego grzybów ECM wraz z obniżeniem się średniej temperatury rocznej. Ponadto, w gradiencie malejącej średniej rocznej temperatury zaobserwowano zmianę głównego komponentu zbiorowisk grzybów ECM – od rodzaju Suillus na południu, do zbiorowisk zdominowanych przez obecność grzybów z rodzaju Piloderma na północy. Głównymi czynnikami abiotycznymi, które kształtują zbiorowiska grzybów ECM sosny zwyczajnej w Szwecji są: średnie roczne opady, pH gleby i stężenie żelaza (Fe) w glebie. Istotnym elementem pracy było określenie zmienności zbiorowisk grzybów ektomykoryzowych zasiedlających korzenie drobne buka zwyczajnego w gradiencie dostępności składników pokarmowych (transekt: Polska). W celu zminimalizowania wpływu warunków klimatycznych na badaną zmienność, do badań wytypowano drzewostan umieszczony na zboczu rynny polodowcowej o 30% nachyleniu. Ukształtowanie terenu na powierzchni badawczej wytworzyło naturalny gradient składników pokarmowych i mineralnych. Zaobserwowano istotną zmienność gatunkową grzybów mykoryzowych oraz zmianę ilości korzeni I rzędu skolonizowanych przez symbionty ECM w gradiencie dostępności składników pokarmowych. Wyniki pracy wskazują, że struktura taksonomiczna grzybów ECM związanych z bukiem jest determinowana przez właściwości fizyko-chemiczne gleby jak wartość pH oraz zasobność w tlenek fosforu (V). The distribution of plants along environmental gradients is constrained by abiotic and biotic factors and often depends on directional changes occurring in fine roots diameter (< 2 mm) in particular on changes within mycorrhizal fungal communities, enabling plant growth in diverse habitats. Fine roots consist of compartments that perform different functions: absorptive fine roots are mainly involved in acquiring and absorbing soil resources, while transporting fine roots play structural and transportation roles. Due to their capacity in the absorption of water and nutrients, they are the most dynamic and functionally most important element of the tree root system. Mycorrhizal fungi are an integral part of the fine roots due to their potential to foraging nutrients, including nitrogen and phosphorus. The aim of the doctoral dissertation was to determine the variability of diversity and composition of ectomycorrhizal (ECM) fungal communities inhabiting fine roots of Scots pine along the latitude gradient and the related variability of climatic conditions and nutrient availability in Sweden. ECM taxa were identified using internal transcribed spacer (ITS) sequencing from ECM root tips. Further in this study, it has been examined the variability of contents of important biogenic elements (such as macroelements (C, N, P, Mg, K, Ca) and microelements (Fe, Na, Zn, Cu, B, and Al)) in fine roots of Scots pine which perform a different function: absorption (first order) and transport (seventh order). For these purpose samples were collected in an extended transect covering Sweden, Finland and Poland. Results showed that along the latitude gradient, with increasing distance from the equator, the observed ECM species richness did not substantially change across the research regions. This allows us to reject the hypothesis that a decrease in the average annual temperature would result in a decline in the species richness of the ECM fungi. Additionally, across the MAT gradient, there was a noticeable shift from ECM fungal community dominated by the genus Suillus to community where fungi from the genus Piloderma predominated. The result indicated that the main abiotic factors that affect and shape the ECM fungal communities of Scots pine across Sweden are the mean annual precipitation, soil pH and soil Fe concentration. Moreover, the characterization of ECM fungal communities associated with European beech along local nutrient availability gradient was determined. Soil and roots samples were taken from beech forest located on 30% slope formed by glacial erosion in Poland. Slope location impact the spatial distribution of moisture and soil chemical properties, which give the opportunity to investigate the influencing factors of ECM fungi community in reduced impact of climate conditions. The research findings indicated the significant species variability and an alteration in the number of beech first-order roots colonized by ECM symbionts and revealed that soil pH and phosphorus content had the crucial impact on the diversity and composition of root fungal communities of European beech at the tested location.
Identyfikacja nowych modyfikatorów niekanonicznej biosyntezy toksycznego białka poliglicynowego ze zmutowanego mRNA FMR1
(2024) Tutak, Katarzyna; Sobczak, Krzysztof. Promotor; Baud, Anna. Promotor pomocniczy
Choroby związane z premutacją łamliwego chromosomu X (FXPAC) wynikają z mutacji w genie FMR1 na chromosomie X, który odpowiada za produkcję białka FMRP. Rejon regulatorowy genu FMR1 zawiera między 25–35 powtórzeń trójki nukleotydowej CGG, natomiast patologiczna ekspansja w zakresie od 55 do 200 powtórzeń leży u podstaw FXPAC, prowadząc do chorób takich jak zespół drżenia/ataksji związanej z łamliwym chromosomem X (FXTAS) i przedwczesne wygasanie funkcji jajników (FXPOI). Patomechanizmy zaangażowane w wywołanie i progresję FXPAC obejmują sekwestrację białek do toksycznego RNA tworzącego struktury drugorzędowe, kotranskrypcyjne powstawanie tzw. pętel R powodujących uszkodzenie DNA oraz związaną z powtórzeniami translację typu RAN, która prowadzi do produkcji toksycznych białek, zwłaszcza białek poliglicynowych FMRpolyG agregujących w mózgu pacjentów. Głównym celem pracy doktorskiej była identyfikacja nowych modyfikatorów translacji RAN. W badaniu zidentyfikowano ponad 60 białek wiążących się ze zmutowanym mRNA FMR1 i wśród nich scharakteryzowano czynniki regulujące translację RAN. W szczególności zubożenie niektórych białek, w tym RPS26, RPS25, DHX15, DDX21 i ALYREF, wpłynęło na poziom i agregację FMRpolyG, podkreślając ich rolę w patologii FXPAC. Praca to dostarcza wglądu w mechanizmy FXPAC i identyfikuje nowe modyfikatory translacji RAN, co sugeruje, że skład podjednostki 40S ma kluczowe znaczenie w regulacji tego procesu. Fragile X-premutation-associated conditions (FXPAC) stem from mutations in the FMR1 gene on the X chromosome, which affects the fragile X messenger ribonucleoprotein 1 protein (FMRP) production. Normal FMR1 genes have 25–35 CGG repeats, but expansions to 55–200 repeats cause FXPAC, leading to conditions like fragile X-associated tremor/ataxia syndrome (FXTAS) and primary ovarian insufficiency (FXPOI). FXPAC pathology involves toxic RNA forming secondary structures, co-transcriptional R loops causing DNA damage, and repeat-associated non-ATG (RAN) translation producing harmful proteins, notably FMRpolyG, which aggregates in the brain. The main aim of PhD thesis was to identify novel RAN translation modifiers. The study identified over 60 proteins binding to mutant FMR1 mRNA, with some regulating RAN translation. Specifically, depletion of certain proteins, including RPS26, RPS25, DHX15, DDX21, and ALYREF, impacted FMRpolyG levels and aggregation, highlighting their role in FXPAC pathology. This research provides insights into FXPAC mechanisms and identifies novel RAN translation modifiers, suggesting the 40S subunit's composition is crucial in CGG-related RAN translation regulation.
Zastosowanie teorii zbiorów rozmytych w klasyfikacji dominującej dyscypliny naukowej autorów w naukometrii
(2024) Szymula, Łukasz; Dyczkowski, Krzysztof. Promotor; Kwiek, Marek. Promotor
Jednym z głównych zagadnień w naukometrii jest klasyfikacja dyscyplin naukowych autorów, co ma znaczący wpływ na ocenę ich dorobku naukowego. Tradycyjne metody, oparte na prostych algorytmach i ograniczonej interpretacji danych, często prowadzą do niejednoznaczności w klasyfikacji. W pracy zaproponowano zastosowanie teorii zbiorów rozmytych, stworzonej przez Lotfiego Zadeha, jako rozwiązanie tego problemu. Teoria ta pozwala na modelowanie nieprecyzyjności informacji i oferuje nowe perspektywy dla uzyskania jednoznacznej klasyfikacji dyscyplin w dużej skali. Głównym celem pracy jest zbadanie możliwości wykorzystania teorii zbiorów rozmytych do ulepszenia algorytmu klasyfikacji dominującej dyscypliny naukowej autorów posługując się wartością modalną. Przeprowadzone przeze mnie badania miały na celu nie tylko teoretyczne zrozumienie wpływu zastosowania tej teorii na klasyfikację, ale również praktyczne sprawdzenie skuteczności proponowanych modyfikacji na podstawie pełnej bibliometrycznej bazy danych Scopus udostępnionej w platformie ICSR Lab, Elsevier. Hipotezy badawcze skupiały się zarówno na możliwości zwiększenia jednoznaczności klasyfikacji poprzez identyfikację kluczowych pojęć z obszaru naukometrii, jak i na określeniu podobieństwa klasyfikacji uzyskanej przez zaproponowane modyfikacje z powszechnie stosowanym podejściem, które nie uwzględnia nieprecyzyjności informacji. W badaniu wykorzystano najpopularniejsze metody z teorii zbiorów rozmytych, dzięki którym usprawniono proces klasyfikacji dyscyplin naukowych autorów. Pierwsze zaproponowane rozwiązanie obejmowało wykorzystanie zmiennych lingwistycznych reprezentowanych przez trzy poziomy intensywności: niskie, średnie i wysokie. Kolejnym skutecznym rozwiązaniem okazało się zbudowanie sterowników rozmytych do tworzenia bardziej elastycznych reguł klasyfikacji. Ostatnie podejście obejmowało agregacje wartości rozmytych operatorami OWA. Dzięki tym trzem propozycjom, uzyskano bardziej jednoznaczną klasyfikację autorów w naukometrii. Wykorzystanie tej metody pozwoliło na poprawę jednoznacznej klasyfikacji z około 69% do ponad 95%. Dzięki zastosowanym modyfikacjom jednoznaczna klasyfikacja autorów wzrosłą zatem o ponad 37% w porównaniu do podejścia, które nie uwzględnia nieprecyzyjności informacji. Wyniki moich badań wskazują na znaczącą rolę stosowania teorii zbiorów rozmytych w naukometrii, co otwiera drogę do dalszych badań w obu dziedzinach. One of the main issues in Scientometrics is the classification of authors' scientific disciplines, which has a significant impact on the evaluation of their scientific output. Traditional methods, based on simple algorithms and limited interpretation of data, often lead to ambiguities in classification. This thesis proposes the use of fuzzy set theory, developed by Lotfi Zadeh, as a solution to this problem. This theory allows to model the imprecision of information and offers new perspectives for achieving unambiguous classification of disciplines on a large scale. The main purpose of the work is to explore the possibility of using fuzzy set theory to improve the classification algorithm of the authors' dominant scientific discipline using modal value. The study I conducted aimed not only to theoretically understand the impact of application of this theory on classification, but also to practically test the effectiveness of the proposed modifications on the basis of the full bibliometric database Scopus provided in the platform ICSR Lab, Elsevier. The research hypotheses focused both on the possibility of increasing the unambiguity of the classification by identifying key concepts from the field of Scientometrics, and on determining the similarity of the classification obtained by the proposed modifications with the commonly used approach that does not take into account imprecision of information. The study used the most popular methods from fuzzy set theory to improve classification process of the authors' scientific disciplines. The first proposed solution involved the use of linguistic variables represented by three levels of intensity: low, medium and high. Another effective solution was the construction of fuzzy controllers to create more flexible classification rules. The last approach involved aggregating fuzzy values with OWA operators. With these three proposals, a more unambiguous classification of authors in Scientometrics has been achieved. The use of this method improved the unambiguous classification from about 69% to over 95%. Thus, with the modifications used, the unambiguous classification of authors increased by more than 37% compared to an approach that does not take into consideration the imprecision of information. The results of my research indicate a significant role for the application of fuzzy set theory in Scientometrics, which opens the possibilities for further research in both fields.
Nowe pochodne graminy – synteza, analiza spektroskopowa oraz ocena aktywności biologicznej
(2024) Berdzik, Natalia; Jasiewicz, Beata. Promotor
Celem mojej pracy doktorskiej było otrzymanie nowych pochodnych alkaloidu indolowego - graminy o potencjalnych właściwościach antyoksydacyjnych. Poprzez zastosowanie odpowiednich modyfikacji cząsteczki graminy otrzymałam trzy grupy nieznanych dotąd związków. Stosując metodę chemii klik otrzymałam dimery indolowo-triazolowe zawierające łączniki alifatyczne o różnej długości łańcucha węglowego oraz pochodne z dodatkowym ugrupowaniem fenylowym lub pierścieniem ftalimidowym. Przy wykorzystaniu warunków reakcji chemii klik otrzymałam również związki zawierające ugrupowania indolowe, triazolowe oraz steroidowe. W ostatnim etapie pracy przeprowadziłam reakcje prowadzące do otrzymania serii N-podstawionych estrów indolu. Otrzymane pochodne scharakteryzowałam za pomocą metod spektroskopowych 1H NMR, 13C NMR, FT-IR oraz MS. Za pomocą metod teoretycznych oceniłam również właściwości fizykochemiczne wybranych związków. Przy współpracy z Wydziałem Biologii UAM określiłam hemokompatybilność wszystkich nowo otrzymanych pochodnych. Większość z tych związków przebadałam również pod kątem ich aktywności cytoprotekcyjnej. Dodatkowym aspektem była wstępna ocena właściwości przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybicznych wybranych związków, określonych na podstawie badań eksperymentalnych, przeprowadzonych we współpracy z Uniwersytetem Przyrodniczym w Poznaniu, oraz z wykorzystaniem metod dokowania molekularnego. The aim of my doctoral thesis was to obtain new derivatives of the indole alkaloid - gramine with potential antioxidant properties. By using appropriate modifications of the gramine molecule, three groups of previously unknown compounds were obtained. By the click chemistry method, indole-triazole dimers containing aliphatic linkers of various carbon chain lengths and derivatives with an additional phenyl moiety or phthalimide ring were obtained. Compounds containing indole, triazole and steroid groups were obtained also by using click chemistry reaction conditions. In the last stage of my work, reactions leading to the preparation of a series of N-substituted indole esters were carried out. The obtained derivatives were characterized by spectroscopic methods 1H NMR, 13C NMR, FT-IR and MS. The physicochemical properties of selected compounds were defined with theoretical methods,. In cooperation with the Faculty of Biology of Adam Mickiewicz University, the hemocompatibility of all newly obtained derivatives was determined. Most of these compounds were tested for their cytoprotective activity. An additional aspect was the preliminary studies of the antibacterial and antifungal properties of selected compounds, based on experimental research conducted in cooperation with the University of Life Sciences in Poznań and by molecular docking methods.
Laboratorium materiałów dwuwymiarowych
(2024) Chudziak, Tomasz; Ciesielski, Artur. Promotor
Nanotechnologia jest powszechnie uważana za jedną z najbardziej przyszłościowych dziedzin nauki, otwierającą nowe możliwości dla badaczy na całym świecie i bezpośrednio poprawiającą jakość życia ludzkiego. Ta szybko rozwijająca się dyscyplina polega na tworzeniu funkcjonalnych systemów w nanometrycznej skali na poziomie molekularnym, posiadających specyficzne właściwości i zastosowania. W związku z tym, dwuwymiarowe materiały (2DM) są przedmiotem znacznego zainteresowania w środowisku naukowym ze względu na ich niezwykłe właściwości. W ciągu ostatniej dekady, materiały 2D znacząco przyspieszyły rozwój interdyscyplinarnych dziedzin nanonauki i nauki o materiałach, znajdując liczne zastosowania w takich obszarach jak magazynowanie energii, urządzenia optyczne i czujniki. Ogólnie rzecz biorąc, 2DM to materiały, które mają tylko kilka nanometrów grubości lub są nawet zredukowane do pojedynczej warstwy atomów. Ta cecha nadaje 2DM wyjątkowo wysoką powierzchnię właściwą i ultra-wysoką czułość powierzchniową na czynniki środowiskowe, takie jak wilgotność i ciśnienie, co czyni je wysoce pożądanymi w zastosowaniach czujnikowych. Spośród licznych 2DM, grafen wyróżnia się ze względu na swoje niezwykłe właściwości. Grafen definiuje się jako pojedynczą warstwę atomów węgla hybrydyzowanych sp2, ściśle połączonych w sześciokątną siećkrystaliczną, przypominającą wzór plastra miodu. Grafen wyraźnie wyróżnia się spośród innych materiałów, charakteryzując się wyjątkowo wysoką powierzchnią właściwą (do 2630 m2/g), modułem Younga wynoszącym 1 TPa i podstawową wytrzymałością na rozciąganie wynoszącą 130 GPa. Pomimo swoich licznych wyjątkowych właściwości, grafen nie ma przerwy energetycznej i wykazuje słabą rozpuszczalność w wodzie, co znacząco ogranicza jego zastosowania w niektórych dziedzinach. Skuteczną strategią przezwyciężenia tych ograniczeń i poszerzenia zastosowań grafenu jest synteza jego pochodnych, takich jak tlenek grafenu (GO) i zredukowany tlenek grafenu (rGO). Spośród wielu metod otrzymywania GO, najpopularniejszą metodą pozostaje utlenienie grafenu metodą Hummersa. rGO można otrzymać licznymi metodami, jednakże najbardziej wydajnymi pozostają termiczne wyprażanie i chemiczna redukcja GO. Każda technika redukcji GO ma inną efektywność, co przyczynia się do zróżnicowania właściwości produktów końcowych. Określenie właściwości otrzymanego rGO ma kluczowe znaczenie dla efektywności sensorów opartych na rGO, w tym czujników ciśnienia, odkształceń i wilgotności. Nanotechnology is widely regarded as one of the most forward-thinking fields of science, opening new possibilities for researchers globally and directly enhancing human quality of life. This rapidly evolving discipline involves creating functional systems at the nanometric scale on a molecular level with specific properties and applications. Consequently, two-dimensional materials (2DMs) are of considerable interest within the scientific community due to their extraordinary properties. Over the past decade, 2D materials have significantly propelled the interdisciplinary fields of nanoscience and materials science, finding numerous applications in areas such as energy storage, optical devices, and sensors. Generally, 2DMs are materials that are only a few nanometers thick or even reduced to a single layer of atoms. This characteristic endows 2DMs with an extremely high surface area-to-volume ratio and ultra-high surface sensitivity to environmental factors such as humidity and pressure, making them highly desirable for sensor applications. Among the numerous 2DMs, graphene distinguishes itself due to its extraordinary properties. Graphene is defined as a single layer of sp2 hybridized carbon atoms that are tightly bonded together in a hexagonal crystal lattice, resembling a honeycomb pattern. Graphene distinctly stands out among others, characterized by its exceptionally high specific surface area (up to 2630 m2/g), a Young’s modulus of 1 TPa, and essential tensile strength of 130 GPa. Despite its numerous exceptional properties, graphene lacks a bandgap and exhibits poor water solubility, which significantly limits its applications in certain domains. A viable strategy to overcome these constraints and broaden the applicability of graphene is by synthesizing graphene derivatives such as graphene oxide (GO) and reduced graphene oxide (rGO). Among the various methods for synthesizing GO, the most popular remains the oxidation of graphene using the Hummer’s method. rGO can be obtained through various methods. However, the most efficient techniques remain thermal annealing and chemical reduction of GO. Each technique for reducing GO has different levels of efficiency, which contributes to the variation in the properties of the final products. Determining the properties of the obtained rGO is crucial for the effectiveness of rGO-based sensors, including sensors for pressure, strain, and humidity.
Kodowanie informacji o gatunku i osobniku w śpiewie Afrykańskich turkaweczek z rodzaju (Turtur sp.)
(2024) Niśkiewicz, Małgorzata; Osiejuk, Tomasz Stanisław. Promotor
Śpiew i wokalizacje ptaków pełnią istotną rolę w ich codziennym życiu, ale szczególnie ważne są w kontekście znalezienia partnera i obrony terytorium. Żeby pełnić te funkcje, śpiew powinien zawierać informację o ich przynależności gatunkowej, a jednocześnie zawierać cechy umożliwiające rozpoznawanie osobników wewnątrz gatunku. W mojej rozprawie badałam afrykańskie turkaweczki, gołębie z rodzaju Turtur, opisując po raz pierwszy ich repertuar wokalny, głównie pod kątem rozpoznawania gatunkowego i osobniczego, a także przeprowadzając eksperymenty z playbackiem, testujące wybrane funkcje śpiewu. W tym celu brałam udział w badaniach terenowych w Nigerii, Mozambiku, Ghanie i Ugandzie w latach 2019-2023 zbierając dane dotyczące śpiewu i innych aspektów biologii. Ponieważ ten rodzaj nie był dobrze poznany, początkowo zbieraliśmy podstawowe dane biometrycznych, próbki krwi oraz piór, a także obserwowaliśmy zachowania i nagrywaliśmy wokalizacje. Dane te pozwoliły na poznanie powiązań filogenetycznych pomiędzy badanymi gatunkami, ich cech morfologicznych, preferencji środowiskowych a przede wszystkim na pełny opis zmienności śpiewu. Analizy genetyczne potwierdziły zakładane związki filogenetyczne między gołębiami, w których dwa większe gatunki preferujące leśne habitaty są ze sobą bliżej spokrewnione niż z pozostałymi trzema gatunkami z otwartych terenów, co pokazywały również dane morfologiczne. Analiza śpiewu wykazała dwuczęściową strukturę piosenek, gdzie u wszystkich gatunków początkowa część jest bardziej różnorodna, cichsza i zawiera duży potencjał do kodowania informacji specyficznej osobniczo. Z kolei końcowa część jest bardziej jednorodna, głośniejsza, przez co niesie się na dalsze odległości, mając większy potencjał do kodowania informacji o gatunku. W drugiej fazie badań przeprowadzaliśmy eksperymenty z playbackiem w celu sprawdzenia naszych założeń teoretycznych dotyczących rozpoznawania gatunkowego i osobniczego. W pierwszym eksperymencie testowaliśmy dwa leśne gatunki (T. brehmeri i T. tympanistria) żyjące w populacji sympatrycznej oraz jednego z nich (T. tympanistria) w populacji allopatrycznej. Ptakom zaprezentowano playbacki ze śpiewem ich własnego gatunku, gatunku blisko spokrewnionego oraz kontroli. W populacji sympatrycznej oba badane gatunki reagowały silnie tylko na śpiew własnego gatunku, a w allopatrycznej samce T. tympanistria reagowały na playback obu gatunków gołębi. Podobny eksperyment przeprowadziliśmy na dwóch gatunkach sawannowych (T. afer i T. chalcospilos) żyjących w populacji sympatrycznej z dodatkowym, mieszanym playbackiem zawierającym pierwszą część piosenki jednego gatunku z końcową drugiego i odwrotnie. Badane samce (T. chalcospilos) reagowały silnie tylko na własny gatunek, zupełnie jak w przypadku gołębi leśnych. Natomiast playback mieszanych śpiewów nie wywoływał mocnej reakcji, co świadczy o tym, że jedna część piosenki nie wystarcza by ptak rozpoznał ją jednoznacznie jako należącą do swojego gatunku. Ostatni eksperyment dotyka już problemu rozpoznawania osobniczego i został przeprowadzony T. brehmeri. Samcom zostały zaprezentowane playbacki sąsiadów oraz obcych ptaków z lokalnej populacji. Gołębie reagowały dużo silniej na playback obcego niż sąsiada, co pokazuje, że są w stanie rozpoznawać się indywidualnie i reagują zgodnie z hipotezą drogiego wroga. Podsumowując, turkaweczki tworzą grupę z podobną składnią śpiewu, jednak zawsze specyficzną gatunkowo i charakterystyką ukształtowaną zgodnie z preferencjami środowiskowymi i jego akustyką. Zbadane eksperymentalnie gatunki wykazują zachowania wskazujące, iż podczas interakcji terytorialnych są one zdolne do przetwarzania informacji związanych z kodowaniem tożsamości na różnych poziomach, co pomaga im w podejmowaniu optymalnych decyzji dotyczących obrony terytorium i wabienia partnerki. The song and other vocalisations of birds play an important role in many aspects of their daily lives but are particularly important in the context of mate attraction and territory defence. To fulfil these functions, song should enable birds to convey information about species identity and, at the same time, contain features that allow individual discrimination within a species. In my thesis, I have studied African doves of the Turtur genus, exploring their vocal repertoire, mainly in terms of species and individual recognition. To this purpose, I participated in field research in Nigeria, Mozambique, Ghana and Uganda between 2019 and 2023, collecting data on the vocalisations and other biological features of the Turtur doves. As this group of birds was not well studied, the first trips were mainly dedicated to collecting biometric data, blood and feather samples, as well as, observing the behaviour and recording the vocalisations of individuals from each species. These data allowed us to describe the phylogenetic relationships between the species, their morphological characteristics and habitat preferences, and – most of all - a complete description of within and- between species song variation. The analysis of the genetic material confirmed the assumed phylogenetic relationships between doves, in which two larger species preferring a forest habitat are more closely related to each other than to the remaining three species from more open areas, as also shown by the morphological data. Song analysis of all species showed shared two-part song structure, where in all species, the initial part is more diverse, quieter and has a high potential for encoding individual specific information. Conversely, the final part is more homogeneous in structure and louder across the genus, and carries over further distances, having more significant potential to encode information about the species. During the study's second phase, we conducted playback experiments to test some theoretical assumptions about species and individual recognition in the Turtur genus. In the first, we tested two forest species (T. brehmeri and T. tympanistria) living in sympatry and one of them (T. tympanistria) in an allopatric population. Both groups were introduced to playbacks with the song of a conspecific, a congeneric and a control. In the sympatric population, both tested species responded strongly only to the songs of their own species, whereas in the allopatric population, T. tympanistria males responded to the playback of both dove species. We conducted a similar experiment in two savannah species (T. afer and T. chalcospilos) living in sympatry with an additional playback containing the first part of the song from one species with the final part from the other, and vice versa. The tested males (T. chalcospilos) reacted strongly only to their own species, like forest doves. In contrast, the additional mixed playback did not elicit strong responses, indicating that one part of the song is insufficient for the bird to categorised the song as coming from its species. The last experiment addressed the problem of individual recognition and was conducted on the largest forest species (T. brehmeri). The males were presented with playbacks of songs from their neighbour and stranger birds of their species from the same population. Doves reacted stronger to the playback of strangers than neighbours, indicating – for the first time for doves - that also in this family, birds are able to discriminate between neighbours and strangers and behave according to the dear enemy hypothesis predictions. Summarising the results from the study presented in this thesis, wood doves of the genus Turtur share a song of a similar, two-part structure but with both species and individually specific phrases, and they are capable of processing this identity information during territorial interactions, which helps them to make optimal decisions regarding territory defence and mate attraction.
Prawne aspekty ochrony zwierząt gospodarskich w procesie produkcji rolnej
(2024) Jachnik, Eliza; Budzinowski, Roman. Promotor
Praca doktorska dotyczy prawnych aspektów ochrony zwierząt gospodarskich w procesie produkcji rolnej. Analizie został poddany status prawny tych zwierząt. w kontekście społeczno-gospodarczych i kulturowych funkcji, które pełnią. Poruszono także zagadnienie dereifikacji i humanitarnego traktowania. Szczegółowo omówiono ochronę dobrostanu zwierząt oraz kwestie związane z dopuszczalnymi prawnie warunkami, w których można prowadzić chów zwierząt gospodarskich. Ważną część pracy stanowi także temat ochrony tych zwierząt podczas transportu, a także w momencie uboju. Autorka analizuje także dopuszczalność uboju rytualnego. Dodatkowo, praca porusza kwestie ochrony zdrowia zwierząt gospodarskich, a także ich zasobów genetycznych. Wykorzystano akty prawa międzynarodowego, unijne, polskie, a w pewnym zakresie także legislacje państw obcych oraz literaturę polską i zagraniczną. Pozwoliło to na ukazanie szerokiego kontekstu prawnego. Praca postuluje potrzebę wzmocnienia prawnej ochrony zwierząt gospodarskich w procesie produkcji rolnej poprzez podniesienie standardów postępowania z nimi. The doctoral thesis concerns the legal aspects of the protection of farm animals in the agricultural production process. The legal status of these animals was analyzed in the context of the socio-economic and cultural functions they fulfill. The issue of dereification and humane treatment was also raised. The protection of animal welfare and issues related to legally permissible conditions in which farm animals can be kept are discussed in detail. An important part of the work is also the topic of protecting these animals during transport and at the time of slaughter. The author also analyzes the acceptability of ritual slaughter. Additionally, the work discusses the issues of protecting the health of farm animals and their genetic resources. Acts of international, EU and Polish law were used, and to some extent also legislation of foreign countries as well as Polish and foreign literature. This made it possible to present a broad legal context. The work postulates the need to strengthen the legal protection of farm animals in the agricultural production process by raising the standards of their treatment.
Mieszaniny eutektyczne zawierające sole choliny jako modyfikatory środowiska enzymatycznych reakcji hydrolizy
(2024) Hoppe, Jakub; Śmiglak, Marcin. Promotor
Mieszaniny eutektyczne chlorku choliny typu DES oraz LTTM z roku na rok stają się coraz bardziej atrakcyjną grupą związków chemicznych. Wynika to z faktu ich unikalnych właściwości, takich jak niska prężność par, niepalność czy wysoka stabilność termiczna. Dodatkowo, fakt, że można je łatwo przygotować, bez udziału reakcji chemicznej sensu stricte, oraz stosunkowo łatwo modyfikować ich właściwości fizykochemiczne (np. wymieniając związek HBD, dodając odpowiednią ilość wody), sprawia, iż stają się poważną konkurencją zarówno dla cieczy jonowych, jak i tradycyjnych rozpuszczalników organicznych. Zastąpienie anionu chlorkowego anionami organicznymi nadaje tym związkom nowy wymiar, mianowicie pozwala modyfikować siłę wiązań wodorowych obecnych w mieszaninie. Efektem są znaczne zmiany we właściwościach fizykochemicznych, co wraz z szeroką gamą dostępnych związków typu HBD powoduje, iż mieszaniny soli choliny znajdują zastosowanie w praktycznie każdej gałęzi chemii. Na szczególne wyróżnienie zasługuje jednak biokataliza prowadzona w środowisku lub przy udziale mieszanin soli choliny, która stwarza coraz większe możliwości przemian z udziałem enzymów, nieosiągalnych obecnie w tradycyjnych rozpuszczalnikach organicznych bądź cieczach jonowych. W szczególności, jak sole choliny mogą wpływać na stabilność enzymów, ich aktywność katalityczną oraz selektywność wobec substratów. Eutectic mixtures of choline chloride DES and LTTM types are becoming an increasingly attractive group of chemical compounds year by year. This is due to their unique properties, such as low vapor pressure, non-flammability, and high thermal stability. Additionally, the fact that they can be easily prepared without the involvement of chemical reactions in the strict sense, and their physicochemical properties can be relatively easily modified (e.g., by exchanging the HBD compound or adding an appropriate amount of water), makes them serious competitors to both ionic liquids and traditional organic solvents. Replacing the chloride anion with organic anions gives these compounds a new dimension, namely the ability to modify the strength of hydrogen bonds present in the mixture. The result is significant changes in physicochemical properties, which, along with a wide range of available HBD-type compounds, makes choline salt mixtures applicable in virtually every branch of chemistry. However, special mention should be made of biocatalysis conducted in the environment or with the participation of choline salt mixtures, which creates increasing opportunities for enzyme-driven transformations that are currently unattainable in traditional organic solvents or ionic liquids. In particular, how choline salts can affect enzyme stability, catalytic activity, and substrate selectivity.
Współwystępowanie Babesia spp. (Apicomplexa: Piroplasmida) i Borrelia spp. (Bacteria: Spirochaetes) w kleszczach pospolitych, Ixodes ricinus, na terenach zurbanizowanych na przykładzie Poznania
(2024) Liberska, Justyna; Dabert, Mirosława. Promotor; Michalik, Jerzy. Promotor
Ixodes ricinus, wektor patogenów odkleszczowych (ang. TBPs, tick borne pathogens) jest najważniejszym epidemiologicznie kleszczem w Europie. Nadal brakuje kompleksowej wiedzy na temat enzootycznych cykli krążenia TBPs z udziałem I. ricinus w ekosystemach miejskich, które ze względu na wysokie zagęszczenie ludzi, zwierząt towarzyszących i naturalnych żywicieli kleszczy, stanowią unikalne warunki do szerzenia się zoonoz transmisyjnych. Oprócz krętków z kompleksu Borrelia burgdorferi s.l. będących przyczyną boreliozy z Lyme (LB), kleszcze L ricinus zaangażowane są w wektorowanie B. miyamotoi, krętka z grupy gorączek powrotnych (ang. RFG, relapsing fever group), czynnika tzw. boreliozy miyamotoi. Niektóre TBPs, m.in. B. burgdorferi s.l. i Babesia microti, mogą współwystępować u kleszczy i żywicieli rezerwuarowych, co oznacza, że istnieje prawdopodobieństwo ich jednoczesnego przeniesienia na Judzi lub zwierzęta domowe. W Europie trzy gatunki Babesia, Ba. microti, Ba. divergens i Ba. venatorum, mo1!a powodować ludzką babeszioze,niebezpieczną dla pacjentów z obniżoną odpornością. Z kolei Ba. canis to jedyny w Polsce gatunek powodujący babeszjozę psów, którego wektorem jest kleszcz łąkowy, Dermacentor reticulatus. Celem rozprawy była analiza występowania bakterii Borrelia spp. i protistów Babesia spp. wraz z oceną częstości ich współwystępowania (koinfekcji) w populacjach miejskich kleszczy I. ricinus, na przykładzie miasta Poznania. Materiał do badań stanowiły kleszcze: (i) poszukujące żywiciela (tj. z roślinności), zebrane z 5 terenów rekreacyjnych Poznania (n= l059) oraz (ii) pozyskane od psów i kotów w ramach 3 letniej współpracy z 17 gabinetami weterynaryjnymi w Poznaniu (n= 1268 samic). Do detekcji TBPs zastosowano sekwencjonowanie markerowych fragmentów DNA. Obecność DNA B. burgdorferi s.I. potwierdzono u 8,7% kleszczy poszukujących żywiciela, w tym u 11,8% samic, 9,6% samców oraz 6.3% nimf Blisko 2-krotnie niższy odsetek zakażeń (4,7%) wykryto u samic zebranych ze zwierząt. W obu grupach kleszczy zidentyfikowano gatunki należące do krętków powodujących LB: B. ajżelii, B. garinii, B. lusitaniae, B. valaisiana, a wśród kleszczy zebranych ze psów dodatkowo B. spielmanii. Występowanie DNA B. miyamotoi, wykazano u 2,1% kleszczy poszukujących żywicieli oraz łącznie u 1,8% kleszczy z psów i kotów. Obecność DNA Babesia spp. wykryto u 4,4% (45/1029) kleszczy zebranych z roślinności, w tym u 7,3% samic (21/289), 4,6% samców (13/280) oraz 2,4% nimf (11/460). DNA Babesia spp. stwierdzono także u 6% (76/1268) samic J. ricinus żerujących na zwierzętach towarzyszących. W obu grupach kleszczy zidentyfikowano dwa gatunki potencjalnie chorobotwórcze dla człowieka: Ba. microti i Ba. venatorum, ponadto Ba. canis. Wśród zakażeń dominowały Ba. canis (61,2%) i Ba. microti (34,7%). Łącznie, współwystępowanie zakażeń Borrelia spp. i Babesia spp. odnotowano u 1% (24/2297) kleszczy. Wśród zakażonych kleszczy z roślinności, Ba. canis dominowała w koinfekcjach (72,7%; 8/11), występując z B. afzelii lub B. garinii. W kleszczach ze zwierząt, przeważała Ba. microti (92,3%; 12/13) głównie z B. aftelii. Podsumowując, wyraźna dominacja Ba. canis uprawdopodabnia funkcjonowanie I. ricinus jako wektora w cyklach enzootycznych na obszarach środkowo-zachodniej Polski, gdzie D. reticulatus jest nieobecny lub występuje rzadko. W takim przypadku miejskie tereny mogą stwarzać potencjalne ryzyko nabycia babeszjozy przez psy. Stwierdzenie dominacji dwóch patogennych gatunków krętków B. afzelii i B. garinii oraz wykrycie w obu grupach kleszczy sekwencji Ba. microti i Ba. venatorum, identycznych ze szczepami chorobotwórczymi dla człowieka, wskazują na ryzyko zachorowania osób korzystających z obszarów zieleni miejskiej na LB i/lub babeszjozę. Z kolei obecność B. miyamotoi, czyni możliwym nabycie boreliozy miyamotoi, która powinna być objęta diagnostyką różnicującą. Współwystępowanie potencjalnie chorobotwórczych gatunków z rodzajów Borrelia i Babesia wśród miejskich populacji kleszczy może modyfikować symptomy kliniczne, przebieg i nasilenie jednostek chorobowych powodowanych przez te patogeny. Koinfekcje te powinny być zatem brane pod uwagę przez lekarzy i diagnostów na etapie diagnozowania ludzi i psów z symptomami gorączki po kontakcie z kleszczem. Jxodes ricinus, the vector of tick-borne pathogens (TBPs), is the most epidemiologically important tick in Europe. Comprehensive knowledge of enzootie circulation cycles of TBPs transmitted by I. ricinus in urban ecosystems is stili lacking. Due to the dense population of humans, companion animals, and natural tick hosts, those environments provide unique conditions for tick-borne zoonotic infections to occur. In addition to spirochetes from the Borrelia burgdorferi s.l. complex, which are the cause ofLyme borreliosis (LB), I. ricinus ticks are involved in the transmission of B. miyamotoi- a spirochete from the relapsing fever group (RF), the causative agent of B. miyamotoi disease. Some TBPs may occur as coinfections in ticks and reservoir hosts, indicating the likelihood of their simultaneous transmission to humans or domestic animals. It has been demonstrated that coinfections with B. burgdorferi s.l. and Babesia microti protists in ticks and small rodents can locally intensify the expansion of Ba. microti. In Europe, three species-Ba. microti, Ba. divergens, and Ba. venatorum--can cause human babesiosis, posing a threat to immunocompromised patients. In the case of such dual infections, the course of the disease may be more severe, with persisting symptoms. Furthermore, Ba. canis is the sole species responsible for canine babesiosis in Poland; its competent vector is the meadow tick, Dermacentor reticulatus. This dissertation aimed to analyze the occurrence of Borrelia spp. bacteria and Babesia spp. protists, with an assessment of the frequency of their coexistence (coinfections) within urban populations of J. ricinus tieks, using the city of Poznań as an example. The research materiał comprised host-seeking ticks (i.e., from vegetation) collected from five recreational areas in Poznań (n= l 059) along with specimens obta.ined from companion animals (dogs and cats) in collaboration with 17 veterinary clinics in Poznań (n=1268 females). TBPs detection was performed by sequencing DNA marker fragments. The presence of B. burgdorferi s.l. DNA was confirmed in 8.7% (90/1029) ofhost-seeking ticks, including 11.8% of females (34/289), 9.6% of males (27/280), and 6.3% of nymphs (29/460). A nearly two times lower infection rate (4.7%) was detected in females collected from animals. In both groups of ticks, species belonging to the spirochetes causing LB were identified: B. ajzelii, B. garinii, B. lusitaniae, B. valaisiana, and among ticks collected from dogs, additionally, B. spielmanii. The presence of B. miyamotoi DNA, a species representing the Borrelia RF group, wa.s detected in 2.1% ofhosts-seeking ticks and 1.8% ofticks collected from dogs and cats. The presence of Babesia spp. protists was detected in 4.4% of ticks collected from vegetation, including 7.3% offemales, 4.6% of males, and 2.4% ofnymphs. Babesia spp. DNA was also identified in 6% of fornale I. ricinus ticks feeding on companion anirnals. In both groups of ticks, two species potentially pathogenic to humans were identified: Ba. microti and Ba. venatorum, along with Ba. canis. Among the infections, Ba. canis (61.2%) and Ba. microti (34.7%) prevailed. In total, the co-occurrence ofinfections with Borrelia spp. and Babesia spp. was noted in I% (24/2297) of ticks. Among the infected ticks collected from vegetation, Ba. canis predominated in coinfections (72. 7%; 8/11), occurr:ing alongside B. a.fzelii or B. garinii. In ticks from animals, Ba. microti prevailed (92.3%; 12/13), mainly with B. aftelii. In summary, the elear dominance of Ba. canis suggests the functioning ofI. ricinus as a vector in enzootie cycles in the central-western regions ofPoland, where Dermacentor reticulatus is absent or rare. Under these circumstances, dogs in urban areas may face a potential risk of contracting babesiosis. Observing the dominance oftwo pathogenic spirochete species, B. aftelii and B. garinii, and detecting sequences that correspond to the strains causing babesiosis in humans (Ba. microti and Ba. venatorum) in both tick groups, points to the risk of acquiring LB and/or babesiosis by people using urban green areas. Moreover, the presence of B. miyamotoi infections makes it possible to contract B. miyamotoi disease, which should be considered in differentia} diagnosis. The coexistence ofpotentially pathogenic species from the Borrelia and Babesia genera within urban tick populations may modify clinical symptoms, the course, and severity of diseases caused by the pathogens. Therefore, in the examination of humans and dogs with presenting fever symptoms after tick exposure, physicians and diagnosticians should carefully consider the p- ossibility of coinfections.
Neolit i wczesna epoka brązu w międzyrzeczu środkowej Noteci i dolnej Wełny
(2024) Nowaczyk, Szymon; Ignaczak, Marcin. Promotor
Dysertacja składa się z 6 zasadniczych rozdziałów, a także Katalogu oraz Map dołączonych na nośniku cyfrowym. Rozdział I poświęcony jest opisowi środowiska przyrodniczego Międzyrzecza środkowej Noteci i dolnej Wełny. Rozdział II stanowi próbę zarysowania oryginalnej metodyki badań osadniczych oraz jej praktycznej aplikacji do studiów nad neolitem i wczesną epoką brązu omawianego obszaru. W rozdziale III zaprezentowano analizy typologiczo-chronologiczne materiału źródłowego wykorzystanego w pracy. Rozdział IV poświęcony jest szczegółowym studiom osadniczym prowadzonym w obrębie 5 obszarów próbnych: biskupińskiego, kcyńskiego, sipiorskiego, budzyńskiego i mirkowickiego. W rozdziale V przedstawiono modelowe próby ukazania struktur społeczno-osadniczych 4 kultur archeologicznych: KBK, KPL, KAK i KI, które są najczytelniej reprezentowane w materiale źródłowym na omawianym terenie. Zostały one ukazane na szerszym, wielkopolsko-kujawskim tle porównawczym. Ostatni VI rozdział jest podsumowaniem wcześniejszych, stanowi zarys przemian kulturowych, jakie zaszły w międzyrzeczu środkowej Noteci dolnej Wełny pomiędzy początkiem neolitu a końcem II okresu epoki brązu, czyli schyłkiem V a połową II tysiąclecia p.n.e. The dissertation consists of 6 main chapters, as well as a Catalog and Maps attached on a digital medium. Chapter I is devoted to the description of the natural environment of the interfluvial area of the middle Noteć and lower Wełna. Chapter II is an attempt to outline the original methodology of settlement research and its practical application to studies of the Neolithic and Early Bronze Age of the discussed area. Chapter III presents typological and chronological analyzes of the source material used in the work. Chapter IV is devoted to detailed settlement studies conducted within 5 trial areas: Biskupin, Kcynia, Sipiory, Budzyń and Mirkowice. Chapter V presents model attempts to show the social and settlement structures of four archaeological cultures: Brześć Kujawski culture, Funnel Beaker culture, Globular Amphora culture and Iwno culture, which are most clearly represented in the source material in the discussed area. They were shown against a broader, Greater Poland-Kujawy comparative background. The last, sixth chapter is a summary of the previous ones, and is an outline of the cultural changes that took place in the interfluvial area of the middle Noteć and lower Wełna between the beginning of the Neolithic and the end of the 2nd period of the Bronze Age, i.e. the end of the 5th and the middle of the 2nd millennium BC.
Warunki i przebieg udanej komunikacji wizerunkowej na przykładzie wybranych komunikatorów politycznych, uczestników światowej sceny politycznej
(2024) Jankiewicz, Adam; Puppel, Stanisław. Promotor
Celem tej pracy doktorskiej jest analiza warunków oraz przebiegu udanej komunikacji wizerunkowej na przykładzie danych komunikatorów politycznych, światowej sceny politycznej. Dysertacja ta składa się z następujących części: wstępu, pięciu rozdziałów oraz wniosków końcowych. Praca ta obejmuje analizę danych dotyczących wizerunku, mediacji oraz komunikacji politycznej danych komunikatorów politycznych światowej sceny politycznej. Dysertacja ta ujmuje dane trzech badań opinii publicznej, dokonanych na grupie respondentów przy pomocy kwestionariuszy, analizuje otrzymane informacje oraz przedstawia wyniki w formie sześćdziesięciu pięciu wykresów. Praca ta konkluduje, że kreowanie i zarządzanie wizerunkiem komunikatorów politycznych wymaga nabycia odpowiedniej międzyosobowej kompetencji komunikacyjnej w celu przekonania elektoratu oraz zwiększenia jego poparcia. Aby zdobyć takie poparcie, komunikatorzy polityczni potrzebują odpowiednio używać, zarządzać oraz uaktualniać swoją komunikację wizerunkową, ze względu na to, że wyborcy biorą pod uwagę i oceniają rozmaite elementy wizerunku (werbalne oraz niewerbalne), zanim zagłosują w wyborach. The aim of the thesis is to analyse the conditions and the process of successful image communication on the examples of particular political communicators of the world political stage. The thesis is composed of the following parts: introduction, five chapters and conclusion. The work includes the analysis of the research data concerning image, mediation and political communication of certain political communicators of the world political stage. It encompasses the data from three surveys conducted on questionnaire participants, analyses elicited information and presents the results in sixty-five graphs. This work comes up to a conclusion that creating and managing the image of political communicators requires acquiring proper interpersonal communication competence in order to convince electorate and increase their support. To be able to gain this support, political communicators need to adequately use, manage and upgrade their image communication as the voters take into consideration various elements (verbal and non-verbal) of their image and assess them before they vote in elections.
Zmiany funkcji opozycji w systemach politycznych wybranych państw Europy Środkowo-Wschodniej (2008–2019)
(2024) Skrzypek, Maciej; Rak, Joanna. Promotor
Rozprawa podejmuje problematykę trajektorii trwania opozycji w państwach postkomunistycznych w Europie Środkowo-Wschodniej (EŚW). Cele badawcze to: ustalenie rodzaju zależności pomiędzy włączaniem uprawnionych do głosowania w decydowanie polityczne, warunkami prowadzenia agitacji i mobilizacji wyborców, przejmowaniem mediów przez rządzących, kooptacją elit oraz stosowaniem represji wobec opozycji (zmienne wyjaśniające) a zmianami funkcji opozycji (zmienna wyjaśniana); określenie jakie warianty zmiennych wyjaśniających były warunkami koniecznymi, a jakie czynnikami dopełniającymi, dla zmiany funkcji opozycji, zgodnie z jednym z 3 scenariuszy; ustalenie alternatywnych wyjaśnień dla zmiany funkcji opozycji, zgodnie z jednym z trzech scenariuszy. Problemem badawczym są zmiany funkcji opozycji w zakresie sprawowania kontroli nad rządzącymi, stanowienie wobec nich alternatywy, a także dążenia do alternacji władzy w drodze wyborów powszechnych. Sformułowano nową teorię średniego nt. funkcjonowania opozycji w czasie autokratyzacji demokracji nieskonsolidowanych w EŚW. Wyjaśniła ona zmiany funkcji opozycji, do których doszło za sprawą ograniczania poziomu włączania uprawnionych do głosowania w decydowanie polityczne, wprowadzenia nierównych warunków prowadzenia agitacji i mobilizacji wyborców, przejmowania mediów przez rządzących, stosowania represji wobec opozycji oraz kooptacji elit. The dissertation deals with the trajectory of opposition duration in unconsolidated democracies. The study aims to determine the relationship between the inclusion of eligible voters in political decision-making, conditions of voters’ agitation and mobilization, mainstream media control by those in power, elite co-optation, repression against political opposition (explanatory variables), and changes in opposition function (an explained variable). The research problem addresses changes in the following opposition functions: concerning control over rulers, providing an alternative, and seeking power alternation via elections. The study delivered a middle-range theory on opposition functioning during autocratization in Central and Eastern Europe, attributing changes to reduced voter inclusion, unequal mobilization conditions, media control, repression, and elite co-optation.
Stawanie się zwierzęciem – stawanie się post-człowiekiem: O hybrydowości i zmienności postaci w prozie Terry Pratchetta
(2024) Mussa, Jumana; Stachura, Paweł. Promotor
Niniejsza rozprawa zawiera opis badań na tym, jak podmioty postmodernistyczne i post-ludzkie mogą zostać przedstawione przy pomocy obrazów fantastycznego zmieniania kształtu. Rozdział pierwszy rozprawy zawiera przegląd literatury krytycznej związanej z twórczością Pratchetta, oraz teorii tożsamości, potworności i post-ludzkości. Rozprawa krótko omawia wybrane dzieła Cixous, Kristewy, Butler, Bachtina, oraz Deleuze i Guattariego. Wykorzystuję związki pomiędzy wymienionymi teoretyczkami i teoretykami a pojęciem tożsamości opartej na ciele, co z kolei wiąże się ze zmiennokształtnymi postaciami w prozie Pratchetta. Rozdział drugi zawiera krótkie omówienie przykładów zmiennokształtności w kulturze zachodniej, a szczególnie w dziełach znanych współczesnych autorów fantasy, takich jak J.R.R. Tolkien, George R.R. Martin, Andrzej Sapkowski, Diana Wynne Jones, J.K. Rowling, oraz Angela Carter. Praca zwraca uwagę na związki pomiędzy tropami folklorystycznymi, dziełami wymienionych autorek i autorów, oraz twórczością Pratchetta. Rozdział trzeci rozpoczyna się od omówienia najważniejszych typów postaci w powieściach o Świecie Dysku, oraz postaci użytecznych przy omawianiu reprezentacji pojęć ciała i duszy, oraz związków pomiędzy ciałem i duszą. Następnie rozprawa skupia się na postaciach zmiennokształtnych, które zostały podzielone na „typy” zmiennokształtności wypracowane na podstawie pojęcia Stawania się, zaczerpniętego z prac Deleuze’a i Guattariego. In the first chapter, the dissertation reviews theory surrounding Terry Pratchett’s body of work, as well as theories of identity, monstrosity and post-humanity. The dissertation briefly delves into the works of Cixous, Kristeva, Butler, Bakhtin, as well as Deleuze and Guattari. It draws on the connection between said scholars, body identity, and by extension shape-shifting and Pratchett. The second chapter presents a brief overview of shape-shifting as it appears in Western folklore, as well as in the works of notable contemporary authors, such as J.R.R. Tolkien, George R.R. Martin, Andrzej Sapkowski, Diana Wynne Jones, J.K. Rowling and Angela Carter. A connection will be made between folklore tropes, the work of the aforementioned authors, and the work of Terry Pratchett. The third chapter will start with an exploration of notable Discworld races and beings through which the relationship between body and soul can be explored. Afterwards, the dissertation will focus on a number of shape-shifting characters and/or groups of characters, which will be divided into “types” of shape-shifters named after Deleuze and Guattari’s concept of Becoming.
Dynamika przestrzeni i dynamika w przestrzeni: wpływ nowej fizyki oraz technologii na obrazowanie czasoprzestrzenne w wybranych utworach pisarzy amerykańskich z lat 40. i 50.
(2024) Borkiewicz, Klaudia; Stachura, Paweł. Promotor
Rozprawa stanowi próbę zgłębienia intermedialnej relacji między osiągnięciami naukowymi i technologicznymi z pierwszej poł. XX w. a literaturą, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu teorii względności Einsteina oraz eksploracji przestrzeni kosmicznej na kreowanie światów przedstawionych w wybranych utworach prozy amerykańskiej późnego modernizmu lat 40. i 50. XX w. Zmiana paradygmatu naukowego za sprawą przełomowej publikacji Einsteina z 1905 r. początkuje rewolucję naukowo-kulturową, a intensyfikacja działań popularyzujących naukę w latach 20. XX w. otwiera stały dialog między myślą ścisłą a naukami humanistycznymi. Dialog ten przeżywa szczególne ożywienie w latach 40. i 50. przyczyniając się do budowania nowej wrażliwości na percepcję czasu i przestrzeni w literaturze. Analiza wybranych utworów prozy amerykańskiej z lat 40. i 50. XX w. pozwala stwierdzić, że związek literatury z naukami ścisłymi sięga dalej niż wskazywałyby na to opracowania utworów science fiction powstałych we wskazanym okresie. Wybrane utwory wiodących amerykańskich autorów lat 40. i 50. XX w. noszą wyraźne znamiona wpływu nowej fizyki oraz technicyzacji życia i wojny na sposób kształtowania literackich światów wyobrażonych. Mechanizmy wpływu nauki na literaturę zostały zbadane przy pomocy narzędzi metodologicznych zaczerpniętych z „The order of discourse” Foucaulta. Subiektywna percepcja rzeczywistości, rozwarstwianie się światów przedstawionych na nakładające się na siebie, a mimo to autonomiczne czasoprzestrzenie z osobną ramą odniesień, czas jako fenomen wewnętrznie niespójny, alternatywne wymiary czasu, a także motyw ciała ludzkiego jako mikrokosmosu, stanowią główną oś tematyczną przedstawionych w dysertacji badań. The dissertation constitutes an attempt to explore the intermedial relationship between the new scientific and technological achievements from the first half of the 20th century and literature. Special focus is placed on the influence of Einstein’s Theory of Relativity and outer space exploration on the creation of literary space-time imagery in selected works of American late modernist prose of the 1940s and 1950s. The paradigm shift induced by Einstein’s groundbreaking publication from 1905 ignited both scientific and socio-cultural revolution initiating an ongoing dialogue between scientific thought and humanities. The dialogue enters the period of revival in the 1940s and 1950s with the Renaissance of the Theory of Relativity, which awakens new sensitivities in ordinary perception and literary representation space-time. The analysis of selected works of American prose from the 1940s and 1950s proves that the relationship between literature and science is internally complex and goes beyond the scope covered by the studies exploring science fiction texts from late modernist period. Selected works by some of the leading American authors of the 1940s and 1950s, exhibit characteristics of the influence of new physics and space exploration on literary space-time imagery. New scientific findings are brought into literature by discourse series oscillating around the Theory of Relativity and other related scientific advancements. Hence, the mechanisms of the influence of science on selected works of American late modernist prose is analyzed in the study within the conceptual framework of Foucauldian discourse analysis presented in "The order of discourse”. Subjective perception of space, stratification of the represented worlds into overlapping, yet autonomous space-times with separate frames of reference, time as an internally incoherent phenomenon, alternative dimensions of time, and the microcosm of human body constitute the main thematic axes of the research.
Życie codzienne na jedwabnym szlaku w świetle relacji Benedykta Polaka, Giovanniego da Pian del Carpine, Marca Polo i Ibn Battuty
(2024) Pempera, Ernest; Dymczyk, Rafał. Promotor
Praca doktorska koncentruje się na analizie sposobu, w jaki wybitni podróżnicy średniowieczni, tacy jak Ibn Batutta, Marco Polo, Giovanniego da Pian del Carpine i Benedykt Polak, postrzegali przedmioty codziennego użytku w trakcie podróży wzdłuż Jedwabnego Szlaku. Badanie to ma na celu przedstawienie indywidualnego podejścia i oryginalnej interpretacji, jaką podróżnicy przyjęli wobec otaczającego ich świata w trakcie swoich podróży. Mimo że opisywali te same przedmioty, ich spojrzenia często różniły się ze względu na odmienne kultury, z których pochodzili. Praca skupia się na kilku kluczowych obszarach, w tym relacjach podróżniczych jako źródle wiedzy, percepcji przedmiotów, oraz kontekście kulturowym. Analiza relacji podróżniczych poprzez przedmioty stanowi główne źródło informacji dotyczących życia codziennego na Jedwabnym Szlaku. Badanie skupia się także na tym, w jaki sposób podróżnicy opisywali i interpretowali przedmioty, z którymi mieli styczność, obejmując aspekty takie jak wartość, użyteczność, ymbolika i unikalność tych przedmiotów oraz ich wpływ na życie codzienne. Wyniki tej pracy doktorskiej dostarczają głębszego zrozumienia kulturowego kontekstu Jedwabnego Szlaku oraz sposobów, w jakie przedmioty stawały się integralną częścią życia codziennego na tym historycznym szlaku handlowym. Analiza perspektyw podróżników przyczynia się również do szerszych rozważań nad wpływem przedmiotów na naszą percepcję otaczającego nas świata oraz na naszą własną kulturę. The doctoral thesis focuses on analyzing how prominent medieval travelers such as Ibn Battuta, Marco Polo, Giovanni da Pian del Carpine, and Benedikt Polak perceived everyday objects during their journeys along the Silk Road. This study aims to present the individual approaches and original interpretations these travelers adopted regarding the world around them during their travels. Despite describing the same objects, their perspectives often differed due to their diverse cultural backgrounds. The thesis primarily centers on several key areas, including travel narratives as a source of knowledge, the perception of objects, and cultural context. Analyzing travel narratives through objects serves as the main source of information about daily life on the Silk Road. The study also delves into how travelers described and interpreted the objects they encountered, encompassing aspects such as value, utility symbolism, and uniqueness, as well as their impact on daily life. The results of this doctoral work provide a deeper understanding of the cultural context of the Silk Road and how objects became an integral part of daily life on this historical trade route. The analysis of travelers' perspectives also contributes to broader considerations regarding the influence of objects on our perception of the surrounding world and our own culture.
Oprogramowanie jako system operacyjny kultury. Między historią a praktykami współczesności
(2024) Paprzycka, Anna; Jelewska, Agnieszka. Promotor
Praca poświęcona została zagadnieniu kulturowego znaczenia oprogramowania. W oparciu o metaforę oprogramowania jako systemu operacyjnego kultury przedstawione zostało to, jak software rejestruje, przetwarza i aktualizuje zastane wartości kulturowe. Zawarte w dysertacji rozważania opierają się na dorobku rozwijającej się od początku XXI wieku dyscypliny software studies. Pierwszy rozdział pracy stanowi teoretyczne wprowadzenie przybliżające najważniejsze metodologie, kierunki badań i sylwetki badaczy i badaczek związanych z tą dyscypliną. W dalszej części pracy podjęte zostały rozważania na temat społecznego uwarunkowania procesów wytwarzania i interakcji z oprogramowaniem. Punktem wyjścia dla tych rozważań jest kategoria modelu, która wykorzystana została do tego, aby pokazać, jak psychologiczne treści podświadome wpływają najpierw na projektowanie technologii cyfrowych, a następnie na to, w jaki sposób użytkownicy wchodzą z nimi w interakcję. Kolejnym analizowanym problemem kulturowym jest kwestia wykorzystywania oprogramowania jako narzędzia kontroli społecznej i politycznej, co zostaje przedstawione na przykładzie mediów społecznościowych. W ostatniej części pracy zawarte zostały rozważania ekonomiczne, dotyczące kwestii kapitalizacji aktywności użytkowników, a także świadomej i nieświadomej pracy niematerialnej w sieci. Zwieńczenie tej części dysertacji stanowi przedstawienie alternatywnych form wytwarzania oprogramowania w systemie kapitalistycznym związane z ruchem wolnego oprogramowania, takich jak chociażby idea venture communism czy licencje copyleft i copyfarleft. Każdy rozdział poprzedzony został wprowadzeniem przybliżającym kontekst historyczny dla zagadnień w nim omawianych. Celem tych odwołań jest przedstawienie tego, że analizowane problemy kulturowe nie wynikają wyłącznie z działania oprogramowania, ale w pewnych aspektach rozwijały się jeszcze przed rozpoczęciem się epoki cyfrowej. The thesis is focused on the issue of the cultural significance of software. Based on the metaphor of software as a cultural operating system, it is presented how software registers, processes and updates existing cultural values. The considerations contained in the dissertation are based on the contributions of the software studies discipline, which has been developing since the beginning of the 21st century. The first chapter of the dissertation is a theoretical introduction providing an overview of the most important methodologies, research directions and profiles of researchers associated with this discipline. In the next part of the dissertation, considerations are undertaken on the social conditioning of the processes of production and interaction with software. The starting point for these considerations is the category of model, which was used to show how psychological subconscious content first influences the design of digital technologies and then how users interact with them. Another cultural problem analyzed is the issue of using software as a tool of social and political control, which is shown through the example of social media. The final part of the dissertation includes economic considerations, dealing with the issue of capitalization of user activity, as well as conscious and unconscious non-material labor online.The culmination of this part of the dissertation is the presentation of alternative forms of software production in the capitalist system associated with the free software movement, such as, for example, the idea of venture communism or copyleft and copyfarleft licenses. Each chapter is preceded by an introduction that provides a historical context for the issues discussed in it. The purpose of these references is to present the fact that the cultural problems analyzed are not solely due to the operation of software, but in some aspects developed even before the digital age began.
Funkcje i mechanizmy wewnątrzgrupowej komunikacji i koordynacji śpiewu podczas obrony terytorialnej u kolektywnie rozmnażającego się gatunku ptaka, wąsala perełkowanego (Trachyphonus margaritatus)
(2024) Issa, Mathieu Mahamoud; Osiejuk, Tomasz Stanisław. Promotor
Zachowania kooperatywnesą istotną cechą gatunków zwierząt żyjących w grupach a ich zrozumienie nadal stanowii wyzwanie dla poznania ewolucji relacji społecznych i koordynacji zadań wykonywanych w obrębie grup społecznych. Osobniki, które chcą współpracować w celu wspólnego działania muszą komunikować się wzajemnie o swoich intencjach w efekcie dochodząc jakoś do porozumienia. W mojej pracy doktorskiej badałem rolę komunikacji wewnątrzgrupowej w inicjowaniu duetów ichórów, które są formą wspólnego popisu wokalnego, w którym dwa lub kilka osobników śpiewa razem w skoordynowany sposób, przekazując wspólny meta-sygnał. W latach 2019-2023 przeprowadziłem kilka sesji badań terenowych w Dżibuti, gdzie zbierałem dane o zachowaniach wokalnych i innych zachowaniach społecznych wąsala perełkowanego (Trachyphonus margaritatus), gatunku ptaka spoza tzw. ptaków śpiewających (Oscines), który żyje w parach bądź małych grupach społecznych i broniących całoroczne terytoria. Ponieważ zachowania społeczne i repertuar wokalny tego gatunku są słabo zbadane, pierwszym celem mojej pracy było zebranie podstawowych danych dotyczących zachowań społecznych i wokalnych. Do ich zbadania wykorzystałem pasywny monitoring akustyczny, który pozwolił mi na opis codziennej aktywności wokalnej oraz repertuaru wokalnego wąsali perełkowanych. Udało mi się zidentyfikować cztery różne wokalizacje używane podczas interakcji wewnątrz grupy. Odkryłem również, że różne grupy wąsali były aktywne wokalnie głównie rano a nawoływania spajające, służące podtrzymaniu spójności grypy, były często używane przed rozpoczęciem popisu wokalnego w postaci duetu lub chóru. W drugiej części mojego projektu badawczego zbadałem, w jaki sposób wąsale perełkowane inicjują swoje wspólne popisy wokalne. Wiadome już było, że wąsale perełkowane inicjują duety i chóry z pomocą tzw. „głosów przed-duetowych” (opisywanych również jako głosy „chewp”) podczas swego rodzaju „ceremonii powitania”. Jednak natura tych wokalizacji i ich funkcje nie były znane. Nagrywałem kamerą wideo pokazy wąsali w kilku grupach podczas eksperymentów z odtwarzaniem ich śpiewu. Dzięki temu udało mi się szczegółowo opisać, w jaki sposób używają one swoich wokalizacji. Zbadałem również możliwość istnienia sygnału o charakterze multimodalnym. Głosy przed-duetowe mogły być potencjalnie specyficznym sygnałem, który służy jako sygnał rekrutujący osobniki (do wspólnego działania), albo jako sygnał porozumienia osobników do wspólnego rozpoczęcia duetu lub chóru. Udało mi się odnaleźć dwa rodzaje takich wokalizacji, które nazwałem „high chewp” i „low chewp”. Osobnik będący liderem, a więc inicjujący duet lub chór, wydawał większą liczbę głosów high chewpniż osobniki, które za nim podążały i dołączały do zainicjowanego pokazu. Odkryłem również, że osobnik będący liderem, czasami łączył wydawanie dźwięków z chewp z przyjmowaniem postawy ze specyficzną pozycją ogona. Połączenie sygnału dźwiękowego i wizualnego, stanowiło wewnątrzgrupowy sygnał multimodalny, który był pokazywany w celu zainicjowania popisu w postaci duetu lub chóru. Trzecia część mojego projektu skupiała się na zagadnieniach związanych z kontekstem kolektywnych popisów wokalnych i mechanizmach koordynacji śpiewu duetujących osobników. W tym celu wykorzystałem pasywny monitoring akustyczny i eksperymenty z playbackiem, dzięki czemu uzyskałem dane o codziennej aktywności wokalnej poszczególnych grup w zależności od tego w jakim kontekście socjalnym wydają one głosy. Odkryłem, że większość kooperatywnych pokazówwokalnych wykonywanych przez 11 monitorowanych grup wąsali, była wykonana w kontekście interakcji wokalnej z innymi grupami. Wszystkie z 10 grup testowanych w eksperymentach z playbackiem, odpowiadało na niego w sposób wskazujący na jego znaczenie we wspólnej obronie terytorialnej. Wreszcie, badania nad mechanizmami koordynacji śpiewu w duetach u wąsali, nie przyniosły jednoznacznego dowodu wskazującego na interaktywne dopasowywanie śpiewu w czasie między osobnikami duetującymi. Takiedopasowywanie, pozwalałoby na zwalnianie bądź przyspieszanie tempa wspólnej wokalizacji, zgodnie z rytmem partnera. Ptaki jedynie reagowały na rozpoczynanie bądź kończenie śpiewu przez partnera. Podsumowując, wyniki moich badań jednoznacznie pokazują, że u badanego gatunku głosyspójności oraz głosychewpsłużą do inicjowania kolektywnego pokazu wokalnego. Cooperative behaviour is a prominent feature among group living species and continues to pose challenges to our understanding about the evolution of social relationships and task coordination between members of a same social group. Individuals who are willing to cooperate to achieve a joined action need to communicate their intentions and somehow make a common agreement. In my PhD work, I investigated the role of intra-group communication in the initiation of duet and chorus songs which are a form of collaborative acoustic display in which several individuals sing together in a coordinated manner to deliver one meta-signal. I conducted several fieldwork sessions in Djibouti between 2019-2023 to collect data about the vocal and other social behaviour of the Yellow-breasted barbet (Trachyphonus margaritatus), a non-oscine bird species that lives in pairs or small social group and defend a territory year-round. Since the social behaviour and the vocal repertoire of the species as poorly studied, the first aim of my work consisted of gathering data regarding the social and vocal behaviour. To do so, I used passive acoustic monitoring to study the daily calling activity of the barbets as well as the vocal repertoire. I could identify four distinct vocalisations used during within-group interactions. I also found that the different group of barbets were vocally active mainly in the morning, the cohesion calls which might serve to maintain group cohesiveness were often used before the start of a duet or chorus display. In the second part of my research project, I investigated how barbets initiate their communal vocal displays. It is known that the Yellow-breasted barbet initiates its duet and chorus songs with "pre-duet notes" (also described as "chewp" notes) during a kind of "greeting ceremony". However, the nature of these vocalisations and the functions were unknown. I recorded with a video camera several group displays of barbets during playback experiments, in order to describe in detail the way they use such chewp notes. I also investigated the possible existence of a multimodal signal. The pre-duet notes could be a specific signal that serves either as recruitment signal or as mutual agreement between individuals to start a duet or chorus song. I found two variations of such vocalisations: the high chewp and the low chewp. The leading individual who initiated a duet or chorus emitted a higher number of high chewp notes than the followers who joined the display initiated by the leader. I also found that the leading individual sometimes combined the emission of chewp notes with a specific tail posture. The combination of acoustic and visual signal constituted an intra-group multimodal signal that was displayed to initiate duet and chorus songs. The third part of the project focused more on the contexts of the emission of collective vocal displays and the mechanisms of song coordination between duetters. To do so, I used passive acoustic monitoring and playback experiments to monitor the daily vocal activity of different groups according to several social contexts. I found that most of the collective vocal displays given by the 11 groups monitored were emitted in the context of a between-group vocal interaction and that all the 10 groups tested with playback stimulations reacted which suggested a function in joint territorial defense. Finally, the investigation of the mechanisms of song coordination in duetting barbets revealed no clear evidence of interactive timing adjustments in a way that the duetters could accelerate or slow down their rhythm of singing according to their partner’s rhythmic variations. The birds simply reacted when the partner started and stopped singing. Overall, these results highlighted that in this group living bird species, group members actively communicate using cohesion calls and chewp notes to initiate a collective vocal display.
Opracowanie i charakterystyka laminarnych heterostruktur polidopamina/półprzewodnik do wydajnych zastosowań fotokatalitycznych
(2024) Szewczyk, Jakub; Coy, Emerson. Promotor; Bechelany, Mikhael. Promotor
Fotokataliza heterogeniczna to klasa przemian chemicznych ciesząca się dużym zainteresowaniem. Jednak pomimo wielu wysiłków badawczych, istniejące systemy ograniczają się do skali laboratoryjnej. Właściwości fotokatalityczne TiO2 oraz ZnO od wielu lat są udoskonalane na różne sposoby, np. poprzez tworzenie funkcjonalnych heterozłączy z innymi materiałami. Jedną z bardzo obiecujących strategii jest produkcja heterostruktur organiczno/nieorganicznych, a szczególnie laminarnych, nanometrycznie cienkich kompozytów, gdzie dwa aktywne materiały mają ogromną powierzchnię styku. W tym kontekście, szczególnie ekscytująca jest polidopamina (PDA), która w połączeniu z materiałami półprzewodnikowymi tworzy funkcjonalne międzywierzchnie. Utlenianie dopaminy na granicy faz woda/powietrze prowadzi do utworzenia wielkoskalowych cienkich warstw o strukturze zbliżonej do 2D. Nigdy wcześniej, nie zastosowano tej formy PDA do konstrukcji fotokatalitycznych materiałów hybrydowych. Celem pracy było opracowanie wydajnego, wielkoskalowego, laminarnego nanokompozytu do fotokatalizy na bazie polidopaminy o strukturze zblizonej do 2D i półprzewodników nieorganicznych: TiO2 i ZnO. Praca składa się z sześciu powiązanych tematycznie artykułów naukowych, które zostały opublikowane w recenzowanych czasopismach międzynarodowych z bazy JCR o łącznym współczynniku wpływu wynoszącym 43.6. Sformułowałem cztery tezy badawcze, które znalazły potwierdzenie w wynikach badań. Na zakończenie przedstawiłem perspektywy na przyszłość, które mogą posłużyć jako wskazówka dla innych grup badawczych. Heterogeneous photocatalysis is a class of chemical transformations that is of great interest. However, despite significant research efforts, existing systems are limited to the laboratory scale. For many years, photocatalytic properties of TiO2 and ZnO have been improved in various ways, e.g. by creating functional heterojunctions with other materials. One of the very promising strategies is the production of organic/inorganic heterostructures, especially laminar, nanometrically thin composites, where two active materials have a huge interface surface. In this context, polydopamine (PDA) is particularly exciting, as it forms functional interfaces when combined with semiconductor materials. Oxidation of dopamine at the water/air interface leads to the formation of large-scale thin layers with a 2D-like structure. This form of PDA has never been used before to construct photocatalytic hybrid materials. The work aimed to develop an efficient, large-scale, laminar nanocomposite for photocatalysis based on polydopamine with a 2D-like structure and inorganic semiconductors: TiO2 and ZnO. The work consists of six thematically related scientific articles that were published in peer-reviewed international journals from the JCR database with a total impact factor of 43.6. I formulated four research theses that were confirmed by the research results. Finally, I presented prospects that may serve as guidance for other research groups.
Podejście do uczenia się studentów w instytucjach kształcenia nauczycieli w Izraelu i jego związek z wymiarem kulturowym, motywami wyboru kariery i doświadczeniem akademickim
(2024) Goldberg, Chen; Hejwosz-Gromkowska, Daria. Promotor; Mańkowska, Anna. Promotor pomocniczy
Celem niniejszej pracy doktorskiej jest scharakteryzowanie podejścia izraelskich studentów do uczenia się (approach to learning). Podejście studentów do uczenia się konceptualizuje ich sposoby uczenia się oraz kontekst, w którym odbywa się kształcenie. Koncentrując się na studentach z instytucji kształcących nauczycieli zauważono, że wymiary kulturowe odgrywają znaczącą rolę w ich podejściu do uczenia się, nakreślając motywy wyboru kierunku nauczycielskiego oraz postrzeganie ich doświadczeń akademickich w trakcie studiowania. Prezentowane badanie wpisuje się w kontekst interdyscyplinarny, ponieważ oparte zostało na teoriach pedagogicznych (np. szkolenie nauczycieli, podejście studentów do uczenia się i doświadczenia edukacyjne/akademickie), a także uwzględnia teorie i koncepcje socjologiczne (np. wymiary kulturowe Hofstede, społeczno-kulturowe motywy wyboru kariery). Istnieją trzy wyróżniające się podejścia do uczenia się. Surface Approach to Learning (Surface ATL) odnosi się do biernego/pobieżnego uczenia się, niezaangażowanego i bezrefleksyjnego, w którym stosowane są strategie minimalizujące wysiłek, takie jak uczenie się na pamięć, wybiórcze wykonywanie zadań, niewielkie zainteresowanie treścią przedmiotów. Deep Approach to Learning (Deep ATL) - drugie analizowane podejście do uczenia się, charakteryzuje się osobistym zaangażowaniem, chęcią zrozumienia zagadnień i znaczeniem zawodowym, w którym stosuje się głęboką strategię (tj. wyjaśnienie zjawisk za pomocą nauki, integrację pomysłów i koncepcji w ramach zadań i kursów, określanie ogólnych zasad). Achieving Approach to Learning (Achieving ATL) jest motywowane chęcią odniesienia sukcesu, osiągania wysokich ocen i konkurowania z innymi. Strategia polega na użyciu dowolnej techniki, która prowadzi do osiągania celów, nawet przy nierównym i zmiennym poziomie zrozumienia zagadnień. Ten typ podejścia do uczenia się służy jako wskaźnik późniejszej jakości uczenia się i osiągnięć akademickich, a także środek do lepszego zrozumienia procesu kształcenia nauczycieli. Zrozumienie izraelskiej edukacji oraz procesu kształcenia nauczycieli pozwala wskazać na istotne cechy przyszłych nauczycieli w Izraelu, kształt i charakter izraelskiego systemu edukacji oraz izraelskiego społeczeństwa jako całości. Takie zrozumienie jest konieczne w świetle wyzwań społeczno-kulturowych, przed którymi stoi Izrael współcześnie. Zróżnicowane kulturowo społeczeństwo Izraela (narodowo, etnicznie, jak i religijnie), może być czynnikiem przyczyniającym się do niestabilności przyszłości społeczeństwa, co wyraża się także niższymi wskaźnikami aktywności zawodowej, pogłębiającymi się różnicami społeczno-ekonomicznymi i zwiększonym ubóstwem. Różnice w edukacji Izraela odzwierciedlają się w istnieniu odrębnych systemów edukacji, z których niektóre są w mniejszym stopniu regulowane przez państwo, a wiele z nich odstaje w stosunku do oficjalnego systemu edukacji, głównie pod względem jakości i wyników edukacji. W celu złagodzenia wspomnianych wyzwań społecznych, Izrael musi dołożyć wszelkich starań, aby poprawić jakość edukacji, która przyczyni się do podniesienia jakości kapitału ludzkiego. Jestem przekonany, że aby lepiej zrozumieć izraelski system edukacji i jego zdolność do wspierania przyszłych potrzeb społeczeństwa izraelskiego, należy lepiej zrozumieć aktorów systemu edukacji – tj. nauczycieli – ich proces kształcenia i jakość uczenia się. Podejście studentów do uczenia się nie może ignorować empirycznego kontekstu, w którym odbywa się ich kształcenie, jak również, ich orientacja kulturowa i osobiste preferencje. W tym celu zastosowano ilościowe podejście badawcze, oparte na sprawdzonych kwestionariuszach i korelacyjnym wnioskowaniu statystycznym. Zbadano opinie 314 studentów z trzech pluralistycznych i świeckich instytucji kształcenia z północnego Izraela, które są reprezentatywne dla studentów w instytucjach kształcących nauczycieli w Izraelu. Opisowa analiza podejścia studentów do wyników uczenia się sugeruje hierarchię między trzema podejściami. Badani uzyskali wysokie wyniki w podejściu Achieving ATL, nieco niższe w Deep ATL i średnie w Surface ATL. Ponadto, chociaż nie udokumentowano istotnej korelacji między Deep ATL i Surface ATL, Achieving ATL przez studentów, są one dodatnio skorelowane z Deep ATL i odwrotnie, natomiast negatywnie skorelowane z Surface ATL. Wyniki badań stawiają (Achieving ATL) jako kluczowe podejście do uczenia się, ponieważ ucieleśnia niektóre z najbardziej pożądanych aspektów Deep ATL i zmniejsza niepożądane aspekty związane z Surface ATL. Wielokrotne analizy regresji liniowej sugerują, że studenci z Achieving i Deep ATL są podobni pod tym względem, że oba pozytywnie kojarzą się ze środowiskami uczenia się, które promują krytyczne myślenie. Tak więc krytyczne myślenie jest głównym empirycznym aspektem uczenia się akademickiego w celu promowania pożądanych aspektów uczenia się, takich jak wysoki poziom myślenia i umiejętność łączenia pojęć oraz budowania nowej wiedzy. Jednakże analizy sugerują również, że studenci zdobywający Deep ATL pokazują wewnętrzną motywację do nauki, Deep ATL nie jest związany z żadnym innym empirycznym aspektem uczenia się akademickiego, a zamiast tego wiąże się z postrzeganą wrodzoną zdolnością studentów jako motywatorem do wyboru kariery nauczycielskiej i negatywnie wiąże się z orientacjami kulturowymi związanymi z męskością (np. materializm i konkurencyjność). Ponieważ osiągnięcie ATL wiąże się z długoterminową orientacją kulturową i postrzeganym doświadczeniem akademickim promującym dostosowanie zawodowe (ale nie z żadnym subiektywnym motywem zostania nauczycielami), Achieving ATL powinno być postrzegane jako długoterminowe, strategiczne uczenie się, mające na celu promowanie dopasowania zawodowego. Badania pokazały, że Surface ATL studentów jest związany z ich osobistymi motywami przy wyborze kariery nauczycielskiej (tj. kariery, która pozwoli im przeznaczyć więcej czasu i zasobów na osobiste potrzeby oraz pragnienia). Jednak wspomaganie nauczania może pomóc w zmniejszeniu niektórych negatywnych aspektów przypisywanych Surface ATL. Wnioski z badania sugerują, że studentom trudno jest utrzymać wysoki poziom Deep ATL w miarę postępów w nauce i że niektóre różnice w Surface ATL można przypisać cechom etnicznym i religijnym badanych studentów (tj. muzułmanom i żydowskim ultraortodoksyjnym studentom), ale nie ich orientacji kulturowej. The aim of the present study is to characterize Israeli students’ approach to learning. Students’ approach to learning conceptualizes their learning intentions and the context in which learning takes place. Focusing on students in teachers training institutions, it is suggested that cultural dimensions play a significant role in their approach to learning as well are their motives for choosing to become teachers, and their perceived academic experience during their studies. The presented study may be regarded as multidisciplinary as it is located in pedagogy (e.g., teachers' training, students' Approach to Learning, and academic experience) while also considering theories and concepts from sociology (e.g., Hofstede's cultural dimensions, socio-cultural career choice motives). There are three distinguished approaches to learning. Surface Approach to Learning (Surface ATL) refers to passive learning, unengaged and unreflective, and in which strategies to minimize effort, such as rote learning, isolated task completion with little real interest in content, are used. Deep Approach to Learning (Deep ATL) is motivated by real personal interest, desire to understand, and vocational relevance in which deep strategy (i.e., relate ideas to evidence, integration of ideas and concepts across tasks and courses, identifying general principles) is used. Achieving Approach to Learning (Achieving ATL) is motivated by a desire to be successful, achieving high grades, and competing with others in which students’ strategy is to use any technique that achieves these goals, even with patchy and variable level of understanding. To this end, students’ approach to learning serves as a proxy for their subsequent learning quality and academic achievements, as well as a means for better understanding the teachers training process. Better understanding of Israeli teaching students and teachers' training process can shed light on some of the salient characteristics of future teachers in Israel, the nature of Israeli education system and Israeli society as a whole. Such an understanding is required in light of the socio-cultural challenges Israel is expected to face. Israel’s culturally diverse society, both nationally, ethnically, and religiously, is unsustainable and foreboding for Israel’s future with lower labor force participation rates, widening socio-economical gaps, and increased poverty. Disparities in Israel’s education are already evident with the existence of separate education systems, some of which are almost unregulated by the state and most of which lag behind the official education systems in their education quality and performance. To successfully mitigate its social challenges, and since culture and education are interrelated, Israel must improve its education to improve its human capital. Thus, it holds that to better understand Israel’s education system and its ability to support the future needs of Israeli society, one must better understand the agents of the education system – i.e., its teachers – their training process and learning quality. It is argued that students’ approach to learning cannot ignore the experiential context in which their studies take place, and similarly that their cultural orientation and personal preferences influence this experience. For this purpose, a quantitative research approach, based on validated questionnaires and correlational statistical inference was used. The sample consists of 314 students from three pluralistic and secular students’ training institutions in northern Israel, which are representative of sampling students in teachers’ training institutions in Israel. Descriptive analysis of students’ approach to learning scores suggests a hierarchy between the three approaches. Students scored high on the Achieving approach to learning, slightly lower on Deep ATL and medium on Surface ATL. Furthermore, while no significant correlation was documented between Deep ATL and Surface ATL, students’ Achieving ATL is positively correlated with Deep ATL and, conversely, negatively correlated with Surface ATL. These findings place Achieving ATL as a pivotal approach to learning, as it embodies some of Deep ATL’s most desirable aspects and diminishes undesirable aspects associated with Surface ATL. Multiple regression analyses suggest that students with Achieving and Deep ATLs are similar in that both positively associated with learning environments that promote critical thinking. Thus, critical thinking is the main experiential academic learning aspect to promote desirable aspects of learning such as high levels of thinking and the ability to connect concepts and build new knowledge. However, the analyses also suggest that students scoring Deep ATL embody an intrinsic motivation to learn, Deep ATL is not associated with any other experiential academic learning aspect and instead is associated with students’ perceived innate ability as a motivator for choosing a teaching career, and negatively associated with cultural orientations associated with masculinity (e.g., materialism and competitiveness). Conversely, as Achieving ATL is associated with cultural long-term orientation and perceived academic learning experience promoting professional alignment (but not with any subjective motive to become teachers), Achieving ATL should be better viewed as long-term, strategic oriented learning designed to promote professional alignment. Students’ Surface ATL was found to be associated with their personal utility motives for choosing teaching career (i.e., a career which will enable them to allocate more time and resources to personal needs and wants). However, supportive teaching may help in diminishing some of the negative aspects attributed to Surface ATL. Additional findings suggest that students find it hard to maintain high levels of Deep ATL as they progress with their studies and that some of the variation in students’ Surface ATL can be attributed to students’ ethnic and religious background characteristics (i.e., Muslims and Jewish ultra-Orthodox students), but not to their cultural orientation.
Zaprojektowanie oraz implementacja systemu automatycznej korekcji błędów i normalizacji wyjścia z systemu rozpoznawania mowy
(2024) Ziętkiewicz, Tomasz; Marciniak, Jacek. Promotor; Kubis, Marek. Promotor pomocniczy
Niniejsza rozprawa prezentuje zaproponowane przez autora metody automatycznej korekty błędów i normalizacji wyjścia z systemów rozpoznawania mowy. Przy ich opracowaniu brany był pod uwagę wdrożeniowy kontekst prowadzonych badań, które odbywały się z myślą o zastosowaniu opracowanych modeli w ramach systemów dialogowego. Praca przedstawia ten kontekst i specyfikę rozwoju modeli korekty ASR w środowisku przemysłowym. Zaproponowana w pracy metoda korekty błędów "Otaguj i popraw" traktuje problem korekty błędów jako problem tagowania sekwencji operacjami edycyjnymi. W pracy można znaleźć szczegółowy opis metody z uwzględnieniem użytego zbioru operacji edycyjnych, procesu generowania tagów operacji edycyjnych oraz metody ich aplikowania do poprawianego zdania. Zaprezentowane są wyniki licznych eksperymentów przeprowadzonych z jej użyciem na zróżnicowanych danych. Przedstawiono również metodę przywracania znaków interpunkcyjnych "Otaguj i przywróć", wzorowaną na metodzie "Otaguj i popraw". Opisane podejście do problemów korekty i normalizacji wyjścia z systemu rozpoznawania mowy charakteryzuje się możliwością precyzyjnej kontroli nad działaniem metody, a także możliwością łatwej interpretacji jego działania. Możliwość zastosowania z tą metodą dowolnych modeli tagowania sprawia, że można ją dostosować do środowiska, w którym metoda ma być wdrożona, poprzez wybór modeli o dopasowanych do środowiska wymaganiach obliczeniowych. Cechy te stanowią o użyteczności zaproponowanych metod w środowiskach produkcyjnych. Przedstawiono również zastosowanie zaproponowanej metody korekty błędów do badania wpływu błędów ASR na efektywność modeli NLU. This dissertation presents proposed methods for automatic error correction and normalization of speech recognition results. The development of these methods took into account the context of their deployment within dialogue systems. The paper presents this context and the specifics of the development of ASR correction models in an industrial environment. The "Tag and correct" error correction method proposed in the paper treats the problem of error correction as a problem of tagging sequences with editing operations. The paper offers a detailed description of the method including the set of edit operations used, the process of generating tags of edit operations, and a method of applying them to a sentence being corrected. The results of numerous experiments carried out on diverse datasets are presented. The "Tag and restore" method of restoring punctuation marks, inspired by the "Tag and correct" method, is also presented. The described approach to the problems of correction and normalization of output from a speech recognition system is characterized by the possibility of precise control over the operation of the method. The ability to use any tagging model within this method makes it adaptable to the environment in which the method is to be deployed, by selecting models with computational requirements that match the environment resources. These features account for the usefulness of the proposed methods in production environments. The application of the proposed error correction method to study the impact of ASR errors on the efficiency of NLU models is also presented.

Browse

Recent Submissions