Metafizyka pierwszoosobowa Plotyna: analiza ćwiczeń duchowych jako doświadczenia filozoficznego

Abstract

Artykuł przedstawia interpretację filozofii Plotyna jako wyrazu doświadczenia duchowego, które można określić mianem metafizyki pierwszoosobowej. Wychodząc od klasycznego opisu systemu hipostaz – Jedna, Umysłu i Duszy – autor wskazuje, że kluczowym elementem spajającym spekulatywną strukturę z indywidualnym przeżyciem jest kontemplacja. Filozofia Plotyna nie ogranicza się do teorii, lecz ma charakter egzystencjalny: stanowi praktykę duchową (askesis) i formację wewnętrzną (paideia), prowadzącą do duchowej transformacji podmiotu. Analizie poddano dwa ustępy z Ennead, ukazujące, jak poprzez kontemplację kosmosu dusza jednoczy się ze światem, a teoria staje się życiodajnym doświadczeniem. Artykuł pokazuje, że metafizyka Plotyna ma charakter nie tylko systemowy, ale przede wszystkim przeżyciowy – jest drogą powrotu do siebie.

This article presents an interpretation of Plotinus’ philosophy as an expression of spiritual experience, which can be described as a first-person metaphysics. Starting from the classical description of the system of hypostases – The One, Intellect (Nous), and Soul – the author argues that contemplation is the key element linking speculative structure with individual experience. Plotinus’ philosophy is not limited to theoretical doctrine but takes on an existential dimension: it becomes a spiritual practice (askesis) and an inner formation (paideia), leading to the transformation of the subject. Two passages from the Enneads are analyzed to show how, through the contemplation of the cosmos, the soul unites with the world and theory becomes a lived experience. The article demonstrates that Plotinus’ metaphysics is not only systematic but primarily experiential – it is a path of return to the self.