Włochy wobec deklaracji polsko-niemieckiej z 1934 r.

Abstract

Panuje powszechna zgoda, że deklaracja niemiecko-polska ze stycznia 1934 r. należy do ważnych aktów polskiej polityki zagranicznej okresu międzywojennego. Jednak jej wymiar bywa często przeceniany przez mechaniczne wkomponowywanie go w panoramę ogólnoeuropejską, charakteryzującą się stałym poszukiwaniem partnerów do współodpowiedzialności za doprowadzenie do wojny światowej. Bardzo żywotna jest też teza, już przed II wojną upowszechniania przez skrajne skrzydła polskiej polityki, mówiąca o pomocnej dłoni rządu polskiego dla hitlerowskiego rządu, cierpiącego międzynarodowy bojkot po opuszczeniu konferencji rozbrojeniowej i Ligi Narodów. Wyprowadza się z tego wniosek daleko idący o szczególnej odpowiedzialności Polski Piłsudskiego za stabilizację władzy hitlerowców w Niemczech, z wszystkimi tego konsekwencjami. Akcenty w tej sprawie są różnie rozkładane i obejmują kolejne fazy zbliżenia polsko-niemieckiego od maja 1933 r. poczynając, to jednak najwięcej uwagi przypisuje się międzynarodowym reperkusjom deklaracji polsko-niemieckiej ze stycznia 1934 r. Celem artykułu jest teza, że trwające w latach 1933 i 1934 rozmowy z udziałem przedstawicieli rządu Rzeszy w ogóle nie mogą być uznane za międzynarodowy bojkot. Przez cały ten czas Hitler nie skąpił pojednawczych gestów oraz zachęcał do negocjacji, w których obecna była np. perspektywa powrotu do zreformowanej Ligi Narodów. Skoro rozwój sytuacji w Niemczech, zarówno po przejęciu władzy w styczniu 1933 r., jak i po podpisaniu deklaracji polsko- niemieckiej o niestosowaniu przemocy, nie upoważnia do twierdzenia o istnieniu międzynarodowego bojkotu rządu niemieckiego, tym bardziej nie można mówić o szczególnej roli deklaracji niemiecko-polskiej umożliwiającej, czy ułatwiającej porzucenie tegoż bojkotu.