PEDICARE. Studium lingwistyczno-kulturowe z zakresu seksualności starożytnych Rzymian

Abstract

Łaciński czasownik pēdīcāre w wielu pracach naukowych przedstawiany jest jako zapożyczenie z greki (od substantywizowanego przymiotnika παιδικάstosowanego w odniesieniu do eromenosa), a jego pole semantyczne zarysowywane jest wokół pederastii. Tak zdefiniowane znaczenie tego wyrazu, jak i sama jego etymologia, budzą uzasadnione kontrowersje. Celem niniejszej rozprawy jest więc ustalenie pochodzenia i znaczenia tego wyrazu. Przeprowadzone badania pozwalają stwierdzić, że: - Wyraz ten w zachowanych źródłach starożytnych używany był najczęściej jako wulgarna groźba kary za niewłaściwe zachowanie (takie jak kradzież, podglądanie, mówienie oszczerstw etc) oraz w funkcji prześmiewczej (jako wulgarny przytyk do czyichś zachowań seksualnych). - Hipoteza o greckim pochodzeniu tego wyrazu (powodowana przekonaniem o greckich źródłach męskich zachowań homoseksualnych) istniała już w XV wieku jako communis opinio i stała się podstawą do wprowadzenia pisowni paedicare w pierwodrukach dzieł pisarzy rzymskich oraz pierwszych słownikach łacińskich, pomimo że pisownia ta nie jest poświadczona w źródłach epigraficznych ani w tradycji rękopiśmiennej pisarzy rzymskich. - Czasownik ten należy uznać za wyraz rodzimie łaciński zbudowany na rdzeniu *pēd-/*pōd- z dodaniem formantu słowotwórczego -īc-, produktywnego w epoce archaicznej i obecnego w wyrazach takich jak amīcus → amīcāre.

The Latin verb pēdīcāre in many scientific works is presented as a loanword from Greek (from the substantiated adjective παιδικά applied in relation to eromenos), and its semantic field is outlined around pederasty. The meaning of this word, as well as its etymology itself, evokes justified controversy. The purpose of this dissertation is therefore to determine the origin and meaning of this word. The conducted research has revealed that: - This expression in the extant ancient sources was most often used as a vulgar threat of punishment for improper behaviour (such as theft, peeping, slanders, etc.) and in a mocking function as a vulgar criticism of someone's sexual behaviour. - The hypothesis about the Greek origin of this word (caused by the believe of the Greek sources of male homosexual behaviour) already existed in the fifteenth century as a communis opinio and became the grounds for introducing the spelling of paedicare in the editiones principes of works by the Roman writers and the first Latin dictionaries, although this spelling is not certified in epigraphic sources or in the traditions of Roman handwritten writers. - This verb should be regarded as the Latin native word based on the *pēd-/*pōd-stem, with the addition of the word-forming derivation -īc-, productive in the archaic era and present in words such as amīcus → amīcāre.