Świadomość kultury w krytycznym czytaniu w języku obcym na przykładzie rodzimych użytkowników języka polskiego

Abstract

Zakres przedmiotowy pracy obejmuje glottodydaktyczne związki między świadomością kultury i czytaniem krytycznym. Główne pytanie badawcze dotyczyło możliwości rozwijania świadomości kultury uczniów poprzez praktykowanie krytycznej lektury tekstów na lekcji języka obcego. Aby odpowiedzieć na to pytanie, najpierw konieczne było ustalenie, jakie elementy świadomości kultury mogą być kształtowane w czytaniu krytycznym (Rozdziały 1.-3.). Kluczowym konstruktem, jaki wyłonił się z tych rozważań była „krytyczna świadomość kultury”, poddana dalej omówieniu i operacjonalizacji. Następnie przeprowadzono autorski trening strategiczny, służący rozwijaniu omówionych elementów podczas lektury tekstów informacyjnych. W treningu skorzystano z katalogu 122 strategii czytania krytycznego opracowanego przez autorkę (Rozdział 4.). Zajęcia składały się z trzech bloków tematycznych, objęły 8 godzin lekcyjnych, a w ich trakcie zrealizowano badanie empiryczne. Badanie empiryczne o charakterze jakościowym – oparte na metodzie badania w działaniu – miało ukazać wpływ treningu na rozwój wiedzy, umiejętności i postaw 16 uczniów (Rozdział 5.). Dlatego za właściwe uznano zastosowanie badania podłużnego, w którym dane zbierane były przez 10 miesięcy (przed i po treningu oraz przez cały czas jego trwania). Lekcja j. hiszpańskiego to tylko przykładowy kontekst dla poruszanych zagadnień, gdyż jednym z założeń badawczych pracy była transwersalność „krytycznej świadomości kultury”. Interdyscyplinarność pracy polegała m.in. na wykorzystaniu narzędzi Krytycznej Analizy Dyskursu w badaniu glottodydaktycznym.

The scope of this thesis, embedded in linguistic education, covers the relations between cultural awareness and critical reading. The main research question refers to the possibility of developing students’ cultural awareness by practicing critical reading in a foreign language classroom. In order to answer this question, it was first necessary to determine which elements of cultural awareness can be fostered in the process of critical reading (Chapters 1-3). The key construct that emerged from this theoretical quest was the "critical cultural awareness", later discussed and operationalized. Then, the author carried out a specially designed strategic training, aimed at developing the discussed elements, while reading expository texts (Chapter 4). The training was based on a list of 122 critical reading strategies, gathered and described in the study. Classes consisted of three thematic sections covering 8 hours. During the training an empirical study was carried out. A qualitative empirical study - based on the “action research” method - intended to show the impact of training on the development of knowledge, skills and attitudes of 16 students. Therefore, it was considered appropriate to use a longitudinal study in which data was collected for 10 months (before, after and throughout the training). Spanish lessons were just an exemplary context for the issues discussed, because one of the research assumptions was the transversality of "critical cultural awareness". The research was interdisciplinary because of the use of Critical Discourse Analysis tools in a glottodidactic study, among other things.