Ubywanie czy rozrost „ja”? O senilnym (auto)portrecie Józefa Czapskiego

Abstract

Po biograficznych propozycjach Wojciecha Karpińskiego – Portret Czapskiego (1996) i Erica Karpelesa – „Prawie nic” – Józef Czapski. Biografia malarza (2019) oraz moich własnych próbach zmierzenia się z portretowaniem artysty, zawartych w rozdziale Portretowania Józefa Czapskiego, w książce O obowiązku szukania… (2018), artykuł niniejszy stanowi prezentację końcowego etapu życia artysty. Przedmiotem analizy są tutaj zapiski diarystyczne oraz późne rysunki i obrazy sędziwego Czapskiego. Stawiane jest pytanie o formy samourzeczywistniania się w sytuacji, gdy ograniczenia fizyczne z postępującą ślepotą na czele oraz obawami o utratę pamięci narzucają odmienny niż wcześniej sposób życia. Czy wobec ubywania możliwości zmysłowych można mówić o ustawicznym konsty- tuowaniu się, czy – paradoksalnie – o rozroście „ja” – „ja” tworzącego, myślącego, czującego? Całościowa kwerenda po jego dziennikach pozwala także rozważać zależności pomiędzy materialnością a duchowością w subiektywnym rozumieniu Czapskiego.

Following the biographic proposals of Wojciech Karpiński – Portret Czapskiego (1996) and Erica Karpeles – „Prawie nic” – Józef Czapski. Biografia malarza (2019) as well my attempts to present the portrait of rhe artist, included into the book O obowiązku szukania… (2018)) chapter Portretowania Józefa Czapskiego, this article is a presentation of the last period of the artist life. The subject of the analysis are his diaries and late drawings and paintings. The question is about his self-realisation forms in the situation when his limited ability, specially blindness and fear of memory loss impose a different style of life than before. What is more probable in his case when the sensual ability is decreasing – continuous revising and acceptance or – paradoxically – the growth of „ego”, creating, thinking and feeling? The overall query through his diaries allows also to evaluate relations between materiality and spirituality in personal Czapski’s understanding.