Zrozumieć modę. Moda jako zjawisko kulturowe od Rewolucji Francuskiej do czasów współczesnych - wybrane aspekty

Abstract

Praca doktorska jest poświęcona poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie „co to jest moda?” i przedstawieniu takiej definicji tego zjawiska, która mogłaby służyć jako punkt wyjścia w akademickim dyskursie dotyczącym badań nad modą (ang. fashion studies). Część pierwsza prezentuje, w jaki sposób rozwijały się badania nad modą oraz z jakimi problemami stykają się współcześnie badacze dążący do ukonstytuowania badań nad modą jako samodzielnej dyscypliny badawczej, zwracając szczególną uwagę na definicję „mody”. W drugiej części zostały przedstawione koncepcje wybranych badaczy, które pokazują multidyscyplinarność badań nad modą od przełomu XVIII i XIX wieku aż do czasów współczesnych, ze szczególnym uwzględnieniem koncepcji objaśniających mechanizm naśladownictwa tłumaczący rozprzestrzenianie się najnowszych mód odzieżowych oraz na koncepcje traktujące modny ubiór jako znak o określonym znaczeniu symbolicznym. Część trzecia została poświęcona wykorzystaniu społeczno-regulacyjnej koncepcji kultury Jerzego Kmity jako metodologicznej ramy do badań nad modą. Na podstawie tej koncepcji utworzyłam definicję mody, którą proponuję jako punkt wyjścia do akademickiej dyskusji dotyczącej sposobu zdefiniowania badanego przeze mnie zjawiska: moda to mechanizm regulujący ludzkie zachowania poprzez wyznaczenie do realizacji konkretnej wartości („należy podążać za tym, co modne”) oraz wskazanie, w jaki sposób można tę wartość zrealizować. W części trzeciej została przedstawiona analiza dwóch wybranych przypadków, przeprowadzona z uwzględnieniem wytycznych zawartych w społeczno-regulacyjnej koncepcji kultury.

The thesis answers the question of how to define fashion and to find such a definition of the phenomena that could form a starting point for academic discourse in the field of fashion studies. The first part is devoted to the history of fashion research. The current challenges that fashion researchers face in establishing fashion studies as an independent field of academic research are also presented. Considering the definition of fashion as the most important problem, selected existing definitions are analyzed. The second part presents selected concepts that exemplify the multidisciplinary approach of fashion studies from the turn of the 18th century to contemporary times. I concentrated mainly on the approaches to analyzing how clothing fashion disseminates and on the concepts referring to fashionable clothing as a sign with specific symbolic meaning. The third part presents the social-regulative theory of culture, created by Jerzy Kmita as a methodological framework for fashion studies. On the basis of this theory, I have created a definition of fashion. I suggest this definition as a starting point for academic discussion referring to the problem of how to define the phenomenon of fashion: as a mechanism regulating people's behaviour by indicating a value to be realized (”to be in fashion”) and demonstrating how this value can be realized. The third part also includes an analysis of two case studies carried out within the framework of a social-regulative theory of culture.