Nauczyciel-wychowawca (nie)wspierający ucznia – o znaczeniu nauczycielskich kompetencji społecznych
Loading...
Date
2020
Authors
Advisor
Editor
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Wydawnictwo Naukowe UAM
Title alternative
Abstract
Monografia koncentruje się wokół rozważań na temat szczególnej roli nauczycieli-wychowawców, wykraczającej poza stricte dydaktyczne wymagania, na ich relacjach z uczniami, mających na celu wspieranie i pomaganie im w zmaganiu się z sytuacjami stresującymi, trudnymi, w procesach podejmowania decyzji. Działania te wymagają uważności, identyfikacji potrzeb ucznia, w kontekście znajomości jego sytuacji edukacyjnej i życiowej, mobilizacji do podjęcia działań i zastosowania zróżnicowanych strategii pomocowych, przede wszystkim opartych na efektywnej komunikacji z dziećmi i młodzieżą - wymagają rozbudowanych kompetencji społecznych, które nauczyciel-wychowawca może wykorzystać w procesach wspierania uczniów. Zawarte w monografii wyniki badań (realizowanych w różnych paradygmatach badawczych) pochodzą z wielu „podejść badawczych”. Ich wyniki posłużyły do zilustrowania (nie)wspierającej roli wychowawców klas, z uwzględnieniem ich kompetencji społecznych, diagnozowanych z perspektywy uczniowskiej i nauczycielskiej. Zadaniem tej refleksji jest przede wszystkim wskazanie na procesy pomocy i wsparcia adresowanego do uczniów, obecne w przestrzeni szkoły, które kreuje nauczyciel-wychowawca. Publikacja jest adresowana zarówno do teoretyków zajmujących się edukacją, w tym takimi subdyscyplinami pedagogiki, jak poradnictwo, pedagogika szkoły, pedeutologia, jak również do praktyków - decydentów wpływających na kształt szkoły, a przede wszystkim samych nauczycieli.
The monograph considers a special role of teachers-educators that extends beyond strictly didactic activities and involves their relationships with students in which teachers support their students and help them handle stressful and difficult situations, and also facilitate decision-taking processes. To be able to meet these requirements, teachers should be mindful and know the needs of their students, whether educational or relating to their lives; they should be ready to act and apply varied and relevant support strategies based on effective communication with children and adolescents, which requires well developed social competencies that can be used to provide support to students. The research results presented in the monograph (and obtained with various research paradigms) have numerous research “approaches” as their background. These results show (non)supportive roles fulfilled by form teachers, taking account of their social competencies, as seen from the perspectives of students and teachers respectively. The major objective of this reflection is to present the help and support processes developed by a teacher-educator for students in the school environment. This publication was written for both theorists in the field of education, in such education studies subdisciplines as counselling, school pedagogy, pedeutology, and practitioners who decide on how school is formed and developed, and first of all teachers themselves.
Description
Monografia koncentruje się wokół rozważań na temat roli nauczycieli-wychowawców we wspieraniu uczniów i pomaganiu im w zmaganiu się z sytuacjami stresującymi, trudnymi, w procesach podejmowania decyzji. Działania te wymagają uważności, identyfikacji potrzeb ucznia, w kontekście znajomości jego sytuacji edukacyjnej i życiowej, mobilizacji do podjęcia działań i zastosowania zróżnicowanych strategii pomocowych, przede wszystkim opartych na efektywnej komunikacji z dziećmi i młodzieżą - wymagają rozbudowanych kompetencji społecznych, które nauczyciel-wychowawca może wykorzystać w procesach wspierania uczniów. W monografii dokonano teoretycznego oglądu procesów wspierania, pomagania, doradztwa w systemie edukacyjnym, ze szczególnym uwzględnieniem roli w nich nauczyciela-wychowawcy, który ze względu na częsty i mniej sformalizowany kontakt z uczniami może i powinien odgrywać w tych działaniach znaczącą rolę. Zaprezentowano zarówno założenia odnośnie do roli nauczyciela-wychowawcy we wspieraniu uczniów, jak i odniesiono się do realiów w tym zakresie. Oczekiwania, jak i rzeczywistość w tym względzie zilustrowano fragmentami narracji pochodzących od różnych podmiotów edukacyjnych – uczniów, studentów, którzy odnosili się do postaci swoich wychowawców z etapu edukacji na poziomie średnim, nauczycieli. Zadaniem tej refleksji było przede wszystkim wskazanie na procesy pomocy i wsparcia adresowanego do uczniów, obecne w przestrzeni szkoły, które kreuje nauczyciel-wychowawca. W monografii zaprezentowano także wyniki badań (realizowanych w różnych paradygmatach badawczych, w ciągu kilku lat) pochodzące z wielu ujęć badawczych. Zrelacjonowano między innymi wyniki badań sondażowych (z wykorzystaniem techniki ankietowej) adolescentów ustosunkowujących się do wybranych aspektów roli wychowawców, wskazujących na swoje oceny i emocje związane z osobą nauczyciela-wychowawcy oraz jego zachowania wobec określonych problemów indywidualnych i klasowych, z którymi borykają się uczniowie.
Zdiagnozowano także przy wykorzystaniu narzędzia psychometrycznego – Profilu Kompetencji Społecznych (Matczak, Martowska, 2013), skierowanego do nauczycieli-wychowawców, poziom ich kompetencji oraz wybrane aspekty funkcjonowania społecznego nauczycieli-wychowawców. W celu poszerzenia kontekstu badawczego i uzyskania grupy porównawczej, zdecydowano się ponadto na diagnozę kompetencji społecznych przy użyciu wspomnianego kwestionariusza także w grupie studentów realizujących specjalność nauczycielską. Zaprezentowane wyniki badań posłużyły do zilustrowania (nie)wspierającej roli wychowawców klas, z uwzględnieniem ich kompetencji społecznych, diagnozowanych z perspektywy uczniowskiej i nauczycielskiej. Niezadawalające oceny wystawiane przez uczniów swoim nauczycielom-wychowawcom i często deklarowany przez młodzież indyferentny stosunek wobec nich, a także zdiagnozowany niezbyt wysoki poziom nauczycielskich kompetencji społecznych posłużyły ponadto jako punkt wyjścia do rozważań na temat możliwości rozwoju tych kompetencji, w kontekście budowania kultury zaufania w szkole i poprawy procesów komunikacyjnych w jej przestrzeni. Publikacja jest adresowana zarówno do teoretyków zajmujących się edukacją, w tym takimi subdyscyplinami pedagogiki, jak poradnictwo, pedagogika szkoły, pedeutologia, jak również do praktyków - decydentów wpływających na kształt szkoły, a przede wszystkim samych nauczycieli i studentów przygotowujących się do pełnienia ról zawodowych w edukacji.
The monograph focuses on the role of form teachers in supporting their pupils and helping them cope with stressful, difficult situations, and also decision-making processes. These actions require mindfulness, identifying the pupil’s needs and knowing his/her educational and life situation, motivating them to take action, and also application of various assistance strategies, primarily based on effective communication with children and young people. All these actions require extensive social competences that the form teacher can utilise in the processes of supporting students. The monograph provides a theoretical overview of the processes of support, assistance and counselling in the educational system, with particular emphasis placed on the role of the form teacher, who should play a significant role in these activities due to their frequent and less formalised contact with pupils. The assumptions concerning the role of the form teacher in supporting pupils are presented, and the real state of affairs in this respect is referred to. Both the expectations and reality are illustrated using fragments of narratives from various individuals in the educational context – pupils, students who referred to their form teachers from secondary school, and teachers themselves. The primary aim of these reflections was to indicate the processes of help and support created by the form teacher and addressed to students within the school environment. The monograph also presents the findings of studies from many research perspectives (carried out in various research paradigms, over several years). This includes the results of surveys (with the use of questionnaires) in which adolescents respond to selected aspects of the role of form teachers, and point out their evaluation and emotions connected with their form tutor and his or hers behaviour in view of the particular individual and class problems faced by pupils. The level of form teachers’ competence and selected aspects of how they function socially was also diagnosed using a psychometric tool – the Social Competence Profile (Matczak, Martowska, 2013). In order to broaden the research context and obtain a comparison group, it was also decided to use the aforementioned questionnaire to diagnose social competences in a group of teaching specialisation students. The research results presented here illustrate the (non)supportive role of form teachers, taking into account their social competences as diagnosed from the pupils’ and teachers’ perspective. The unsatisfactory assessments that pupils gave to their form teachers and the indifference they frequently declare to their teachers, as well as the rather low level of teachers’ social competences that was diagnosed all served as starting points for reflecting on the possibility of developing these competences in the context of building a culture of trust in schools and improving the communication processes within them. The publication is addressed to theoreticians dealing with education, including such sub-disciplines of pedagogy as counselling, school pedagogy, and pedeutology, as well as to practitioners and decision-makers influencing the shape of the school, and, above all, to teachers and students preparing to take up professional roles in education.
Sponsor
Publikacja sfinansowana przez Wydział Studiów Edukacyjnych UAM.
Keywords
nauczyciel-wychowawca, wspieranie ucznia, komunikacja z uczniami, kompetencje społeczne nauczyciela, teacher-educator, student’s support, communication with students, teacher’s social competencies, teacher-educator
Citation
Piorunek, M., Nauczyciel-wychowawca (nie)wspierający ucznia – o znaczeniu nauczycielskich kompetencji społecznych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2020.
Seria
SERIA PSYCHOLOGIA I PEDAGOGIKA NR 329
ISBN
978-83-232-3841-6
978-83-232-3842-3 (PDF)
978-83-232-3842-3 (PDF)
ISSN
0083-4254