Prawnokarne aspekty wolności wyznania i obrazy uczuć religijnych w Polsce od XIX do XXI wieku

Abstract

Niniejszy rozdział przedstawia problematykę wolności wyznania i obrazy uczuć religijnych w Polsce w ujęciu prawa karnego, poczynając od wieku XIX, a kończąc na współczesnych regulacjach. W przeciągu kilkuset lat, przepisy regulujące tę kwestię znacznie się zmieniały, ewoluowały i przede wszystkim różniły między sobą. W artykule wyjaśnione zostało na czym polegały te różnice i jak sytuacja kształtowała się w poszczególnych stuleciach. Przedstawione informacje bazują na aktach prawnych z początku XIX wieku, XX wieku oraz aktach obecnie obowiązujących w polskim prawodawstwie. Pierwszym aktem, który został poddany analizie jest Konstytucja Królestwa Polskiego z 1815 r., gdzie można znaleźć wzmiankę dotyczącą religii rzymsko-katolickiej. Kolejny akt, w którym doszukiwać się można omawianej problematyki, to Kodeks Karzący Królestwa Polskiego, obowiązujący w Królestwie Polskim w latach 1818-1847. Na szczególną uwagę zasługuje Kodeks Kar Głównych i Poprawczych, który obowiązywał w Królestwie Polskim od 1847/8 roku. Kodeks ten dopuszczał analogię, dzięki czemu przepisy, które ograniczały kształtowanie własnego światopoglądu uległy rozbudowaniu. W XVIII wieku, jeszcze wiele innych aktów wpływało na zagadnienie sprawowania kultu religijnego - takich jak na przykład „Ustawa z dnia 19/31 grudnia 1866 r. o Zarządzie Gubernialnym i Powiatowym w Guberniach Królestwa Polskiego”, czy Ustawa z 8/20 lutego 1849 r. o Kościele Ewangelicko-Augsburskim w Królestwie Polskim”. Rewolucyjną zmianę wprowadził Ukaz tolerancyjny z dnia 17/30 kwietnia 1905 roku o tolerancji religijnej w zaborze rosyjskim. W pewnym stopniu zliberalizował on możliwość publicznego sprawowania kultu. W dalszej kolejności, w artykule omówiona została prawnokarna ochrona wolności religijnej w Polsce na podstawie Kodeksu Karnego z 1932 r. Krótkim, lecz treściwym i równie godnym omówienia aktem, jest Dekret z dnia 5 sierpnia 1949 roku o ochronie wolności sumienia i wyznania. Jednocześnie uchylając poprzednie przepisy, wprowadził on wiele nowych rodzajów przestępstw. Warto tutaj zwrócić uwagę na czas, w którym został wydany akt, jest to okres stalinizmu, gdzie władze komunistyczne chciały osiągnąć pełną kontrolę, w tym również walczono z religią. Dekret ten obowiązywał aż do 1969 roku, kiedy przepisy dotyczące wolności sumienia i wyznania zostały uregulowane w Kodeksie karnym z 19 kwietnia 1969 r., który także został poddany analizie w tekście. Autor w końcowej części artykułu skupił się na obowiązującym obecnie Kodeksie karnym z oraz Kodeksie karnym wykonawczym z 6 czerwca 1997 r.