Uwarunkowania i zmienność wybranych procesów eolicznych na obszarze środkowego Spitsbergenu (Dolina Ebby)
| dc.contributor.advisor | Rachlewicz, Grzegorz. Promotor | |
| dc.contributor.author | Rymer, Krzysztof | |
| dc.date.accessioned | 2024-12-11T09:31:16Z | |
| dc.date.available | 2024-12-11T09:31:16Z | |
| dc.date.issued | 2024 | |
| dc.description | Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych | |
| dc.description.abstract | W niniejszej pracy przedstawiono wyniki pomiarów tempa depozycji eolicznej dla jednej z dolin polodowcowych położonej na środkowym Spitsbergenie (Dolina Ebby). Badania prowadzone były podczas ośmiu sezonów letnich (2012–2018 i 2022), a także opierają się na datowaniach AMS 14C i OSL osadów niweo-eolicznych i eolicznych. Stosunkowo silne zależności (r2 = 0,71, p = 0,017) zaobserwowano pomiędzy średnią temperaturą powietrza, a wartością średniej depozycji eolicznej, co może wskazywać na kluczowe znaczenie materiału fluwioglacjalnego jako materiału źródłowego. Pomiary wykonane w sezonie letnim 2022 wykazały, że tempo depozycji eolicznej było niskie na początku sezonu, mogło jednak dochodzić do poziomu 25,4 g·m-²·dzień-1 pod koniec sezonu. Tempo depozycji niweo-eolicznej oszacowano dla okresu od XI wieku, poprzez małą epokę lodową, do drugiej połowy XX wieku i wykazano, że ma ono dość stałą wartość 0,05 cm rocznie. Od tego czasu tempo depozycji niweo-eolicznej wzrosło do 0,3 cm rocznie, co może być związane ze wzrostem temperatury powietrza i spowodowanymi tym panarktycznymi zmianami środowiskowymi. Dodatkowo przeprowadzono analizę obtoczenia i zmatowienia ziaren kwarcu (o średnicy 0,8–1,0 mm) zebranych z pułapek eolicznych. Na podstawie uzyskanych wyników można wywnioskować, że świeży materiał jest włączany w obieg z dwóch głównych źródeł – osadów morenowych i rzecznych, a następnie ulega on redystrybucji eolicznej, szczególnie biorąc pod uwagę tunelowy charakter dolin poglacjalnych. This study presents the results of aeolian deposition rates measured and calculated for one of the central Spitsbergen postglacial valleys (Ebba Valley). The results are based on eight summer season field campaigns (2012–2018 and 2022), as well as on AMS 14C and OSL dating of niveo-aeolian and aeolian sediments. Interestingly strong relationships (r2 = 0.71, p = 0.017) between mean air temperature and mean aeolian deposition were observed, possibly indicating the importance of the source material delivered to the valley by glaciofluvial processes. Measurements performed in the summer season 2022 revealed that aeolian deposition rates were low at the start of the season, but peaked at 25.4 g·m-²·day-1 towards the end of the season. Niveo-aeolian deposition rates were estimated for the period since the 11th century, through the Little Ice Age, till the second half of the 20th century and revealed a rather constant value of 0.05 cm per year. Since then, the niveo-aeolian deposition rate has significantly increased and equalled 0.3 cm per year, which may be related to rising air temperatures and associated pan-Arctic environmental changes. Additionally, analysis of rounding and matting of quartz grains (with a diameter of 0.8–1.0 mm) collected from aeolian deposition traps was performed. The results highlights the importance of a fresh sediment supply from two main sources, moraines and rivers, and their subsequent aeolian redistribution, particularly in a wind-channelled valley environment. | |
| dc.description.sponsorship | Badania zostały zrealizowane między innymi dzięki środkom finansowym z projektów badawczych Narodowego Centrum Nauki: „Reakcje kriosfery w kontrastowych warunkach wysokoarktycznych Svalbardu na tle zmian środowiskowych” (NCN 2011/03/B/ST10/06172) oraz „Akumulacja materiału eolicznego i niweoeolicznego w środowisku peryglacjalnym i glacjalnym na obszarze środkowego Spitsbergenu (dolina Ebby)” (NCN 2014/15/N/ST10/00825). | |
| dc.identifier.uri | https://hdl.handle.net/10593/27965 | |
| dc.language.iso | pl | |
| dc.subject | depozycja eoliczna | |
| dc.subject | pułapka eoliczna | |
| dc.subject | datowanie osadów | |
| dc.subject | warunki peryglacjalne | |
| dc.subject | środowiska sedymentacyjne | |
| dc.subject | aeolian deposition | |
| dc.subject | aeolian trap | |
| dc.subject | sediment dating | |
| dc.subject | periglacial conditions | |
| dc.subject | sedimentary environments | |
| dc.title | Uwarunkowania i zmienność wybranych procesów eolicznych na obszarze środkowego Spitsbergenu (Dolina Ebby) | |
| dc.title.alternative | Conditions and variability of selected aeolian processes in the area of central Spitsbergen (Ebba Valley) | |
| dc.type | info:eu-repo/semantics/doctoralThesis |