Umiędzynarodowienie badań naukowych i widzialność polskiej nauki w świecie

Abstract

Analiza poziomu umiędzynarodowienia polskiej nauki w ujęciu czasowym (2007–2017) pokazuje niemal całkowitą nieskuteczność wprowadzanych przez ostatnią dekadę reform w wymiarze umiędzynarodowienia badań. Struktura publikacji indeksowanych w międzynarodowych bazach pozostaje niemal niezmieniona, a ich liczba rośnie niezwykle powoli – pomimo tego, że umiędzynarodowienie badań było jednym z najważniejszych elementów przeprowadzanych reform. Polską naukę cechuje niezwykle wysoki poziom współpracy krajowej w badaniach naukowych (19.6 % w 2017 roku). Polska jest jednocześnie jedynym krajem w Europie, w którym poziom ten wyraźnie rośnie. Rodzimą naukę cechuje również niezwykle wysoki poziom współpracy instytucjonalnej w badaniach naukowych – co oznacza publikowanie prac przez autorów, których afiliacja ogranicza się do tej samej instytucji. W 2017 roku tylko w pięciu krajach europejskich poziom ten przekraczał 30%, przy czym tylko dwa z nich można uznać za duże i średnie systemy nauki (Polska i Rumunia). Współpraca międzynarodowa w badaniach naukowych jest rdzeniem współczesnych systemów nauki i szkolnictwa wyższego. Rośnie udział publikacji pisanych we współpracy międzynarodowej, jak również średnia odległość między współpracującymi naukowcami. Zmieniają się krajowe i instytucjonalne wzorce publikowania współautorskiego w nauce, systematycznie rośnie średnia liczba autorów publikacji oraz liczba i udział publikacji pisanych w ramach współpracy międzynarodowej. W niniejszym raporcie pokazujemy zmieniające się wzorce różnych typów współpracy w nauce w latach 2007–2017. Tempo zmian umiędzynarodowienia jest odmienne w różnych krajach UE, ale różni się również radykalnie między różnymi dziedzinami wiedzy w ramach poszczególnych krajów (oraz w ramach konkretnych instytucji naukowych). Naukowcy współpracują ze swoimi kolegami z zagranicy przede wszystkim dlatego, że im się to opłaca naukowo. Poziom współpracy międzynarodowej został poddany analizie w kontekście trzech innych typów współpracy: współpracy krajowej, instytucjonalnej oraz braku współpracy (czyli jednoautorskich publikacji naukowych). Wzorce publikacyjne polskich naukowców się zmieniają, ale bardzo powoli. Dekadę temu Polska (wraz z Rumunią) miała najniższy wskaźnik międzynarodowych publikacji współautorskich i dekadę później jest podobnie. W 2017 roku wskaźnik ten wynosił jedynie 34.7% (przy średniej dla EU 15 wynoszącej 58% i dla EU 28 – 56%). Powoli rośnie również liczba międzynarodowych publikacji współautorskich, choć nadal jest stosunkowo niewielka. Duża część publikacji w dalszym ciągu powstaje we współpracy instytucjonalnej, która w całej Europie od dekady gwałtownie maleje. Tylko w Polsce i Rumunii udział publikacji pisanych we współpracy krajowej w całości publikacji pozostaje na niemal niezmienionym poziomie; w pozostałych krajach Europy udział ten w ostatniej dekadzie systematycznie maleje.