Japońska literatura kryminalna w latach 1923-1937

Abstract

Rozprawa ma na celu przedstawienie zarysu rozwoju i analizę wybranych utworów japońskiej literatury kryminalnej (tantei shōsetsu), powstałych w latach 1923-1937, na które przypada rozkwit, największa popularność i schyłek tej odmiany gatunkowej. Kolejne etapy jej rozwoju w tym okresie zostały przedstawione na przykładach twórczości Edogawy Ranpo (1894-1965), Yumeno Kyūsaku (1889-1936) oraz Oguriego Mushitarō (1901-1946). W pracy dzięki analizie twórczości tych autorów, została nakreślona szeroka perspektywa rozwoju różnych tendencji tantei shōsetsu. W rozprawie japońska literatura kryminalna została scharakteryzowana z wykorzystaniem dwóch kluczowych płaszczyzn odniesienia: japońskiej literatury „czystej” (junbungaku) oraz zachodniej literatury kryminalnej. Spełniały one bowiem rolę katalizatorów dla rozwoju japońskiej literatury kryminalnej w okresie od 1923 do 1937 oraz wpływały na konstruowanie literackiej tożsamości trzech omawianych pisarzy. Rozprawa składa się z czterech części poprzedzonych wstępem oraz wprowadzeniem do problematyki japońskiej literatury kryminalnej. W części pierwszej przedstawiony został rozwój tantei shōsetsu od pierwszych tłumaczeń i adaptacji dzieł zachodnich dokonywanych w erze Meiji (1868-1912) do twórczości zainteresowanych możliwościami kryminału autorów literatury pięknej ery Taishō (1912-1926). Kolejne trzy części poświęcone są omówieniu twórczości Edogawy, Yumeno i Oguriego, których uważa się za najbardziej reprezentatywnych twórców tantei shōsetsu omawianego okresu. Na końcu pracy zostały zamieszczone tłumaczenia własne trzech opowiadań Nisen dōka (Miedziana dwusenówka, 1923) Edogawy Ranpo, Binzume jigoku (Piekło w butelkach, 1928) Yumeno Kyūsaku oraz Gokō satsujin jiken (Zabójstwo w aureoli, 1933) Oguriego Mushitarō. Kryterium wyboru tych utworów było ich znaczenie w twórczości każdego z autorów, jak również dla historii rozwoju tantei shōsetsu.

The aim of this dissertation is to present the development and analyse selected works of Japanese crime fiction (tantei shōsetsu) written between 1923 and 1937, a period when the genre flourished, achieved popularity and finally fell into decline. The genre’s development has been presented using the works of Edogawa Ranpo (1894-1965), Yumeno Kyūsaku (1889-1936) and Oguri Mushitarō (1901-1946) allowing for a broad perspective of the development of various tantei shōsetsu tendencies. In the dissertation, Japanese crime fiction has been characterized using two key planes of reference: Japanese "pure" literature (junbungaku) and Western crime fiction, as both had acted as catalysts for the development of Japanese crime fiction and influenced the construction of the literary identity of the three writers discussed. The dissertation consists of four parts preceded by an introduction and an overview various aspects of Japanese crime fiction. The first part describes the development of tantei shōsetsu from its inception in the form of the first translations and adaptations of Western detective novels in the Meiji era (1868-1912) to the novel approach of junbungaku authors of the Taishō era (1912-1926). The next three parts are devoted to the works of Edogawa, Yumeno and Oguri, who are considered to be the most representative authors of tantei shōsetsu of the 1923-1937 period. Polish translations of three short stories Nisen dōka (1923) by Edogawa Ranpo, Binzume jigoku (1928) Yumeno Kyūsaku and Gokō satsujin jiken (1933) by Oguri Mushitarō form an appendix of the dissertation. The criterion for the selection was their importance in the work of each of the authors, as well as for the history of the development of tantei shōsetsu.