Absurdy neoawangardy w subiektywnym ujęciu Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i Konstantego A. Jeleńskiego jako krytyków sztuki

Abstract

W artykule zestawiono subiektywne oceny Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i Konstantego A. Jeleńskiego dotyczące neoawangardowych nurtów sztuki. Na podstawie spostrzeżeń i refleksji wyrażanych przez Grudzińskiego w diarystycznych zapisach (1971–1999) i w opowiadaniu Z biografii Diego Baldassara (1964) oraz wyłożonego przez Jeleńskiego w programowych esejach Abstrakcja i „nieprzedmiotowość” (1953), O kilku sprzecznościach sztuki nowoczesnej (1963) stanowiska wypunktowano zastrzeżenia pisarzy wobec eksperymentatorskich dążeń artystów drugiej połowy XX wieku. Wyrażane przez polskich twórców stanowisko wydaje się prekursorskie wobec osądu środowiska sztuki, dlatego też ostrze ich krytyki wymierzone zostało w historyków i krytyków sztuki, w instytucje sztuki, które sprzyjały utrwalaniu neoawangardowych tendencji. Mimo różnic formalnych – diarystycznego zapisu, literackiej kreacji i krytycznego dyskursu – ujawniono tożsamość stanowisk pisarza i zawodowego krytyka.

That article compares the subjective assessments of Gustaw Herling-Grudziński and Konstanty A. Jeleński regarding the neo-avant-garde currents in art. Based on observations and reflections expressed by Herling-Grudziński in his diaristic writings (1971–1999) and the short story Z biografii Diego Baldassara (1964), as well as Jeleński’s programmatic essays Abstrakcja i „nieprzedmiotowość” (1953) and O kilku sprzecznościach sztuki nowoczesnej (1963), the paper outlines their objections to the experimental tendencies of artists in the second half of the 20th century. The views expressed by these Polish authors appear to be ahead of their time compared to the broader art world’s judgment, which is why their criticism was also directed at art historians, critics, and institutions that contributed to the consolidation of neo-avant-garde trends. Despite formal differences – diaristic writing, literary creation, and critical discourse – the authors’ positions reveal a fundamental unity between the writer and the professional critic.