Which dictionary for whom? Receptive use of bilingual, monolingual and semi-bilingual dictionaries by Polish learners of English

Abstract

Praca bada szereg aspektów receptywnego użycia słowników przez Polaków uczących się języka angielskiego przy pomocy ankiet i eksperymentów z wykorzystaniem pseudosłów na próbie 712 uczniów i studentów na różnym poziomie. Słownik dwujęzyczny używany jest średnio kilka razy w tygodniu, natomiast jednozjęzyczny prawie wcale, z wyjątkiem osób najbardziej zaawansowanych, u których stanowi on uzupełnienie słownika dwujęzycznego. W użyciu produktywnym, słownik dwujęzyczny służy odnalezieniu angielskiego odpowiednika, jednojęzyczny dostarcza przykładów, informacji o stylu, łączliwości, walencji. 91% odpowiedzi ankietowanych preferuje słownik dwujęzyczny, a tylko 9%, głównie zaawansowanych, jednojęzyczny, i to zwykle jako słownik drugiego wyboru. Poszukiwane rodzje informacji słownikowej tworzą dwie grupy. Grupa często poszukiwana (podstawowa) to: znaczenie, odpowiednik angielski, odpowiednik polski, co sugeruje, że najczęściej potrzebne pożądane są znaczenia wyrazów oraz formy wyrazowe. Grupa rzadko poszukiwana (marginalna) zawiera: synonimy, styl i rejestr, łączliwość, strukturę zdaniową, części mowy, wymowę. Osoby zaawansowane przejawiają wyraźnie większe zainteresowanie informacjami marginalnymi, ale informacje podstawowe pozostają najważniejsze. Test efektywności słowników bada efektywność sześciu wersji słowników różniących się metodą wyjaśniania znaczenia. Ze wzrostem poziomu zanotowano poprawę wyników zadań leksykalnych. Wersja jednojęzyczna była konsekwentnie najmniej efektywna, i to zarówno dla słów izolowanych, kontekstów zdaniowych, jak i tekstowych. Brak polskiego odpowiednika silnie obniża efektywność, zwłaszcza u osób niezaawansowanych. Obecność definicji (angielskiej czy polskiej) przed odpowiednikiem pogarsza efektywność u osób niezaawansowanych w kontekstach zdaniowych i tekstowych. Połączenie ekwiwalentu i definicji jest niekorzystne dla mniej zaawansowanych ze względu na natłok informacji. Definicje angielskie były tu mniej niekorzystne, ponieważ odróżniając się bardziej niż defnicje polskie od ekwiwalentu, mniej go maskowały. Definicje umieszczone po ewkiwalencie przeszkadzały w mniejszym stopniu, jako że ekwiwalent był łatwiej dostępny. Zanotowano tendencję do mechanicznego dopasowywania słów między kontekstem zadania a deinicją, zwłaszcza u mniej zaawansowanych. Wersja słownika nie miała wpływu na poprawność formowania morfemu liczby mnogiej. Nie wykryto też ogólnej preferencji dla znaczeń uszeregowanych wcześniej w haśle. U osób średniozaawansowanych (w przeciwieństwie do początkujących i zaawansowanych) zaobserwowano lekką preferencję znaczeń dalszych.